UTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten?

Transcriptie

1 UTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten?

2 DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? Utrecht aan Zee: hoe houd jij droge voeten? is ontwikkeld door Landschap Erfgoed Utrecht en Kunstuitleen Utrecht, in samenwerking met Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Waterschap Vallei en Eem. Dit project wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van het programmabureau NME, Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden en Waterschap Vallei en Eem.

3 Voorwoord Veel leerlingen in de provincie Utrecht wonen onder zeeniveau, maar zijn zich daar vaak niet van bewust. Veel buitenlanders daarentegen vragen zich verwonderd af hoe wij, de Nederlanders, ons hier überhaupt veilig voelen. Zijn wij ons wel voldoende bewust van de dreiging van het water? De strijd tegen het water vormt een rode draad in de geschiedenis van Nederland. Zelfs ons beroemde poldermodel is terug te voeren op het beheer van water. Alleen door samenwerking kon immers het water buiten de dijk gehouden worden. En één van de weinige Nederlandse woorden die overal ter wereld wordt gebruikt is polder. Niet voor niets is (de strijd tegen het) water een belangrijke inspiratiebron geweest voor beeldend kunstenaars in heden en verleden. Al deze aspecten komen samen in dit educatieve project Utrecht aan zee: hoe houd jij droge voeten?. Het project sluit aan bij de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en beeldende vorming. Binnen het vak aardrijkskunde is het project te combineren met de hoofdstukken over het Nederlands Landschap zoals die in de meeste methodes aan bod komen in de 2e en 3e klassen. Wij wensen u veel plezier met de uitvoering van het project! Landschap Erfgoed Utrecht Kunstuitleen Utrecht Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden Waterschap Vallei en Veluwe DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 3

4 Opbouw van het project Wij bieden met Utrecht aan Zee: hoe houd jij droge voeten een project aan waar elke docent mee aan de slag kan. Het project kan zowel in een projectweek als in de reguliere lessen worden uitgevoerd. Daarnaast kunt u als docent zelf met de verschillende lesmodules het project naar wens samenstellen. Elke lesmodule geeft daarnaast tips voor uitbreidingsmogelijkheden. Zo kunt u met uw sectie een project op maat uitvoeren. Facultatief: excursie georganiseerd door Waterschap Vallei en Veluwe (Utrecht oost) of Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (Utrecht West) Lesmateriaal Al het lesmateriaal dat hoort bij dit project is te vinden op de website: DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 4 Op deze website vindt u voor elke lesmodule een powerpointpresentatie die u kunt gebruiken in uw lessen en werkbladen voor de leerlingen.

5 Informatie over het lesmateriaal Utrecht aan zee: hoe houd jij droge voeten? is een vakoverstijgend project dat bestaat uit verschillende lesmodules die uitvoerbaar zijn bij aardrijkskunde, geschiedenis en CKV. Wanneer u dit project vakoverstijgend inzet, biedt dit leerlingen vanuit verschillende invalshoeken inzicht in het thema de strijd tegen het water. Het lesmateriaal sluit aan bij de kerndoelen voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs, waaronder de kerndoelen: Mens en Maatschappij: Kerndoel 38 Geografische basiskennis; Kerndoel 41 Omgaan met atlas en kaarten; Kerndoel 42:Inzicht in de eigen omgeving Kunst en Cultuur: Kerndoel 48: Produceren van kunst; Kerndoel 50: leren kijken en luisteren naar kunst Opzet en organisatie U kunt er als docent ook voor kiezen alleen de onderdelen van uw vak te selecteren. FASE TIJD VAK REGELEN Lesmodule 1: Schooltentoonstelling van zes kunstwerken van eigentijdse kunstenaars met als thema water (of deze bekijken op het 1 lesuur Beeldend, kan ook bij AK/GS Kijkwijzers printen; Kunstwerken aanvragen bij Kunstuitleen Utrecht; Locatie in school voor tentoonstelling regelen digibord) Lesmodule 2: aardrijkskunde 1 lesuur AK Werkbladen printen, YouTube filmpje klaarzetten; Extra lesmateriaal in bruikleen opvragen bij Hoogheemraadschap Lesmodule 3: aardrijkskunde 1 lesuur AK Werkbladen printen, PPT en overstromingsmodel (digitaal) klaar zetten; Extra lesmateriaal in bruikleen opvragen bij Hoogheemraadschap Lesmodule 4: geschiedenis 1 lesuur GS Werkladen printen; PPT klaarzetten Lesmodule 5-7: Kunstzinnige verwerking Circa 3 lesuren Beeldend/ tekenen Opdracht kiezen; Eventueel: BIK-ker uitnodigen Huiswerkopdracht AK Werkblad printen Facultatief: excursie # lesuren AK Afspraak maken met Hoogheemraadschap of Waterschap DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 5

6 Waar vind ik wat? Wat kan ik doen? Het lesmateriaal bestaat uit verschillende lesmodules die aansluiten bij verschillende vakgebieden. Hieronder ziet u waar de verschillende lesmodules online te vinden zijn, wat u zelf organiseert en waar extra lesmaterialen in bruikleen te verkrijgen zijn. Digitaal lesmateriaal: de lesmodules Het lesmateriaal dat bij dit project hoort, staat op de website. Voor elke lesmodule is een powerpointpresentatie die u gebruikt in uw lessen en werkbladen voor de leerlingen. De website: DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 6 Start Schooltentoonstelling: zes kunstwerken via Kunstuitleen Utrecht Het project start met een schooltentoonstelling. Er zijn zes kunstwerken van hedendaagse beeldende kunstenaars die inspiratie vonden in het thema water. De leerlingen bekijken deze kunstwerken met een kijkwijzer en verdiepen zich op deze wijze via de kunst in het thema water. Wilt u zes of enkele kunstwerken op school hebben zodat leerlingen ze goed kunnen bekijken en ze tijdens de duur van het project als inspiratie aanwezig zijn? Neem dan contact op met Kunstuitleen Utrecht. In overleg met de Kunstuitleen bespreekt u voor welke periode en transportkosten (koerierskosten of zelf ophalen/terugbrengen) u de kunstwerken in bruikleen kunt nemen. U kunt de kunstwerken ook dmv een powerpointpresentatie op het digibord bekijken, maar uiteraard gaat de kwaliteit verloren en zijn de kunstwerken minder goed te bestuderen. Kunst Uitleen Utrecht, René Beurskens, Maliebaan 42, 3581 CR Utrecht. Mail: r.beurskens@kunstuitleenutrecht.nl Tel: (030) Website: Extra lesmateriaal bij les 2 en 3 (aardrijkskunde): 3D overstromingsmodel, peilschalen, Bosatlassen van Nederland waterland en pakket noodevacuatie via waterschap In de lessen 2 en 3 (aardrijkskunde) kunt u gebruik maken van een extra kist met 20 Bosatlassen van Nederland waterland, 3D Overstromingsmodel (reliӫfbak 80 x 80 x 8 cm), peilschalen en/of een tonnetje voor noodevacuatie. Dit materiaal kunt u in bruikleen ophalen bij Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Voor het aanvragen van deze extra materialen gebruikt u dit aanvraagformulier: Beeldend kunstenaar in de klas Twee beroepskunstenaars hebben verwerkingsopdrachten bij dit project ontwikkeld voor in de creatieve lessen. U regelt het bezoek en de kosten van deze kunstenaar(s) als school zelf. Uiteraard kunt u in de CKVlessen ook een eigen verwerkende beeldende opdracht bedenken. Linda Rosink ontwikkelde een opdracht voor het ontwerpen van een drijvend kostuum. Contactgegevens: Mail: info@lindarosink.nl Website: Sanne Duif ontwikkelde een opdracht voor het ontwerpen van een affiche met houten druksels Contactgegevens: Mail: sanne.duijf@gmail.com Website:

7 Vakoverstijgend werken: waarom en hoe? Vakoverstijgend onderwijs is onderwijs waarbij verschillende vakken samenwerken binnen één centraal thema. Kennis en vaardigheden die bij het ene vak wordt opgedaan kunnen gebruikt worden voor een ander vak. Dit gebeurt onder andere in zogenaamde modules. Uit onderzoek komen vier redenen naar voren om vakoverstijgend te werken. Het belangrijkste motief voor scholen om vakoverstijgend onderwijs aan te bieden is het voordeel dat het voor de leerlingen biedt. Vakoverstijgend werken: - laat leerlingen eigenaarschap ontwikkelen ten opzichte van de aangeboden lesstof. Afhankelijk van de voorkennis, opvattingen en ervaringen bouwt iedere leerling op een andere manier bestaande kennis uit. Dit werkt sterk motiverend. - biedt door het combineren van vakinhouden de gelegenheid om vanuit verschillende invalshoeken een probleem of vraagstuk te benaderen - biedt de mogelijkheid om vaardigheden aan te leren en te combineren. Samenwerkend leren, dat vaak binnen vakoverstijgend onderwijs wordt toegepast, komt met name de sociale vaardigheden ten goede - komt de vaardigheid om verbanden te zien tussen de lesstof van afzonderlijke vakken tegemoet. Bron: IVLOS docentenopleiding Hoe organiseer ik dit op mijn school? Vakoverstijgend werken is echter niet altijd makkelijk te organiseren op school. Niet altijd heeft een school tijd en geld (over) voor vakoverstijgende projecten. Drie adviezen: - Zoek bondgenoten: collega s die per direct willen deelnemen aan het project, maar ook collega s die op een later moment willen instappen. Let wel: een belangrijk beginsel bij vakoverstijgend werken is vrijwilligheid. Om collega s bij een nieuw project te betrekken is het nodig dat zij er in hun eigen lessen mee uit de voeten kunnen. - Zoek steun bij de schoolleiding: haar betrokkenheid maakt zichtbaar dat het werken aan een vakoverstijgend project onderdeel is van het schoolbeleid - Wees gekend: zorg dat al tijdens de voorbereidingsfase collega s op school op de hoogte zijn van wat komen gaat Bron: Omgevingsonderwijs van project naar praktijk. Tips Een vakoverstijgend project: - kan worden uitgevoerd in een projectweek, maar kan ook worden ingepast in de reguliere lessen - kan uitstekend aansluiten op de reguliere lesstof en kan deze zelfs verdiepen. Een project hóeft dus geen extra tijd te kosten! - biedt voldoende mogelijkheden om de resultaten van leerlingen te beoordelen. DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 7

8 Lesmodule 1: Schooltentoonstelling Activiteit: Leerlingen bekijken tentoonstelling met behulp van kijkwijzers Doel: Kennis maken met het thema water in beeldende kunst Duur: 50 minuten Lespakket: Powerpoint, kijkwijzers en schooltentoonstelling Vak: Beeldend/tekenen. De les kan ook worden gegeven bij aardrijkskunde of geschiedenis Voorbereiding: Zorg voor een goede, veilige locatie voor de tentoonstelling Voldoende exemplaren leerlingenwerkboek zijn aanwezig Huiswerkopdracht uitdelen Aanvragen Schooltentoonstelling: Kunst Uitleen Utrecht, René Beurskens, Maliebaan 42, 3581 Cr Utrecht. Mail: Tel: (030) Website: DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 8 lesomschrijving 1. Introductie Vertel de leerlingen kort dat ze de komende weken met het project Utrecht aan Zee. Hoe houd jij droge voeten? aan de slag gaan. Vertel waar het project over gaat en in welke lessen ze werken ze aan dit project. Deel de huiswerkopdracht uit en bespreek deze met de leerlingen. Toelichting op deze opdracht is noodzakelijk. Spreek met de leerlingen af wanneer ze de opdracht moeten inleveren. Licht tenslotte toe wat de leerlingen in deze les gaan doen. 2. Schooltentoonstelling Vervolgens gaan de leerlingen zelfstandig aan de slag met de schooltentoonstelling. Kunstuitleen Utrecht heeft voor Utrecht aan Zee: hoe houd jij droge voeten? een tentoonstelling samengesteld van 6 werken van hedendaagse Nederlandse beeldend kunstenaars. Daarnaast is er bij elk werk een kijkwijzer ontwikkeld. a. U kiest als docent ervoor de zes of enkele kunstwerken daadwerkelijk op school ten toon te stellen zodat leerlingen ze goed kunnen bekijken en ze tijdens de duur van het project als inspiratie aanwezig zijn. Hiervoor kunt u contact opnemen met Kunstuitleen Utrecht. In overleg met de Kunstuitleen wordt gekeken voor welke periode en transportkosten (koerierskosten of zelf ophalen/terugbrengen) u de kunstwerken in bruikleen kunt nemen. b. U kunt de kunstwerken ook door middel van een powerpointpresentatie op het digibord bekijken, maar uiteraard zijn details minder goed te bestuderen.

9 Lesmodule 2: het water komt.. Activiteit: Doel: Duur: Lespakket: Werkvorm: Vak: Voorbereiding: Nederland en klimaatverandering Leerlingen weten wat de effecten van klimaatverandering zijn en waarom die juist in Nederland grote invloed hebben 50 minuten leerlingenwerkboek, bosatlassen Onderwijsleergesprek en expert methode Aardrijkskunde Youtube filmpjes opzoeken en klaarzetten Bosatlassen van Nederland Waterland klaarleggen Voortgang huiswerkopdracht bespreken Extra Bosatlassen van Nederland waterland Wilt u 20 extra Bosatlassen van Nederland waterland? Haal de kist met deze 20 atlassen in bruikleen op via Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Voor het aanvragen van deze extra materialen gebruikt u dit aanvraagformulier: Lesomschrijving 1. Introductie Vertel de leerlingen kort wat het doel is van deze les, namelijk wat het effect is van klimaatverandering op wateroverlast in je eigen omgeving. 2. Actualiteit Vraag aan de leerlingen: Hoe groot is de kans dat er een dijk in Nederland doorbreekt? Hoe groot is de kans dat er een dijk in jouw omgeving doorbreekt? De maand januari 2011 heeft laten zien dat het water wel degelijk heel hoog kan komen te staan in de grote rivieren. Weten de leerlingen dat nog? Gelukkig hebben we stevige dijken. Wel werden de dijken in deze maand extra gecontroleerd. In 1995 bleken de dijken niet hoog genoeg en werd er uit voorzorg een deel van de Betuwe geëvacueerd. DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 9

10 Heeft een van de leerlingen toevallig een filmpje of foto gemaakt met zijn/haar mobiel? Anders zijn er op Youtube verschillende filmpjes te vinden over het hoogwater in Zoek bijvoorbeeld op Hoogwater Lek Culemborg 13 januari Een meisje vertelt in het Engels hoe scary ze het hoge water vindt. Vinden de leerlingen dit ook eng? Of hebben wij wel vertrouwen in de dijken? Een ander filmpje met mooie beelden is Hoogwater 2011 Lek Houten. In Nederland beschermen we onszelf goed tegen de hoge waterstanden. Dagelijks zijn er duizenden mensen aan het werk om de dijken en de zeewering veilig te houden en jaarlijks geeft de overheid hier miljoenen euro s aan uit. Maar, in andere landen heeft de regering het geld niet om dergelijke maatregelen te nemen. De gevolgen zijn soms desastreus. 3. Wateroverlast mondiaal DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 10 We zetten nu het onderwerp in een breder, mondiaal kader. Op Youtube zijn verschillende filmpjes te vinden over de overstroming in Pakistan in de zomer van Zoek op overstroming Pakistan. Bekijk klassikaal een van deze filmpjes en bespreek deze. Voorbeeldvragen: - wat gebeurt er in het filmpje? - In Nederland hebben we zo n grote overstroming sinds 1953 niet meer meegemaakt. Hoe komt het dat dit in een derdewereld land nog regelmatig gebeurt, terwijl het klimaat niet wezenlijk anders is ten opzichte van het klimaat in Nederland? (Ontwikkelingslanden hebben geen geld (over) voor het verbeteren/aanleggen van dijken en waterkeringen. In Nederland worden er jaarlijks miljarden geïnvesteerd in het veilig houden van de dijken en duinen en zijn er dagelijks duizenden mensen werkzaam in) 4. Werkblad 1 De leerlingen gaan nu aan de slag met werkblad 1. Methode bij werkblad 1 De klas wordt ingedeeld in 2 groepen. De ene groep bestaat uit rivierdeskundigen en de andere groep uit zeespiegeldeskundigen. Individueel: De rivierendeskundigen beantwoorden deelvraag A. De zeespiegeldeskundigen beantwoorden deelvraag B. De leerlingen beantwoorden de deelvraag op een apart vel en maken gebruik van de Bosatlas van Nederland waterland. Samen: De leerlingen zoeken nu een klasgenoot uit de andere groep, zodat er koppels worden gevormd van rivier- en zeespiegeldeskundigen. Elk koppel beantwoordt samen deelvraag C. En samen beantwoorden ze tenslotte de hoofdvraag. Cruciaal is dat uiteindelijk alle groepsleden aangesproken kunnen worden op het begrijpen (uitleggen) van alle leerstof. Dat resultaat is alleen te bereiken door daadwerkelijk met elkaar te overleggen en zelf na te gaan of alle groepsleden voldoende geïnformeerd zijn. Klassikaal: Bespreek de antwoorden op de deelvragen en hoofdvraag na met de klas. Tegen welke moeilijkheden liepen de koppels aan?

11 Uitbreidingsmogelijkheden Een geschikte documentaire over dit onderwerp is: Het water komt van Frans Bromet. De film is te bekijken op Frans Bromet bekijkt de mondiale gevolgen van klimaatverandering op een nuchtere en oerhollands wijze. Duur: +/- 50 minuten Inhoud documentaire Al veertig jaar woont documentairemaker Frans Bromet met zijn vrouw Anita in Ilpendam, een mooi dorp in de gemeente Waterland. Het leven aan de Purmerringvaart beschouwt Frans Bromet als een werkelijkheid geworden idylle. Totdat berichten in de media dit beeld ruw verstoren. De dijken zouden niet bestand zijn tegen de stijgende zeespiegel. De klimaatveranderingen zullen tot grote overstromingen leiden. Ilpendam zal niet gespaard blijven. In de documentaire gaat Frans met zijn camera op pad om zoveel mogelijk informatie te verzamelen bij wetenschappers, het waterschap en andere deskundigen. De familie wordt actief op de hoogte gehouden van zijn bevindingen.. DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 11

12 Lesmodule 3: Het water komt, maar ook bij mij? Activiteit: Doel: Duur: Lespakket: Werkvorm: Vak: Voorbereiding: Werken met overstromingsmodellen en wat te doen bij een dijkdoorbraak Leerlingen zijn zich bewust van de gevolgen van een dijkdoorbraak en weten hoe zij dan moeten handelen 50 minuten leerlingenwerkboek, (facultatief) 3D overstromingsmodel Onderwijsleergesprek, placemat en spel Aardrijkskunde Overstromingsmodel testen en klaarzetten op digibord of pc 3D waterbak klaarzetten Voortgang huiswerkopdracht bespreken Overstromingsmodel Voor bruikleen van 3-D reliëfmodel Voor het aanvragen van het overstromingsmodel gebruikt u onderstaand aanvraagformulier: Zij hebben ook het Noodpakket (facultatief) en de peilschalen (voor de huiswerkopdracht) in bruikleen. Lesomschrijving DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 12 De klimaatveranderingen en de stijging van de zeespiegel leiden ertoe dat er in Nederland de komende jaren veel te doen zal zijn over overstromingen, preventie, eigen verantwoordelijkheid en dijkversterking / Deltaprogramma. 1. Digitale overstromingsmodellen Bekijk met de leerlingen de overstromings- website (en app): van Rijkswaterstaat en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu i.s.m. het Ministerie van Veiligheid en Justitie, de Veiligheidsregio's, de Waterschappen en het Deltaprogramma. Hierop kunt u zien hoe het postcodegebied van de school is beveiligd tegen water en wat de risico s zijn. Hoe is het gebied nu beschermd tegen water? Hoe hoog kan het water bij jou komen? Woon je in een risicogebied? Daarnaast kunt u op de website van Heemraadschap van de Stichtse Rijnlanden twee overstromingsanimaties bekijken van een dijkdoorbraak bij Nieuwegein of Amerongen. De overstromingsfilmpjes op deze pagina zijn bedoeld om een indruk te geven van wat er zou kunnen gebeuren als de Lekdijk of de dijk langs de Neder-Rijn doorbreekt. De resultaten zijn gebaseerd op een modelberekening en zijn sterk afhankelijk van de aannames die zijn gedaan wat betreft: 2. Werken met de 3D waterkaart in de klas Benodigdheden - 3D waterkaart van Nederland - Emmer en bekertjes - Maatbeker - Ecoline in 2 kleuren (wordt meegeleverd) - Fototoestel (om de verschillende situaties van boven af vast te leggen) - Water

13 N.B. Door aan het water ecoline toe te voegen wordt het beter zichtbaar. Ook kan met ecoline het verschil tussen zout en zoet water zichtbaar worden gemaakt. Blauw staat voor het zoute water in de Noordzee. Geel voor zoet water afkomstig van de rivieren. Door een beetje zeep of afwasmiddel aan het water toe te voegen, stroomt het beter. Ga met de leerlingen rondom de 3D waterkaart staan en bespreek de volgende onderwerpen: - Wat zie je op de kaart? - Waar ligt je eigen stad of gemeente? - Herken je hoge en lage punten? - Wijs de rivieren van Nederland aan 1. Giet het blauw gekleurde water tot 0 m N.A.P.. Het N.A.P. is op de 3D kaart aangegeven met het markeringsstreepje langs de zijkant. Beschrijf wat je ziet. Is er ergens gevaar voor overstroming? N.B. Als de waterkaart niet waterpas staat kan via de stelpoten onder de bak de hoogte worden bijgesteld. 2. Giet op de grenzen van Nederland het gekleurde gele water in de rivieren, zodat de rivieren van Nederland en het IJsselmeer zich vullen met zoet water. Beschrijf wat er gebeurt op plaatsen waar het zoete water mengt met het zoute water. 3. De Deltacommissie voorspelt een zeespiegelstijging voor 2100 van minimaal 0,65 m boven N.A.P.. Giet hiervoor een flesje van 300 ml extra in de Noordzee. Wat zie je gebeuren? 4. In het ergste geval kan de zeespiegel tot maximaal 1,30 meter boven N.A.P. stijgen in Giet hiervoor een flesje van 300 ml extra in de Noordzee. Daarna kan de stijging van de zeespiegel oplopen in 2200 tot 1,30 à 2,0 m. Giet hiervoor nog een keer een flesje van 300 ml extra in de Noordzee. Wat zie je gebeuren? 5. Giet nog extra water in de Noordzee tot de zeedijken overstromen. En ga net zolang door totdat Amersfoort aan Zee ligt! Hoe hoog moet de zeespiegel stijgen om Nederland tot aan Amersfoort onder water te zetten? DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 13

14 6. De leerlingen beantwoorden de vragen in het leerlingenwerkboek 7. Zet onder de 3D waterkaart een emmer en laat het gekleurde water weglopen. Spoel hierna na met gewoon water, zodat de kleur niet op de 3D kaart achterblijft. 4. Wat te doen bij een dijkdoorbraak? Om een antwoord op deze vraag te vinden, gaan de leerlingen aan de slag met werkblad 2 in het leerlingenwerkboek. Zij werken in groepjes in de werkvorm placemat. Werkvorm placemat De leerlingen werken in groepjes om de volgende vragen te beantwoorden: Wat zou jij doen bij een dijkdoorbraak? Noem twee oplossingen. Bedenk per oplossing een voor- en een nadeel. Iedere leerling denkt eerst zelf na over de vragen en schrijft voor zichzelf een antwoord op. Hierna bespreken de leerlingen elkaars antwoorden. Elk groepje kiest de beste antwoorden op de vragen. De antwoorden van de groepjes worden klassikaal nabesproken. DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 14 Tip! Bij de nabespreking kunt u de volgende informatie gebruiken: Stel de leerlingen kiezen voor de auto, wat zou er dan kunnen gebeuren? Dit gebeurde er in 1995: Tijdens de evacuatie bleek het ontbreken van een vervoersplan het grootste knelpunt op te leveren. Er was geen verkeerscirculatieplan voorhanden, waardoor het verkeer vastliep op de rotondes omdat die de vele auto s niet konden verwerken. Mensen stonden soms uren stil voor hun eigen woning. Het is gelukkig goed afgelopen. Maar al was er maar een gerucht geweest van een mogelijke dijkdoorbraak, dan had het rampzalig kunnen uitpakken. Hoe gezagsgetrouw mensen ook zijn, op het moment dat mensen hun eigen leven of van hun dierbaren op het spel zien staan dan gaan er andere factoren spelen. Burgemeester van Culemborg. Uitbreidingsmogelijkheden Evacuatiespel Speel met de klas het Evacuatiespel. Er is een dijkdoorbraak en de leerlingen vluchten met hun gezin naar de zolder. Maar, wat nemen ze mee? De leerlingen zitten in groepjes en krijgen elk werkblad Evacuatiespel en een schaar. De groepjes hebben 1 minuut de tijd om te bespreken wat zij meenemen. Die spullen die ze meenemen knippen ze uit het vel.

15 Bespreek dit vervolgens klassikaal na: wat zou je mee moeten nemen? Is die Nintendo DS wel zo handig? Wil je niet veel liever water meenemen als je 3 dagen op zolder moet doorbrengen? Etc. Noodpakket Ook de overheid is bezig met dit dilemma. Bij het lesmateriaal zit een noodpakket. Bekijk dit in de klas, wat zit er allemaal in? en waarom zit dat erin? Hebben de leerlingen zo n noodpakket in huis? Hoogwatermarkering aanbrengen Meet met een duimstok of meetlat in de klas of buiten op hoe hoog het water dan komt te staan. Laat de leerlingen buiten een blauwe sticker plakken op bijvoorbeeld een regenpijp tot waar het water kan komen. DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 15

16 Lesmodule 4: het water kwam.. Activiteit: Doel: Duur: Lespakket: Werkvorm: Vak: Voorbereiding: Hoogwater in de geschiedenis Leerlingen krijgen een beeld van de gevolgen van overstromingen in het verleden en zijn zich ervan bewust dat hoogwaterproblematiek verankerd zit in de geschiedenis van Nederland 50 minuten Powerpoint en leerlingenwerkboek Klassengesprek en zelfstandig werken Aardrijkskunde, geschiedenis Lesomschrijving 1. Introductie Bespreek met de leerlingen wat zij deze les gaan doen. In deze les gaan zij dijkdoorbraken in de provincie Utrecht in het verleden bekijken aan de hand van historische bronnen. Ze zullen zien dat de strijd tegen het water een rode draad vormt in de geschiedenis van Nederland. 2. Werkblad 3 De leerlingen gaan aan de slag met werkblad 3. Een antwoordmodel zit in de powerpointpresentatie. DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? Klassikaal Bespreek werkblad 3 klassikaal na. Bij de nabespreking kunt u handig gebruik maken van de powerpointpresentatie.

17 Facultatief: Excursie Activiteit: Doel: Duur: Lespakket: Vak: Werkvorm: Voorbereiding: Excursie georganiseerd door een waterschap # lesuur, in overleg met waterschap Aardrijkskunde, maatschappijleer excursie Lesomschrijving Waterschap Vallei & Veluwe en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden zijn bereid een excursie te organiseren naar een object in de buurt van uw school, bijvoorbeeld een poldergemaal. Leerlingen kunnen dan op de fiets naar dit object toe. Bespreek de mogelijkheden samen met het waterschap bij u in de buurt. Mocht u geïnteresseerd zijn in deze mogelijkheden dan kunt een afspraak maken met een van deze waterschappen. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. U gebruikt hiervoor onderstaand aanvraagformulier: Waterschap Vallei en Veluwe, zie website: DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 17

18 Huiswerkopdracht Activiteit: Huiswerkopdracht Doel: Leerlingen zijn zich bewust van het hoogwaterrisico in hun eigen omgeving Doorlooptijd: Minimaal 1 week Lespakket: Werkblad huiswerkopdracht Vak: Aardrijkskunde Werkvorm: Huiswerkopdracht Veldwerk in de eigen omgeving Voorbereiding: Werkblad printen Lesomschrijving 1. Introductie In dit project zijn leerlingen bezig met hoogwaterrisico s in Nederland. Maar hoe hoog wonen zij zelf eigenlijk? En wat zou er gebeuren als er een dijk doorbreekt in hun buurt? In deze huiswerkopdracht gaan leerlingen daar mee aan de slag. U deelt de huiswerkopdracht uit aan het begin van het project. De leerlingen houden een week lang 1 of meerdere peilschalen bij hen in de buurt in de gaten. 2. Voortgang Aan het begin van elke les vraagt u de leerlingen naar de voortgang van de huiswerkopdracht. Hebben ze nog vragen? Lopen ze ergens tegen aan? Wat gaat goed? Wat is moeilijk? DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? Verwerking De leerlingen leveren het huiswerkblad voorzien van naam bij u in. U kunt de opdracht beoordelen met een cijfer of een +/-. Uitbreidingsmogelijkheid Tijdens de huiswerkopdracht houden de leerlingen 1 of meerdere peilschalen in de gaten. Terug op school projecteert u een kaart van de omgeving op het digibord. De leerlingen markeren de plekken waar zij gemeten hebben en schrijven de waterstanden erbij. Bespreek met de klas: Waar is het diepste punt en waar het hoogste punt? Kun je een patroon ontdekken in de waterstanden? Waardoor zou dit patroon veroorzaakt kunnen zijn? Welke adviezen willen de leerlingen aan de waterschappen geven? Waar is bijvoorbeeld extra ondersteuning gewenst?

19 Lesmodule 5-7: Kunstzinnige verwerking Activiteit: Doel: Duur: Lespakket: Vak: Voorbereiding: Ontwerp een affiche of een drijvend kostuum Creatieve verwerking rondom het thema hoogwater In overleg met beroepskunstenaar Docentenhandleidingen en werkbladen Beeldend/ tekenen in overleg met beroepskunstenaar Gastdocenten Linda Rosink Contactgegevens: Mail: Website: Sanne Duif Contactgegevens: Mail: Website: Lesomschrijving Twee beroepskunstenaars hebben verwerkingsopdrachten bij het project Utrecht aan Zee ontwikkeld voor in de creatieve lessen. U regelt het bezoek en de kosten van deze kunstenaar(s) als school zelf. Uiteraard kunt u in de CKV-lessen ook een eigen verwerkende beeldende opdracht rondom het thema water bedenken. Linda Rosink Met beeldend kunstenaar Linda Rosink gaan de leerlingen werken aan de opdracht voor het ontwerpen van een drijvend kostuum. Leerlingen leren over conceptuele kunst, werken met moodboards en expirementeren met verschillende materialen een kostuum ontwerpen. Sanne Duif Affiche ontwerpen Met beeldend kunstenaar Sanne wordt gezamenlijk gewerkt aan een opdracht om een affiche met houten druksels te ontwerpen. Hoe formuleer je een krachtige boodschap, slogan of slagzin? Hoe geef je een affiche vorm? Hoe combineer je beeld en tekst tot een pakkende affiche? DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 19