Spreekpunten commissaris van de Koning Max van den Berg, lunchbijeenkomst Rotaryclub Groningen Oost, Groningen, vrijdag 30 januari 2015

Transcriptie

1 Spreekpunten commissaris van de Koning Max van den Berg, lunchbijeenkomst Rotaryclub Groningen Oost, Groningen, vrijdag 30 januari 2015 Thema: de tijdgeest Inleiding De tijdgeest: wat moeten we daaronder verstaan? Citaat column Frits Abrahams in NRC afgelopen woensdag: Nergens kun je de tijdgeest beter betrappen dan in de trein. Ging over voorval, waarbij man rugzak in bagagerek neerzet en vervolgens doorloopt. Paniek in de trein: verdachte rugzak, bange treinreizigers, angst voor terroristische aanslag e.d. Bleek niks aan de hand te zijn, man moest rugzak kwijt en ging zelf een eindje verderop zitten. Wat zegt dat over onze tijdgeest? En wat moeten wij ermee? Wil daar graag met u over van gedachten wisselen. Wat is tijdgeest? Verschillende definities van te vinden. Meest aansprekende: o Algemene intellectuele en morele wijze van denken en handelen of de culturele trend en smaak die kenmerkend zijn voor een tijdperk. Dus bijvoorbeeld: vrolijk en losbandig in de roaring twenties, opbouwperiode in de jaren 50, protestjaren 60 etc. 1

2 Hoe zouden we huidige tijdgeest omschrijven? Huidige tijdgeest Idee van trein van Frits Abrahams is goed bruikbaar. Wat ziet u als u in de trein zit? Ongeveer 99% van de mensen staart op schermpje van mobiel, laptop of tablet. Jongeren hebben zonder uitzondering oortjes in. Als conducteur komt, scant hij ov chipcard. Laat duidelijk twee belangrijke trends van onze tijdgeest zien: digitalisering en individualisering. Tijd van Twitter, FaceBook, WhatsApp, Instagram: snel, vluchtig, ik-gericht, oneliners, weinig tijd voor nuance en verdieping. Kamerleden of PS-leden brengen al tijdens debatten standpunten en meningen naar buiten. Roepen vaak ook meteen alweer reacties op. Welvaart afgelopen decennia enorm toegenomen. Leuk om te lezen: recent boek Gouden jaren van Annegreet van Bergen. Gaat over veranderingen in ons dagelijks leven in de afgelopen 50 jaar: o In 1965 moesten we nog naar de buren om te bellen. o Papieren loonzakje werd digitale bankrekening o In 1981 was er in heel Nederland nog maar één geldautomaat. 2

3 Toegenomen welvaart en technologische vooruitgang leidden tot meer drang tot zelfontplooiing, zelf nadenken, secularisatie, ontzuiling. Rol van maatschappelijke instituties, kerken, verenigingen, is steeds marginaler geworden. Mensen maken eigen keuzes, die ook veranderlijker zijn. Ook in politiek: partijtrouw is spectaculair afgenomen. In 1967 was samenleving geschokt omdat nieuwe partij D66 uit het niets zomaar 7 zetels haalde. Volgens Philip van Praag, politicoloog UvA, is nu zo n 60% tot 70% van de kiezers zwevend. Betekent dat ze niet automatisch op dezelfde partij stemmen als bij vorige verkiezingen. Aanval op Twin Towers, in Nederland dood Pim Fortuyn en Theo van Gogh en recent terroristische aanslagen in Parijs hebben onze wereld veranderd. Brengen tegenstellingen tussen groeperingen en mensen aan het licht, die heel anders zijn dan de zuilen van vroeger. Nederland: clubsandwich Die tegenstellingen zien we ook in Nederland. Recent onderzoek van Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP): Verschil in Nederland. SCP constateert dat Nederland lijkt op clubsandwich. Wel toepasselijk bij onze lunch misschien. Broodje dat uit laagjes bestaat met verschillende soorten beleg ertussen. Bovenste broodje: hoogopgeleide mensen 3

4 met veel invloed en contacten. Onderste broodje: mensen met weinig opleiding en nauwelijks maatschappelijke kansen. Daartussen vier verschillende bevolkingslagen, ieder met eigen kenmerken en mogelijkheden. Op zich niet erg. Clubsandwiches best lekkere broodjes. Maar: SCP constateert ook dat broodje uit elkaar dreigt te vallen. Omdat de diverse bevolkingslagen ieder in hun eigen wereld leven en nauwelijks contact met elkaar hebben. Daardoor wantrouwen ze elkaar. Dat leidt tot wrijving tussen bevolkingsgroepen. Bijvoorbeeld tussen autochtone Nederlanders en migrantengroepen. Of tussen wat men elite noemt en de rest van Nederland. Dat uit zich op allerlei manieren, u kunt zelf de voorbeelden aanvullen: de Zwarte Piet-discussie, opkomst en populariteit van partij als PVV, reacties op aanslagen in Parijs. Zuilen en sociale verbanden van vroeger boden ook veiligheid. Die veiligheid van het functioneren binnen de eigen groep bestaat niet meer. Terwijl we tegenwoordig via onze telefoon of onze tablet de hele wereld in ons huis kunnen halen. Dat geeft mensen onveilig gevoel. Leidt tot angst en onvoorspelbare reacties. Zie voorbeeld van de rugzak in de trein van Frits Abrahams. 4

5 Verbindend leiderschap Wat doen we hiermee? Wat doe je in het algemeen met de tijdgeest? Beweeg je erin mee of ga je juist tegen de stroom in? Als socioloog heb ik geleerd dat er altijd een beweging en een tegenbeweging is. These en antithese. Ik heb zelf altijd graag in de tegenbeweging gezeten. Decennia geleden al schreef ik in de Groene Amsterdammer een artikel met als titel: Tegen de tijdgeest. Natuurlijk moet je met je tijdgeest meegaan. Nostalgie lost niks op. Vroeger was alles beter is niet de juiste houding. Want vroeger komt niet meer terug. De kunst is om juist bínnen de huidige tijdgeest een tegengeluid te laten horen. Het tegengeluid dat wij in de huidige tijdgeest nodig hebben kan worden samengevat in één woord: verbinding. Het SCP duidt Nederland als een clubsandwich die uit elkaar dreigt te vallen. Met alle negatieve gevolgen van dien. Wij moeten op zoek naar de middelen die die broodjes juist bij elkaar houden. Daar is inspirerend en gezaghebbend leiderschap voor nodig. Gericht op verbinding, in plaats van op verharding en tegen elkaar afzetten. Mensen zijn op zoek naar een gevoel van gemeenschap, naar geborgenheid. Zoals we dat voelden toen we samen op 5

6 de Grote Markt stonden na de aanslagen op Charlie Hebdo in Parijs. Ik geloof zelf heel sterk in het zoeken naar verbinding. Heb ik in mijn NOVIB-tijd, als partijvoorzitter, als lid van het Europees Parlement en ook nu als CdK altijd als leidraad in mijn werk gezien. Opkomen voor mensen en hen met elkaar verbinden. Ook nu weer bijvoorbeeld rond aardbevingen in Groningen. Bewoners voelen zich onveilig en niet serieus genomen. Zie het als mijn taak om samen met hen op te trekken, voor hen op te komen. Verbinding te zoeken met lokale overheden, gemeente Groningen, maar ook met partijen als rijksoverheid en NAM. Slot Doe ook een beroep op u als Rotarians. Ieder van ons heeft eigen verantwoordelijkheid in het zoeken van verbinding. Ook u hebt die verantwoordelijkheid. In uw werk, in uw woonomgeving en als lid van de Rotary. Dat u lid bent, geeft aan dat u die verantwoordelijkheid ook wilt nemen. Belangrijke doelstellingen van uw organisatie zijn immers het ontwikkelen van vriendschappen en het dienen van de gemeenschap. Service above Self. U bent dus ook heel sterk gericht op het leggen van verbindingen, binnen uw eigen club, met andere clubs en met de wereld om u heen. 6

7 Ik zag dat het wereldwijde jaarthema voor Rotary is: be a gift to the world. Mooier kan ik het niet zeggen. Be a gift to the world. Zoek verbinding. Investeer tijd in elkaar. wees geïnteresseerd in medemensen, juist ook als ze andere opvattingen hebben. Een ander antwoord op onze tijdgeest is niet mogelijk. 7