Een vijver is eigenlijk voor de meeste liefhebbers een verlengstuk van het aquarium in huis.

Transcriptie

1 Een vijver is eigenlijk voor de meeste liefhebbers een verlengstuk van het aquarium in huis. De meeste aquarium liefhebbers die plannen hebben om een vijver te beginnen zien er tegen op vanwege al die problemen die je tegen komt van het van horen zeggen. Dat houdt veel liefhebbers tegen, maar de waarheid is, dat wanneer je logisch nadenkt het eigenlijk helemaal niet zo`n probleem is. Je moet gewoon goed starten en daarvoor kun je bij Natuurvrienden-Zwolle de hulp krijgen die je nodig zal hebben en de goede informatie die je nodig hebt om succesvol met een mooie vijver te beginnen. Ik ga in op alle facetten die u kan tegen komen bij de aanleg en onderhoud van een mooie vijver Aanleg. Wanneer u een vijver gaat aanleggen of misschien al heeft, zult u streven naar een heldere en gezonde vijver, waar beplanting en vissen zich goed in zullen vinden. In een vijver zal nooit een volledig biologisch evenwicht worden behaald, dit zullen wij altijd moeten sturen. Wij zullen moeten werken naar een gecontroleerd biologisch evenwicht, waar we bij de aanleg van de vijver al gedegen rekening mee moeten houden. Naast ligging, oppervlakte en diepte zijn dat de ontwikkelingen van micro-organismen en de hoeveelheid vissen en planten welke zich in de vijver zullen bevinden. Wanneer met deze zaken rekening wordt gehouden, zal de vijver zich ontwikkelen tot een prachtige waterpartij. Om een vijver goed biologisch te laten functioneren is het verstandig de inhoud hiervan niet te krap te nemen. Kleine vijvers met een inhoud van minder dan 500 liter waterinhoud geven vaak veel problemen, dit zijn vaker conceptvijvers welke een aantrekkingspunt in de tuin moeten vormen door het bewegen en het geluid van het water. Bij vijvers met een inhoud van 1000 liter of meer wordt het evenwicht na verloop van tijd veel stabieler. Vooral een grotere diepte ( cm) is hierbij gunstig, omdat dit een goede schuilplaats voor vissen is en voorkomt, dat de vijver snel dicht zal vriezen. Belangrijk is het kiezen van een goede plaats van de vijver. Het wateroppervlak moet ten minste 5 zonuren per dag krijgen, dit omdat zuurstof- en waterplanten veel licht nodig hebben om goed te 1

2 kunnen leven. In verband met bladval is het niet verstandig om een vijver onder of in de directe omgeving van bladverliezende of looistof houdende bomen of beplantingen te plaatsen. Het is verstandig om de vijver zo aan te leggen dat deze in de tuin en vanuit het huis zichtbaar is. Voor de schaduw kunt u waterlelies en heesters gebruiken. Denk vooral aan struiken en planten zoals Gouden en Blauwe regen. Wat velen niet weten of niet bij doordenken is, dat de uitvallende bloemen gifstoffen bevatten waar vissen niet echt gezonder van worden. Materialen voor aanleg. Er zijn verschillende materialen waarvan een vijver gemaakt kan worden. Het meest voorkomende is de folievijver. Dit, omdat het een product is dat in alle maten en vormen verwerkt kan worden en relatief goedkoop is. Er zijn diverse soorten folie verkrijgbaar, maar een rubberfolie verdient voorkeur. Het grote voordeel hiervan is, dat deze blijvend soepel en elastisch is, waardoor deze geschikt is voor verschillende rand afwerkingen en vijvervormen met beplantingen waarvan de wortels geen kans hebben om door de folie heen te groeien. Deze folie is goed te verlijmen met bijv. beton, hout, kunststof en steen en is 100% bestand tegen U.V. en ozon. Veel aangeboden folie is op basis van P.V.C. dat vaak weekmakers (thermoplasten) bevat. Deze weekmakers verdwijnen na verloop van jaren uit de folie, waardoor deze poreus en kwetsbaar zal worden en lek kan raken. Tijdens de aanleg van de vijver zijn ook de mogelijkheden van dit materiaal kleiner en de verwerking moeilijker. Bezuinig niet op het grondzeil (folie). Folie dat weekmakers bevat zal slechts ± 3 jaar meegaan. Goede folie gaat zo'n 30 jaar mee. De keus is en blijft altijd aan u. De formule voor het berekenen van de folieoppervlakte is. VIJVERLENGTE, PLUS 2 MAAL DIEPTE, PLUS 2 MAAL 0.5 M VOOR DE VIJVERRAND. Het aanleggen van een folievijver moet zeer nauwkeurig gebeuren om het risico van beschadigen of instorten te voorkomen. Bij het uitgraven van de vijver moet er op gelet worden, dat de wanden ± 45 o omhoog lopen. Let erop dat de vijver een goede vlakke bodem moet hebben, zodat hierin zich geen vuil kan ophopen en later te plaatsen elementen niet omvallen. Bij het uitgraven van de vijver moeten eventuele plantranden of later aan te brengen ornamenten in en om de vijver worden aangegeven en bepaald. Om de rand en het model van de vijver te kunnen vastleggen is het verstandig om duurzaam hout of andere vaste materialen te gebruiken. Hierover kan de folie goed vlak worden vastgelegd en is de kans op oneffenheden en capillaire werking het kleinst. Werk plooien altijd gelijkmatig weg en probeer deze te verlijmen om drijven van de folie te voorkomen. Onder de folie moet altijd veiligheidsdoek worden aangebracht om eventueel lek raken door randafwerking te voorkomen. Veligheidsmaatregelen: 1. Gebruik ondertapijt 2. Gebruik papier-maché van kranten. 3. Gebruik geen cement bij het afwerken van de vijver. Tijdens het vriezen laat dit los. Opbouw vijvers zijn ideaal voor de afwerking. 2

3 Een voorbeeld van een te bouwen vijver met een afwerkrand van steen Een andere mogelijkheid is het gebruik van voorgevormde vijvers van vezel versterkt polyester. Een nadeel van deze vijvers is dat de mogelijkheden, vormkeuze en grootte redelijk beperkt zijn. De vijvers zijn zeer sterk en hebben dezelfde kwaliteiten als een rubberfolie vijver, maar zijn in verwerking en aanleg moeilijk te plaatsen en af te werken door de vaak harde bolle randen waarop planten en bijv. stenen geen grip hebben. Bij het plaatsen van polyestervijvers moet men zeer zorgvuldig het model van de vijver uitgraven en de ondergrond zo hard mogelijk houden. En om het verzakken van de vijver te voorkomen, moet het gat na vullen tot 1/3 van de vijver aan de zijkanten in gespoeld worden met zand. Uiteraard is het ook mogelijk om een vijver te metselen. Let er dan goed op dat alle wanden en de vloer dik genoeg zijn om vriesschade te voorkomen. Tevens moet de vijver minimaal 70 cm diep zijn om onder de vorst grens te blijven. Als extra afdichting moeten de wanden en de vloer met een laagje bitumen of cement worden gebrand. Dit verkleint de kans op lekkage en verkort de uitloogtijd van het metselwerk. Zonder deze bitumenlaag moet een gemetselde vijver minstens 3 maanden geloogd worden. Volzetten met water en op iedere 1000 liter water 1liter azijn toevoegen. Na 3 maanden leegpompen en schoonborstelen, en opnieuw vullen met water. Watervallen. Ook moet er rekening mee worden gehouden dat opspattend water altijd binnen de maximale foliemaat moet blijven. Bij het maken van een waterval moet er altijd in de top van de val een waterreservoir aangebracht worden, waarin het water verzameld wordt dat daarna over een vast vlak oppervlak gelijkmatig uit kan stromen. Let bij het aanleggen ook op de standplaats van bijv. een fontein: men moet er altijd zonder erg veel moeite bij kunnen komen. Zorg bij een beekloop voor genoeg folie, wees niet zuinig anders loopt het over. Zet een beekloop zo breed mogelijk op, hij zal vanzelf snel smaller worden. Als er 30 cm nodig is, neem dan 1 meter. Een waterval moet werken als een gordijn, dan is het een echte waterval. Voor het geval er een pomp of verlichting in of bij de vijver geplaatst moet worden, is het verstandig om deze kabels of leidingen en slangen direct op de juiste plaats te verwerken. Of graaf op voorhand vast wat P.V.C. pijpen in rond de vijver. Wanneer er langs de vijverrand een moeras wordt aangelegd, moet deze voldoende groeiruimte bieden voor de beplanting en moeten er voorzieningen getroffen 3

4 worden om uitspoelen van de groeiplaats te voorkomen; enkele voorbeelden zijn het afdekken met grind of het gebruik van kokosmat. Het najaar is eigenlijk de meest geschikte tijd om een vijver aan te leggen, te vullen met water en de beplanting te plaatsen. Doordat er minder daglicht in de vijver komt zal er geen algengroei optreden die het later uitlopen van beplanting kan remmen. Zo heeft de vijver de gelegenheid om tot rust te komen en om in evenwicht te komen. Wanneer de vijver in het voorjaar of in de zomer aangelegd wordt, kunnen problemen als algengroei en groen water optreden. Om een natuurlijk biologische vijver stabiel te krijgen is de vijverbodem van groot belang. Microorganismen ontwikkelen zich hoofdzakelijk op en in het bodemsubstraat, en juist deze organismen bepalen voor een groot deel het biologische evenwicht in de vijver. Bij de aanleg van een vijver moet men er dan ook voor zorgen, dat het bodemmateriaal een open structuur heeft. Een goed bodemsubstraat is erg poreus, waardoor aanvoer van zuurstofrijk water altijd mogelijk is. Meestal is een laag van 2 cm dikte op de bodem voldoende om de micro-organismen te laten functioneren. Wanneer er bijv. waterlelies gepoot moeten worden op de bodem van de vijver, is het verstandig om deze in aparte manden te zetten, welke groter moeten zijn dan 30 cm omdat ze een behoorlijke wortelgroei hebben. Ook is het mogelijk om een laag lelie -aarde op de bodem te leggen en daar de waterlelie in te poten; deze moet wel afgedekt worden met gewassen grind om uitspoelen van de grond te voorkomen. Let op! koop nooit planten zonder dat er een label bij geleverd wordt. Dat zorgt, dat u altijd weet hoe de plant moet worden behandeld en dat u weet wanneer de bloeitijd zal zijn. Koop uw planten met label altijd aan het eind van de zomer. Dat zal enorm schelen in de aankoop kosten, dus drie voor de prijs van een. En in het voorjaar zal de verrassing des te groter zijn. Werk ook altijd met de geadviseerde pootadviezen. Het water. De kwaliteit van het water wordt bepaald door de stoffen die erin opgelost zijn. Dat kunnen hardheidvormende stoffen zijn, zoals calcium en magnesium, en voedingsstoffen voor de planten zoals nitraten en fosfaten. Verder zijn de gassen zoals zuurstof, koolzuur en methaangas aanwezig, dit speelt een belangrijke rol. De concentraties waarin deze stoffen in het water zijn opgelost bepalen de totale waterkwaliteit. 4

5 De GH-waarde. De GH (gezamenlijke hardheid) van het water wordt bepaald door calcium en magnesium en wordt uitgedrukt in de DH ( Duitse Hardheidsgraad). Een juiste GH-waarde van het water ligt tussen de 8 en 12 DH, dit is van groot belang voor veel factoren in de vijver. De meeste soorten vijverplanten groeien optimaal in dit middelharde water. Ook de ontwikkeling en activiteit van de microorganismen zijn hierbij optimaal. Bij deze waarde is ook de zuurstofvoorziening in de vijver het best. Door het weer ( hagel, regen) en andere biologische processen wordt het water telkens weer onthard. Het is daarom nodig een aantal malen per jaar het water te controleren op de GH-waarde. Het is belangrijk dat dit zeker in het vooren najaar gebeurt, omdat er dan de meeste schommelingen in het water zitten. De GH-waarde is makkelijk met een tester te bepalen. Wanneer de waarde lager is dan 8 DH. is het nodig deze waarde met een GH-preparaat te verhogen. Daglicht. Er moet altijd aan gedacht worden, dat planten veel zon en daglicht nodig hebben. Maar veel moet men niet te letterlijk nemen. Dus zorg er altijd voor, dat u planten koopt met een label. Daarop zijn altijd de zonuren vermeld en de plantdiepte. Vijver Beplanting 5

6 De waterlelie Voeding neemt hij op uit het water. 's Nachts wordt zuurstof uit het water omgezet in CO 2, overdag wordt CO 2 uit het water omgezet in zuurstof. Plaats de waterlelie altijd in een mand. De stelen en de bladeren van de waterlelie mogen niet verwijderd worden. De stelen zijn hol, de plant zal vol lopen en verrotten. Wel de vijveraarde afdekken met grind. Wanneer er een laagje aan de oppervlakte zichtbaar wordt, dat enigszins op olie lijkt, dan zijn dit meestal afgestorven micro organismen. Men noemt zo'n laagje een kaamlaag. Let dan op, en doe er iets aan (meer zuurstofplanten). Een kaamlaag kan ook verwijderd worden door kranten neer te leggen en meteen weer te verwijderen. Alternatieven kunnen zijn: luchtbel (bruissteen) in filterbak of zuurstof creëren door een waterval; het vallen van water in de vijver geeft veel zuurstof. Of de tuinslang gebruiken, en vernevelen. De KH waarde. De Carbonaat Hardheid (KH) is een belangrijke factor in het vijverwater. Carbonaat ontstaat door een binding van vrij koolzuur en calcium of magnesium. Het vormt daardoor een koolzuurbron (CO 2 ) die opneembaar is voor planten en algen. Wanneer de micro-organismen voldoende CO 2 afgeven om aan de behoefte van de beplanting te voldoen, zal de KH-waarde stabiel blijven. Wanneer de behoefte aan CO 2 hoger is dan het aanbod zal de bron uit het carbonaat worden gebruikt en zal de KH-waarde dalen. Een constant dalende KH-waarde geeft een stagnerend vijvermilieu aan en gaat samen met een oplopende ph-waarde. Bij toename van vrij koolzuur zal de KH-waarde stijgen en zal de ph-waarde dalen. Dit is vooral in het najaar en inde winter goed te zien omdat dan de groei van de waterplanten en algen stilstaat of afneemt ( er is dan bijna geen afname van CO 2.) Dit proces van koolzuurbinding voorkomt het verzuren van het milieu en zorgt ervoor dat er geen zuurstofgebrek kan optreden. Het koolzuur kan zich alleen maar binden als de GH-waarde hoog genoeg is. In nieuwe vijvers kan het vaak nodig zijn de carbonaathardheid te verhogen, omdat carbonaat de CO 2 bron is voor de nieuwe onderwater beplanting. Het verhogen van deze waarde 6

7 heeft alleen nut in het groeiseizoen van de onderwater beplanting. Een goede KH-waarde ligt tussen de 6 en 10 DH, is deze waarde te laag kan deze worden verhoogd met een KH-preparaat. De ph-waarde en het CO 2. De ph-waarde geeft aan in welke toestand het vijverwater zich bevindt, daarom is het belangrijk om hiervan ook de waarde te weten. Ook omdat dit ons iets vertelt over het CO 2 gehalte in het water. Wel moeten we hiervoor ook de waarde van de Carbonaathardheid in het water weten. Als beide waarden bekend zijn, kunnen we het CO 2 - gehalte in mg. per liter water bepalen. Voor de goede onderwater plantengroei is minimaal 5 mg. CO 2 per liter water nodig. Het in het water opgeloste CO 2 is dus medebepalend voor de ph-waarde. Bij een goede carbonaathardheid en voldoende CO 2 zal de ph-waarde relatief laag zijn. Bij dezelfde KH- waarde maar onvoldoende CO 2 is de ph-waarde relatief hoog. Het CO 2 - gehalte is tijdens 24 uur niet constant door de samenhang met het assimilatieproces tijdens de dag en de nacht. Onderwaterplanten nemen met behulp van licht CO 2 op en geven zuurstof af. Het CO 2 -gehalte neemt verder op de dag af. In de nacht is het proces verminderd omgedraaid, dan nemen de planten zuurstof op en geven CO 2 af. Micro-organismen zijn de grootste producenten van CO 2. Deze produceren overdag maar ook s nachts CO 2, waardoor dit zich zal ophopen in de nacht en in de dag flink zal afnemen. Dit proces doet zich alleen voor in vijvers die goed in balans zijn, wat wil zeggen dat beplanting goed in balans groeit en dat de activiteit van micro-organismen goed is. Met de phwaarde kunnen we dit proces controleren. Als de ph-waarde vroeg in de ochtend lager is ( 7 à 8 ) en in de avond hoger ( 8 à 9 ) dan functioneert het vijvermilieu goed. De vijver zal helder zijn en de planten zullen goed groeien. Wanneer de ph heel de dag hetzelfde is (ph 9 of hoger) zal de plantengroei slecht zijn en zal de vijver vol zitten met algen. Het kan een gevolg zijn van een overmatige algengroei. Dit proces heeft tot gevolg dat de KHwaarde daalt en de ph-waarde oploopt. Maatregelen om de ph-waarde gunstig te krijgen zijn het activeren van micro-organismen en het aanbrengen van waterplanten die niet direct op de CO 2 - voorziening van de vijver zijn aangewezen. Dit zijn de beplantingen zoals: drijfplanten, waterlelies en moeras beplantingen. Het gebruik van turfgranulaat kan de ph versneld verlagen. Als de GH-waarde goed is kan een teveel aan CO 2 zich binden tot carbonaat en zal het water niet verzuren. Als de GH-waarde te laag is dan is er te weinig aan calcium in het water om het teveel aan CO 2 te binden, waardoor de vijver zal verzuren en er zuurstofgebrek zal zijn. Een te lage ph-waarde geeft aan, dat de vijver verzuurt; om dit tegen te gaan is het nodig om de GH-waarde te verhogen. Nitraten en fosfaten. Nitraten en fosfaten zijn de voedingsstoffen voor de planten, maar ook voor de algen in de vijver. Deze stoffen komen in het vijverwater terecht bij de afbraak door micro-organismen van organische materialen ( blad en plantenresten ). Alle stoffen die zich in planten bevinden komen bij deze afbraak weer in het water terecht. Naast veel sporenelementen en mineralen zijn dit nitraten, fosfaten en CO 2. In een goed vijvermilieu is het terugkeren van deze elementen geen probleem, want dan wordt dit weer opgenomen door de beplanting en dit geeft weer plantengroei. Wanneer de hoeveelheid nitraten en fosfaten erg toenemen en de beplanting dit niet meer kan opnemen ontstaat er een voedingsoverschot, waarvan het gevolg algen groei is. Een voedingsoverschot kan ook veroorzaakt worden door te weinig plantengroei of te weinig beplanting. 7

8 Stijgende concentraties van deze stoffen zijn voor de vijver altijd een probleem en de oorzaak hiervan is altijd algengroei. Om dit tegen te kunnen gaan is het nodig veel goed groeiende waterplanten aan te brengen in de vijver. Voor zowel het bepalen van nitraten NO 3 als fosfaten PO 4 zijn goede testen te koop. Zuurstof. Vijverwater wordt op diverse manieren van zuurstof voorzien. Dit gebeurt via het wateroppervlak. Vooral bij bewegend water door wind en regen zal er veel zuurstof in opgenomen worden uit de lucht. Groeiende onderwaterplanten zoals waterpest, hoornblad en fonteinkruid kunnen onder goede omstandigheden grote hoeveelheden zuurstof produceren. Ook algen doen mee aan deze productie. Kouder water kan meer zuurstof bevatten dan warmer water, maar de bovenste waterlagen zullen meer zuurstof bevatten dan de diepere lagen. Normaal zullen zich in het groeiseizoen geen problemen voordoen. Onder een aantal omstandigheden kunnen zich zuurstofproblemen voordoen. Bij een ongunstige verhouding tussen oppervlakte en diepte neemt het oppervlaktewater in verhouding te weinig zuurstof uit de lucht op, waardoor stilstaande diepere lagen niet of weinig in aanraking komen met zuurstof; hierdoor zullen micro-organismen in de diepere lagen zuurstofgebrek krijgen. Bij warme dagen kan de watertemperatuur oplopen in de bovenste lagen tot 25 o, bij deze temperatuur is de zuurstofopname in het water minimaal. Vooral als er veel vis in de vijver zit, kan er zuurstoftekort optreden. Buiten het groeiseizoen kan een te lage GH-waarde optreden, waardoor de hoeveelheid CO 2 in het water oploopt. CO 2 gas is zwaarder dan zuurstof en zal zich dan ophopen op de bodem. Er ontstaan dan in diepere waterlagen zuurstofarme omstandigheden. Het is ook bekend dat planten s nachts een omgekeerd proces hebben, wat als gevolg heeft dat als de watertemperatuur erg hoog is en de planten ook zuurstof gebruiken, dat dan in de ochtend het zuurstofgehalte in het water erg laag is. Als er zuurstof tekort in het water is, is dit goed te zien bij vissen. Ze zitten in de bovenste laag water en gaan dan lucht happen en bewegen langzaam. Als in de onderste waterlaag veel en vaak zuurstofgebrek is, kan zich op het water een filmlaagje van olieachtig materiaal vormen, een kaamlaag; dit zijn afgestorven micro-organismen. Een goede oplossing voor een zuurstof probleem is het aanbrengen van een luchtpomp, die vooral de onderste laag water in beweging brengt of stroming in het water brengt. Waterplanten. Waterplanten zijn niet weg te denken uit de vijver, zeker niet als het om een biologisch evenwicht gaat. De verschillende functies zijn per groep verschillend, maar de basis is het opnemen van voeding uit het water en dit omzetten naar wortels, bladeren, stengels en bloemen. De hoeveelheid waterplanten is dan ook van belang bij het inrichten van de vijver, want als er in het begin niet voldoende beplanting aanwezig is, zal algengroei de functies van de beplanting overnemen en het volledige systeem verwarren. Een goede richtlijn voor het inrichten van de beplanting is, dat binnen 2 3 maanden ongeveer 40 tot 50 % van het wateroppervlak bedekt is. Hierbij mogen alle soorten beplanting meegerekend worden; of ze in, naast of op de vijver groeien maakt niet uit. Zone A Droge oeverplanten 0-0 cm Zone B Natte oeverplanten 0-10 cm 8

9 Zone C Moerasplanten cm Zone D Onderwaterplanten >60 cm Zone E Drijfplanten De echte winnaars in de vijver De tekening van krabbenscheer, de meest ideale plant tegen reigers; ruw maar toch kwetsbaar, met zijn fragiele ankers houdt hij zich vast in de vijverbodem. 1 Krabbenscheer 2 Kikkerbeet 3 Braziliaanse waternavel 4 Fontein kruit Deze 4 plantensoorten zullen meestal overwinnen. Deze mogen vooral nooit ontbreken. Alle denkbare functies zullen zij vervullen: 1 het opnemen van vuil 2 het verschuilen van insecten 3 het aantrekken van insecten 4 schoonheid en decoratie. Droge oeverplanten vervullen niet een directe functie aan het biologisch evenwicht in de vijver. Maar zij kunnen een bijdrage leveren aan het schaduw geven op het wateroppervlak. Natte oevers en moerasplanten kunnen bij goede omstandigheden en op hun aangepaste groeiomstandigheden ( groei optima ) een grote hoeveelheid voedingsstoffen uit het water opnemen en dan flink de groei te pakken krijgen. Hierdoor zal hun functie in de vijver steeds groter worden bij het biologische evenwicht. Belangrijk is, dat voeding en zuurstof de wortels kunnen bereiken; daarom is het nodig, dat deze planten zoveel mogelijk in volle grond worden gezet, waarin een poreus materiaal verwerkt zit. Zet de planten in manden om later onderhoud iets makkelijker te maken. Onderwaterplanten worden ook wel zuurstof planten genoemd, omdat ze geheel of voor een groot gedeelte afhankelijk zijn van het water en de kwaliteit hiervan. Onder invloed van licht en CO 2 worden voedingsstoffen opgenomen uit het water en omgezet in nieuwe bladeren en wortels. Bij dit assimilatieproces komt zuurstof vrij. Onder goede omstandigheden kunnen deze planten enorm uitgroeien en vormen dan ook een belangrijke groep beplanting in de vijver. De groei- optima worden bepaald door de hoeveelheid licht, voeding, waterkwaliteit, CO 2 en temperatuur (12/25 o C ). 9

10 Drijfplanten hebben een enorme groeisnelheid en zijn niet direct afhankelijk van de waterkwaliteit, waardoor ze in sommige omstandigheden de onderwater planten kunnen vervangen. Hierdoor is het een hele belangrijke groep planten. Drijfplanten drijven, omdat hun bladeren gevuld zijn met lucht; hiermee nemen ze ook CO 2 op uit de lucht. De wortels hangen in het water en nemen de voedingsstoffen op. Het natuurlijke evenwicht is een natuurlijke balans tussen de hoeveelheid biologisch materiaal dat in de vijver komt, de afbraak hiervan door micro-organismen en de opname door de planten van de vrijgekomen voedingsstoffen. Factoren waarmee rekening moet worden gehouden zijn: 1 Ontwikkeling van micro-organismen 2 Goed groeiende beplanting 3 Gemiddelde waterhardheid Verstoring van dit evenwicht kan komen door veel bladval, veel dode plantendelen en bijv. dode vissen. Dit zijn allemaal vormen van biologisch materiaal, waardoor er teveel voedingsstoffen in het water komen, die de beplanting niet meer kan opnemen. Andere oorzaken kunnen zijn, dat er teveel water in één keer wordt ververst, dat de micro-organismen door zuurstofgebrek het proces niet aankunnen, of het veelvoudig gebruik van medicijnen. Door deze factoren ontstaan er veel schommelingen in waterwaardes, en is er een onbalans in de vijver. Het snoeien van de beplanting moet wel eens maar niet teveel, want daardoor ontstaat er een onbalans in de vijver; het resultaat is, dat er dan vaak vissen sterven en dat planten niet meer zullen groeien door verzuring. Een gevolg van een onbalans is, dat er dan door een natuurlijke reactie veel algengroei zal optreden. 1 Begin bij het afvullen van de nieuwe vijver met Bacterial. 2 Geduld 3 Geduld 4 en nog eens Geduld Vissen. Bij het uitzetten van vissen in de nieuwe vijver kan het gebeuren, dat er in de vijver nog stoffen zitten die voor de vissen giftig zijn, dit zijn vaak uitwasemgassen die uit folie, polyester of decoratiemateriaal komen. Deze stoffen kunnen schade aanrichten op de slijmlaag, de ademhalingsorganen of ogen van de vissen. Als de vissen toch direct in de vijver worden uitgezet, moet deze eerst op het nitrietgehalte worden getest ( NO 2 ). Nitriet is een giftige stikstofverbinding, die in kleine hoeveelheden al dodelijk is voor vissen. Door de activiteit van micro-organismen zal nitriet binnen enkele weken niet meer aanwezig zijn in grote hoeveelheden in de vijver en kunnen de vissen beter uitgezet worden. Daarom is het verstandig de vijver eerst tot rust en in een kleine balans te laten komen. Er zijn een aantal zaken waarop gelet moet worden bij het kopen en uitzetten van nieuwe vissen in de vijver. Als ze doffe ogen een ingevallen buik of beschadigde vinnen hebben, zijn deze beesten niet in een goede toestand. Zorg er bij transport voor dat de temperatuur niet boven de 20 o C komt, en laat de vissen geleidelijk wennen aan de nieuwe waterwaarden en de temperatuur van de vijver. Dit kan het beste gebeuren in een emmer welke steeds iets bij gevuld wordt. In een siervijver, met een groot plantenaanbod, moet je andere vissen uitzetten dan in een vijver met een groot visaanbod. Vissen voor de plantenvijver. Voor een vijver waarin de planten en het natuurlijke evenwicht tot hun recht moeten komen, moeten vissen geplaatst worden die het evenwicht hierin het minst verstoren, ze moeten weinig tot niet aan de planten eten, en niet veel in de bodem woelen. Veel vissen in de vijver moeten een mooie kleur hebben om ze ook van een afstand in de vijver te kunnen zien zwemmen. 10

11 De goudwinde is voor de plantenvijver de meest geschikte vis. Het is een scholenvis, die met minimaal 5 vissen moet worden gehouden; het is een oppervlaktevis, die iets meer zuurstof nodig heeft; daarom is deze ook goed zichtbaar. Als de vijver diep genoeg is komen ze goed de winter door, bij een goede waterhardheid van 8 à 12 DH is dit een goede vis. Goudwindes zijn alleseters, bij een afwisselende voeding komt hun kleur en beweging goed tot zijn recht. Hij woelt niet heel erg in de bodem en eet ook zachte waterplanten met een klein beetje bijvoederen niet. De goudvissen zijn redelijk geschikt voor de biologische plantenvijver. De goudvissen zijn geen echte scholenvissen maar toch is het beter om er wel meerdere in de vijver te houden. Er zijn meerdere soorten zoals: schubunkin en sluierstaartgoudvissen, maar de sluierstaart is geen vijvervis. De gewone goudvis is een variëteit van de karperachtige vis uit China. Donkere vissen zijn originele natuurlijke vissen, die in kleur oorspronkelijk zijn, zoals de natuur het heeft gewild. Ook goudvissen zijn alleseters. Vaak gaan ze op de bodem op zoek naar voedsel en kunnen zeker als de vissen in grote aantallen in de vijver zijn het evenwicht wel iets verstoren; ze zijn dan op zoek naar bealgde delen van stenen of andere in de vijver aanwezige materialen. Als de vijverbodem goed schoon is kan dit geen kwaad. In vijvers met een aantal ondiepere stukken en veel planten hebben goudvissen zich snel voortgeplant, daarom is het verstandig regelmatig jonge vis uit de vijver te halen. Naast deze bekende en veelgebruikte vissen zijn er nog meer vissen die erg leuk in de vijver kunnen zijn. Het beekgrondeltje is een visje, dat veel dierlijk voedsel eet en daarbij soms wat plantaardig voedsel. Het is een goede vis om waterslakken te verminderen. Het is een scholenvis die hoofdzakelijk op de bodem leeft. Deze vis heeft veel stroming en zuurstof nodig, omdat deze uit stromende beekjes komt. 11

12 Het stekelbaarsje is een leuk visje om in de vijver te houden, deze moet dan wel helder zijn en voldoende ondiepe stukken hebben. In het vroege voorjaar gaan de mannetjes dan een nestje bouwen, dat later bewaakt zal worden. Ze leven hoofdzakelijk van waterinsecten. Het zonnebaarsje komt uit de noordelijke streken van Amerika. Als de vijver diep genoeg is komen ze de winter goed door. Door hun mooie tekening aan de zijkant van hun kieuwen zijn het mooie vissen om te zien bij zonnig weer. Het zijn vissen die de rovende larven eten van de geelgerande watertorren en de libellen. Bij al deze vissen moet er niet teveel vis, in de vijver worden uitgezet, er moet niet teveel van de regel worden afgeweken dat er per 100 liter vijverwater niet meer dan 5 cm vislengte aanwezig mag zijn. Goudwinde cm minimaal 5 stuks school vis (Hoogzwemmers veel zuurstof). 2. Goudvissen 25 cm geen schoolvissen(zij komen met meerdere veel beter tot zijn recht). 3. Subinkins (geen geschikte vijvervis) (nagekweekt en vaak onooglijk). 4. Het beekgrondeltje (goed voor de slakken). 5. Het Stekelbaarsje geen functie (valt niet op).6. Het Zonnebaarsje (eten jonge vis en eigen jongen) zij houden het aantal in de juiste proporties.ook eten zij veel larven en ongedierte, dat schadelijk kan zijn. 7. Slootvissen kunnen gevaarlijk zijn, zij vreten vaak dier na dier en maken de vijver leeg. Koi karpers zijn vissen die leven van plantaardig voedsel, daarom zijn deze vissen niet in een plantenvijver te houden. Op zoek naar voedsel wroeten ze in de bodem en kunnen hierdoor het water troebel maken; hierom moet men zorgen dat de bodem altijd schoon is en zal gezorgd moeten worden, dat nitraten en fosfaten uit het water gezuiverd worden. Doordat er geen beplanting in de vijver aanwezig is zal er op een andere manier gezorgd moeten worden voor zuurstofvoorziening. Dit kan op verschillende manieren gebeuren, door bijvoorbeeld twee vijvers te plaatsen en één daarvan te gebruiken als visvijver en de andere met voldoende beplanting om in deze behoefte te voldoen. De vijvers moeten dan ongeveer dezelfde grootte hebben om de waardes in balans te houden. Koi karpers moeten afwisselend en regelmatig gevoerd worden, anders zal de gezondheid van de dieren snel achteruit gaan. De koi karpers zijn afkomstig uit Japan, waar ook de kleurvissen gekweekt worden. Bij het maken van een koi vijver is een goede circulatie ook erg belangrijk; om voldoende zuurstof in het water te krijgen kan een waterval gemaakt worden en men kan luchtsteentjes plaatsen. In plaats hiervan kan men ook een filterinstallatie gebruiken; ook hierbij is circulatie nodig. 12

13 Steuren zijn vissen die leven van planten en eten hoofdzakelijk planten en algen. Het zijn vissen die een hoge eis aan de waterwaardes stellen, ze kunnen in een vijver gehouden worden zonder planten en obstakels. Deze vissen kunnen namelijk alleen zuurstof opnemen als ze zwemmen en ze kunnen niet achteruit zwemmen, waardoor ze, als ze zich vast zwemmen tussen de planten, ook zullen verdrinken. De voeding van vissen is afhankelijk van de temperatuur; omdat vissen koudbloedige dieren zijn, passen ze zich aan de temperatuur van de vijver aan. In water rond de 5 o C is de stofwisseling van de vissen gering; pas als het water 10 o C is, zullen alle activiteiten weer toenemen. In veel vijvers zit teveel vis en zal er iets moeten worden bijgevoerd. Dit moet zoveel zijn dat alles opgegeten is na 15 minuten. Vlok- en korrelvoer zijn goed voedsel, maar ook kunnen muggenlarven en watervlooien worden gevoerd, ook regenwormen zijn goed. Ziekten en parasieten komen in veel vijvers voor. Vooral in het voorjaar komen vaak veel ziektes voor en bij het overzetten van nieuwe vis kunnen ook parasieten in de vijver komen. Ook een plotselinge verandering van de waterwaardes vormt een gevaar voor de vissen, omdat hierdoor de huid van de vissen erg slap kan worden. Witte stip is een visziekte die als het niet ontdekt wordt dode vissen kan opleveren. Deze ziekte is goed te genezen met kuren. Het is ook verstandig om in het voorjaar, als preventieve maatregel, een voorjaarskuur aan de vijver toe te dienen. De vissen kunnen geplaagd worden door verschillende parasieten, zoals: karperluis, visbloedzuigers en ankerwormen, dit zijn allemaal parasieten, die leven op de lichaamssappen van de vissen. De manier om hier vanaf te komen is het leeghalen van de vijver en alles goed schoon te maken en te vervangen, op de vissen na. Als de vissen ongeveer 6 maanden uit de vijver worden gehouden, zullen de parasieten zonder tussenschakel niet overleven. Het filteren. Er zijn twee verschillende vormen van filteren: mechanisch en biologisch. Bij een mechanisch filter worden organische en anorganische en soms kleurstoffen uit het water gefilterd. Om te voorkomen, dat dit filter dichtslibt, moet dit regelmatig schoon gemaakt worden. Er wordt gebruik gemaakt van een filterbak, gevuld met filtermatten, die van grof naar fijn verlopen, grove filterkool en filtersubstraat. De inhoud van de filterbak moet groot genoeg zijn voor de vijver en er moet een goede circulatiepomp in de vijver staan om voldoende filterwerking te hebben. Als er in deze filter hoog geactiveerde filterkool wordt gebruikt, worden ook de kleurstoffen die door humus of omzetting door micro-organismen veroorzaakt worden uit het water gefilterd. Als er (niet voor maar) achter het filter een U.V. lamp geplaatst wordt, worden ook kleine alg deeltjes verbrand en later gefilterd. Het voordeel van een mechanisch filter is, dat er veel organisch afval uit het vijverwater kan worden gefilterd en als het filter schoongemaakt wordt, worden deze stoffen ook uit het vijvermilieu verwijderd, waardoor de schommeling van waterwaardes tot een minimum minimaal wordt beperkt. Dit is de meest gebruikte filterwijze voor een visvijver. Bij het gebruik van een biologisch werkend filter worden organische delen in het water sneller en beter omgezet door micro-organismen. Een goed ingewerkt biologisch filter bevordert de activiteit van micro-organismen en verbetert daardoor de plantengroei. Het gebruik van een biologisch filter is goed, als planten groeien, als er veel algengroei is of bij erg veel vis in de vijver. De pomp hoeft geen grote opbrengst te hebben, maar moet wel constant draaien om de activiteit van de microorganismen te bevorderen. Een biologisch filter hoeft maar één keer per jaar schoongemaakt te 13

14 worden; als dit te vaak gebeurt, worden alle organismen uit hun milieu gehaald en moet er opnieuw begonnen worden. Bij een goedwerkend filter is het water helder en zal er door stroming veel zuurstof in het water komen; tevens kan er in een biologisch filter een luchtpompje geplaatst worden om te zorgen dat de micro-organismen altijd voldoende zuurstof krijgen. Vaak kan er ook een combinatie van deze filtervormen gemaakt worden, maar dan moet het mechanische filter altijd voor het biologische filter geplaatst worden, zodat dit een reservefilter is. Nitraten en fosfaten kunnen nooit helemaal gefilterd worden, dus het aanbrengen van beplanting of het regelmatig verversen van het water is dus beter, dit geldt zeker voor de visvijver. Ook dit niet vergeten Diepvriesvoer moet je eerst ontdooien. Let op de bek van de vis, deze mag niet door bevroren voer aangetast raken. Filterkool haalt de verkleuring uit het water, UV filters plaats je achter de filterbak, en bekijk hoelang deze aanmag, en doe dit vooral in de nacht met een tijd klok. Het onderhoud van de vijver is proberen balans te krijgen of te houden in de vijver. Om verzuring van de vijver te voorkomen moeten in het najaar zoveel mogelijk afgestorven plantendelen en bladeren uit de vijver worden gehaald. In de winter periode moeten waterwaardes zoals GH en ph goed worden gemeten en de GH waarde eventueel verhoogd. De ph waarde kan worden verhoogd door een luchtpompje te plaatsen, waardoor CO 2 aan het wateroppervlak weg kan en door luchtbellen de zuurstof beter is. In het voorjaar, dus voor maart, want dan komt alles weer tot leven, kunnen gele bladeren die zijn vergeten, oude bloemen en de eerste algen worden verwijderd. Soms kan het nodig zijn om waterplanten nog iets te dunnen, maar er moet nooit meer dan 1/3 deel verwijderd worden. Groen water kan komen door te lage temperatuur, meer zuurstofplanten zal dan de oplossing zijn. Meer moerasplanten als hulpmiddel. Verwijder zoveel mogelijk de draadalgen. Een van de grootste gevaren voor de vijver is altijd Blauwe regen } Gouden regen } } Zeer giftig Tijdens het stil zetten van het filter, dus als de temperatuur beneden de 10 graden komt, of als het water boven de tien graden is, en het filter opgestart wordt, zal de vijver voor 1/3 van vers water moeten worden voorzien. En vooral Bacterial toe voegen. Groen water: een te lage KH waarde, een te hoge ph-waarde, geen groei van zuurstofplanten. Zorg voor goed micro-leven dat ook kan worden toegevoegd of breng substraat aan. Breng meer moerasen drijfplanten aan, waardoor voeding wordt onttrokken. Verbeter de waterkwaliteit (door een filter). Groene draadalg: helder water, een lage KH waarde, een hoge ph waarde, slechte groei van zuurstofplanten. Breng meer moeras-, zuurstof- en drijfplanten aan, waardoor voeding verdwijnt. Verwijder zoveel mogelijk draadalgen uit de vijver en gebruik eventueel een algen bestrijder. 14

15 Het opstarten van een gezonde vijver, waar u jarenlang plezier van zult hebben en die een rustpunt in uw tuin zal zijn is niet zo eenvoudig als u in een tuincentrum wel te horen krijgt. Wij van Natuurvrienden-Zwolle zullen u behulpzaam zijn en de informatie geven die onontbeerlijk is om een mooie vijver te creëren. Voor informatie kunt u altijd op de website terecht en er is altijd wel iemand die u te woord wil staan als u vragen heeft omtrent de opstart en onderhoud van een mooie vijver. Theo verheij 15