Onderzoek naar profielen van personen met betalingsproblemen of in overmatige schuldenlast

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR Onderzoek naar profielen van personen met betalingsproblemen of in overmatige schuldenlast Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Bedrijfseconomie Brecht Louwagie onder leiding van Prof. Bertel De Groote

2

3

4

5 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR Onderzoek naar profielen van personen met betalingsproblemen of in overmatige schuldenlast Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Bedrijfseconomie Brecht Louwagie onder leiding van Prof. Bertel De Groote

6

7 Vertrouwelijkheidsclausele: Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en / of gereproduceerd worden, mits bronvermelding. Brecht Louwagie

8 Woord vooraf Van dit woord vooraf wil ik gebruik maken om de mensen te bedanken die het mogelijk maakten om deze masterproef tot een goed eind te brengen. Deze mensen hebben mij gedurende het volledige jaar gesteund. Mijn dank gaat uit naar mijn promotor Prof. Dr. Bertel De Groote, voor de geboden kans om dit onderzoek te kunnen uitvoeren en voor de geboden begeleiding. Zonder de juiste begeleiding was het slagen van dit onderzoek niet mogelijk. Vervolgens wil ik ook Meester J. Leaerts bedanken voor de inzage in de dossiers en de hulp bij mijn thesis. Ik wil ook nog de medewerkers van het OCMW van Nazareth bedanken. Specifiek wil ik Wouter Accou, Jeremie Dhondt en Niquita De Moor bedanken. Zij hebben het mogelijk gemaakt dat ik voldoende dossiers kon analyseren om tot goede statistische resultaten te komen. Ten slotte wil ik mijn ouders, familie en vriendenkring bedanken voor de nodige steun en motivatie gedurende het ganse jaar. I

9 Inhoud Woord vooraf... I Inhoud... II Lijst van tabellen... IV Lijst van figuren... V 1 Inleiding Collectieve Schuldenregeling Toelatingsvoorwaarden - personeel Natuurlijke personen met centrum van hun voornaamste belangen in België Niet-handelaren Geen vroegere herroeping Toelaatbaarheidvoorwaarden materieel Structurele financiële problematiek Niet-kennelijk zijn onvermogen hebben bewerkt Aanvraag van de procedure Inhoud van het verzoekschrift Gevolgen van de beschikking tot toelaatbaarheid Samenloop Schuldeisers Gevolgen De aanzuivering De minnelijke aanzuiveringprocedure De gerechtelijke aanzuiveringprocedure Totale kwijtschelding Het einde van de collectieve schuldenregeling De herroeping van de procedure Beëindigen door de schuldenaar Overlijden Voltooiing van de procedure Schulden in de praktijk Bestaansminimum Armoederisicopercentage Schuldoorzaak Methodologie II

10 4.1 Algemeen Beschrijving onderzoek Data-analyse Profielkenmerken Geslacht: Leeftijd: Burgerlijke staat Aantal kinderen ten laste Land van herkomst: Inkomsten Werkhebbende of werkloos Zelfstandigheid Aard van de schulden en de schuldenlast Schuldenlast Aard van de schulden Gewicht van de schulden Aantal schuldeisers Procedure collectieve schuldenregeling: Afbetalingspercentage: Verband afbetalingspercentage totale schuldenlast / totale inkomen Looptijd procedure collectieve schuldenregeling Invloed wet Besluit Algemeen Profiel Aard van de schulden en schuldenlast Procedure collectieve schuldenregeling Beleidsmaatregelen Overige bemerkingen - toekomst Literatuurlijst Bijlagen... VI Bijlage 1: Dataoverzicht... VI III

11 Lijst van tabellen Tabel 1: evolutie leeflonen Tabel 2: evolutie armoederisicopercentage door de jaren heen Tabel 3: armoederisico volgens leeftijd (België, SILC 2013) Tabel 4: Opdeling armoederisico(belgië, SILC 2013) Tabel 5: Armoederisico in functie van het opleidingsniveau (België, SILC 2013) Tabel 6: Schuldoorzaken in Tabel 7: Profielkenmerken: Geslacht Tabel 8: Profielkenmerken: Leeftijd Tabel 9: Leeftijd Tabel 10: Burgerlijke staat Tabel 11: Aantal personen ten laste Tabel 12: Land van herkomst Tabel 13: Inkomsten Tabel 14: Inkomsten Tabel 15: Tewerkstelling CSR uitgebreide registratie Tabel 16: Zelfstandigheid Tabel 17: Verschil schuldenlast zelfstandige oorzaak - niet zelfstandige oorzaak Tabel 18: Schuldenlast CSR - Uitgebreide registratie Tabel 19: Schuldenlast CSR Tabel 20: Soort van de schulden: CSR - Uitgebreide registratie Tabel 21: Soort van de schulden: Gewicht Tabel 22: Aantal schuldeisers CSR - Uitgebreide registratie Tabel 23: Afbetalingspercentage CSR Tabel 24: Looptijd CSR Tabel 25: Invloed wetswijziging IV

12 Lijst van figuren Figuur 1: verband totale schuldenlast - afbetalingspercentage Figuur 2: Verband inkomen - afbetalingspercentage Figuur 3: verband verhouding schuldenlast / inkomen - afbetalingspercentage V

13 1 Inleiding Jaar na jaar wordt er een stijging van het aantal achterstallige kredietovereenkomsten vastgesteld. Op het einde van 2014 waren er achterstallige kredietovereenkomsten geregistreerd. Dit is opnieuw een stijging van 3,8% ten opzichte van het jaar voordien. 1 Een opvallend feit hierbij is dat dit aantal sinds 2008 continu groeit, 2008 wordt dan ook gelinkt aan de economische crisis. De economie is al enkele jaren traag aan het herstellen van deze economisch crisis 2, desondanks waarschuwen specialisten ervoor dat het nog ettelijke jaren zal duren eer deze crisis overwonnen wordt 3. Als we kijken naar de laatste gegevens van de nationale bank 4 in verband met de huidige kredieten wordt opgemerkt dat het aantal kredietnemers in januari 2015 met 0,3% gedaald is ten opzichte van januari Het aantal kredietnemers met minstens één niet-gereguliseerd achterstallig contract nam in januari 2015 met 2,6 procent toe, in vergelijking met januari We merken dus op dat het aantal kredietnemers gedaald is, maar dat er meer mensen zijn met kredietachterstanden. Uit hetzelfde rapport van de nationale bank halen we dat het aantal kredietnemers op afbetaling met 17,9% gedaald is in januari 2015 ten opzichte van januari Als we deze gegevens naast de gegevens van het aantal uitstaande contracten leggen, merken we op dat het aantal uitstaande contracten van verkoop op afbetaling gedaald is met 15,2 procent. Tenslotte worden de concrete cijfers voor januari 2015 vergeleken. In deze periode waren er kredietnemers geregistreerd in België, dit is 55,6 procent 5 van alle inwoners in België. In januari 2014 waren dit er , of 55,9 procent 6. Uit deze gegevens blijkt dat de thematiek van schuldenlast en achterstallige schuldenlast 7 jaar na de crisis van 2008 een heel actueel onderwerp blijft. Aansluitend op het thema van schuldenlast is de collectieve schuldregeling. Collectieve schuldregeling is een procedure die opgestart kan worden voor personen die structurele schuldproblemen hebben. Via deze gerechtelijke procedure wordt er getracht een afbetalingsplan 1 Artikel website vlaamscentrumschuldenlast.be, doorklikken naar nieuws. (geraadpleegd in februari 2015) 2 Ey.com: (geraadpleegd in februari 2015) 3 Trends-Knack, geraadpleegd op 10 februari Publicatie nationale bank, kerncijfers januari inwoners in België eind december 2014, data afkomstig van inwoners in België eind december 2013, data afkomstig van 1

14 voor te stellen, waarbij de schuldenaar nog een menswaardig leven kan leiden. Dit kan gebeuren via een minnelijke aanzuiveringregel of een gerechtelijke aanzuiveringregel. Uit de kerngegevens van de nationale bank blijkt dat het aantal lopende procedures gestegen is met 4,9 procent in januari 2015 ten opzichte van januari Positief nieuws is dat het aantal nieuwe aanvragen van het lopende jaar gedaald is met 4,2 procent, wat erop duidt dat er toch een verbetering waarneembaar is. De inhoud van deze thesis zal dan ook starten met een korte studie omtrent de wetgeving van de collectieve schuldenregeling. Hierbij wordt onderzocht welke voorwaarden er gesteld worden om toegelaten te worden tot de collectieve schuldenregeling. Een belangrijk element hierbij is het verzoekschrift om tot de collectieve schuldenregeling toegelaten te worden. Uit dit verzoekschrift worden de persoonlijke gegevens gehaald. Deze gegevens zijn van groot belang bij het onderzoek. Aan de hand van deze gegevens zal er getracht worden een profiel op te stellen van de personen die in collectieve schuldenregeling zitten. Hieruit zullen er ook bepaalde trends opgespoord worden. Er wordt verwacht dat er enkele typische kenmerken zijn. Bijvoorbeeld: personen die alleenstaand zijn worden verwacht meer kans te hebben om in overmatige schuldenlast te komen. Dit verwachten we gezien er bepaalde vaste kosten zijn die niet gedeeld kunnen worden indien men alleenstaand is. Ook wordt er verwacht dat er een duidelijk patroon is in de leeftijdsklassen. Hierbij wordt er verwacht dat de het procentueel gezien aantal dossiers van collectieve schuldenregeling overeenkomt met de levensfasen waarin men is. Indien men in een duurdere levensfase is, wordt er verwacht dat dit ook gepaard gaat met een hogere kans om in collectieve schuldenregeling terecht te komen. Verder wordt er ook opgenomen in welke mate de schulden afgelost worden binnen de vooropgestelde termijn en hoe effectief de procedure van de collectieve schuldenregeling is. In het verleden is er al regelmatig onderzoek uitgevoerd naar mensen met afbetalingsproblemen, schuldenlast in het algemeen, analyses van de evolutie hierin en worden er trends opgespoord. Het Vlaams Centrum voor Schuldenlast en de Waalse tegenhanger: L observatoire du Crédit et de l Endettement zijn hierbij 2 belangrijke instellingen. Jaarlijks wordt er een basisregistratie uitgevoerd over de dossiers die in behandeling zijn bij erkende centrums voor schuldbemiddeling en tweejaarlijks wordt er een uitgebreide registratie uitgevoerd. Bij deze registraties wordt er gekeken naar schuldenlast en schuldproblemen in het algemeen. Een analyse over de collectieve schuldenregeling specifiek wordt niet uitgevoerd. Vandaar ook het belang van deze thesis om een beter beeld te krijgen van de werking en uitvoering van de collectieve schuldenregeling. 2

15 2 Collectieve Schuldenregeling Overmatige schuldenlast kan uit verschillende oorzaken voortvloeien 7 en verschillende vormen aannemen. Een vaak voorkomende oorzaak hierbij is wanneer men meer uitgeeft dan men heeft aan inkomen. Als dit tijdig vastgesteld kan worden kan budgetbegeleiding of budgetbeheer hiervoor een oplossing bieden. Bij budgetbegeleiding blijft de schuldenaar zelf verantwoordelijk voor alle inkomsten en uitgaven, maar wordt hij wel bijgestaan om dit in goede banen te leiden. Bij budgetbeheer beheert de maatschappelijke werker de inkomsten en uitgaven. Indien de schuldenlast al te groot is om opgelost te worden met budgetbegeleiding of budgetbeheer kan er geopteerd worden om schuldbemiddeling in te schakelen. Bij schuldbemiddeling wordt er nagegaan of alle schulden en kosten wel terecht zijn. Er wordt onderhandeld met de schuldeisers over soepelere afbetalingsvoorwaarden en er wordt een afbetalingsplan opgesteld. Bij de schuldbemiddeling kunnen de schuldeisers weigeren akkoord te gaan. Als laatste stap is er de procedure van de collectieve schuldenregeling. Dit is een gerechtelijke procedure. Deze procedure dient voor personen met structurele schuldproblemen. De collectieve schuldenregeling werd in leven geroepen om een effectieve schuldsaneringprocedure op te stellen waarbij de schulden worden hersteld. Belangrijk bij deze procedure is de levenskwaliteit van de schuldenaar, wat een grote factor is. Er wordt gepoogd de schuldenaar tot een gezonde financiële toestand te brengen zonder bepaalde goederen te gelde te stellen. Hierbij wordt er in het bijzonder gedacht aan het bezit van een woning. De eerste wetgeving rond collectieve schuldregeling en mogelijkheid tot verkoop uit de hand van in beslag genomen onroerende goederen zag het licht op 5 juli (Wet betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen 9 ). Deze wet werd gewijzigd (enkel de voornaamste wijzigingen) op 19 april 2002(Wet tot wijziging van de wet van 5 juli 1998 betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen 10, 13 december (wet houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift, op tegenspraak en de procedure 7 geraadpleegd februari Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, Middelen tot tenuitvoerlegging en collectieve schuldenregeling. (art tot 1675/19) 9 Belgisch staatsblad 31 juli Belgisch staatsblad 7 juni Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, Middelen tot tenuitvoerlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV, afdeling 4 bis: De totale kwijtschelding van de schulden. 3

16 van collectieve schuldregeling 12 ), 27 december 2006 (wet houdende diverse bepalingen 13 ) en 26 maart 2012(Wet tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek wat de collectieve schuldenregeling betreft 14 ). 2.1 Toelatingsvoorwaarden - personeel Er zijn 3 verschillende objectieve voorwaarden om toegelaten te worden tot de collectieve schuldenregeling Natuurlijke personen met centrum van hun voornaamste belangen in België Enkel natuurlijke personen en geen rechtspersonen kunnen een collectieve schuldregeling aanvragen 15. Hoewel het sinds 16 juli niet meer expliciet vermeld is kunnen enkel personen met een huidige woon- of verblijfsvergunning toegelaten worden tot de procedure. Concreet houdt dit in dat de rechter van de lidstaat waar het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar gelegen is, bevoegd is om de insolventieprocedure te openen. In de meeste gevallen komt dit overeen met de plaats waar de schuldenaar gewoonlijk zijn belangen beheert Niet-handelaren Op het moment van indienen van een verzoek om toegelaten te worden tot de procedure van de collectieve schuldenregeling, mag de schuldenaar geen koopman zijn, of geweest zijn in een periode durende 6 maanden voor de aanvraag 17. Dit zorgt ervoor dat de procedure van de collectieve schuldenregeling niet interfereert met de insolventieprocedure voor handelaars, namelijk het faillissement. Het failliet verklaren van een handelaar kan tot 6 maanden na het beëindigen van de handelsactiviteit gebeuren 18. Vandaar de vooropgestelde wachtperiode betreffende de collectieve schuldenregeling. Op deze manier wordt voorkomen dat er een samenloop van faillissement en collectieve schuldenregeling ontstaat. 12 Belgisch staatsblad 21 december Belgisch staatsblad 28 december Belgisch staatsblad 13 april Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/2 16 Wetswijziging 16 juli 2014, art Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/2 18 Faillissementswet:Titel I: Algemene bepalingen: Art. 2. 4

17 Belangrijk hierbij is het begrip koopman. Om te bepalen of iemand een koopman is, moet worden onderzocht of hij activiteiten uitvoert (in hoofd- of bijberoep). Dit houdt in dat hij activiteiten uitvoert zoals beschreven in artikel 2 van het wetboek van koophandel. Land- en tuinbouwers en zaakvoerders/bestuurders van vennootschappen worden niet als koopman / handelaar gezien 19 en kunnen dus wel toegelaten worden tot de procedure van de collectieve schuldenregeling, niettegenstaande zij wel het sociaal statuut van zelfstandige hebben Geen vroegere herroeping Tot slot mag de aanvrager tot toelating in de voorafgaande 5 jaren geen deel uitgemaakt hebben van een herroeping van de collectieve schuldenregeling 20. Dit houdt concreet in dat de schuldenaar 5 jaar moet wachten na een herroeping alvorens hij een nieuwe aanvraag tot collectieve schuldenregeling kan indienen. 2.2 Toelaatbaarheidvoorwaarden materieel Een volgend aspect in verband met de toelaatbaarheid tot de collectieve schuldenregeling zijn de materiële voorwaarden. Er zijn 2 officiële toelaatbaarheidvoorwaarden vastgelegd Structurele financiële problematiek Om toegelaten te worden tot de procedure van de collectieve schuldenregeling is het noodzakelijk dat de schuldenaar zich in een toestand bevindt waarin hij niet in staat is om zijn schulden af te betalen. Zoals de titel aangeeft moeten deze afbetalingsproblemen duurzaam en structureel zijn 21. Dit houdt in dat tijdelijke moeilijkheden onvoldoende zijn. Hiermee wordt er bedoeld dat oorzaken zoals het verlies van werk geen reden is om tot de collectieve schuldenregeling toegelaten te worden. Ontstane schuldenlasten door slecht budgetbeheer, maar aanzuiverbaar binnen redelijke periode door middel van budgettaire begeleiding van het OCMW, worden niet gezien als reden om toegelaten te worden tot de collectieve schuldenregeling. Alle schulden die de schuldenaar heeft op het ogenblik van de aanvraag moeten in rekening genomen worden, zowel privé- als beroepsschulden. Schulden die hun oorsprong vinden in penale boetes worden in theorie niet geweigerd, tenzij de overmatige schuldenlast enkel bestaat uit penale boetes Wylleman, B. & Van Acker, E. (2013). Praktische gids voor schuldbemiddelaars. Mechelen: Wolters Kluwer. 20 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/2. 21 Part. St. Kamer , 1073/1 &1074/1 22 Gent, Rechtskundig weekblad, jaargang 68, nummer 15, p. 591; Antwerpen, Rechtskundig weekblad, jaargang 69, nummer 9, p

18 Tenslotte wordt er nog opgemerkt dat er ook rekening moet gehouden worden met nog te vervallen schulden en schulden die te verwachten zijn. In het kader van deze masterproef wordt dan ook onderzocht hoe personen tot deze structurele financiële problemen komen. Hierbij is het belangrijk om na te gaan waaruit het totale schuldenbedrag opgebouwd is en of er bepaalde trends terug te vinden zijn. Dit gecombineerd met de persoonlijke gegevens van de aanvragers zorgt ervoor dat er een profiel opgesteld kan worden van de personen die beroep doen op collectieve schuldenregeling. Deze gegevens zijn voornamelijk terug te vinden in het verzoekschrift tot collectieve schuldenregeling. Later in deze tekst wordt dit verder toegelicht Niet-kennelijk zijn onvermogen hebben bewerkt Het bewerken van onvermogen houdt in dat de schuldenaar bepaalde bedrieglijke handelingen verricht heeft ten nadele van zijn schuldeisers. Hierbij wordt gedacht aan volgende gevallen 23 : een niet-uitgelegde vermindering van de inkomsten; een foute opzeg of een niet-gerechtvaardigde weigering van een beroepsactiviteit; de weigering zijn rechten te laten gelden op bepaalde vervangingsinkomens; de weigering een onderhoudsuitkering aan te vragen; een batige nalatenschap verwerpen; het tegen een te lage prijs of gratis liquideren van bestanddelen van zijn vermogen met het oog op het verkleinen van zijn actief. Contractuele goede trouw is geen voorwaarde om toegelaten te worden tot de procedure van de collectieve schuldenregeling. Een contractuele fout wordt gezien als een fout die gemaakt wordt voor de aanvang van de procedure tot collectieve schuldenregeling waarbij de schuldenaar, al dan niet opzettelijk, verkeerde informatie geeft bij het afsluiten van een kredietovereenkomst. Dit begrip mag niet verward worden met procedurele goede trouw. Procedurele goede trouw houdt in dat de schuldenaar zich aan de opgelegde regels van de procedure houdt en een absolute doorzichtigheid van zijn situatie garandeert Aanvraag van de procedure Wanneer de schuldenaar zich in overmatige schuldenlast bevindt, kan hij door middel van een verzoekschrift, ondertekend door hemzelf of zijn advocaat, tot de rechter richten met de vraag om tot de procedure van collectieve schuldenregeling toegelaten te worden Wylleman, B. & Van Acker, E. (2013). Praktische gids voor schuldbemiddelaars. Mechelen: Wolters Kluwer De collectieve schuldenregeling algemeen overzicht van de wetgeving. 25 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/2. 26 De Groot, B. & Voet, S.(2009). Collectieve schuldenregeling. Brussel: Groep De Boeck NV. 6

19 De bedoeling van deze procedure is om de overmatige schuldenlast van de betrokken persoon te herstellen. Gedurende deze schuldenregeling ligt de nadruk vooral op een menswaardig leven behouden en in combinatie de overmatige schuldenlast aflossen. Het ultieme doel van de collectieve schuldenregeling is om na afloop van de procedure een nieuwe start te kunnen nemen Inhoud van het verzoekschrift Zoals hierboven vermeld begint het bij het indienen van een verzoekschrift. De inhoud van dit verzoekschrift is vastgelegd door artikel De inhoud wordt hieronder vermeld. - De dag, de maand en het jaar - De naam, de voornamen, de geboortedatum, het beroep en de woonplaats van de verzoeker en in voorkomend geval de naam, de voornamen, de woonplaats en de hoedanigheid van zijn wettelijke vertegenwoordigers - Het onderwerp en in het kort de gronden van de vordering - De aanwijzing van de rechter die ervan kennis moet nemen - De identiteit van de eventueel voorgestelde schuldbemiddelaar - Naam, voornamen, beroep, woonplaats en geboortedatum van de echtgenoot van de verzoeker of de met de verzoeker samenwonende(n), desgevallend hun huwelijksvermogensstelsel evenals de samenstelling van het gezin - Een gedetailleerde staat en raming van de baten en lasten van het vermogen van de verzoeker, van het gemeenschappelijk vermogen indien hij gehuwd is onder een stelsel van gemeenschap van goederen en van het vermogen van de echtgenoot of de met de verzoeker samenwonende(n) - Een gedetailleerde staat en raming van de, binnen de zes maanden voorafgaand aan de inleiding van het verzoekschrift, vervreemde goederen die deel uitmaakten van het vermogen bedoeld in vorig punt - De naam, de voornamen en de woonplaats of, wanneer het een rechtspersoon betreft, de benaming en de zetel van de schuldeisers van de verzoeker en in voorkomend geval van de schuldenaars van de verzoeker en van de personen die voor hem een persoonlijke zekerheid hebben gesteld - In voorkomend geval de geheel of gedeeltelijke betwiste schulden en de gronden van betwisting - De procedures tot het verkrijgen van uitstel van betaling, bedoeld in artikel 1334, en die tot het verkrijgen van betalingsfaciliteiten, bedoeld in artikel 1337bis en in artikel 59, 1, 27 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen 7

20 tweede lid, van de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet, waarin de verzoeker betrokken is - De redenen van de onmogelijkheid om zijn schulden terug te betalen - De handtekening van de verzoeker of van zijn advocaat Voor het onderzoek dat binnen deze thesis kadert is het van belang een zo volledig mogelijk profiel te kunnen opstellen. Ook in de procedure is het van belang dat alle relevante informatie voor handen is, om een zo goed mogelijke oplossing te kunnen voorstellen. Vandaar dat het verzoekschrift tot de collectieve schuldenregeling van groot belang is en essentiële informatie bevat. Een eerste belangrijk onderdeel voor deze thesis zijn de persoonlijke gegevens van de aanvrager. Zoals leeftijd, samenstelling van het gezin, geslacht, bron en hoeveelheid van inkomsten. Dit gecombineerd met de schuldeisers en de hoeveelheid der schulden zorgt ervoor dat er een duidelijk profiel opgesteld kan worden van de personen die tot de collectieve schuldenregeling behoren. 2.4 Gevolgen van de beschikking tot toelaatbaarheid Indien de aanvraag goedgekeurd is, zal de rechter een schuldbemiddelaar aanstellen. Reeds vanaf het begin kan er een notaris of gerechtsdeurwaarder aangesteld worden. Deze worden aangesteld voor het geval er verkoop van roerende of onroerende goederen nodig zijn Samenloop Eens toegelaten tot de procedure van de collectieve schuldenregeling doet dit een toestand van samenloop ontstaan 28. Deze toestand geldt voor alle schuldeisers. Gelijktijdig met het ontstaan van een toestand tot samenloop wordt de boedel opgemaakt. Hierin wordt alles opgenomen wat de schuldenaar op dit ogenblik bezit. Deze boedel wordt gedurende de periode van collectieve schuldenregeling continu geüpdatet Schuldeisers Alle schuldeisers, op het moment van de beschikking tot toelaatbaarheid, worden samengevoegd. Concreet houdt dit in dat ook schuldeisers die niet vermeld zijn in het aanvraagformulier, of schuldeisers die wel vermeld zijn, maar geen aangifte gedaan hebben ook de gevolgen dragen. Een uitzondering hierop zijn de schuldeisers van de boedelschulden. Boedelschulden of schulden buiten de boedel zijn schulden die ontstaan zijn na de beschikking tot toelaatbaarheid. behouden hun voorrang op terugbetaling van de schulden. Het zijn schulden die ontstaan uit 29 : Deze 28 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/7 29 Wylleman, B. & Van Acker, E. (2013). Praktische gids voor schuldbemiddelaars. Mechelen: Wolters Kluwer. 8

21 - De huur van de woning van de schuldenaar, voor zover deze binnen redelijke perken blijft - De energie- en waterfacturen - Schulden voortspruitend uit dagelijkse aankopen - Noodzakelijke gezondheidskosten - Premies voor de brand- en autoverzekering - Allerlei belastingschulden De verklaring hiervoor wordt gevonden in het gegeven dat niemand zou bereid zijn de schuldenaars nog in deze basisbehoeften te voorzien, indien men geen voorrang zou krijgen op het vereffenen van de schulden. Schulden in de boedel zijn schulden die gemaakt zijn voor de beschikking tot toelaatbaarheid. De schuldeisers kunnen in dit geval pas betaald worden nadat de boedelschulden betaald zijn. Het onderscheid tussen de schulden van de boedel en boedelschulden is belangrijk bij het analyseren van de dossiers. Boedelschulden moeten voor de volle 100 procent afbetaald worden. Het bedrag dat ontstaat door het verschil van de maandelijkse inkomsten en de boedelschulden en overige levensnoodzakelijke kosten wordt gebruikt om de schulden van de boedel af te betalen. Door het bestaan van deze boedelschulden is er in de praktijk slechts een beperkt budget beschikbaar om de schulden van de boedel af te betalen. Gezien de effectiviteit van de procedure tot collectieve schuldenregeling ook geanalyseerd wordt in deze thesis is dit onderscheid tussen beide schulden van groot belang. In dit opzicht moet er extra aandacht besteed worden aan de schulden die de schuldenaar heeft tegenover de fiscus. De schulden gemaakt ten opzichte van de fiscus voor de toelating tot collectieve schuldenregeling worden gezien als schulden in de boedel. Voor deze schulden geldt dus dezelfde regeling als voor alle andere schulden in de boedel. Schulden gemaakt tijdens de procedure van collectieve schuldenregeling worden gezien als schulden van de boedel. Dit heeft als gevolg dat deze schulden voor de volle 100 procent moeten afbetaald worden. 30 Bij het onderzoek van deze masterproef is dit verschil ook van essentieel belang. Gezien de masterproef als doel heeft om een profiel op te stellen van de mensen in collectieve schuldenregeling en de soorten schulden die geleid hebben tot de toestand van overmatige 30 Wylleman, B. & Van Acker, E. (2013). Praktische gids voor schuldbemiddelaars. Mechelen: Wolters Kluwer: Bijzonderheden in de relatie schuldbemiddelaar FOD - Financiën 9

22 schuldenlast. Hierbij mogen de boedelschulden dus niet meegenomen worden, gezien deze in theorie gemaakt worden tijdens de procedure Gevolgen Het ontstaan van samenloop zorgt ervoor dat alle schuldeisers (behalve de schuldeisers van de boedelschulden) gelijk gesteld worden. Dit houdt in dat alle schuldeisers proportioneel hetzelfde bedrag uitbetaald krijgen. Dit brengt ook met zich mee dat schuldeisers ook geen voorrang meer kunnen krijgen door middel van een hypotheek 31. In het kader van deze masterproef wordt ook nagegaan of dit effectief het geval is. Hiervoor wordt het vooropgestelde afbetalingsplan, en het effectieve uitgevoerde plan geanalyseerd. Indien er toch mogelijke afwijkingen vastgesteld worden kan dit eventueel als volgt verklaard worden: hierbij wordt er gedacht aan heel kleine bedragen, waarvoor het hogere kosten met zich meebrengt om afbetalingsbedrag op te splitsen over de volledige looptermijn van de collectieve schuldenregeling. In deze gevallen kan ervoor geopteerd worden om het ganse bedrag na 1 jaar al terug te betalen. De procedure van de collectieve schuldenregeling heeft ook tot gevolg dat het verjaringsprincipe van schulden niet meer geldig is. Dit houdt in dat door de regeling van de collectieve schuldenregeling, waarbij de schulden worden gespreid over een grotere tijdsperiode, bepaalde schuldeisers geen enkel recht meer hebben op hun geld. niet als gevolg heeft dat 2.5 De aanzuivering Eens er overgegaan wordt tot de aanzuiveringen van de schulden bestaan er 2 mogelijke scenario s. Een eerste scenario is het scenario van de minnelijke aanzuiveringprocedure. Bij de minnelijke aanzuiveringprocedure 32 probeert de schuldbemiddelaar een voorstel uit te werken waar zowel de schuldenaar als de schuldeisers zich kunnen in vinden. Indien de minnelijke aanzuiveringprocedure geen oplossing met zich meebrengt kan er overgegaan worden tot een gerechtelijke aanzuiveringprocedure. Deze procedure bestaat uit twee types. Het ene type houdt een aanzuivering in zonder kwijtschelding van de schulden 33. De andere houd een aanzuivering in met een gedeeltelijke kwijtschelding van de schulden 34. Indien blijkt dat dit ook niet 31 Wylleman, B. & Van Acker, E. (2013). Praktische gids voor schuldbemiddelaars. Mechelen: Wolters Kluwer 32 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/10 33 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/11 34 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/13 10

23 mogelijk is, is de allerlaatste optie een totale kwijtschelding van de schulden, zonder aanzuiveringregel De minnelijke aanzuiveringprocedure De schuldeisers moeten binnen een maand na de toezendingen van de beschikking van toelaatbaarheid hun aangifte indienen 36. Indien zij dit niet binnen de maand doen, worden zij hiervan op de hoogte gesteld door middel van een aangetekende brief. Vanaf het moment van ontvangst hebben zij nog 15 dagen om de aangifte te doen. Na deze periode wordt er geacht dat de schuldeiser afstand doet van zijn eis. Dit is definitief, met uitzondering van het geval waarin de aanzuiveringprocedure afgewezen of herroepen werd. Zoals bovenstaand vermeld moet de schuldbemiddelaar een plan voorzien waarin alle belanghebbenden tot een akkoord kunnen komen. Sinds de wet van 26 mei 2012 in voege getreden is, is de periode waarin de aanzuivering moet gebeuren beperkt tot 7 jaar. Deze periode kan verlengd worden indien de schuldenaar hier zelf om vraagt, met een grondige reden. Het voorstel tot afbetaling kan bestaan uit een volledige afbetaling van de schulden, of een beperkte afbetaling, gecombineerd met een vrijstelling van een bepaald deel van de schulden. maandelijkse afbetalingsbedragen kunnen zowel vast of variabel zijn. Er is dus heel wat variatie mogelijk naargelang het dossier. Dit wordt dan ook opgenomen in de analyse van de dossiers. Op basis van het afbetalingsvoorstel wordt nagegaan wat de afbetalingspercentages zijn, hoe lang de collectieve schuldenregeling loopt, welke de schuldeisers zijn, en hoeveel schuldeisers er zijn. Op basis hiervan wordt er dan een analyse uitgevoerd om te bepalen hoe effectief de procedure van collectieve schuldenregeling is. Ook wordt de invloed van de wetswijziging van 2012 onderzocht. Deze wetswijziging houdt in dat de maximale duur beperkt is tot 7 jaar De gerechtelijke aanzuiveringprocedure Indien men niet via een minnelijke aanzuiveringprocedure tot een overeenkomst komt, wordt dit via gerechtelijke wijze gedaan. De gerechtelijke aanzuiveringprocedure bestaat uit 2 verschillende types. De 35 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/13bis 36 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/ Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/

24 In het eerste type kan de rechter een aanzuiveringprocedure opleggen zonder kwijtschelding van de schulden. Deze aanzuiveringprocedure is gebaseerd op artikel 1675/12. Artikel 1675/12 houdt in dat de aanzuiveringregeling volgende maatregelen kan bevatten: - Uitstel of herschikking van betaling van de schulden in hoofdsom, intresten en kosten - Vermindering van de conventionele rentevoet tot de wettelijke rentevoet - Opschorting, voor de duur van de gerechtelijke aanzuiveringregeling, van de gevolgen van de zakelijke zekerheden, zonder dat deze maatregel de grondslag kan schaden, evenals opschorting van de uitwerking van de overdrachten van schuldvordering - Gehele of gedeeltelijke kwijtschelding van de moratoire intresten, vergoedingen en kosten Deze methode omvat voornamelijk een herschikking van de schulden en geen kwijtschelding van de schulden. Het is aan de bevoegde rechter om te oordelen of deze methode volstaat om tot een financieel herstel te kunnen komen. De rechter kan de schuldenaar opleggen om bepaalde begeleidende maatregelen na te leven als wijze van tegenprestatie. Deze maatregelen kunnen onder andere budgetbeheer, het volgen van een afkickkuur, verkoop van bepaalde goederen en beperkte luxe zijn. Indien het eerste type niet voldoende is om de schuldenaar in een toestand van financieel herstel te brengen, is er nog een andere mogelijkheid. Dit type omvat een kwijtschelding van de schulden. Logischerwijs is dit slechts de allerlaatste stap in de collectieve schuldenregeling. Om tot een kwijtschelding van de schulden te komen moeten enkele voorwaarden, beschreven in artikel 1675/13, voldaan zijn: - Alle goederen die voor beslag in aanmerking komen, worden te gelde gemaakt op initiatief van de schuldbemiddelaar, overeenkomstig de regels inzake de gedwongen tenuitvoerleggingen. De verdeling heeft plaats met inachtname van de gelijkheid van de schuldeisers onverminderd de wettige redenen van voorrang - Na de tegeldemaking van de voor beslag vatbare goederen maakt het saldo, nog verschuldigd door de schuldenaar, het voorwerp uit van een aanzuiveringregeling met inachtname van de gelijkheid van de schuldeisers, behalve wat de lopende onderhoudsverplichtingen betreft, bedoeld in artikel 1412, eerste lid - De kwijtschelding van de schulden kan maar verkregen worden als de schuldenaar de door de rechter opgelegde aanzuiveringregeling heeft nageleefd, en behoudens 12

25 terugkeer van de schuldenaar tot beter fortuin voor het einde van de gerechtelijke aanzuiveringregeling Bij deze procedure zijn er ook enkele schulden die niet voor kwijtschelding vatbaar zijn, zoals bepaald in artikel 1675/13 3: - De onderhoudsgelden die niet vervallen zijn op de dag van de uitspraak houdende vaststelling van de gerechtelijke aanzuiveringregeling - De schulden van een gefailleerde die overblijven na het sluiten van het faillissement - De schulden die een schadevergoeding inhouden, toegestaan voor het herstel van een lichamelijke schade veroorzaakt door een misdrijf De procedure onder artikel 1675/13 heeft een minimale duur van 3 jaar en een maximale duur van 5 jaar. Er was lange tijd discussie omtrent penale boeten. Er werd bevestigd dat penale boeten ook kwijtgescholden kunnen worden 38. Het is hierbij belangrijk op te merken dat men het strafrechtelijk aspect van de boete hiermee niet te niet doet Totale kwijtschelding Een allerlaatste oplossing is mogelijk, en dit is een totale kwijtschelding van de schulden. Met uitzondering van de hierboven vermeldde niet - kwijtscheldbare schulden. Dit is concreet het geval wanneer de schuldenaar net voldoende inkomen heeft om een menswaardig leven te leiden, maar hierbij niets overhoudt. Concrete voorbeelden zijn gepensioneerden die hun volledig pensioen gebruiken om de kosten van het rusthuis te betalen, invaliden die hun volledige invalidenuitkering nodig hebben om hun kosten te betalen,. 2.6 Het einde van de collectieve schuldenregeling Het einde van de collectieve schuldenregeling kan verschillende oorzaken hebben. Hieronder worden alle mogelijke oorzaken kort overlopen De herroeping van de procedure Zoals hierboven al verschillende keren aangehaald kan er een herroeping ontstaan van de collectieve schuldenregeling, of de beschikking van toelaatbaarheid. Deze herroeping kan gebeuren tot maximum 5 jaar vanaf het einde van de collectieve of gerechtelijke schikking. De oorzaken tot 38 Rb. Gent 8 oktober 2002, NjW 2003, nr. 29,

26 herroeping worden beschreven in artikel 1675/15 39 : De herroeping kan gebeuren op verzoek van de schuldbemiddelaar of van een belanghebbende schuldeiser wanneer de schuldenaar: - Hetzij onjuiste stukken heeft afgegeven met de bedoeling aanspraak te maken op de procedure van gezamenlijke schuldenregeling of deze te behouden - Hetzij zijn verplichtingen niet nakomt - Hetzij onrechtmatig zijn lasten heeft verhoogd of zijn baten heeft verminderd - Hetzij zijn onvermogen heeft bewerkt - Hetzij bewust valse verklaringen heeft afgelegd Dit heeft tot gevolg dat de schuldeisers hun individuele rechten terug bekomen en kunnen uitoefenen. Anderzijds vervalt het de schuldenaar het recht om binnen de 5 jaar een nieuwe aanvraag tot collectieve schuldenregeling in te dienen Beëindigen door de schuldenaar In sommige gevallen komt het voor dat de schuldenaar zelf om een beëindiging van de collectieve schuldenregeling vraagt 40. Het zelfstandig terugtrekken uit de procedure van de collectieve schuldenregeling heeft als gevolg dat alles terug hersteld wordt naar de rechterlijke staat waarin de schuldenaar en schuldeisers zich bevonden voor aanvang van de collectieve schuldenregeling Overlijden In de wet is er geen voorziening voor het geval de schuldenaar overlijdt. In de praktijk komt het er vaak op neer dat er een automatisch einde komt aan de collectieve schuldenregeling 42. De erfgenamen hebben het vrije recht om al dan niet afstand te doen 43 van de erfenis. Indien men geen afstand doet van de erfenis, en dus ook de lopende schulden erft, worden alle getroffen maatregelen gedurende de collectieve schuldenregeling teniet gedaan 44. De schulden worden terug hersteld tot 39 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/15 40 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/15 1/1 41 Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/ geraadpleegd op 29 maart BW Boek III: Wijze van eigendomsverkrijging: Titel I: Hoofdstuk V: Aanvaarding en Verwerping van Nalatenschappen: Afdeling I: Aanvaarding: Art. 774 & Art Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/13 (bis): Bij een erfenis ontstaan er nieuwe gegevens, waardoor de procedure en toelating tot collectieve schuldenregeling moet herbekeken worden 14

27 de staat waarin zij waren voor aanvang van de collectieve schuldenregeling. Hierbij worden de verloren intresten opgeteld en de reeds betaalde bedragen afgetrokken. In het geval er slechts een van de schuldenaren overlijdt, blijft de collectieve schuldenregeling lopen voor de overlevende partner. Ook hier geldt het principe dat de erfgenaam mag kiezen om de erfenis al dan niet te aanvaarden. Bij het verwerpen van de erfenis krijgen de schuldeisers het recht om aanspraak te maken op de roerende goederen of het aandeel in de onroerende goederen Voltooiing van de procedure De collectieve schuldenregeling kan op een normale manier eindigen indien de aanzuivering volledig is, of de voorziene looptijd verstreken is. Het voltooien van de collectieve schuldenregeling heeft enkele concrete gevolgen voor de schuldenaar. Het saldo op de rubriekrekening kan toebehoren aan de schuldenaar of aan de schuldeisers. Indien de collectieve schuldenregeling gebaseerd was op een systeem met vaste duur, behoort het resterend saldo aan het einde van de procedure toe aan de schuldeisers. Indien de collectieve schuldenregeling inhield dat er een bepaald percentage van de schulden moest worden afbetaald, en hieraan voldaan is, zal het resterend bedrag toebehoren aan de schuldenaar. Dit is ook het geval wanneer er bepaald werd dat er een vast maandelijks bedrag moest opzij gehouden worden voor de schuldeisers. Vanaf het voltooien van de procedure moeten de derden-schuldenaars niet meer overschrijven naar de rubriekrekening, maar naar de schuldenaar zelf. De schuldbemiddelaar verwittigd hierbij zowel de schuldenaar, als de derden-schuldenaars. 15

28 16

29 3 Schulden in de praktijk Een belangrijke invalshoek bij deze masterproef is de situatie in het werkelijke leven. Zoals reeds vermeld, heeft deze masterproef als doel om een profiel op te stellen van de personen in overmatige schuldenlast, alsook de soort schulden die aanwezig zijn. Onderwerpen als het netto inkomen, bestaansminimum, leefloon en dergelijke zijn zeer belangrijk bij de analyse van de collectieve schuldenregeling. Deze termen zijn van belang om de effectiviteit van deze procedure te kunnen verklaren. De collectieve schuldenregeling heeft als doel om de aanvrager de mogelijkheid te bieden zijn financiële problemen op te lossen, en een menswaardig leven te leiden. Kort gezegd houdt dit in dat het verschil tussen het netto inkomen (of het leefloon) en het bestaansminimum gebruikt kan worden voor de afbetaling van de schulden. 3.1 Bestaansminimum Het bestaansminimum kan worden gezien als het absolute minimum bedrag dat een persoon nodig heeft om te kunnen leven. Volgens artikel 1675/3 45 dient de procedure van collectieve schuldenregeling om ervoor te zorgen dat de financiële toestand van de schuldenaar hersteld kan worden, en tegelijkertijd een menswaardig leven te waarborgen. Gezien het bestaansminimum het absolute minimum bedrag is dat een persoon nodig heeft om te kunnen leven, wordt dit vaak als grens genomen. Dit houdt in dat de schuldenaar enkel het bedrag van het bestaansminimum krijgt om te leven, het overige deel van het netto inkomen wordt gebruikt om zijn schulden af te betalen. In onderstaande tabel 46 zien we de evolutie van het netto maandbedrag van het leefloon vanaf januari Cat. 1 (in ) Cat. 2 (in ) Cat. 3 (in ) Januari Augustus Oktober April Januari Mei September Juni Ger. W. Deel V: Bewarend Beslag, middelen tot tenuitvoeringlegging en collectieve schuldenregeling, Titel IV: Collectieve schuldenregeling, hoofdstuk 1: Algemene bepalingen: Art. 1675/ geraadpleegd februari

30 September Mei September Februari December September Tabel 1: evolutie leeflonen In deze tabel wordt met 3 verschillende categorieën gewerkt. Categorie 1 staat voor elke persoon die met één of meerdere personen samenleeft. Onder de tweede categorie vallen de alleenstaande personen, en tot slotte de derde categorie, die de personen omvat die uitsluitend samenwoont met een gezin te laste. Logischerwijs is er een continue stijging van het uitgekeerd leefloon per persoon. Uit de laatste gegevens voor categorie 2 blijkt dat het minimum leefloon 817,36 euro bedraagt. De Europese armoedegrens bedroeg per maand voor personen in categorie 2. Het minimum leefloon ligt lager dan de armoedegrens. Deze grens heeft als gevolg dat 15,3 procent in armoede leeft. Hierbij wordt er opgemerkt dat de armoedegrens berekend wordt op basis van het mediane inkomen. Als grens neemt men 60 procent van het gemiddelde inkomen Abbeloos, J. (2015, april 8). Leefloon traag naar Europese armoedegrens. 18

31 3.2 Armoederisicopercentage Onderstaande tabel 48 geeft het verloop van de mensen weer die onder de armoedegrens leven in België. Ter vergelijking is het gemiddelde van de 28 Europese lidstaten bijgevoegd. Ondanks de hoge percentages in België, zit België nog beduidend onder het Europese gemiddelde. De cijfers zijn telkens berekend op basis van de inkomens van het voorgaande jaar. De cijfers bereiken hun top rond 2011, om daarna opnieuw geleidelijk aan af te zwakken. SILC 2008 SILC 2009 SILC 2010 SILC 2011 SILC 2012 SILC 2013 België 14.7 % 14.6 % 14.6 % 15.3 % 15.3 % 15.1 % EU % 17.0 % 16.9 % 16.7 % * Tabel 2: evolutie armoederisicopercentage door de jaren heen * Schatting van de gegevens. Een volgende tabel geeft het armoederisicopercentage voor de verschillende leeftijdsklassen weer. Leeftijd Armoederisico Totaal 15.1 % % % % % % Tabel 3: armoederisico volgens leeftijd (België, SILC 2013) De categorie van jaar is het minste gevoelig om onder de armoedegrens te belanden. Eén van de mogelijke verklaringen hierbij is dat deze leeftijdscategorie vaak op het hoogtepunt zit van hun carrière en dus het hoogste inkomen heeft. Opmerkelijk is de leeftijdsklasse van 65+ ers, deze bezitten de hoogste kans om onder de armoedegrens te belanden. Hoofdzaak hierbij is het pensioen dat de 65 plusser ontvangt. In 2012 is het minimumpensioen voor een zelfstandige, die tot categorie 2 behoort 1027,28 euro 49. Dit bedrag neemt af naarmate men geen volledige loopbaan heeft gehad. Belangrijke opmerking hierbij is dat er geen rekening gehouden wordt met het vermogen die men gedurende het leven heeft opgebouwd. Het getal geeft dus een duidelijk vertekend beeld. 48 Gebaseerd op cijfers van: 49 Gebaseerd op cijfers van: 19

32 In het kader van deze masterproef zullen de leeftijden van de personen die toegelaten zijn tot collectieve schuldenregeling ook opgenomen worden. Een belangrijke opmerking hierbij is dat de percentages niet zomaar vergeleken kunnen worden. In tabel 3 duiden de percentages de kans aan dat men in armoede terecht komt. Tijdens het onderzoek van deze masterproef worden enkel dossiers onderzocht van mensen die al in collectieve schuldenregeling zitten. Daardoor is het niet mogelijk de percentages te vergelijken. Wel is het mogelijk om na te gaan of iedere categorie overeenkomstig vertegenwoordigd is. Een eerste verwachting is dat de categorie van 65+ amper vertegenwoordigd zal zijn. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat mensen in de categorie 65+ vaak niet in armoede verkeren(wegens het opgebouwde vermogen), en dus geen aanvraag indienen tot collectieve schuldenregeling. Ook wordt er verwacht dat de categorie 0-15 jarigen niet vertegenwoordigd zullen zijn. Een volgende tabel geeft een onderscheid van de mensen onder de armoedegrens weer. Armoederisico Werkenden 4.4 % Werklozen 46.2 % Gepensioneerden 15.1 % Andere niet-actieven 29.2 % Tabel 4: Opdeling armoederisico(belgië, SILC 2013) Uit deze tabel blijkt dat mensen die zich niet op de arbeidsmarkt begeven het grootste risico hebben om onder de armoedegrens te belanden. Alsook hier is het belangrijk om het percentage gepensioneerden met de nodige kritische blik te interpreteren. Net zoals bij de vorige tabel kunnen de percentages niet vergeleken worden, maar wel de gewichten van iedere klasse. Ook hier wordt er verwacht dat de klasse gepensioneerden niet vertegenwoordigd zullen zijn. Een laatste tabel geeft het verband tussen het armoederisicopercentage weer en het opleidingsniveau. Wegens het ontbreken aan informatie hieromtrent in de dossiers zal dit niet onderzocht kunnen worden. 20