Preventieve logopedie basisscholen Meppel

Transcriptie

1 Preventieve logopedie basisscholen Meppel

2 Verslag Schooljaar Zomer

3 INHOUDSOPGAVE. Blz. VOORWOORD 3 1. INLEIDING Wat is Logopedie? 2. PERSONEEL Algemeen 2.2. Bezochte scholen 2.3. Deskundigheids- / kwaliteitsbevordering 3. VERSLAG VAN DE LOGOPEDISCHE VERRICHTINGEN Uitkomsten onderzoeksactiviteiten 3.2. Controlegroep Logopedische begeleiding of Taalonderzoek CONTACTEN Belang 4.2 Informatieoverdracht 4.3 Directe toegankelijkheid logopedie (DTL) 5. CONCLUSIE PLANNEN Evaluatie plan schooljaar Plan voor het komende schooljaar BIJLAGE 13 DE WAARDE VAN LOGOPEDIE i SEO ECONOMISCH ONDERZOEK 2

4 VOORWOORD Voor u ligt het jaarverslag van het schooljaar Dit verslag heeft tot doel u een beeld te geven van de inhoud en opbrengsten van het werk van de logopedist op de 14 basisschoollocaties in de gemeente Meppel. Deze werkzaamheden zijn sinds het schooljaar : het screenen en controleren van leerlingen, het adviseren van ouders en leerkrachten en het doorsturen naar collega s voor verdere begeleiding. Voor begeleiding op school is sinds voornoemd schooljaar geen tijd meer. De voordelen van een preventief werkend logopedist binnen de basisschool: Snelle collegiale consultatie. De aanwezigheid van een preventief werkend logopedist op school werkt laagdrempelig. Ouders leggen makkelijker en eerder contact met een logopedist op school dan met een vrijgevestigde collega. De logopedist, werkzaam op school kan zijn/haar kennis van spraak-, taalen stemproblemen, afwijkende mondgewoonten en stotteren in korte lijn naar de leerkrachten doorspelen waardoor de signalering vroeger en beter kan plaatsvinden. Door deze specialistische hulp kunnen bijvoorbeeld minder problemen ontstaan op lees- en schrijfgebied en op het sociaal- emotionele- en communicatieve vlak. Vroegtijdige onderkenning kan erger voorkomen. Soms kan met simpele en tijdbesparende tips een probleem tijdig worden verholpen. Deze preventieve aanpak is voor een kind prettiger en uiteindelijk veel goedkoper. Een ongestoorde spraak- taalontwikkeling is een belangrijke voorwaarde voor het goed verlopen van de communicatie in het algemeen en het doorlopen van de schoolloopbaan. Daarom verdient tijdige opsporing van spraak- en taalproblemen alle aandacht. (recentelijk onderbouwd in SEOrapport > zie samenvatting op pagina 13 of link onderaan pagina 10) Het opsporen van afwijkend mondgedrag kan afwijkingen in lichaamshouding, gebit- en schedelgroei helpen voorkomen en daarmee rug-, hoofdpijn- en vermoeidheidsklachten tegengaan. Ik wens u genoegen toe bij het lezen van mijn verslag. Meppel, zomer 2015 Josée Welbergen 3

5 1 INLEIDING Wat is Logopedie? Niet altijd vanzelf Iedereen leert in zijn kinderjaren praten, of beter gezegd, leert communiceren. Spelenderwijs ontwikkelt een kind het vermogen om wensen kenbaar te maken en informatie uit te wisselen met de omgeving. Praten is één manier om te communiceren, andere manieren zijn: oogcontact, mimiek, lichaamstaal, aanwijzen, gebaren, lezen en schrijven. Al in de baarmoeder ontwikkelen de zintuigen en motoriek zich, waardoor het proces van drinken, eten en de communicatie op gang kan komen. Soms gaan deze ontwikkelingen niet vanzelf. Bij het jonge kind kan de spraak- en taalontwikkeling niet vanzelf gaan. Het kind heeft bijvoorbeeld moeite zich te uiten, het communiceren met de omgeving of het begrijpen en gebruiken van taal. Later kunnen er problemen in het lees- en schrijfproces ontstaan. Slechthorendheid, chronische oorontsteking of concentratieproblemen kunnen extra belemmerend werken op de ontwikkeling. In de ontwikkeling van de mondmotoriek en -sensoriek kunnen problemen ontstaan die zich bijvoorbeeld uiten in mond ademen, kwijlen, afwijkend slikken, lispelen of slissen. Dit kan van invloed zijn op de ontwikkeling van de kaak en het gebit. De vloeiendheid van het spreken kan verstoord zijn, hiervan is stotteren een voorbeeld. Echter ook denk pauzes, ontstaan door moeite met de woordvinding of doordat er meer dan gemiddeld tijd nodig is voor het formuleren van gedachten, maken de spraak onvloeiend. Heesheid of een schorre stem kunnen aanwijzingen zijn voor verkeerd stemgebruik van het kind. Boosheid en/of frustratie over het niet naar behoeven kunnen formuleren van de gedachten kunnen een oorzaak zijn van stemklachten. De logopedische behandeling bestaat uit het begeleiden en het geven van adviezen bij problemen met eten en drinken, de spraak- en taalontwikkeling, het gehoor of de luistervaardigheden, de vloeiendheid van spreken, de stem en met problemen in de mondmotorische en sensorische vaardigheden. Ook problemen in de voorwaarden om tot lezen en spellen te komen, kunnen begeleid worden. Voorop staat dat de logopedist het kind volgt in zijn/haar belevingswereld zodat het kind plezier heeft en zich daardoor verder kan ontwikkelen. Logopedie is meer dan spraakles. De logopedist houdt zich bezig met alle aspecten van de verbale communicatie. Hij/zij behandelt stoornissen van mondfuncties, adem en stem, spraak, taal en gehoor, die van organische, functionele of neurologische aard zijn. Enkele voorbeelden van de problemen waarmee kinderen bij een logopedist komen: 4

6 Te laat of niet praten Taalstoornissen Articulatiestoornissen Verstoorde luisterfunctie/ gehoorproblematiek / auditieve verwerkingsproblemen Stotteren Afwijkende mondgewoonten zoals: speen-, duim- en vingerzuigen/ afwijkend slikken/mond- ademen / tandenknarsen Eet- en drinkproblemen Tweede taalverwerving Problemen rond schisis (lip/kaak/gehemeltespleet) Preventieve logopedie wordt in het basisonderwijs in Meppel ingezet als een extra gemeentelijke faciliteit om o.a. de spraak- / taalontwikkeling van de leerlingen in het oog te houden en optimaal te laten verlopen. Zoals in het voorwoord genoemd, legt de logopediste in haar werk de nadruk op preventie en vroegtijdige interventie. Dit wil zeggen dat getracht wordt logopedische stoornissen te voorkomen of zo snel mogelijk te onderkennen en zo mogelijk te (doen) verhelpen. Om het gestelde doel te bereiken worden als werkvormen ingezet: screening, controle, advisering, voorlichting aan ouders en leerkrachten en contacten met andere disciplines. (waaronder m.n. huisartsen, de school-/ggd- arts, KNO-artsen, tandartsen, orthodontisten) 5

7 2. PERSONEEL Algemeen. Personele bezetting: Josée Welbergen, logopedist voor 28 uur per week en werkzaam op alle hieronder vermelde scholen Bezochte scholen. Anne Frankschool Commissaris Gaarlandtschool De Akker De Toermalijn voor vrije school onderwijs De Tolter De Wel De Woldstroom Het Kompas Het Stadskwartier Joh. Calvijnschool Kon. Beatrixschool Mgr. Niermanschool Oosterboerschool Sprinkels 2.3. Deskundigheids-/ kwaliteitsbevordering. In het verslagjaar heeft Josée Welbergen de tweemaandelijkse bijeenkomsten van de kwaliteitskring bijgewoond. Daarnaast volgde zij de cursus Auditieve verwerkingsproblemen en logopedie en bezocht zij het symposium Multidisciplinaire kijk op tongriempjes en lipbandjes, diagnose, behandeling en nazorg. De cursus bracht meer inzicht in de verschillende manieren waarop het verwerken van auditieve prikkels (spraak) verstoord kan zijn, hoe ouders en leerkrachten dit kunnen signaleren en hoe zij deze kinderen kunnen helpen. Het symposium gaf nieuw inzicht en informatie over de (beperkende) invloed van lip- en tongriempjes op de spraak en gebit-/ kaakgroei en een handleiding voor diagnosecritiria. 6

8 3. VERSLAG VAN DE LOGOPEDISCHE VERRICHTINGEN 3.1. Uitkomsten onderzoeksactiviteiten. In onderstaand overzicht zijn de gegevens van voorgaand verslagjaar vergeleken met de cijfers van het besproken verslagjaar. Zo is te zien hoeveel leerlingen zijn onderzocht en tot welke uitkomsten en vervolgactiviteiten dit heeft geleid. Screening Op leeftijd % % Totaal aantal leerlingen op de % % bezochte scholen Aantal onderzochte leerlingen % % Logopedisch niet van betekenis % % Logopedisch wel van betekenis % % Vervolg voor groep leerlingen wel van betekenis Eenmalig advies % % Voorlopig naar controlegroep % % Verwijsadvies % % Screening Intermediair* % % Totaal aantal leerlingen op de % % bezochte scholen Aantal onderzochte leerlingen % % Logopedisch niet van betekenis % - - Logopedisch wel van betekenis % % Vervolg voor groep leerlingen wel van betekenis Eenmalig advies % % Voorlopig naar controlegroep % % Verwijsadvies % % *Door leerkracht of ouders aangemelde leerlingen. 7

9 Vergeleken met het ijk- jaar (1 e kolom) zien we dat het totale aantal leerlingen op de bezochte scholen met 30 leerlingen is afgenomen. Het aantal leerlingen dat bij de leeftijd screening gezien is, is vergeleken met het ijk- jaar met 34 leerlingen gedaald. Het aantal leerlingen dat intermediair gezien is, is met 2 gestegen. De signalering door leerkrachten en ouders (intermediaire screening) blijkt nog steeds zeer waardevol en nuttig gezien de constant hoge logopedisch relevant score. Het aantal verwijzingen vanuit de leeftijd screening is licht toegenomen vergeleken met de cijfers van het ijk- jaar. Vanuit de intermediaire screening is het aantal verwijzingen bijna verdubbeld vergeleken met het aantal van het jaar ervoor. Het aantal controles (P.9) is, ten opzichte van het ijk- jaar, met 30 afgenomen. Het aantal verwijsadviezen na een controle bleef gelijk. Het idee om meteen na een screening door te verwijzen blijft gehanteerd om de werkdruk aanvaardbaar te houden. Sommige leerlingen worden nu na de screening (en bespreking met leerkracht/ouders) doorverwezen voor bijvoorbeeld een taalonderzoek bij een collega. Dit brengt met zich mee dat er in die gevallen minder tijd besteed wordt aan controle en overleg met ouders / leerkrachten en verslaglegging. (minder acties per kind) Vergeleken met eerdere jaren wordt hier tijdswinst geboekt. Deze tijdsbesparing is onontbeerlijk om het werk te kunnen blijven doen binnen het aantal beschikbare uren. 8

10 3.2 Controlegroep Uit het vorige overzicht blijkt dat het aantal leerlingen dat na de screening voorlopig naar de controlegroep gaat, licht afneemt. Zo n controle houdt in dat na verloop van tijd nog één (maximaal 2) keer wordt gecontroleerd, waarna in overleg met leerkrachten / ouders verdere stappen kunnen worden ondernomen. Na iedere screening of controle horen ouders en leerkracht hoe de situatie / het advies op dat moment is. Hieronder is weergegeven op welk stoornisgebied de controle betrekking had. Controles naar stoornis met totaal aantal % % Totaal aantal leerlingen op de % % bezochte scholen Totaal controles % % Taal % % Adem Spraak % 24 0,7% Stem ,03% Stotteren Afwijkende mondgewoonten % % Afwijkende mondgewoonten in combinatie % % met spraakafwijking Vervolg voor bovenstaande controles Eenmalig advies % % Vervolgcontrole % % Verwijsadvies % % Afgerond % % In bovenstaand schema is te zien dat, vergeleken met het ijk- jaar, het aantal controles met 30 is gedaald. Na de eerste screening ontvangen de ouders informatie over het gesignaleerde, zodat zij thuis met de gegeven tips en adviezen aan de slag kunnen. Tijdens een volgende controle word bekeken of dit voldoende resultaat heeft opgeleverd. Indien nodig kan er dan alsnog een verwijzing of vervolgcontrole worden afgesproken. 9

11 3.3. Logopedische begeleiding of taalonderzoek. Op de scholen worden geen taalonderzoeken afgenomen of kinderen behandeld. De ouders van leerlingen die daarvoor in aanmerking komen, krijgen het advies hun kind rechtstreeks aan te melden bij een collega. De beslissing over het al dan niet opvolgen van dit verwijsadvies ligt bij de ouders. Het overdragen van deze verantwoordelijkheid houdt het risico in dat dit advies niet wordt opgevolgd. Een eventueel aanwezig taalprobleem blijft dan onbehandeld. Om toch de zorg voor het risicokind te waarborgen is het volgende afgesproken: Als na drie maanden blijkt dat de betreffende leerling niet is aangemeld bij een praktijk, wordt de IB- er (interne begeleider) van de betreffende school hiervan op de hoogte gesteld. Elke school/ib- er beslist op welke wijze zij hiermee omgaat. 4. CONTACTEN Belang. Het hebben van contacten is en blijft van groot belang voor het welslagen van de zorg voor onze leerlingen. Of dit nou met ouders, leerkrachten, IB- er of nog weer andere disciplines is. De inbreng van de preventief logopedist is adviserend omdat de leerlingen voor behandeling naar een collega doorgestuurd worden. 4.2 Informatieoverdracht. De logopedische zorg functioneert als onderdeel van het zorgsysteem van scholen. Na(ast) het mondelinge overleg worden de leerkrachten via beveiligde digitale verslaglegging geïnformeerd over de bemoeienis met hun leerlingen en gemaakte afspraken met ouders. Op 10 van de 14 scholen gebeurt dit via het administratiesysteem Parnassys. Voor de andere scholen zijn de verslagen ondergebracht in een Drop-box. 4.3 Directe toegankelijkheid logopedie (DTL) Per 1 augustus 2011 is de logopedie direct toegankelijk voor iedereen. Dit houdt in dat iedereen zich met een hulpvraag direct bij een praktijk voor logopedie kan aanmelden zonder verwijzing van de huisarts. De cijfers in dit jaarverslag geven aan dat de preventieve signalering een relevante taak blijft. Door op jonge leeftijd een afwijking in de spraak- taalontwikkeling te signaleren kunnen leerachterstanden en gedragsproblemen voorkomen worden en zodoende de gemeenschap geld besparen. Zie ook: edie > > onderaan dit verslag kunt u doorklikken naar: het SEO- Rapport De waarde van logopedie Een onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van de NVLF (een samenvatting ervan vindt u op de slotpagina van dit verslag) of: e_logopedie.pdf 10

12 5. CONCLUSIE In de tabel op pagina 7 kunt u lezen dat het aantal vervolgcontroles dit schooljaar met 17 leerlingen is afgenomen t.o.v. het ijk- jaar. Een gevolg van de afname van het totaal aantal gescreende (24) en logopedisch relevant (8) beoordeelde leerlingen. Uiteraard mede bepaald door de aard van de geconstateerde problemen en/of keuze van de ouders. 11

13 6. PLANNEN 6.1 Evaluatie plan schooljaar Het digitaal terugkoppelen van de screeningsbevindingen aan ouders heeft dit jaar tijdwinst opgeleverd. Naast het gemak van toe te voegen links en bijlagen is het aankondigen van controles vereenvoudigd en transparanter gemaakt. De tijdsinvestering is door deze werkwijze flink afgenomen. Ouders (en leerkrachten > in CC bijgevoegd) zijn op korte termijn uitgebreider geïnformeerd, er is minder tijd nodig voor persoonlijke uitleg aan ouders/leerkrachten en de lijnen voor contact en overleg zijn bekort. Aan het begin van het schooljaar is er een proef gestart met het per mail aankondigen van de screening. Deze proef beoogde te onderzoeken of het invullen en terugsturen van de bijbehorende vragenlijst in digitale vorm een hoger aantal reacties zou opleveren dan de tot dusver gebruikte schriftelijke. Helaas bleek deze werkwijze veel meer tijd te kosten dan hij opleverde en is hij daarom na twee maanden gestaakt. 6.2 Plan voor het komende schooljaar. Ook het komende schooljaar zullen de accenten in het dagelijks werk op de scholen blijven liggen op het screenen en controleren van de leerlingen, het informeren van de ouders/leerkrachten en het continuerend zorg dragen voor het kind. Voor een evenwichtige verdeling werkdruk - efficiënt werken blijft een kritische houding ten opzichte van de eigen werkwijze van belang. In de loop van elk schooljaar wordt er regelmatig tijd gereserveerd voor administratieve en kwaliteitsbevorderende activiteiten. Onder administratieve taken vallen: het overleg met ouders en leerkrachten, het maken en (bij de gemeenterepro) bestellen van formulieren, de leerling-verslaglegging, het inplannen van de scholen, het maken van een jaarverslag en het bijhouden van vakliteratuur. Vaste momenten zijn: * op 5 december * de laatste dagen voor de kerstvakantie * de laatste drie weken voorafgaand aan de zomervakantie * op tussentijds ingeplande administratiedagen. 12

14 Bijlage DE WAARDE VAN LOGOPEDIE i SEO ECONOMISCH ONDERZOEK Samenvatting Logopedie bij kinderen met een spraak-/taalstoornis levert de samenleving jaarlijks 38 miljoen tot 115 miljoen op. Deze baten worden veroorzaakt door een besparing op de kosten voor het speciaal basisonderwijs en hogere toekomstige productie. Dit blijkt uit de kosten-batenanalyse die in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie is uitgevoerd. Iedere euro die gebruikt wordt voor de behandeling van spraak- en taalstoornissen bij kinderen levert 1,67 tot 3,04 op. Bij een groot deel van de kinderen verbetert het spraak-/taalniveau als gevolg van logopedie. Een groter aandeel kinderen scoort door logopedie beter op gestandaardiseerde taaltesten. Tijdige signalering en behandeling van een taalstoornis leidt tot een daling van 30 procent van het aantal kinderen op het speciaal onderwijs. Ook zorgt logopedie voor een betere sociale ontwikkeling van kinderen, kunnen ouders beter omgaan met de stoornis en zorgt logopedie voor minder criminaliteit. Deze effecten leiden tot financiële baten. Zo resulteren betere taaltestscores op jonge leeftijd in een hoger loon op latere leeftijd vanwege een hogere productie. Per kind per jaar gaat het om een baat van 881,- tot 1.483,-. Minder kinderen op het speciaal basisonderwijs levert een besparing op van de kosten voor het speciaal basisonderwijs. Per kind per jaar gaat het om een besparing van 93,- tot 290,-. Daarnaast zijn er immateriële baten, in de vorm van een hogere kwaliteit van leven van kinderen en ouders, en immateriële kosten in de vorm van minder vrije tijd voor ouders. De totale financiële baten van logopedie bedragen per saldo 390,- tot 1.189,- per behandeling. De kosten per behandeling bedragen 584,- en de baten 974,- tot 1.773,-. In 2011 waren de totale kosten voor logopedie bij kinderen met spraak-/taalstoornissen die vergoed werden door zorgverzekeraars circa 56 miljoen. Ervan uitgaande dat iedere euro die gebruikt wordt voor de behandeling van spraak- en taalstoornissen bij kinderen 1,67 tot 3,04 oplevert, heeft dit geleid tot een welvaartstijging van 38 miljoen tot 115 miljoen. Zie ook: of: gopedie.pdf 13