Inkten voor voedselverpakkingen

Transcriptie

1 Domino White Paper Inkten voor voedselverpakkingen In het kort Er wordt vandaag de dag veel aandacht besteed aan inkten voor voedselverpakkingen. Artikelen in de pers speculeren over de risico s van migratie naar levensmiddelen en hebben het over aanpassingen van verpakkingstechnieken om het risico op migratie te beperken of te elimineren. De meeste artikelen hebben betrekking op inkten die worden gebruikt op de buitenzijde van de verpakking die via offset, flexo of diepdruk wordt geproduceerd. In deze white paper gaan we in op de regelgeving en best practices die spelers in de voedselketen in acht moeten nemen, niet alleen op het gebied van inkten voor verpakkingen maar ook op het gebied van inkt voor coderen en markeren. Denk hierbij aan de houdbaarheidsdatum, de uiterste verkoopdatum en het batchnummer, die doorgaans worden geproduceerd met behulp van CIJ-technologie (kleinkarakter inkjet). Het belang van coderen en markeren De hoeveelheid inkt die wordt gebruikt voor het coderen en markeren van levensmiddelen, is relatief laag: meestal minder dan 1% in vergelijking met de inkt die wordt gebruikt voor de buitenbedrukking van de verpakking. Toch is voedselveilige inkt voor coderen en markeren van even groot belang. Gezien de enorme hoeveelheden levensmiddelen die moeten worden gecodeerd en gemarkeerd, mogen we niet te licht denken over het belang van coderen en markeren. Geschat wordt dat meer dan 95% van alle levensmiddelen in West-Europa wordt verpakt. 1 Alleen al in het Verenigd Koninkrijk wordt er elk jaar meer dan 15 miljoen ton voedsel 2 en meer dan 5 miljard melk verkocht. 3 En laten we ook niet de grote hoeveelheden waters, fruitsappen, alcoholische dranken en frisdranken vergeten. Bronvermelding: 1 Inkformation, Printing Inks for Food Packaging, Huber Group, 2 Tesco, the Tesco and Society Report 3

2 Wat betreft inkten voor het coderen en markeren, moeten leveranciers van voedselverpakkingen oog hebben voor de risico s van chemische stoffen in inkten die worden gebruikt om primaire verpakkingen te coderen. Belangrijk is dat ze deze risico s aanpakken. Dit geldt des te meer voor inkt die rechtstreeks in contact komt met levensmiddelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de codering van eieren en kazen. Effectiviteit van ondergronden Een verpakking moet geschikt zijn voor het beoogde doel. Of de ondergrond nu van papier, karton, plastic, metaal of glas is: in veel gevallen wordt de verpakking voorzien van bedrukking. Deze informeert de klant over het product, voorziet de verpakking van branding (merkbedrukking) en vermeldt de hoeveelheid, ingrediënten en serveertips. De vermelding van de houdbaarheidsdatum en de uiterste verkoopdatum speelt echter een even grote rol. Er wordt vaak voorbijgegaan aan het feit dat deze gegevens essentiële consumenteninformatie verstrekken. Migratie en offset Tegenwoordig moeten producenten van levensmiddelen ervoor zorgen dat de verpakte levensmiddelen niet worden aangetast door bestanddelen van de verpakking en de inkt of lak die voor de verpakking wordt gebruikt. Zelfs als de bedrukte zijde van verpakkingsmateriaal geen rechtstreeks contact heeft met het verpakte product, kunnen er toch bestanddelen van inkt terechtkomen in voedsel en drank. Hoe dit kan gebeuren? In eerste instantie door migratie, waarbij de inkt door de omverpakking migreert en terechtkomt in het verpakte levensmiddel. Een tweede mogelijkheid is het scenario waarbij flexibele verpakkingen via rotatieoffset worden voorgedrukt. Bij het opwikkelen kunnen er bestanddelen van de inkt terechtkomen op de andere zijde. Zo kan de inkt in contact komen met het levensmiddel wanneer de verpakking wordt gevormd en gevuld. Er is ook een derde mogelijkheid: vluchtige bestanddelen die aanwezig zijn in de lucht in het verpakte product, kunnen worden afgegeven aan het levensmiddel. Zoals de naam doet vermoeden, zijn deze bestanddelen waarschijnlijk onzichtbaar. Ondergronden spelen een belangrijke rol. Ze hebben bijvoorbeeld invloed op hoe gemakkelijk of moeilijk bestanddelen van de inkt door de ondergrond heen kan dringen en de inhoud van de verpakking aantast. Om de effectiviteit te beoordelen, worden verpakkingen op drie manieren ingedeeld: 1. Permanente (of absolute) barrière. Metaal en glas zijn een effectieve barrière: inktbestanddelen migreren er niet doorheen. Aluminium folie moet minstens 7 µm dik zijn om effectief te zijn. 2. Functionele barrières. Hier is het de combinatie van specifieke ondergronden en specifieke inktbestanddelen die invloed hebben op de effectiviteit van de barrière. Zo zijn folies van BOPP (biaxiaal georiënteerd polypropyleen) een goede barrière tegen water, maar ze zijn niet effectief als barrière tegen veel inktbestanddelen. 3. Niet-functionele barrières. Verpakkingsmaterialen zoals papier en karton zijn geen effectieve barrières: inktbestanddelen migreren er gemakkelijk doorheen en komen zo in het levensmiddel terecht. Relevante wetgeving en gedragscodes De wetgeving op dit gebied is divers en complex. Bovendien verschilt deze van land tot land. Het is de verantwoordelijkheid van de leveranciers van verpakkingen en inkten om ervoor te zorgen dat specifieke combinaties van verpakkingen en drukinkten veilig zijn voor menselijke consumptie. De veiligheid van de consument staat centraal in alle wetgeving. Alle betrokken partijen dragen bij aan de naleving. Dit gebeurt in samenwerking met de fabrikanten van de voedingsproducten en dranken, met andere woorden de klanten van de leveranciers van verpakkingen en inkten. Er moet niet alleen rekening worden gehouden met de veiligheid maar ook met de organoleptische eigenschappen van de verpakte levensmiddelen: de eigenschappen die betrekking hebben op de menselijke zintuigen, zoals smaak, geur, kleur, uiterlijk, vorm en consistentie. Deze eigenschappen moeten behouden blijven, aangezien ze essentieel zijn voor de consumentenbeleving van levensmiddelen.

3 De agenda voor de wetgeving Alle wetgeving met betrekking tot voedselverpakkingen is erop gericht de gezondheid en veiligheid van consumenten te waarborgen. Om te voldoen aan de wettelijke voorschriften voor voedselverpakkingen, moeten verordeningen van de EU ingevoerd zijn in alle lidstaten en moeten richtlijnen in elke lidstaat van de EU omgezet zijn in nationale wetgeving. Naleving van de wetgeving is de verantwoordelijkheid van de fabrikant van de levensmiddelenverpakkingen en de leverancier van de levensmiddelen. Het is de taak van drukinktleveranciers om de juiste informatie te verstrekken aan hun klanten, zodat ze met kennis van zaken een keuze kunnen maken. Verordening (EU) nr. 10/2011/EC betreffende materialen en voorwerpen van kunststof, bestemd om met levensmiddelen in contact te komen Deze verordening heeft betrekking op de lijsten van chemische stoffen die goedgekeurd zijn voor gebruik in kunststoffen die rechtstreeks in contact komen met levensmiddelen. Drukinkten zijn weliswaar geen kunststoffen, maar door het ontbreken van specifieke maatregelen met betrekking tot deze drukinkten die bestemd zijn om in contact te komen met levensmiddelen, is deze verordening een nuttige gids om te bepalen welke chemische stoffen mogelijk geschikt zijn. Belangrijke verordeningen zijn: Verordening (EG) nr. 1935/2004 (ook wel de raamverordening genoemd Deze verordening omvat Europese voorschriften en regelgeving inzake materialen die bestemd zijn om met levensmiddelen in contact te komen. Hieronder worden ook verstaan inkten of vernissen, die worden gebruikt voor de bedrukking. Bij gebruik voor voedselverpakkingen mogen dergelijke materialen geen bestanddelen aan de levensmiddelen afgeven die a) gevaar opleveren voor de gezondheid van de mens, b) leiden tot een onaanvaardbare wijziging in de samenstelling van de levensmiddelen of c) invloed hebben op de organoleptische eigenschappen van de levensmiddelen (zoals smaak of geur). Verordening (EG) nr. 2023/2006 Deze verordening is van toepassing op verpakkingsmaterialen die opgenomen zijn in de bovenvermelde raamverordening. Verordening (EG) nr. 2023/2006 zorgt ervoor dat er effectieve kwaliteitsborgingsen controlesystemen aanwezig zijn om toezicht te houden op de vervaardiging van deze materialen volgens goede fabricagemethoden, zoals aangegeven in deze verordening. In het Engels worden deze methoden Good Manufacturing Practices (GMP) genoemd. In een bijlage bij deze verordening is het voorschrift opgenomen dat er geen stoffen van het bedrukte oppervlak aan de voor contact met levensmiddelen bestemde zijde mogen worden overgedragen in een concentratie die tot een niveau van deze stof in levensmiddelen leidt dat in strijd is met de eisen van Verordening (EG) nr. 1935/2004. Er bestaat echter geen specifieke EU-wetgeving inzake drukinkten, coatings of lakken. Wel is er een voorschrift dat inkten of coatings die aanwezig zijn op verpakkingsmaterialen, moeten voldoen aan de regelgeving met betrekking tot verpakkingsmaterialen.

4 Resoluties van de Raad van Europa Dat er geen verordeningen bestaan die rechtstreeks verband houden met drukinkten, wordt algemeen erkend in de sector. De meeste mensen in de industrie gaan ervan uit dat hier te zijner tijd iets aan zal worden gedaan. Intussen zijn er de resoluties van de Raad van Europa (RvE), die ook niet-eu-landen zoals Zwitserland omvat. Maar dit zijn richtlijnen die niet juridisch bindend zijn. In Zwitserland heeft het Eidgenössisches Departement des Innern (EDI), het federale ministerie van Binnenlandse Zaken, de Zwitserse verordening SR (Systematische Rechtssammlung) uitgevaardigd inzake materialen en voorwerpen die in contact komen met levensmiddelen. Deze verordening bevat specifieke voorschriften voor drukinkten. Sinds april 2010 moeten alle inkten die op voedselverpakkingen worden gebruikt, voldoen aan deze verordening. Belangrijke aspecten van deze verordening zijn: 1. Inkten moeten worden vervaardigd en gedrukt volgens goede fabricagemethoden. 2. Voor de vervaardiging van drukinkten mogen alleen stoffen worden gebruikt die vermeld staan in de lijsten met toegestane stoffen. Deze lijsten zijn opgenomen in bijlage 1 en bijlage 6 van de verordening. Bijlage 6 werd oorspronkelijk samengesteld door de European Printing Ink Association (EuPIA), het Europese drukinktverbond. 3. Bijlage 6 bevat twee lijsten. In de eerste zijn specifieke migratielimieten (SML s) vastgelegd, die moeten worden nageleefd. De tweede is bedoeld voor gebruik van stoffen waarvoor er nog geen dergelijke gegevens beschikbaar zijn. De detecteerbare migratie van dergelijke materialen mag niet hoger zijn dan de gedefinieerde detectielimiet van 10 deeltjes per miljard (0,01 mg/kg). Voorbeelden van belangrijke regelgeving buiten de EU zijn de Amerikaanse CFR21-regelgeving (Code of Federal Regulations Title 21) van de FDA (Food and Drug Administration, voedsel- en geneesmiddelenwaakhond), de Chinese wetgeving GB , de Japanse Food Sanitation Law, de Canadese regelgeving van het CFIA (Canadian Food Inspection Agency, agentschap voor voedselinspectie) en Health Canada (ministerie van Volksgezondheid), en de Australische/ Nieuw-Zeelandse norm AS (Australian Standard). Naast de nationale verordeningen en richtlijnen hebben sommige multinationals eigen inhouse richtlijnen, maar deze zijn doorgaans in overeenstemming met de verordeningen. Kortom, deze verordeningen of aanbevelingen schrijven voor dat verpakkingen geen stoffen mogen afgeven aan de levensmiddelen, tenzij dit toegestaan is op basis van gegevens die bewijzen dat de concentratie veilig is. Ziehier een overzicht in vogelvlucht: 1. Er mag geen gebruik worden gemaakt van CMR-stoffen van Categorie 1, 2 of 3 conform GHS (Global Harmonisation System). Er mogen dus geen stoffen worden gebruikt die kankerverwekkend, mutageen of giftig voor de voortplanting zijn. 2. De concentratie van migratie van een stof moet lager zijn dan de gedefinieerde limieten. 3. Voor toxicologisch geëvalueerde stoffen moet de SML worden nageleefd. 4. Voor stoffen waarvoor er nog geen toxicologische gegevens beschikbaar zijn, mag de detecteerbare migratie niet hoger zijn dan de gedefinieerde detectielimiet van 10 deeltjes per miljard (0,01 mg/ kg). 5. Als algemene limiet geldt dat de migratie van álle stoffen niet hoger mag zijn dan 60 mg/kg. Hoewel de lijst van materialen een waardevol referentiepunt is, is deze onvolledig. Niet alle grondstoffen die bij de vervaardiging van drukinkten voor voedselverpakkingen worden gebruikt, zijn opgenomen in de lijst. In Duitsland bestaan er aanbevelingen van het Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR), het Duitse nationale instituut voor risicobeoordeling, voor controle over de stoffen die worden gebruikt in voedselverpakkingsmaterialen.

5 Domino s rol als leverancier aan producenten van voedingsmiddelen en verpakkers Als lid van de EuPIA streeft Domino naar consumentenbescherming op het gebied van voedselveiligheid voor alle aspecten waar het controle over heeft. Dit streven geldt voor alle producten die worden vervaardigd of verkocht voor gebruik op het van het levensmiddel afgewende oppervlak van voedselverpakkingen en materialen, ook wel de niet voor contact met levensmiddelen bestemde zijde genoemd. Domino hecht veel belang aan: het principe dat de veiligheid van de consument op de eerste plaats komt; naleving van de relevante geldende wetgeving en de hieruit voortvloeiende wettelijke voorschriften om zo een hoge veiligheid voor de consument te waarborgen; de principes van transparantie en informatie-uitwisseling om zo naleving in de verpakkingsketen mogelijk te maken, en dit met behoud van de gepaste commerciële vertrouwelijkheid en met inachtneming van de voorschriften van mededingingswetgeving; levering van producten die geschikt zijn voor het beoogde doel, zoals onderling gedefinieerd tussen elk bedrijf en haar klanten; het concept van risicobeoordeling en beoordeling van blootstelling in overeenstemming met internationaal erkende wetenschappelijke principes; de principes en implementatie van Good Manufacturing Practices, inclusief controleprocessen; het principe van continue verbetering van de veiligheid van de consument op basis van nieuwe wetenschappelijke bevindingen; en inachtneming van de EuPIA-procedures voor crisisbeheer of gelijkwaardige procedures voor het geval er zich een incident zou voordoen met betrekking tot inkt van een voedselverpakking. Onze toewijding aan de productie van inkten In haar ontwikkelingsproces van nieuwe inkten houdt Domino rekening met relevante regelgeving en richtlijnen voor de selectie van de grondstoffen en bestanddelen. Aangezien er geen specifieke wetgeving bestaat met betrekking tot drukinkten, heeft Domino eigen criteria vastgelegd. Deze criteria zijn inclusief een verklaring dat inkten en bijbehorende vloeistoffen geschikt zijn voor voedselverpakkingen. Domino biedt een range van inkten die speciaal ontworpen zijn voor rechtstreeks contact met levensmiddelen, bijvoorbeeld voor codering op eieren of kaas. Deze inkten zijn geformuleerd met bestanddelen die voldoen aan de relevante regelgeving van de EU en de FDA (Code of Federal Regulations Title 21) inzake levensmiddelenadditieven. Daarnaast voldoen ze ook aan de voorschriften van Verordening (EG) nr. 1935/2004. Er zijn tal van uitstekende referentiedocumenten beschikbaar die veel dieper ingaan op het onderwerp van inkten voor voedselverpakkingen. Een voorbeeld is Designing Packaging with Certainty. A Best Practice Guide van Sun Chemical (zie

6 Conclusie De uitdagingen voor voedselproducenten en verpakkers zijn legio en divers. De wetgeving is niet allesomvattend en de toepassing van richtlijnen varieert afhankelijk van de regio. Daarom moeten alle spelers in de voedselketen zowel afzonderlijk als samen oog hebben voor hoe ze de verschillende normen kunnen naleven. Belangrijke stakeholders in deze keten zijn de merkeigenaar, de verpakkingsdrukker, de producent of verpakker, en de leverancier van de codeerapparatuur. Al deze spelers moeten volledig inzicht hebben in hun rol in de supply chain en de relevante wetgeving en gedragscodes begrijpen. Ook dienen ze effectief met andere belanghebbenden te communiceren en als volgt te werk te gaan: De merkeigenaar is verantwoordelijk voor de verpakkingsmaterialen, het verpakkingsontwerp en de print- en postpressprocessen, waaronder de codering. De drukker van verpakkingen zorgt ervoor dat de ondergrond en drukinkten voldoen aan de specificaties en dat ze geschikt zijn voor het beoogde doel. De producent of verpakker bekommert zich over het vullen, sealen en de opslag. Deze controleert ook de gecodeerde houdbaarheidsdata en traceerbaarheidscodes op nauwkeurigheid. De leverancier van codeerapparatuur moet ervoor zorgen dat er geschikte drukinkten verkrijgbaar zijn op de markt en dat in de Safety Data Sheets (MSDS) de informatie wordt verstrekt die gebruikers nodig hebben om te voldoen aan hun verplichtingen conform Verordening (EG) nr. 1935/2004 en Verordening (EG) Nr. 2023/2006. Verklarende afkortingenlijst BfR Bundesinstitut für Risikobewertung CIJ RvE CMR s EDI EU EuPIA FDA PET SML Kleinkarakter inkjet Raad van Europa Carcinogene, mutagene of reproductietoxische stoffen Eidgenössisches Departement des Innern Europese Unie European Printing Ink Association Food and Drug Administration Polyethyleentereftalaat, een kunststof die wordt gebruikt voor bijvoorbeeld frisdrankverpakkingen Specifieke migratielimiet Inkten die worden gebruikt voor codeer- en markeertoepassingen, zijn even belangrijk als inkten die worden gebruikt voor verpakkingsdruk. Dit geldt des te meer voor toepassingen waar de inkt voor codering en markering rechtstreeks contact heeft met levensmiddelen. Om de consument te beschermen, is het erg belangrijk dat altijd de strengste veiligheidsnormen in acht worden genomen. Los van de verplichte voorschriften, zijn consumenten en retailers in toenemende mate vragende partij voor duidelijke en consistente codering van houdbaarheidsdata en uiterste verkoopdata op levensmiddelen. Zo kan de consument weloverwogen aankoopbeslissingen nemen. Bovendien helpt dit om te voorkomen dat er voedsel wordt weggegooid dat nog eetbaar is. In het Verenigd Koninkrijk wordt jaarlijks een enorme hoeveelheid voedsel verspild. 4 Kortom, al deze redenen tonen aan waarom de inkten voor codering en markering van levensmiddelen en de van toepassing zijnde regelgeving even belangrijk zijn als de inkten voor verpakkingsdruk. Als u meer informatie wilt, neemt u contact op met Andrew Gunton van Domino Printing Sciences via andrew.gunton@domino-uk.com of gaat u naar Domino s website: Bronvermelding: 4 WRAP (Waste & Resources Action Programme), Household Food and Drink Waste 2012, Printing Inks for Food Packaging, Stehlin Hostag Ink UK Huber Group Designing Packaging with Certainty - A Best Practice Guide, Sun Chemical Food Packaging: A Guide to Best Practice for Sheetfed Offset Print, Flint Group European Printing Ink Association