Transcriptie

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12 2. Desorientatie Door stoornissen in het geheugen gaan feiten en aanknopingspunten verloren. De persoon met dementie weet bijvoorbeeld niet meer welke dag, welk jaar of seizoen het is en zal bijvoorbeeld in putje winter in zomerkleren in de tuin gaan werken. Het tijdstip van de dag herkennen (ochtend, middag, avond) wordt eveneens moeilijk en omkering van dag- en nachtritme komt meermaals voor. Men trekt er bijvoorbeeld s nachts op uit om boodschappen te doen of gaat s middags al slapen. Deze verwardheid noemt men gedesoriënteerd zijn in tijd. De persoon met dementie kan ook moeilijkheden ondervinden bij het bepalen van plaats en ruimte: men vindt de vertrouwde weg naar huis niet meer, weet niet waar men nu is, vergeet de plaats van het toilet of wordt achterstevoren in bed aangetroffen.vaak doolt de persoon met dementie door het huis. Dit noemt men gedesoriënteerd zijn in plaats en ruimte. In een latere fase gebeurt het dat gekende mensen niet meer herkend worden. De persoon met dementie weet bijvoorbeeld niet of de man/vrouw die voor hem/haar staat de buurman/vrouw of de partner is. Hij/zij geeft de dochter een andere naam en herinnert zich de kleinkinderen of vrienden niet meer en benadert hen als volslagen vreemden. 12

13

14 4.Verdwijnen van doelgericht handelen Na verloop van tijd kan de persoon met dementie niet meer doelgericht handelen. Men verliest geleidelijk aan het vermogen om te koken, te poetsen, zich aan en uit te kleden, de haren te kammen, te eten, Daarbij komt dat men vergeet waarvoor bepaalde voorwerpen dienen en wordt bijvoorbeeld een vork gebruikt om de haren te kammen. 5. Stemmings-, gedrags- en persoonlijkheidswisselingen Veranderingen in stemmingen De persoon met dementie zal ook erg vaak stemmingswisselingen vertonen. Men zal plots beginnen huilen en een half uur later erg vrolijk zijn. Typerend zijn de depressieve klachten. De oorzaak hiervan ligt voornamelijk bij de beleving van de veranderingen. Door de achteruitgang van het geheugen en het cognitief vermogen kan een persoon met dementie steeds minder. Telkens wanneer men iets onderneemt, ervaart men dat het niet meer zo gaat als vroeger. De kans bestaat dat men hierdoor depressief raakt. De depressieve stemming is gekenmerkt door negatieve gevoelens. Ook stelt men vast dat de handelingen trager worden uitgevoerd. Dit brengt vaak met zich mee dat men steeds 14

15

16

17

18

19 Kan dementie behandeld worden? Het belang van opstarten van medicatie Dementie is onomkeerbaar en dus niet te genezen. Er bestaan wel verschillende soorten medicatie, waarvan het merendeel werkzaam is in de eerste periode van het dementieproces. Deze medicatie kan de toestand van de betrokken persoon een bepaalde tijd stabiliseren. Hierdoor kan de persoon langer zelfstandig functioneren en verbetert men de kwaliteit van leven. Belangrijke nuance hierbij is dat de medicatie niet bij elke persoon met dementie effect heeft, soms nevenverschijnselen vertoont en ook niet bij alle vormen van dementie werkzaam is.aan te raden is om de werking en gevolgen ervan zeer goed te bespreken met de arts. Er is een tweede soort geneesmiddelen die kan helpen bij gedragsproblemen, slapeloosheid, angst, depressie, waanbeelden, hallucinaties, Ze doen wel niets aan het verstandelijk functioneren, maar ze temperen overmatige agressiviteit, kunnen onrust en dwaaldwang verminderen, houden waanbeelden binnen de perken, helpen het dag- en nachtritme te herstellen zodat het leven niet alleen voor de persoon met dementie, maar ook voor de samenwonenden veel leefbaarder wordt. Met de arts zal overlegd moeten worden welke medicijnen zinvol zijn. 19

20

21

22

23 Hoe beleeft de persoon met dementie de fasen van het dementieproces? Personen met dementie beseffen dat er iets mis is met hen, zeker in de beginfase. Zij hebben het gevoel dat alles hen ontglipt. Momenten van verwarring en desoriëntatie veroorzaken gevoelens van angst, onzekerheid en onveiligheid. De veranderingen die men in zichzelf ervaart en waar men geen greep op heeft, maken dat men aan zichzelf begint te twijfelen. Personen met een beginnende dementie voelen zich ontredderd en ervaren gevoelens van machteloosheid. Vaak durft men hier niet voor uit te komen. Een rijke voorraad aan trucjes en uitvluchten kan de angst verborgen houden voor anderen. De achteruitgang probeert men te verbloemen of te ontkennen. Het zelfwaarderingsgevoel van personen met beginnende dementie krijgt rake klappen. Daarom kunnen zij zeer kwaad worden bij confrontatie met hun falen. Om een houvast te hebben en om zich veilig te kunnen voelen, klampt men zich vast aan vertrouwde personen en rituelen. Soms reageren personen met beginnende dementie geprikkeld op hun omgeving of zijn ze opstandig en agressief vanwege de gevoelens van ontreddering. Vaak ziet men ook dat zij depressief zijn en sociaal contact vermijden. Mits aangepaste ondersteuning kunnen personen met beginnende dementie in deze fase rouwen om het verlies dat zij bewust ervaren en het trachten te verwerken. Het is van belang dat de diagnose met de persoon met dementie besproken wordt, afhankelijk van de draagkracht van de persoon. Dat is echter niet gemakkelijk en moet met 23

24

25

26

27 Ik kan precies niets goed doen. Wat ik ook doe, moeder is voortdurend kwaad op mij. Vooral in de beginfase van dementie zijn kwaadheid en agressief gedrag vaak een uiting van onmacht. Personen met dementie voelen dat ze de greep op hun leven verliezen en dat hun toestand verslechtert. Ze hebben angst voor wat er met hen gebeurt en voor wat er gaat komen. De kwaadheid is dus een emotionele reactie op het beleven van hun geestelijke achteruitgang. Dat verklaart ook waarom personen met dementie niet veel nodig hebben om verschrikkelijk kwaad te worden, vaak ook op een onverwacht moment. De aanleiding is meestal een kleinigheid: een uitspraak, een goedbedoelde opmerking, een handeling van de verzorger, Je hoeft die uitbarstingen niet meteen in te tomen. Geef de persoon met dementie rustig de tijd om uit te razen. In discussie treden en machtsmiddelen gebruiken zoals: Als je nu niet stopt met roepen, stuur ik je naar een rusthuis! nemen het vertrouwen weg. Probeer echter te achterhalen waarom de persoon met dementie kwaad is. Dikwijls is de reden voor de boosheid verdriet, angst of onzekerheid omwille van een toenemend onvermogen. Personen met beginnende dementie kunnen bijvoorbeeld kwaad en agressief worden als je hen iets laat doen wat niet meer kan, of als je hen iets niet meer laat doen waarvan ze denken dat het nog wel kan. In verzorgingssituaties kan schaamte eveneens een oorzaak zijn van agressief of opvliegend gedrag. Ga op zo n moment rustig bij de persoon met dementie zitten en vertel hem/ haar dat je je best kan inbeelden dat men kwaad is, dat je ook boos of verdrietig zou worden indien je dat zou overkomen. 27

28

29

30

31

32 vragen of je het juist hebt geraden. Zo voorkom je frustratie als het niet blijkt te kloppen. Kijken naar non-verbale signalen kan helpen om de draad van het gesprek weer op te nemen. Wanneer je een persoon met dementie wil aanspreken, vraag je eerst zijn/haar aandacht. Dat kan door de naam te noemen, maar ook door de handen vast te nemen, voor de persoon te gaan staan en oogcontact te zoeken. Gebruik de aanspreekvorm die men gewend is en let erop dat je niet in verkleinwoorden over of met de persoon met dementie spreekt. Duidelijk en langzaam spreken op een rustige toon en met eenvoudige boodschappen vergemakkelijken de communicatie. Stemverheffingen en harde stemgeluiden verontrusten personen met dementie en maken hen onrustig of agressief. Personen met dementie begrijpen lange verhalen niet meer: aan het einde zijn ze immers het begin al vergeten.wanneer personen met dementie moeten kiezen tussen drie of vier dingen wordt het moeilijk. Teveel keuze schept immers verwarring. Soms hebben personen met dementie je vragen niet of slechts voor een deel verstaan en proberen ze dit te verbergen. Controleer daarom tussendoor of je begrepen werd. Het is fijn dat je ook wat over jezelf vertelt: wat je hebt meegemaakt, hoe de dag is verlopen, hoe het met de kinderen of kleinkinderen gaat, Door te vertellen geef je de persoon met dementie het gevoel dat men erbij hoort. Het feit dat je met hem/haar praat, is belangrijker dan wat je zegt. Humor blijft een belangrijk communicatiemiddel. 32

33

34

35 Persoonlijke hygiëne, zichzelf aankleden en opmaken, blijven belangrijk voor een persoon met dementie. Goed verzorgd, voel je je beter in je vel en ben je meer op je gemak. Laat personen met dementie zich zolang mogelijk zelf verzorgen. Laat hen bijvoorbeeld kiezen wat ze willen aantrekken.vraag of ze in bad of aan de wastafel gewassen willen worden. Laat hen zelf de lichaamsdelen wassen waar ze nog goed bij kunnen en biedt hulp aan bij de minder gemakkelijk bereikbare plaatsen, zoals de rug of de voeten. Het vraagt soms veel geduld om je snelheid aan te passen. Het tempo is vaak minder hoog dan dat je het zelf zou doen. Maar deze houding verhoogt wel het gevoel van eigenwaarde en zelfrespect. Bovendien komt het de vertrouwensband tussen jezelf en de persoon met dementie ten goede. Schaamte kan een reden zijn waarom de badsituatie uit de hand loopt. Je kan met het schaamtegevoel rekening houden door het lichaamsgedeelte waar je niet mee bezig bent te bedekken met een handdoek of het bovenlichaam al aan te kleden voor je het onderlichaam wast. Beschouw het baden als een moment van genieten voor de persoon met dementie en maak het voor hem zo behaaglijk mogelijk. Het kan een hulpmiddel zijn om bij het aankleden de kledingstukken reeds in de juiste volgorde klaar te leggen. Zo kan de persoon met dementie zich gedurende een iets langere periode zelfstandig aankleden. Bij het aanschaffen van kleding kan je rekening houden met al of niet makkelijk aanen uittrekken. Kledij die vooraan opengaat, goed meerekt en grote knopen heeft, zal de zelfstandigheid van de persoon 35

36

37

38 deze mensen ook gewoon weg. Dit kan bij de mantelzorger leiden tot isolatie van de buitenwereld en/of gevoelens van eenzaamheid. Thuiszorg gaat vaak gepaard met onzekerheid en bezorgdheid met betrekking tot de persoon met dementie.wat zal er met hem/haar gebeuren? Hoe zal de ziekte evolueren? Is de persoon met dementie nog gelukkig? Daarnaast kunnen ook praktische problemen zorgen baren. Zullen we de thuiszorg aankunnen? Hoe organiseren we dit praktisch? Hoe zal dat te combineren zijn met onze job? Onmacht en schuldgevoelens zijn ook steeds terugkerende gevoelens. Men ervaart onmacht omdat men de persoon met dementie lichamelijk en geestelijk ziet aftakelen, maar daar niets aan kan doen. Normale communicatie met de persoon met dementie is niet altijd meer mogelijk. Bovendien wordt men soms machteloos wanneer de persoon met dementie gedragsproblemen vertoont en men niet meer weet hoe hierop te reageren. Schuldgevoelens ten opzichte van de persoon met dementie kunnen dan opduiken omdat men het geduld verloor of omdat men uit onwetendheid dingen verkeerd deed of zei.tegenover de eigen gezinsleden voelen mantelzorgers zich eveneens schuldig: wanneer bijvoorbeeld één van de ouders komt inwonen vraagt dit veel tijd en aandacht.worden de partner of de kinderen dan niet benadeeld? Mantelzorgers voelen zich vaak moe. Toch is dit niet alleen het gevolg van de intense zorgverlening. Ze willen graag permanent de kwaliteit van de zorg garanderen en moeten telkens opnieuw hun keuze verantwoorden ten opzichte van hun omgeving en de medische wereld. Dit maakt hen erg onzeker. Gevoelens van angst en machteloosheid zijn hiervan dikwijls het gevolg.vele mantelzorgers zijn bang dat men hen niet zal geloven, dat men hen zal verhinderen 38

39

40 Breng familieleden en kennissen op de hoogte van wat er met de persoon in kwestie gaande is, want er hangt nog steeds veel onwetendheid en taboe rond dementie. Het is belangrijk dat je aan de betrokkenen vertelt waar dementie toe kan leiden, waarom de persoon met dementie soms eigenaardig reageert en hoe ze daarmee moeten omgaan. Dat kan het sociale isolement zowel voor de persoon met dementie, als voor jezelf en je gezin enorm verminderen. Zorg dat er iemand is waarop je kan terugvallen, iemand waarmee je altijd kan praten als je daar behoefte aan hebt. Contact met mensen die hetzelfde meemaakten, biedt (h)erkenning en sociale steun en kan helpen bij de verwerking van dementie. Je eigen nachtrust is essentieel. Als de persoon met dementie je dag- en nachtritme verstoort, vraag dan eventueel raad aan je huisarts. Als je zelf onvoldoende nachtrust hebt, is het bijna onmogelijk geduldig te blijven omgaan met de persoon met dementie. Neem ook voldoende ontspanning en verwaarloos je interesses en je sociaal leven niet. Denk goed na vooraleer je beslissingen neemt naar je werksituatie toe. Zoek uit welke mogelijkheden er zijn in je omgeving om je batterijen weer op te laden.voor tijdelijke opvang van de persoon met dementie buitenshuis bestaan er dagverzorgingcentra, nachtzorg en centra voor kortverblijf.vraag hierover tijdig informatie. Vele mantelzorgers vinden het moeilijk om de zorg voor hun familielid aan anderen over te laten. Ze vragen geen professionele hulp, ze durven geen oppas in te schakelen enzovoort... 40

41

42 Een mantelzorger die zijn mogelijkheden en beperktheden niet kritisch weet in te schatten, kan in een situatie belanden waar men er onderdoor gaat. Daar is echter niemand mee gebaat. Durf dus af en toe ook neen te zeggen en wacht niet te lang om professionele hulp in te schakelen! Mantelzorg: kans of bedreiging? Leven met, of zorgen voor een persoon met dementie is zwaar. Onvermijdelijk confronteert de ziekte je met verlies. Toch betekent het dementeringsproces soms ook winst: winst op het vlak van authentiek en emotioneel contact. Het blijft nog lang mogelijk om contact te hebben met een persoon met dementie als je maar blijft zoeken. Mantelzorgers krijgen meestal terug oog voor en kunnen opnieuw genieten van kleine dingen. De persoon met dementie kan je allicht iets leren op dat vlak. Veel mantelzorgers zijn blij met de (nieuwe) kans die ze kregen. Ze leren hun partner/familielid op een totaal andere manier kennen en vooral in de lichamelijke fase ontstaat een nieuwe vorm van intimiteit. Meermaals horen we zeggen dat pa of ma in het dementeringsproces heel zacht is geworden en ontzettend graag knuffelt, terwijl die dat vroeger zelden of nooit gedaan heeft. Bovendien is het zorg dragen voor een zorgbehoevende een eeuwenoud teken van dankbaarheid. Dankbaarheid voor het leven dat de persoon met dementie vroeger heeft gegeven, voor de opvoeding enzovoort. Tenslotte leert de ervaring van vele mantelzorgers dat respectvol zorgen voor een enorme kans tot persoonlijke verrijking en groei biedt. 42

43

44

45 De Vlaamse Alzheimer Liga is in de eerste plaats een vereniging voor niet-professionelen (meestal familieleden) die geconfronteerd worden met dementie. De Vlaamse Alzheimer Liga heeft tot doel zoveel mogelijk familieleden te bereiken die personen met dementie verzorgen. Ze maken zich kenbaar via de pers, dagbladen, weekbladen, medische tijdschriften, radio door interviews, TV De Vlaamse Alzheimer Liga wil ook de mogelijkheid scheppen voor de zorgdragers om elkaar te ontmoeten en elkaars ervaringen te delen. Daartoe heeft men familiegroepen opgericht in de vijf Vlaamse provincies (Antwerpen, Vlaams-Brabant, Limburg, Oost- en West- Vlaanderen). Familieleden kunnen met al hun vragen terecht op hun gratis hulp- en infolijn Voor familieleden van jong-dementerenden (onder de 65 jaar) heeft de Vlaamse Alzheimer Liga een speciale werking. Meer info via en op Een praatcafé dementie/dementiecafé is een regelmatige bijeenkomst voor familieleden van personen met dementie en andere geïnteresseerden. Het heeft de gemoedelijkheid zoals we die van een gewoon café kennen. Muziek en een glas horen er dus bij. In het café worden daarenboven telkens twee gasten, een deskundige en een mantelzorger, uitgenodigd om bepaalde aspecten van dementie toe te lichten. Hierna volgt een gedachtewisseling met het publiek. De sfeer wordt zo informeel mogelijk gehouden. Ook de personen met dementie kunnen aanwezig zijn. Er is volop gelegenheid om onderling ervaringen uit te wisselen. Gewoon luisteren kan natuurlijk ook. Op elke samenkomst wordt een ander thema rond dementie besproken. Zo kan je bijvoorbeeld een themamiddag of -avond verwachten waarin wordt uitgelegd wat dementie is, hoe het geheugen werkt, 45

46

47

48

49

50 zorgvraag is en wordt de zorgbehoefte ingeschat. In samenspraak met het gezin wordt gekeken wat de dienst aan hulp kan bieden. Soms is dit voor een beperkte periode, maar het kan ook voor jaren. Een overzicht van adressen van diensten voor gezinszorg vind je op: Thuisverpleegkundigen komen op voorschrift van de huisarts langs om verpleegzorgen toe te dienen. Dit kan gaan van het toedienen van hygiënische zorgen, geven van inspuitingen tot het uitvoeren van wondzorg. Naar gelang de graad van zorgbehoevendheid wordt bepaald hoeveel keer de thuisverpleegkundige langskomt. In elke regio zijn heel wat verschillende diensten en zelfstandig verpleegkundigen actief. Erkende oppasdiensten bestaan meestal uit vrijwilligers die gegroepeerd, begeleid en gevormd worden vanuit een professionele organisatie. Sommige thuiszorgdiensten hebben een professionele oppasdienst. Zorgbehoevende personen die oppas of assistentie nodig hebben, kunnen een beroep doen op oppasdiensten. Dit houdt in dat zij een oogje in het zeil houden wanneer de mantelzorger afwezig is, dat zij de zieke gezelschap houden, dat zij zeer eenvoudige zorgtaken overnemen als eten geven, helpen bij het naar toilet gaan, in en uit de zetel helpen, Huishoudelijke taken en/of verpleegkundige zorgen behoren in principe niet tot hun takenpakket. Je vindt oppasdiensten bij ziekenfondsen, bij de Gezinsbond, bij erkende diensten voor gezinszorg, bij verpleegkundige diensten, bij erkende samenwerkingsinitiatieven, bij het OCMW, bij privéinitiatieven en bij diensten voor palliatieve hulpverlening. 50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60