Wettelijk kader psychosociale belasting werkstress

Transcriptie

1 Wettelijk kader psychosociale belasting werkstress Pascale Swinnen Sociaal inspecteur Toezicht op het Welzijn op het Werk Directie Limburg Vlaams-Brabant FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 21 november 2013 Gebruikte afkortingen AO: arbeidsongevallen BS: Belgisch staatsblad CAO: collectieve arbeidsovereenkomst CPBW: comité voor preventie en bescherming op het werk DYRIB: dynamisch risicobeheersingssysteem EDPBW: externe dienst voor preventie en bescherming op het werk FOD: federale overheidsdienst GPOSGW: geweld, pesterijen, ongewenst seksueel gedrag op het werk GPP: globaal preventieplan HL: hiërarchische lijn IDPBW: interne dienst voor preventie en bescherming op het werk 2 1

2 Afkortingen (2) JAP: jaaractieplan KB: koninklijk besluit OR: ondernemingsraad PAPS: preventieadviseur psychosociale aspecten Psy: psychosociaal RA psy: psychosociale risicoanalyse SSW: sociaal strafwetboek TWW: Toezicht op het Welzijn op het Werk VP: vertrouwenspersoon WG: werkgever WN: werknemer WW: wet welzijn 3 Inhoud Wetgeving Toepassingsgebied CAO stress Definitie - doel Verplichtingen WG WN Beperkingen WW KB psy Definitie psychosociale belasting Verplichtingen WG Bevoegdheden TWW Sancties SSW 4 2

3 Wetgeving psy belasting CAO nr. 72 van 30 maart 1999 betreffende het beleid ter voorkoming van stress door het werk Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, Hoofdstuk VBIS, Bijzondere bepalingen betreffende geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk aangepast door de wetten van 17 januari en 6 februari 2007, (BS 6 juni 2007) aangevuld met het KB van 17 mei 2007 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (BS 6 juni 2007) Inwerkingtreding WW en KB psy is 16 juni Opheffing KB 11 juli 2002 betreffende bescherming GPOSGW in art. 38 KB psy 5 Toepassingsgebied - art. 2 1 WW WG: bv voorzitter, gedelegeerd bestuurder, burgemeester, WN Gelijkgestelde personen Beroepsopleiding, leercontract, stagiairs, PWA, Derden die zich op de arbeidsplaats bevinden: bv uitzendkrachten, leveranciers, klanten, 6 3

4 CAO stress Algemeen verbindend verklaard voor de privésector bij KB van 21 juni 1999 BS van 9 juli 1999 CAO van onbepaalde duur Is een concrete toepassing van de principes van de WW op een specifiek domein, nl. de psychosociale belasting Nog steeds van toepassing: kan worden beschouwd als een nadere verduidelijking van het KB. Algemene principe CAO stress Binnen het kader van het DYRIB moet WG stressrisico s opsporen, evalueren en preventiemaatregelen nemen 7 CAO stress (2) Definitie - art. 1 Stress is een door de groep van WN als negatief ervaren toestand met klachten of dys-functioneren in lichamelijk, psychisch en/of sociaal opzicht die het gevolg zijn van het feit dat WN niet in staat zijn om aan de eisen en verwachtingen te voldoen Doel - art. 2 Stress voorkomen (primaire preventie) Stress te verhelpen (secundaire preventie) 8 4

5 Verplichtingen WG Stressbeleid voeren art. 3 CAO Stressrisico s opsporen Stressrisico s evalueren Passende preventiemaatregelen nemen door RA van de werksituatie RA heeft betrekking op» de taak» de arbeidsomstandigheden» de arbeidsvoorwaarden» de arbeidsverhoudingen 9 Verplichtingen WG (2) Uitgangspunt van stressbeleid zijn principes van WW en principes van afdeling II van KB welzijnsbeleid van 27 maart 1998 art. 3 CAO Aanpassing van werk aan de mens betreffende inrichting werkposten keuze werkuitrusting, Werk- en productiemethoden om monotone en tempo-gebonden arbeid draaglijker te maken en de gezondheidsgevolgen daarvan te beperken Opsporen risico s moet op een passende manier: bv door een bevraging van WN 10 5

6 Verplichtingen WG (3) Collectieve maatregelen art. 3 CAO Indien van toepassing op een beperkt aantal WN of individuele WN, moeten deze WN vooraf ingelicht en geraadpleegd worden. Op verzoek van WN is er bijstand van een syndicaal afgevaardigde. Advies en medewerking van IDPBW/EDPBW is verplicht art. 4 CAO 11 Verplichtingen WG (4) Overleg art. 5 CAO CPBW en OR informeren en hun voorafgaand advies vragen over het hele stressbeleid Bevoegdheid CPBW = welzijn Bevoegdheid OR = Advies over alle maatregelen die de arbeidsorganisatie, de arbeidsvoorwaarden en het rendement van de onderneming kunnen wijzigen Resultaten van de RA moeten worden meegedeeld Is in tegenstelling tot andere welzijnsmaatregelen die enkel bevoegdheid CPBW zijn Reden: OR is bevoegd voor de arbeidsorganisatie, bv ploegenarbeid, arbeidsduur, taakinhoud 12 6

7 Verplichtingen WG (5) Voorlichting WN art. 6 CAO WG moet WN informeren bij de indienststelling én telkens dit noodzakelijk is i.v.m. de bescherming van de veiligheid en de gezondheid, over de aard van het werk zoals taakinhoud, werkorganisatie, contactmogelijkheden en verplichtingen HL de aan het werk overblijvende risico s en meer bepaald met betrekking tot stress door het werk de maatregelen om risico s te voorkomen of te beperken Opleiding WN art. 7 CAO Zie opleiding afdeling III KB beleid: rekening houden met stressfactoren van het werk 13 Verplichtingen WN art. 7 CAO Naar vermogen meewerken aan het stresspreventiebeleid = aanvulling of precisering van de verplichtingen van WN in art. 6 WW Beperkingen CAO Uitsluitend gericht op de stressproblematiek Enkel van toepassing op WG uit de privésector Enkel stressproblemen op collectief vlak: op het niveau van de onderneming in haar geheel en op het niveau van de groep Geen verplichting tot installeren van een interne procedure waar WN met stress een beroep kunnen op doen WG moet geen maatregelen nemen op het individuele vlak om de schade te beperken (tertiaire preventie) 14 7

8 WW - KB psy Welzijn van WN wordt nagestreefd door maatregelen die o.m. betrekking hebben op de psychosociale belasting art. 4, 1, tweede lid, 3 WW Psychosociale belasting is een overkoepelende term voor stress, burn-out, pesterijen, geweld, Stress wordt beschouwd als een vorm, als een oorzaak van psychosociale belasting Beperking WW en KB psy Verplichte interne procedure is er enkel voor GPOSGW en kan niet worden toegepast t.a.v. andere vormen van belasting, waaronder stress Voordelen KB psy Van toepassing op privé én openbare sector Stressproblemen worden ook benaderd op individueel vlak 15 KB psy Definitie psychosociale belasting art. 2, 3 Elke belasting van psychosociale aard die haar oorsprong vindt in de: Uitvoering van het werk Naar aanleiding van de uitvoering van het werk en die schadelijke gevolgen heeft voor de gezondheid van een persoon Lichamelijk, bv slaapproblemen, hoge bloeddruk, Psychisch, bv depressie, gebrek aan motivatie, Vb van psychosociale belasting Zware fysieke en/of mentale inspanningen Te hoge of te lage temperaturen, te veel lawaai Werkdruk, 16 8

9 RA psy Verplichtingen WG Moet in samenwerking met PAPS art. 3 KB Binnen DYRIB situaties identificeren die aanleiding kunnen geven tot ontstaan van psy belasting, risico s bepalen en evalueren Voorafgaandelijke/a priori RA RA van situaties waarin stress, conflicten, GPOSGW aanwezig zijn art. 3 KB Bij de uitvoering van de RA rekening houden met 4 A s (inhoud, voorwaarden, verhoudingen, omstandigheden), stress, conflicten, GPOSGW art. 3 KB RA van de vormen van psy belasting veroorzaakt door derden art 4 KB 17 Verplichtingen WG (2) RA a posteriori art. 5 KB Analyse van incidenten op het vlak van psychosociale belasting die zich bij herhaling voordoen Incidenten waarover PAPS een advies heeft gegeven Met toepassing van art. 5 KB, RA van alle feiten die het voorwerp zijn geweest van een met redenen omklede klacht GPOSGW art. 13 KB Inspectie TWW Aanduiding PAPS Opleiding PAPS Documenten RA psy: evaluatie 18 9

10 RA psy - evaluatiecriteria TWW Betrokkenheid en toelichting PAPS Participatie WN Betrokkenheid HL Aandacht voor stress, 4 A s, conflicten, incidenten, GPOSGW, alarmsymptomen (bv personeelsverloop, AO, ), middelengebruik (alcohol, drugs, ) Analyse belangrijkste werkposten Analyse op organisatieniveau: cultuur, personeelsbeleid, verantwoordelijkheden, Bewuste keuze methodiek Aandacht voor contact met derden Voldoende up to date Prioriteiten/hiërarchie van risico s vastleggen waaruit maatregelen volgen 19 Verplichtingen WG (3) Bij vaststelling van psy belasting, moeten preventiemaatregelen worden genomen - art. 3 KB psy op niveau van art. 8 KB welzijnsbeleid organisatie in zijn geheel groep van werkposten of functies individu CPBW art. 6 KB psy Mededeling van de resultaten RA psy aan het CPBW Voorafgaand advies over maatregelen vooraleer WG deze toepast Voorafgaand akkoord over klachtenprocedure GPOSGW Inspectie TWW: CPBW-verslagen, bevraging CPBW-leden 20 10

11 Verplichtingen WG (4) Resultaten RA psy + preventiemaatregelen opnemen in specifiek luik van - art. 7 KB GPP JAP PAPS en VP delen psychosociale gegevens (preventiemaatregelen, ) mee aan PA IDPBW om het jaarverslag aan te vullen - art. 8 KB en bijlage II KB Inspectie TWW: GPP, JAP, jaarverslag IDPBW 21 Verplichtingen WG (5) Informeren WN, HL en CPBW art. 15, 1 KB Resultaten RA psy Preventiemaatregelen Klachtenprocedure GPOSGW (art. 32 quater 1 WW) Nodige opleiding van WN, HL en CPBW art. 15, 2 KB Om de preventiemaatregelen, adequaat toe te passen Inspectie TWW Documenten zoals brochures, affiches, handleidingen, verslagen, Bevraging WN, HL, CPBW 22 11

12 Bevoegdheden TWW SSW 6 juni 2010 Inlichtingen & adviezen art. 21 Mondelinge waarschuwingen art. 21 Schriftelijke waarschuwing art. 21 Geen PAPS aangesteld Geen of ontoereikende klachtenprocedure GPOSGW Geen RA psy Opleggen van maatregelen art. 21 WG neemt geen maatregelen na RA psy Klachtenbehandeling GPOSGW Dringende maatregelen opgelegd door inspecteur Advies PAPS Pro Justitia art. 21 Na 2 de schriftelijke waarschuwing Weigering inschakelen PAPS bij met redenen omklede klacht GPOSGW 23 Sancties SSW (met opdeciemen 6 te vermenigvuldigen) Inbreuk Sancties Niveau 1 Gevangenis Geen mogelijkheid tot gevangenisstraf voorzien Strafrechtelijke geldboete Adm. geldboete Geen 10 tot tot 600 Niveau 2 Idem Geen hetzij 25 tot 250 hetzij 150 tot 1500 Niveau 3 Idem hetzij 100 tot 1000 hetzij 600 tot 6000 Niveau 4 hetzij 6m tot 3j en/of en/of hetzij 50 tot 500 hetzij 300 tot 3000 hetzij 300 tot 3000 hetzij 1800 tot

13 Toelichting schema De administratieve geldboetes in de niveaus 2, 3 of 4 worden enkel opgelegd wanneer de arbeidsauditeur beslist niet strafrechtelijk te vervolgen. Een administratieve geldboete en een strafrechtelijke geldboete kunnen dus nooit samen worden opgelegd voor dezelfde inbreuk. De bedragen van de strafrechtelijke geldboeten en van de administratieve geldboeten (art 101) moeten met opdeciemen worden verhoogd (art. 102). In de praktijk komt dit neer op een vermenigvuldiging met 6. Wanneer verschillende personen bij de inbreuk betrokken zijn, wordt de boete vermenigvuldigd met het aantal personen (met een bovengrens van 100). 25 Sancties SSW (2) Boek 2: inbreuken en bestraffing Hoofdstuk 1. Inbreuken tegen de persoon van de WN Afdeling 2. GPOSGW = speciale regels in art. 119 tot en met art. 122 Sancties Van niveau 4 GPOSGW begaan - art. 119 Geen einde aan GPOSGW binnen termijn vastgesteld door rechtbank op basis van art. 32decies, WW - art.120 SSW Niveau 3 wordt niveau 4 bij gezondheidsschade of AO Van niveau 3 Algemene regel: art. 128 van toepassing bij inbreuken op WW en KB s, andere dan de speciale regels van art tot en met

14 Sancties SSW (3) Sancties van niveau 2 - art. 121 Preventiemaatregelen treffen, die niet gebaseerd zijn op RA of geen rekening houden met activiteiten en grootte bedrijf Preventiemaatregelen zonder advies en zonder akkoord CPBW Niet informeren en geen opleiding van WN, HL, CPBW Geen RA psy Geen PAPS aanstellen Geen maatregelen om GPOSGW te voorkomen Geen maatregelen om einde te stellen aan GPOSGW Geen psychologische begeleiding voor slachtoffers van derden 27 Sancties SSW (4) Sancties van niveau 1 - art. 122 Resultaten RA psy en preventiemaatregelen niet opnemen in GPP en JAP Geen mededeling van de resultaten van RA psy aan CPBW Geen kennis nemen van verklaringen over feiten GPOSGW door derden Het register feiten GPOSGW gepleegd door derden niet ter beschikking houden van TWW Geen bewaring gedurende 5 jaar van register feiten derden 28 14

15 Sancties SSW (5) Boek 2: inbreuken en bestraffing Hoofdstuk 7. De inbreuken betreffende de CAO Afdeling 1. CAO Sanctie niveau 2» Inbreuk op de algemeen verbindend verklaarde CAO die door geen ander artikel van SSW gesanctioneerd worden - art. 189 SSW Afdeling 6. Arbeidsreglement Sanctie van niveau 2» Niet opnemen van coördinaten PAPS/VP in het arbeidsreglement - art. 201, 1, 4» Niet opnemen procedures bij melding GPOSGW art. 201, 1, 5 29 Sancties SSW (6) Hoofdstuk 8. Inbreuken met betrekking tot toezicht TWW Belemmering toezicht = sanctie niveau 4 - art. 209 Niet naleving van dwangmaatregelen = sanctie niveau 4 - art

16 Stress gerelateerde publicaties Gids voor de preventie van psychosociale risico s op het werk Stress op het werk: risicofactoren, evaluatie en preventie Folder: in het kort: Preventie van stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk. Brochure : Wegwijs in de preventie van de psychosociale belasting op het werk: stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk. DVD kortfilm: stress of welzijn op het werk: aan u de keuze Psychosociale aspecten Reeks SOBANE-strategie. Methoden en instrumenten voor een ergonomische en psychosociale analyse. 31 Andere publicaties Alcohol en andere drugs (CAO 100) Beter samenwerken dankzij een gedragscode. Ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk : organisatorische risicofactoren. Van meningsverschil tot hyperconflict: gids voor wie beroepsmatig tussenkomt en geconfronteerd wordt met conflicten en grensoverschrijdend gedrag op het werk. Vademecum voor de diagnose van relationeel leed op het werk. Leeftijdsbewust personeelsbeleid aanpakken: psychosociale risico s. Hulpmiddelen om meer inzicht te krijgen in het ouder worden op het werk. Antwoord op de stereotypen betreffende de oudere werknemer

17 Websites