SAMENVATTING RAADSVOORSTEL Tiebot, Gijs PF-FB Wieger Mulder. Verlagen omslagrente

Transcriptie

1 SAMENVATTING RAADSVOORSTEL ZAAKNUMMER BEHANDELEND AMBTENAAR SECTOR PORT. HOUDER Tiebot, Gijs PF-FB Wieger Mulder ONDERWERP Verlagen omslagrente AGENDANUMMER SAMENVATTING De afgelopen jaren is er in de gemeenteraad meerdere keren discussie gevoerd over de gehanteerde omslagrente. De hoogte van de omslagrente ligt al jarenlang op 5,5%. Dat is vergeleken met de huidige marktrente voor langlopende geldleningen en de verwachte langlopende renteontwikkeling aan de hoge kant. Daarnaast zijn er diverse externe partijen (de provincie, de accountant en de commissie BBV) die vragen om kritisch te kijken naar de gehanteerde omslagrente. Daarom wordt voorgesteld om de omslagrente vanaf 2014 te verlagen van 5,5% naar 4,5%. Door het verlagen van de omslagrente daalt het renteresultaat (toegerekende rente minus de werkelijk betaalde rente) fors. Daarnaast dalen de aan de producten toegerekende rentekosten wat tot een voordeel in de exploitatie leidt. Aangezien het renteresultaat wordt ingezet als dekkingsmiddel in de begroting zal de verlaging van de omslagrente zonder gerichte maatregelen leiden tot nadelen binnen de begroting (algemene dienst). Uitgangspunt bij het verlagen van de omslagrente is dat de budgettaire consequenties voor de begroting beperkt blijven. Door het nemen van een aantal concrete maatregelen kan dit gerealiseerd worden. Hierbij is het wel essentieel dat alle voorgestelde maatregelen worden overgenomen.

2 P helft P helft RAADSVOORSTEL ZAAKNUMMER BEHANDELEND AMBTENAAR SECTOR PORT. HOUDER Tiebot, Gijs PF-FB Wieger Mulder ONDERWERP Verlagen omslagrente PROGRAMMA/FACET-AGENDA Overige AANLEIDING, DOEL EN WAT GING ER AAN VOORAF Inleiding De afgelopen jaren is er in de gemeenteraad meerdere keren gediscussieerd over de gehanteerde omslagrente. De omslagrente is de vastgestelde interne rekenrente die veelal afwijkt van de daadwerkelijk te betalen rente voor de aangetrokken financiering. De hoogte van de omslagrente ligt al jarenlang op 5,5%. Dat is vergeleken met de huidige marktrente voor langlopende geldleningen en de verwachte langlopende renteontwikkeling aan de hoge kant. De werkelijk gemiddeld door ons betaalde rente voor de aangetrokken financiering ligt op dit moment tussen de 4% en 4,5%. De accountant heeft in het accountantsverslag bij de jaarrekening 2012, ten aanzien van de in exploitatie genomen gronden, aangeven dat de daarbij gehanteerde omslagrente van 5,5% hoog is gezien de daadwerkelijk te betalen financieringsrente en de verwachte langlopende renteontwikkeling. De accountant heeft ons geadviseerd het percentage van de omslagrente in 2013 te herzien en nader te onderbouwen. De commissie BBV heeft onlangs aangegeven dat het (interne) renteomslag percentage redelijk moet zijn in relatie met de geldende marktrentes. De commissie definieert de term redelijk niet en geeft aan dat de wijze van aanpassen van het renteomslag percentage een beleidsmatige keuze van de gemeente is. De e commissie komt waarschijnlijk in de 2P van 2013 met een notitie over de omslagrente. Ook de provincie Overijssel heeft in de begrotingsbrief aandacht gevraagd voor de omslagrente. Gezien de huidige werkelijke rente en de verwachte langlopende renteontwikkeling wordt daarom voorgesteld om de omslagrente vanaf 2014 te verlagen van 5,5% naar 4,5%. In deze nota wordt ingegaan op de belangrijkste gevolgen van het wijzigen van de omslagrente. De omslagrente is een belangrijke grondslag voor de begroting. Aangezien we bezig zijn met de voorbereiding van de begroting dient er nu een besluit te worden genomen over de te hanteren omslagrente. Daarnaast willen we het gehele rente- en financieringsbeleid en rentetoerekening systematiek tegen het e licht houden. Hiervoor willen wij in de 2P van 2013 een notitie samenstellen. Huidige situatie De gemeente Hengelo werkt met totaalfinanciering. Alle leningen worden centraal aangetrokken en verantwoord op basis van de gemeentebrede (gesaldeerde) behoefte. Om op de producten de rentekosten zichtbaar te maken, worden de centrale rentekosten naar de producten omgeslagen aan de hand van één vast renteomslagpercentage. Dit percentage kan afwijken van het werkelijke percentage waartegen de financiering is aangetrokken. Binnen de gemeente Hengelo wordt al jaren de renteomslagsystematiek toegepast. Momenteel ligt de marktrente lager dan de intern gehanteerde omslagrente. Onder andere hierdoor wordt er in de huidige begroting een (fictief) renteresultaat behaald van circa 10 miljoen (positief). Dit resultaat komt voor een groot deel ten gunste aan de algemene dienst en wordt gebruikt als algemeen dekkingsmiddel voor de begroting. Daarnaast wordt een andere deel gebruikt om de reserves en voorzieningen op niveau te houden. De daling van het renteresultaat zou terug moeten komen in lagere aan de diverse producten toegerekende lasten. Per saldo zouden dan de gevolgen voor het begrotingssaldo nul moeten zijn. In de praktijk is dat echter niet zo. Dat wordt veroorzaakt door zogenaamde weglekeffecten. Weglekeffecten is een begrip dat het volgende inhoudt: door de verlaging van de omslagrente wordt het rentebedrag dat wordt

3 toegerekend aan de diverse producten eveneens verminderd. In feite zijn dat communicerende vaten. Weglekeffecten zijn feitelijk een inbreuk op deze communicerende vaten wat leidt tot een daling van het renteresultaat. Dat nadeel heeft betrekking op de aanwezige weglekeffecten in de zogenaamde gesloten circuits (exploitatie grondbedrijf, afvalstoffenheffing, rioolheffing, onderwijshuisvesting en Warmtenet). Het voordeel op de kapitaallasten als gevolg van lagere omslagrente blijft binnen deze circuits. Kortom: de lagere kosten leiden niet of nog niet direct tot een lagere last voor de algemene middelen. De weglekeffecten zullen zoveel mogelijk gereduceerd moeten worden binnen de producten waar deze optreden. Dit om te voorkomen dat er extra bezuinigd moet worden. Daarnaast mag de verlaging van de omslagrente niet leiden tot extra ruimte binnen de producten. Het nadeel (minder inkomsten vanwege de toerekening van het lagere rentepercentage) binnen de reguliere exploitatie (algemene dienst) moet gecompenseerd worden door het nemen van gerichte maatregelen. INHOUD VAN HET VOORSTEL Ten aanzien van de grondexploitaties, afvalstoffenheffing, rioolheffing, onderwijshuisvesting en Warmtenet (gesloten circuits) hebben wij hieronder per onderdeel de effecten van een lager rentepercentage aangegeven. Daarnaast hebben wij hier gerichte (voorgestelde) maatregelen tegenover gezet om het budgettaire effect te reduceren. 1. Grondexploitaties Het aanpassen van de omslagrente heeft zowel consequenties voor de grondexploitaties als voor de algemene dienst. Aan beide zaken wordt hieronder achtereenvolgens aandacht besteed. 1.1 Effecten binnen de grondexploitaties Op basis van de herziening grondexploitaties per is een berekening gemaakt van de consequenties van het aanpassen van de omslagrente van 5,5% naar 5% en naar 4,5%. Door de lagere rentedoorbelasting is het te verwachten dat er een positiever resultaat voor de grondexploitaties ontstaat. Dit is bij de berekende rentepercentages niet het geval. Dit komt doordat de door de algemene dienst gegeven rentecompensatie ten behoeve van de grondexploitaties van 0,5 miljoen per jaar vervalt, er over het (positieve) saldo van de reserve (saldo 51,1 miljoen) een lagere rente wordt toegevoegd en dat de voorziening van de verlieslatende projecten omhoog moet. Die voorziening moet omhoog, omdat er bij een lagere rente nu meer geld op de plank moet liggen om op het einde van de looptijd van het project het (verlies) saldo te kunnen opvangen. Het gevolg van de verschillende effecten is dat er een extra verliesvoorziening getroffen moet worden bij een rente van 5% respectievelijk 4,5%. Bij de herziening grondexploitaties 2013 (vastgesteld in de raad van juni 2013) is aangegeven dat de huidige reserve grondexploitaties op termijn negatief gaat lopen (maximaal 0,75 miljoen). Dit probleem willen we ook betrekken bij het aanpassen van de omslagrente. Daarom worden hieronder 2 varianten uitgewerkt. Bij variant A wordt aangegeven hoeveel in 2013 in de reserve bijgestort moet worden om weer aan te sluiten bij de huidige reserve (maximaal 0,75 miljoen negatief, variant A). Bij variant B wordt aangegeven hoeveel in de reserve bijgestort moet worden om de reserve niet negatief te laten worden (variant B). In de tabel hieronder staan de uitkomsten bij de verschillende rentepercentages. In beide varianten wordt conform eerder besluit (begroting 2012) nog steeds rekening gehouden met het gefaseerd afbouwen van de boekwaarde van de Niet in exploitatie genomen gronden (NIEGG). Benodigde extra storting 5,0% 4,5% Variant A, reserve max 0,75 negatief 1,8 mln 1,2 mln Variant B, reserve positief 2,5 mln 1,9 mln In dit voorstel wordt er vanuit gegaan dat we de omslagrente over onze eigen complexen verlagen. Bij de externe complexen wordt gerekend met een ander rentepercentage, hier respecteren we de gemaakte afspraken met de partners. om de eenmalige extra benodigde voorziening te dekken Activeren aankopen met maatschappelijk nut binnen complex Weusthag Voor investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut geldt dat deze geactiveerd kunnen worden. Binnen complex Weusthag zijn twee specifieke aankopen verantwoord welke kunnen worden beschouwd te zijn verricht ten behoeve van maatschappelijke nut. Dit betreft de in het jaar 2000 aangekochte percelen met zich daarop bevindende opstallen gelegen aan de

4 Houtsmaatweg en de Landmansweg ( de Houtmaat ). Het doel van de betreffende aankoop lag destijds in het feit dat onderhavige percelen benodigd zouden zijn voor het te realiseren Stadspark Weusthag. Het gebruik van de percelen betreft agrarische doeleinden, bos, recreatie en horecadoeleinden. Het aankoopbedrag van de opstallen is in 2000 ten laste gebracht van het accommodatiebeleid en de resterende gronden ten laste van complex Weusthag. In 2003 zijn de Plassen van Rientjes gelegen aan en in nabijheid van de Torenlaan aangekocht. Deze percelen zijn gelegen in het destijds te ontwikkelen Stadspark Weusthag. Gesteld is dat dit gebied binnen het Stadspark de hoogste recreatieve potentie heeft door de aanwezigheid van water. Gedacht kan worden aan fietsen, wandelen, zwemmen en andere vormen van (dag)recreatie. Bovenstaande gronden hebben een maatschappelijk functie en kunnen uit de grondexploitatie gehaald worden. Door het activeren van de aankopen de Houtmaat en de Plassen van Rientjes is het grootste deel van de getroffen voorziening voor het complex overbodig en kan daarmee vrijvallen t.g.v. de reserve grondexploitaties. In totaal gaat het hier om 1,89 miljoen. 1.2 Effecten algemene dienst: Het aanpassen van de omslagrente bij de grondexploitaties heeft ook gevolgen voor de algemene dienst (de reguliere exploitatie). In onderstaande tabel zijn de gevolgen van het verlagen van de omslagrente naar 5% en 4,5% weergegeven waarbij de bedragen in euro s staan en een negatief bedrag een nadeel betreft. Effect renteaanpassing 5% Effect renteaanpassing 4,5% Het aanpassen van de omslagrente heeft effect op verschillende onderdelen binnen de algemene dienst. De gevolgen van het aanpassen van de omslagrente heeft effect op de volgende onderdelen: 1. Rentecompensatie 2. Rentevergoeding over de reserve en voorziening 3. Rente toerekening aan de grondexploitatie 4. Rente gronden met maatschappelijk nut - Weusthagpark 5. Lagere financieringsbehoefte 1. In het verleden is er voor gekozen dat de algemene dienst grondzaken compenseert voor de hoge omslagrente door structureel (in 2013 en 2014 afwijkend tot een bedrag van respectievelijk en ) toe te voegen aan de reserve grondexploitaties. Indien de omslagrente verlaagd wordt komt deze rentecompensatie te vervallen. Dit levert een voordeel op voor de algemene dienst De reserve en voorziening stijgen jaarlijks met de omslagrente.p0f P Doordat de omslagrente lager is hoeft er minder rente over de reserve en voorziening vergoed te worden. Dit levert een voordeel op voor de algemene dienst. 3. Er wordt aan de grondexploitaties rente toegerekend op basis van het geïnvesteerd vermogen dat door de algemene dienst wordt gefinancierd. Dit wordt berekend over de boekwaarde van het complex per 1 januari van het jaar. Per 1/1/2013 bedraagt de boekwaarde (exclusief de vooruit ontvangen provinciale subsidie voor Hart van Zuid) circa 170 miljoen. Bij een lagere omslagrente krijgen de grondcomplexen minder rentekosten toegerekend. Dit voordeel voor de grondexploitatie levert een nadeel op voor de algemene dienst omdat, voor de berekening van het renteresultaat voor de algemene dienst, meerjarig is gerekend met een toerekening op basis van de hogere omslagrente (5,5%). De winst (renteresultaat) die de algemene dienst maakt (het verschil tussen de werkelijke rentekosten en de toegerekende rente) wordt kleiner. Omdat met deze hogere winst is gerekend in de begroting leidt dit tot een nadeel voor de algemene dienst ten aanzien van de toerekening aan grondexploitaties. 4. Binnen complex Weusthag Stadspark Weusthag is openbaar groen/park opgenomen. Voorgesteld 1 Het BBV kent geen rentetoerekening aan reserves en voorzieningen. Dit dient plaats te vinden door een bestemming van het resultaat. Conform besluitvorming uit het verleden wordt jaarlijks een bedrag uit de bestemming van het resultaat toegevoegd aan de reserves en voorzieningen waarbij de omvang wordt bepaald door het renteomslagpercentage.

5 wordt om dit deel van het complex uit de nog niet in exploitatie genomen gronden te halen en te activeren als park (activa met maatschappelijk nut). Over deze investering/activering zullen jaarlijks rentekosten betaald moeten worden. Dit park wordt als activa met maatschappelijk nut overgeheveld naar de algemene dienst en zal hier leiden tot een rentelast in de jaarlijkse exploitatie. Dit levert een nadeel (rentelast) op voor de algemene dienst. Indien er op termijn binnen de grondexploitatie een positief resultaat wordt gerealiseerd en de reserve grondexploitatie op niveau is dient dit actief met maatschappelijk nut te worden afgewaardeerd naar nihil. Dit om te voorkomen dat de rentelast van dit actief structureel op de begroting blijft drukken. Binnen de grondexploitatie leidt de uitname van de gronden tot een lagere boekwaarde en te treffen verliesvoorziening waardoor een bedrag binnen de grondexploitatie kan vrij vallen. 5. Lagere financieringsbehoefte vanwege de invloed van de minder hard stijgende rentecomponent in de te financieren boekwaarde. Hierdoor hoeft de algemene dienst minder financiering aan te trekken en minder rentekosten te maken. Dit is een voordeel voor de algemene dienst. Uit bovenstaand overzicht blijkt dat als gevolg van het verlagen van de omslagrente in 2014 een nadeel ontstaat van binnen de algemene dienst. Om dit nadeel op te vangen wordt voorgesteld om een deel van de in de kadernota gereserveerde 2 miljoen voor de risico s binnen het grondbedrijf in te zetten. Hiervoor wordt gekozen omdat in de geschetste scenario s ook het meerjarige tekort van in de reserve grondexploitaties wordt meegenomen. De reserve loopt hierdoor niet meer negatief. De tekorten in 2016 en 2017 zullen betrokken worden bij de actualisering van het financieel perspectief. 2. Effecten Onderwijshuisvesting Effect renteaanpassing 5% Effect renteaanpassing 4,5% Het aanpassen van de omslagrente heeft gevolgen op het product onderwijshuisvesting. Door de daling van de omslagrente en een gelijkblijvende dotatie aan de bestemmingsreserve onderwijshuisvesting worden de bestedingsmogelijkheden voor onderwijshuisvesting groter. Dit gaat ten koste van de algemene middelen. Dit kan worden opgelost door de dotatie aan de bestemmingsreserve onderwijshuisvesting te verlagen met het bedrag van het weglekeffect. Daardoor blijft de koopkracht voor onderwijshuisvesting per saldo gelijk. 3. Effecten Afvalstoffenheffing Effect renteaanpassing 5% Effect renteaanpassing 4,5% Als gevolg van een verlaging van de omslagrente kan er de komende jaren minder rente het product afval worden doorberekend. Dit nadeel willen we op lossen door het toerekenen van extra btw aan het product afval als gevolg van de BTW-verhoging van 19% naar 21% in oktober Naar aanleiding van de korting op de algemene uitkering in 2003, bij de invoering van het BTW-compensatiefonds, is het mogelijk om fictief btw toe te rekenen. De btw is slechts deels meegenomen in de berekening van de tarieven en geeft derhalve nog ruimte om het rentenadeel te compenseren. Belangrijk uitgangspunt hierbij is dat er voor de burger niks veranderd in de tariefstelling en dat de beleidsvrijheid binnen het product afval in stand blijft.

6 4. Effecten Rioolheffing Effect renteaanpassing 5% Effect renteaanpassing 4,5% Door de daling van de omslagrente dalen de lasten voor investering in rioolbeheer op begrotingsbasis. Aangezien de kostendekking niet meer mag zijn dan 100% moet dan het tarief voor de rioolheffing zodanig worden verlaagd, dat de lastendaling wordt gecompenseerd. Hierdoor worden de lasten voor de burger lager, dit ten koste van het begrotingsresultaat. Dit nadeel willen we op lossen door het toerekenen van extra btw aan het product riolering als gevolg van de BTW-verhoging van 19% naar 21% in oktober Naar aanleiding van de korting op de algemene uitkering in 2003, bij de invoering van het BTW-compensatiefonds, is het mogelijk om fictief btw toe te rekenen. De btw is slechts deels meegenomen in de berekening van de tarieven en geeft derhalve nog ruimte om het rentenadeel te compenseren. Belangrijk uitgangspunt hierbij is dat er voor de burger niks veranderd in de tariefstelling en dat de beleidsvrijheid binnen het product riolering in stand blijft. 5. Effecten Warmtenet Effect renteaanpassing 5% Effect renteaanpassing 4,5% Het aanpassen van de omslagrente heeft gevolgen voor, het bedrijf in oprichting, Warmtenet. Door de daling van de omslagrente wordt het resultaat van Warmtenet positief beïnvloed. Dit gaat ten koste van de algemene middelen. Dit kan worden opgelost door de dotatie aan de bestemmingsreserve Warmtenet te verlagen met het bedrag van het weglekeffect. Dit is mogelijk omdat Warmtenet meerjarig al gerekend heeft met 5,5% rentekosten over de gedane investeringen. Het resultaat van Warmtenet blijft per saldo gelijk. 6. Effecten ARI-investeringen Aan de ARI-investeringen wordt minder rente toegerekend als het rentepercentage neerwaarts wordt bijgesteld. Dit kan volledig worden opgevangen door een verlaagde toevoeging aan de reserve ARI. Meerjarig loopt dit effect op, maar gaat gelijktijdig gepaard met een lagere toevoeging aan de reserve ARI. Conclusies Door het verlagen van de omslagrente daalt het renteresultaat fors. Het renteresultaat daalt in 2014 van circa 10 miljoen naar 6 miljoen. Het resterende rente resultaat wordt behaald door de opslag op de leningen aan de woningcorporaties (ruim 1 miljoen), de hogere omslagrente die afwijkt van het werkelijk betaalde rentepercentage (circa 2,5 miljoen) en de bespaarde rente door financiering met ons eigen vermogen (circa 2,5 miljoen). De verlaging van de omslagrente leidt zonder gerichte maatregelen tot nadelen binnen de begroting Gezien de in de inleiding geschetste ontwikkelingen, gevolgen en bovenal gezien het feit dat de werkelijke meerjarige rente voor langlopende geldleningen lager ligt dan de omslagrente van 5,5% wordt geadviseerd de omslagrente te verlagen naar 4,5%. Een van de geformuleerde uitgangspunten bij het verlagen van de omslagrente was dat de budgettaire consequenties voor de algemene dienst beperkt zouden blijven. Door het nemen van een aantal concrete

7 maatregelen kan dit gerealiseerd worden. Hierbij is het wel essentieel dat alle voorgestelde maatregelen worden overgenomen. Dit voorstel is kortgesloten met onze accountant Ernst & Young. Ernst & Young kan zich vinden in het voorstel en is akkoord met de voorgestelde maatregelen. BESPREEK- EN BESLISPUNTEN Aan de raad wordt voorgesteld om: 1. Het renteomslagpercentage vanaf 2014 te verlagen naar 4,5%. 2. In te stemmen met de volgende gerichte maatregelen om de budgettaire effecten voor de algemene dienst te beperken: a. Het in 2013 activeren van de aankopen de Houtmaat en de Plassen van Rientjes als maatschappelijk nut voor een bedrag 1,89 miljoen. Wanneer de resultaten binnen grondexploitatie het toelaten en de reserve grondexploitatie op niveau is zal dit actief worden afgewaardeerd naar nihil. b. De storting in de reserve grondexploitatie (waartoe in de kadernota is besloten) te verlagen met het tekort in de jaarschijf 2014 ( ) a.g.v. het verlagen van de omslagrente in de grondexploitaties. c. De dotatie aan de bestemmingsreserve onderwijshuisvesting verlagen met het bedrag van het weglekeffect binnen onderwijshuisvesting. d. Het toerekenen van extra BTW aan afval en riool ter grootte van het weglekeffect in beide producten. e. De dotatie aan de bestemmingsreserve Warmtenet te verlagen met het bedrag van het weglekeffect binnen Warmtenet. FINANCIËLE ASPECTEN De financiële gevolgen zijn uitvoering toegelicht in bovenstaande tekst. Het aanpassen van de renteomslag kan indien de raad instemt met alle maatregelen budgettair neutraal verlopen voor de lopende begroting. HEEFT DE RAAD NOG MEER INFORMATIE NODIG OM TOT EEN AFGEWOGEN BESLUIT TE KUNNEN KOMEN? Bij de (interne) voorbereiding van de begroting is al geanticipeerd op de verlaging van het omslagpercentage van 5,5% naar 4,5%. BIJLAGE(N) BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN HENGELO, De secretaris De burgemeester