NVP document. Nota Individuele Belangenbehartiging

Transcriptie

1 NVP document Nota Individuele Belangenbehartiging Een kind heeft het recht om op te groeien in een gezin (IVRK). Als een kind niet kan opgroeien bij zijn ouders heeft het primair het recht op te groeien in gezinsverband, een pleeggezin is dan een uitstekend alternatief. Utrecht, juni 2012 Nederlandse Vereniging voor Pleeggezinnen Ambachtsweg DG Utrecht Tel

2 INHOUDSOPGAVE INLEIDING EN SAMENVATTING... 2 INLEIDING... 2 SAMENVATTING... 3 OPBOUW VAN DEZE NOTA: DE MEEST GESTELDE VRAGEN EN PROBLEMEN FINANCIËLE REGELINGEN EN VERGOEDINGEN... 5 VOORBEELDEN... 5 CONCLUSIE... 6 AANBEVELING DE OMGANGS- CONTACTREGELING... 9 VOORBEELDEN... 9 CONCLUSIE... 9 AANBEVELING INFORMATIE OVER JEUGD- EN PLEEGZORG VOORBEELDEN CONCLUSIE AANBEVELING TERUGPLAATSING VAN EEN PLEEGKIND VOORBEELDEN CONCLUSIE AANBEVELING PLEEGOUDERVOOGDIJ VOORBEELDEN CONCLUSIE AANBEVELING OVERPLAATSING VAN EEN PLEEGKIND VOORBEELDEN CONCLUSIE AANBEVELING OPVOEDING EN VERZORGING VAN HET KIND VAN EEN ANDER ZONDER INDICATIE PLEEGZORG VOORBEELDEN CONCLUSIE AANBEVELING PLEEGKIND VOORBEELDEN CONCLUSIE AANBEVELING ERVARINGEN IN BEGELEIDING EN SAMENWERKING ENKELE VOORBEELDEN VAN SITUATIES DIE LEIDEN TOT ONGENOEGEN OF ONVREDE OVER DE BEGELEIDING

3 INLEIDING EN SAMENVATTING Inleiding Sinds 2004 brengt de Nederlandse Vereniging voor Pleeggezinnen (NVP) jaarlijks de Nota Individuele Belangenbehartiging uit. De Nota wordt samengesteld op basis van de registratie van individuele vragen om informatie, advies en ondersteuning van pleegouders en anderen. Belangrijk onderdeel van de Nota zijn de geformuleerde conclusies en aanbevelingen van de NVP voor beleidsmakers en uitvoerende instellingen. Veel conclusies en aanbevelingen wijzigen door de jaren heen nauwelijks er is voornamelijk sprake van actualisering. Ook laat deze registratie ontwikkelingen zien in de vraagstelling. Deze zijn vaak te herleiden tot een veranderende visie op pleeg- en jeugdzorg en op beleidsmatige en maatschappelijke ontwikkelingen. Financiële vergoedingen De verhoging van de pleegvergoeding zoals opgenomen in het Wetsvoorstel verbetering positie pleegouders, leidt tot onduidelijkheid: wel of geen bijzondere kosten meer, wat is de ingangsdatum. Wat moet er wel of niet betaald worden uit de pleegvergoeding? Bij sommige instellingen krijgen pleegouders standaard reiskostenvergoeding, bij andere instellingen niet. Zorgverzekering Zagen we bij de invoering van het nieuwe zorgverzekeringsstelsel in 2006 al problemen, die nog steeds niet opgelost zijn (denk aan de eigen bijdrage medicatie die niet meer vergoed wordt). Het wetsvoorstel positieverbetering pleegouders leidt mogelijk weer tot problemen. Bijvoorbeeld: hoe zit het met de collectieve verzekering zoals die nu voor pleegkinderen met een justitiële plaatsing geldt? Pleegzorg zonder indicatie Voorgaande jaren steeds bovenaan de top 10 van binnenkomende vragen. In 2011 een afname en op plaats 7 terechtgekomen. Het onderzoek van de Ombudsman Komt een kind bij de buurvrouw en het daaropvolgend protocol netwerkplaatsingen van Jeugdzorg Nederland/vd MO-groep is daar waarschijnlijk debet aan De vraag is wat de gevolgen van de transitie zullen zijn. De beslissing of er een vorm van jeugdzorg nodig is, ligt dan bij de gemeenten. Pleegoudervoogdij De vragen om informatie over pleegoudervoogdij en de uitvoering daarvan namen toe na een uitspraak van de Hoge Raad pleegoudervoogdij betreffend (LJN BA8447, 30 november 2007). De huidige tendens is, dat samenvallen van juridisch en pedagogisch gezag gunstig is voor het kind, omdat het meer duidelijkheid verschaft. De overheid zet dit enerzijds om in een wetsvoorstel waarbij gezamenlijke voogdij voor pleegouders mogelijk wordt zonder dat er voor hen onderhoudsplicht ontstaat waarmee de pleegvergoeding gehandhaafd blijft. Anderzijds wordt in het wetsvoorstel Verbetering positie van pleegouders opgenomen dat pleegoudervoogden verplicht zijn begeleiding te accepteren. 2

4 Omgangs- contactregeling In de afgelopen jaren namen de vragen en problemen met betrekking tot de vaststelling en uitvoering van de omgangs- contactregeling elk jaar toe. Dit kan mede veroorzaakt worden door de toegenomen aandacht voor de betrokkenheid van ouders en sociaal netwerk bij de pleegzorgplaatsing. Waren het in de beginjaren voornamelijk pleegouders die gebruikt maakten van de instellingsonafhankelijke diensten van de NVP, namen onder andere na de verbetering van de NVP website en na het operationeel worden van de dagelijks bereikbare telefonische helpdesk de vragen van niet-pleegouders, waaronder beleidsmakers, uitvoerende werkers, studenten, journalisten en opvangouders toe. Samenvatting Nog steeds nemen er meer bestands- dan netwerkpleegouders contact op met de NVP, maar net als in voorgaande jaren zagen we ook in 2011 een toename van het aantal netwerkpleegouders. Net als in vorige jaren betreft de meerderheid van de vragen, problemen van pleegouders een pleegzorgplaatsing met een ondertoezichtstelling (ots) en machtiging uithuisplaatsing (muhp). Er is een lichte stijging van het aantal vragen betreffende een (pleegouder)voogdij plaatsing te zien. Ook in 2011 waren er de meeste vragen, problemen bij een perspectiefbiedende plaatsing (opvoedingsvariant). 3

5 OPBOUW VAN DEZE NOTA: DE MEEST GESTELDE VRAGEN EN PROBLEMEN De meest gestelde vragen, problemen betroffen: 1. Financiële regelingen en vergoedingen. 2. De omgangs- contactregeling. 3. Informatie en advies over jeugd- en pleegzorg. 4. Terugplaatsing van een pleegkind. 5. Pleegoudervoogdij. 6. Overplaatsing van een pleegkind. 7. Opvoeding en verzorging van het kind van een ander zonder pleegzorgindicatie. 8. Pleegkind 18+ Bij veel van deze vragen speelt een bepaalde vorm van ongenoegen over de begeleiding door en samenwerking met Bureau jeugdzorg/plaatsende instelling en de zorgaanbieders (Stichting Jeugd en Opvoedhulp)* een rol. Expliciet uit zich dit ongenoegen in een al dan niet formele klacht. * Hiertoe behoren ook de landelijk werkende instellingen zoals de William Schrikker Groep, Nidos en LJ&R van het Ajl. 4

6 1. FINANCIËLE REGELINGEN EN VERGOEDINGEN De vragen om informatie, advies betroffen: - De pleegvergoeding. Vragen die onder andere werden gesteld waren de volgende: - Aan welke voorwaarden moet zijn voldaan om in aanmerking te komen voor een pleegvergoeding. De hoogte en indexering van de bedragen. Vanaf welk moment wordt de pleegvergoeding betaald? Wat moet uit de pleegvergoeding betaald worden? Wanneer is de aangekondigde verhoging van de pleegvergoeding te verwachten. De wettelijke toeslagen op de pleegvergoeding. - Vergoeding bijzondere/incidentele kosten. De vragen hadden meestal betrekking op concrete aanschaffingen voor of in het belang van het pleegkind, die niet uit de pleegvergoeding konden worden betaald. - Ziektekosten met name over kosten die niet (volledig) door de aanvullende verzekering gedekt werden. Afsluiten aanvullende verzekering voor het pleegkind vanwege te verwachten kosten. - Vergoeding schade aangericht door pleegkind bij pleegouders of derden. Vergoeding eigen risico. - Vergoeding van (onevenredig hoge) reiskosten ten behoeve van de uitvoering omgangsregeling, school, medisch en/of psychisch onderzoek, behandeling van het pleegkind. - Vergoeding kosten van pleegouder(voogd), wanneer een kind tijdelijk of langdurig overgeplaatst is na een residentie en de pleegvergoeding stopt. - Vergoeding kosten, waaronder voor levensonderhoud, van ex-pleegkind van 18 jaar of ouder. - Vergoeding van de kosten voor opvoeding en verzorging van het kind van een ander waarvoor geen pleegzorgindicatie is afgegeven. Algemene Bijstand voor een pleegkind. - De (aanvraag) Tegemoetkoming Studiekosten en Studiefinanciering. - Vergoeding eigen bijdrage peuterspeelzaal en kinderopvang. Kinderopvangtoeslag. - De (half)wezenuitkering. - Belasting en pleegkind. Waaronder de mogelijke belastingtechnische consequenties bij 3 of meer pleegkinderen, aftrekbaarheid van extra uitgaven. Voorbeelden Pleegkind 16 jaar wil opleiding volgen waarvoor ze door de week daar intern moet verblijven. Zorgaanbieder: dan stopt de pleegvergoeding. Pleegkinderen gaan in het kader uitbreiding omgangsregeling twee dagen naar moeder. Die tijd wordt gekort op de pleegvergoeding. Kind in pleeggezin geplaatst door de Raad voor de Kinderbescherming met goedkeuring Bureau jeugdzorg en toezegging vergoeding en begeleiding. Pleegouder ontvangt, na afzeggen overleg door de instelling 2,5 maand geen vergoeding en begeleiding. Pleegkind, instellingsvoogdij, veroorzaakt schade bij derden. Volgens de instelling geldt er een eigen risico van Pleegouder wordt geadviseerd het kind op hun eigen WA-verzekering op te nemen. Kind in pleeggezin geplaatst met de toezegging vergoeding kinderopvang. Ouders zitten in de schuldsanering. De curator zegt niet te kunnen betalen. Instelling: dan moet het uit de pleegvergoeding betaald worden. Pleegkind 16 jaar heeft bijbaantje. Volgens de instelling moet de 30 die het kind verdient, afgedragen worden. 5

7 Conclusie De informatie aan (aspirant)pleegouders, pleegoudervoogden, ex-pleegouders en opvangouders over financiële regelingen en vergoedingen door de betrokken jeugdzorginstellingen is onvoldoende. De regelgeving met betrekking tot (pleeg)vergoedingen aan pleegouders wordt strikter toegepast. Onduidelijk is of deze het gevolg zijn van de doorgevoerde en nog door te voeren bezuinigingen en anticipatie op (wets-) en andere voorstellen van de landelijke overheid. Beleid en uitvoering van de desbetreffende regionale instellingen verschilt. Beleid(svoorstellen) van en de uitvoering door de landelijke en regionale overheids- en uitvoeringsorganen zijn bij pleegouders onvoldoende bekend. Pleegouders zijn niet/onvoldoende geïnformeerd over het traject invoering verhoging pleegvergoeding en de consequenties. Het verschil dat gemaakt wordt als het gaat om de financiële regelingen en vergoedingen tussen een vrijwillige en juridische plaatsing leidt tot twee verschillende vormen van pleegzorg en pleegouders: pleegzorg waarbij pleegouders de bijzondere kosten gedeeltelijk vergoed krijgen en pleegzorg waarbij pleegouders geacht worden een beroep te doen op de onderhoudsplicht van ouders. Met de verhoging van de pleegvergoeding en enkele andere wetsvoorstellen blijft de wettelijke onderhoudsplicht van ouders bij een vrijwillige en een plaatsing met een ots in stand. Bij vrijwillige plaatsingen blijken ouders meestal niet aanspreekbaar op de vergoeding van de bijzondere kosten. De invoering van de nieuwe zorgverzekering in 2006 heeft voor pleegouders ondanks de inspanningen van de NVP (zie ook de NVP-notitie Zorgverwekkend ) niet de verwachte duidelijkheid gebracht. Ook bij de zorgverzekeringsregel wordt er verschil gemaakt tussen een vrijwillige en een plaatsing met een juridische kinderbeschermingsmaatregel. De meest voorkomende juridische maatregel bij pleegzorg is een ondertoezichtstelling, waarbij ouders het gezag en onderhoudsplicht behouden. Een beroep op de aanvullende verzekering van ouders is veelal onmogelijk. Pleegouders sluiten dan noodgedwongen een uitgebreide aanvullende verzekering af. Voor pleegouders met een juridische plaatsing is niet altijd de (wijziging in) dekking van de collectieve verzekering bekend. Op dit moment is nog onbekend welke consequenties de verhoging van de pleegvergoeding en het vervallen van de bijzondere kosten heeft. Bij instellingsvoogdij blijken pleegouders vaker niet de bijzondere kosten die noodzakelijk zijn voor hun pleegkind vergoed te krijgen. Verschil instellings- en pleegoudervoogdij: pleegoudervoogden ontvangen geen vergoeding bijzondere kosten. Dit staat averechts op het huidig en toekomstig beleid om het juridisch gezag te leggen bij diegene die bij een perspectiefbiedende plaatsing de langdurige verantwoordelijkheid hebben voor de dagelijkse opvoeding en verzorging van het pleegkind. Pleegouders kunnen nog steeds niet de vergoeding van de schade door een pleegkind in het pleeggezin aangebracht verhalen Zie ook de NVP-notitie Wie zal dat betalen uit Pleegouders met zowel een vrijwillige als een juridische plaatsing wordt aanbevolen 6

8 het kind op te laten nemen in hun eigen WA-verzekering. Van pleegouders wordt verwacht het bedrag eigen risico uit de reguliere pleegvergoeding te betalen. De financiële problematiek van 18+ pleegkinderen, waaronder de vergoeding van kosten levensonderhoud, is nog steeds niet opgelost. Het zoeken naar een baantje door pleegkinderen en daarmee ervaring op doen op de arbeidsmarkt wordt ontmoedigd door het beleid en uitvoering eigen bijdrageregeling voor jongeren in de jeugdzorg. De toezegging van de voormalige minister, met onderkenning van het feit dat pleegkinderen geen schuld hebben aan het feit dat zij in de jeugdzorg beland zijn en dus daarbij, vergeleken met andere jeugdigen, niet extra belast moeten worden, lijkt ongedaan gemaakt. Voor jeugdigen en pleegouders onbegrijpelijk. Tijdens ambtelijk overleg met VWS (november 2011) heeft de NVP dit punt aan de orde gesteld. In de praktijk blijkt de regeling al door sommige instellingen niet te worden toegepast. De NVP heeft er nogmaals op aangedrongen de eigen bijdrageregeling voor jongeren in de jeugdzorg af te schaffen. Pleegouders zijn niet bekend óf en welke interne regelingen er gelden bij de instellingen als er sprake is van een wezenuitkering en instellingsvoogdij. Aanbeveling Pleegouders hebben recht op een kostendekkende vergoeding waarbij geen onderscheid gemaakt wordt tussen pleegouders met een vrijwillige plaatsing, pleegoudervoogden en pleegouders met een justitiële plaatsing. Er wordt landelijk en eenduidig vastgesteld wat pleegouders geacht worden uit de pleegvergoeding en toeslagen te betalen. Pleegouders zijn niet verantwoordelijk een beroep te doen op de onderhoudsplicht van ouders voor vergoeding van de bijzondere kosten ten behoeve van het pleegkind. Pleegouders en aspirant-pleegouders worden voorafgaand aan een plaatsing duidelijk en volledig schriftelijk geïnformeerd over financiële regelingen en vergoedingen pleegzorg betreffend door de zorgaanbieder. Wijziging in de financiële regeling moeten zorgaanbieders schriftelijk kenbaar maken aan pleegouders. De regeling dient inzichtelijk te zijn voor iedereen. Geïnteresseerden in pleegoudervoogdij worden duidelijk en volledig geïnformeerd over de financiële consequenties van pleegoudervoogdij. Ex-pleegouders worden voorafgaand aan overplaatsing van het pleegkind naar een residentiële instelling vooraf duidelijk geïnformeerd over de (on)mogelijkheden van vergoeding van de kosten die zij in het belang van hun pleegkind zouden willen maken. Door alle bij pleegzorg betrokken instellingen worden extra inspanningen geleverd om pleegouders actueel op de hoogte te houden van (beleids)ontwikkelingen en de consequenties daarvan voor pleegouders. Pleegouders worden tijdig en duidelijk geïnformeerd over de gevolgen van bezuinigingen en wetsvoorstellen. Het verschil in de regeling zorgverzekering tussen pleegouders met een vrijwillige plaatsing, pleegoudervoogden en pleegouders met een justitiële plaatsing wordt 7

9 ongedaan gemaakt, waarbij rekening gehouden wordt met de verworven rechten van desbetreffende dienaangaande. Aantoonbare schade door een pleegkind in het pleeggezin wordt vergoed. Het eigen risico WA-verzekering van pleegouders bij schade door een pleegkind aan derden toegebracht, wordt vergoed. De zorgaanbieders zouden een collectieve WA-verzekering voor al hun pleegkinderen af dienen te sluiten. De subsidiërende overheid wordt geadviseerd dit als voorwaarde op te nemen in de subsidievoorwaarden. De financiële knelpunten als een pleegkind 18 jaar wordt, waaronder de gevolgen van het stoppen van de pleegvergoeding, het verwerven van eigen inkomsten door het pleegkind, de financiële overbrugging voor de periode vanaf beëindiging pleegcontract tot uitkering studiefinanciering, kosten zorgverzekering dienen landelijk eenduidig te worden opgelost. Pleegouders moet de mogelijkheid geboden worden een tegemoetkoming studiekosten voor hun pleegkind aan te vragen. De eigen bijdrage voor pleegkinderen wordt conform de eerdere toezegging afgeschaft. 8

10 2. DE OMGANGS- CONTACTREGELING De vragen om informatie, advies en ondersteuning betroffen: - De wijze waarop de omgangs- contactregeling tot stand komt. - Inspraak van het pleegkind bij de vaststelling of wijziging - Het belang van het kind bij de vaststelling of wijziging. - De (rechts) positie van pleegouders bij de vaststelling, wijziging of uitvoering van de omgangs- contactregeling en in door ouders geëntameerde juridische procedures. - De frequentie van de omgangs- contactregeling. - De rol en verantwoordelijkheid van de begeleidende instellingen en beroepskrachten. - Een omgangsregeling voor pleegouders na over- terugplaatsing van het pleegkind. - De consequenties van een verschil van mening over de vaststelling of uitvoering van de regeling. - De (rechts) positie van pleegoudervoogd m.n. in door ouders in gang gezette juridische procedures. - De draagkracht van het pleeggezin bij de uitvoering van de regeling. - Inschakeling bijzondere curator voor het pleegkind. Voorbeelden Pleegkind heeft eens in de vier weken begeleid contact met vader en moeder apart. Daarnaast eens in de 4 weken contact met beide grootouderparen apart. Pleegouders brengen en halen het kind elke keer. De klinisch psycholoog van het kind adviseert de omgangsregeling te beperken vanwege de te grote onrust voor het kind. De begeleidende instellingen zijn het hier niet mee eens. Pleegouders overwegen de pleegzorgplaatsing te beëindigen omdat de frequentie van de omgangsregeling te belastend is voor het kind én het pleeggezin. De begeleide omgangsregeling bij ouders thuis heeft zonder de afgesproken begeleiding plaats gevonden. Pleegkind wil in het weekend niet meer naar vader. Kan pleegouder iets doen om de omgangsregeling met vader, die veroordeeld is voor een zedendelict, voorkomen? Moeder wil pleegkind dat 6 jaar in een pleeggezin verblijft terug. De omgangsregeling wordt uitgebreid van eens per 4 weken begeleid naar eens per drie weken een weekend onbegeleid. Grootouder, ex-pleegouder mag geen contact meer met het klein/ex-pleegkind. Kind moet eerst loyaliteit naar de nieuwe pleegouders opbouwen. Conclusie Pleegouders worden onvoldoende betrokken bij de vaststelling of wijziging omgangscontactregeling. Het pleegkind wordt onvoldoende betrokken bij de vaststelling of wijziging van de regeling. Er wordt onvoldoende rekening gehouden met het belang van het kind bij de vaststelling, wijziging of uitvoering van de regeling c.q. het belang wordt niet onderbouwd en bekend gemaakt aan pleegouders. Het belang en het wettelijke recht van ouders op omgang en informatie lijkt steeds vaker boven het belang van het kind gesteld te worden bij de vaststelling, wijziging en uitvoering van de regeling.. 9

11 De (rechts)positie van pleegouders bij de vaststelling, wijziging of uitvoering is zeer zwak. Bij verschil van mening over de vaststelling, wijziging of uitvoering van de omgangscontactregeling komt, ook de perspectiefbiedende, plaatsing in gevaar. Pleegouders wordt verweten niet samen te willen/kunnen werken, wat een reden kan zijn om het contract en de samenwerking en daarmee de plaatsing te beëindigen. De indruk bestaat dat een verschil van mening in dezen ook gevolgen kan hebben voor eventuele bijplaatsingen. Pleegouders zijn in juridische procedures door ouders of netwerk geëntameerd geen belanghebbenden en kunnen niet opkomen voor het belang van hun pleegkind. De NVP constateert een toename van het aantal vragen om informatie en advies over de bijzondere curator bij problemen de omgangs- contactregeling betreffend. Er wordt onvoldoende rekening gehouden met de specifieke omstandigheden en mogelijkheden van het pleeggezin. De belasting voor het pleeggezin om de contact- en omgangsregeling uit te voeren lijkt toe te nemen mede omdat steeds vaker ook andere personen uit het netwerk een, met die van ouders vergelijkbare, regeling krijgen. De draagkrachtoverschrijding kan leiden tot stoppen met de plaatsing en/of pleegouderschap. Wisseling van de beroepskracht die de plaatsing begeleidt m.n. van de (gezins)voogd leidt vaker tot wijziging van de eerder vastgestelde regeling zonder dat deze voldoende vanuit het perspectief en het belang van het kind onderbouwd wordt. Aanbeveling De omgangs- contactregeling dient vastgesteld en gewijzigd te worden in overleg met pleegouders, pleegkind en indien relevant sociaal netwerk. Bij de vaststelling van de omgangsregeling staat het belang van het pleegkind voorop. Het perspectief van de plaatsing, de leeftijd van het kind en de ontwikkeling die het pleegkind doormaakt wordt meegenomen bij de vaststelling en uitvoering van de omgangs- contactregeling. Het recht op privacy en een ongestoord gezinsleven van het pleeggezin wordt gerespecteerd. Een verschil van mening over de vaststelling, wijziging en uitvoering van de omgangsregeling mag geen consequenties hebben voor de continuering van de plaatsing en/of pleegcontract. Bij een verschil van mening wordt pleegouders de mogelijkheid geboden een second opinion te vragen van een onafhankelijke ter zake deskundige. Beleid moet instellings- en niet persoonsafhankelijk zijn Voor pleegkind, zijn ouders en het pleeggezin, leidt dit tot meer borging van de continuïteit. Bij wisseling van begeleidend (gezins)voogd of pleegzorgwerker worden pleegouders niet geconfronteerd, zonder voldoende aanleiding en onderbouwing, met een wijziging in het beleid, de frequentie en de uitvoering van de omgangs- contactregeling. 10

12 Perspectiefbiedende pleegouders of de pleegouders die de minderjarige een jaar of langer verzorgen en opvoeden worden belanghebbenden in alle rechtszaken hun pleegkind betreffend. Bij besluiten tot over- of terugplaatsing dient de mogelijkheid van een omgangsregeling tussen ex-pleegouders, die de minderjarige een jaar of langer verzorgd en opgevoed hebben, en pleegkind betrokken en vastgesteld te worden. Het is van belang voor de ontwikkeling van het kind, om de relatie met zijn ex-pleegouders te onderhouden: het kind ervaart dan dat zijn ex-pleegouders hem de moeite waard vinden, én dat hij ervaart om een relatie in stand te houden. 11

13 3. INFORMATIE OVER JEUGD- EN PLEEGZORG De vragen om (schriftelijke) informatie en advies betroffen: - Algemene vragen met name over pleegzorg en de procedure om pleegouder te worden door geïnteresseerden in het pleegouderschap en opvangouders. - Vragen om algemene of specifieke informatie over pleegzorg van scholieren en studenten veelal ten behoeve van een werkstuk of (afstudeer)opdracht. - Vragen om informatie over (beleids)ontwikkelingen, wetsvoorstellen e.d. jeugd- en pleegzorg betreffend. - Specifieke vragen naar aanleiding van de landelijke wervingscampagne Iedereen kan pleegouder worden. Onder andere van (aspirant-) pleegouders die al langere tijd wachten op een (bij)plaatsing. - Vragen over de rol en verantwoordelijkheid van de bij de uitvoering van pleegzorg betrokken instellingen. - Specifieke juridische vragen van (ex)pleegouders bij de uitvoering van pleegzorg. Voorbeelden Aspirant-pleegouder heeft de Stap-cursus gevolgd en is geaccepteerd als pleegouder. Wacht een jaar op een plaatsing. Pleegmoeder wordt bedreigd door de vorige pleegmoeder van haar pleegkind. Wat kan ze doen? Moeder is in beroep gegaan tegen de uitspraak ontheffing van de Rechtbank. Pleegouders krijgen de stukken plus de aankondiging dat zij verweer mogen voeren. Wat te doen? Pleegouders willen de relatie met moeder niet nog verder belasten, maar zijn het wel eens met de ontheffing. Pleegkind verblijft 2,5 jaar in pleeggezin, waarvan het laatste jaar met een ondertoezichtstelling. Volgens de gezinsvoogd zijn pleegouders geen belanghebbenden omdat het pas een half jaar een ots is. Student Hoge School vraagt informatie ten behoeve van afstudeerproject. Is er een leeftijdsgrens voor pleegouders? Een vrouwenorganisatie wil een gezellige dag voor pleeggezinnen organiseren. Kan de NVP bemiddelen? Een journalist vraagt informatie ten behoeve van een artikel over de wervingscampagne en wachtlijsten. Ex-pleegkind zoekt haar ouders. Pleegzorgwerker vraagt informatie over pleegouder-voogdij. Ouders geven geen toestemming voor een paspoort voor het pleegkind. Is belastingaftrek bij een pleegvergoeding mogelijk? Conclusie Verschillende partijen weten de NVP te vinden. De NVP vervult in de instellingsonafhankelijke informatie- en adviesverschaffing een onmisbare functie. In het licht van de toekomstige transitie jeugdzorg zal deze functie uitgebreid en versterkt worden. Aanbeveling De NVP voldoende financieel toerusten om deze functie ook in de toekomst te kunnen blijven vervullen. 12

14 4. TERUGPLAATSING VAN EEN PLEEGKIND De vragen om informatie, advies en ondersteuning betroffen: - De betrokkenheid en inbreng van pleegouders en pleegkind bij de besluitvorming over terugplaatsing en het terugplaatsingstraject. - Het besluit tot terugplaatsing in relatie met een perspectiefbiedende plaatsing. - De informatie aan en communicatie met het pleeggezin bij (een besluit tot) terugplaatsing. - De nazorg van het pleeggezin na terugplaatsing. - De rol van de kinderrechter bij een terugplaatsing. - De rechtspositie van pleegouders en pleegkind bij een terugplaatsing. Voorbeelden Pleegkinderen zijn na een geheime plaatsing na een jaar terug geplaatst. Pleegouders vragen zich af of de terugplaatsing verantwoord is. Er is sprake na 3,5 jaar van terugplaatsing van twee pleeg-kleinkinderen. Pleegouder-oma had problemen met de frequentie van de omgangsregeling en is bang dat de terugplaatsing verkeerd afloopt. Pleegkind, vrijwillige plaatsing wordt na 6,5 jaar in het pleeggezin terug geplaatst naar vader, die het kind een jaar eerder voor het eerst heeft ontmoet. Pleegkind, instellingsvoogdij, 7,5 jaar in pleeggezin. Er komt een extern onderzoek naar de mogelijkheden van moeder. Pleegkind drie jaar in pleeggezin. Forensisch onderzoek: terugplaatsing is niet aan de orde. Een half jaar later verlengt de rechter de ots met een jaar en de muhp met zes maanden en gelast Bureau jeugdzorg onderzoek te doen naar de mogelijkheden van moeder in verband met de wens van moeder: terugplaatsing. Drie brusjes verblijven in andere pleeggezinnen. Conclusie De NVP zag in 2011 een relatieve toename van het aantal vragen en problemen bij de terugplaatsing van een pleegkind. Pleeggezin en pleegkind worden onvoldoende betrokken bij een besluit tot terugplaatsing en de vaststelling terugkeertraject. Het belang van het kind bij terugplaatsing wordt soms onvoldoende onderbouwd. Pleegouders zijn het soms eens met de terugplaatsing van het pleegkind, maar vinden dat het terugkeertraject te snel en/of niet zorgvuldig genoeg is, waarmee het slagen van de terugplaatsing onvoldoende gewaarborgd is. De benaming perspectiefbiedende plaatsing en het gedurende meerdere jaren voortduren van de plaatsing, wekt bij het pleeggezin en het pleegkind de indruk dat terugplaatsing niet aan de orde is. Pleegouders worden onvoldoende duidelijk geïnformeerd over de mogelijkheid van terugplaatsing en waaraan voldaan moet zijn voordat hiervan sprake is. Pleegouders worden onvoldoende geïnformeerd over de rol die de begeleiding van ouders speelt bij een besluit tot terugplaatsing. 13

15 Door kinderrechters wordt vaker de ots en/of de machtiging uithuisplaatsing voor een kortere periode dan een jaar, b.v. 3 of 6 maanden, verlengd. Bij sommige zaken wordt daarbij de indruk gewekt dat zij een besluit en/of de duidelijkheid over terugplaatsing proberen te forceren met name als de verzoeker om verlenging de opdracht krijgt om binnen de tijd van de verlenging een plan van aanpak op te stellen of die duidelijkheid te verkrijgen. Men lijkt daarbij te anticiperen op het wetsvoorstel Verbetering Kinderbeschermingsmaatregelen. Pleegouders vragen vaker informatie over hun wettelijke mogelijkheden bij terugplaatsing, wijziging verblijfplaats. Aanbeveling Het belang van het kind is uitgangspunt bij een besluit tot terugplaatsing en wordt niet ondergeschikt gemaakt aan het belang van ouders. Pleeggezin en pleegkind worden optimaal betrokken bij de besluitvorming tot terugplaatsing en de vaststelling van het traject. Het beleid en de werkwijze van de begeleidende instellingen bij (de besluitvorming) tot terugplaatsing verdient nader onderzoek en aanpassing, waarbij de (rechts)positie van pleegouders nadrukkelijk betrokken wordt. De terugplaatsing van een pleegkind wordt met waarborgen omkleed. Pleegouders worden voorafgaand aan de plaatsing volledig en duidelijk geïnformeerd over de mogelijkheid van terugplaatsing en waaraan hiervoor voldaan moet worden. De benaming perspectiefbiedende plaatsing dient herzien te worden c.q. met meer zorgvuldigheid te worden gebruikt en/of toegelicht. De taak en positie van de begeleidende beroepskrachten van ouders is duidelijk en voor pleegouders bekend. Versnelde terugplaatsing na besluitvorming door de rechter of na verschil van mening tussen pleegouders en begeleiding is niet in het belang van het pleegkind. Dit moet worden voorkomen. 14

16 5. PLEEGOUDERVOOGDIJ De vragen om informatie, advies en ondersteuning betroffen: - Algemene informatie over pleegoudervoogdij en de te volgen procedure om pleegoudervoogd te kunnen worden. - De informatie aan ouders en de omgangsregeling na het verkrijgen van de pleegoudervoogdij. - De (rechts)positie van pleegoudervoogd in juridische procedures al dan niet door de ouders geëntameerd. - De vergoeding van de bijzondere kosten. - De (rechts)positie van pleegoudervoogd na overplaatsing van het pleegkind. - De consequenties van de invoering van de wetsvoorstellen Verbetering positie van pleegouders en Aanpassing kinderbeschermingsmaatregelen en de ontwikkelingen dienaangaande. - Voogdijoverdracht na overlijden pleegoudervoogd. - Opname pleegkinderen in testament van pleegoudervoogd. Voorbeelden Pleegouder-voogd vraagt of zij verplicht zijn de begeleiding van de zorgaanbieder te accepteren. Heeft in hun ogen geen meerwaarde. Pleegkind van pleegouder-voogd is volgens hem vanwege een reactieve hechtingsstoornis niet meer te handhaven in het pleeggezin. Bureau jeugdzorg verijst naar de zorgaanbieder. Pleegouder-voogd woonachtig in België kan geen bankrekening openen voor het pleegkind omdat België de voogdij in Nederland overgedragen niet erkend. Pleegkind van pleegouder-voogd is overgeplaatst naar een residentie. De pleegvergoeding is gestopt. Pleegouder-voogd wordt geacht bepaalde kosten ten behoeve van het ex-pleegkind te vergoeden en deel te nemen aan therapieën. Pleegouder, 3 pleegkinderen waarvan een pleegouder-voogdij. Na een conflict is het vertrouwen in het pleeggezin opgezegd. Pleegouder ontvangt geen pleegvergoeding en begeleiding meer, ook niet voor het pleegouder-voogdij-kind. Conclusie Pleegouders worden niet altijd volledig en juist geïnformeerd over de te volgen procedures en de consequenties van pleegoudervoogdij. Pleegoudervoogden weten vaker niet dat zij verantwoordelijk zijn voor de informatie aan ouders en de uitvoering van de omgangsregeling. Bij het aanhangig maken van conflicten bij de rechter door ouders, netwerk zijn pleegoudervoogden verplicht een advocaat in te schakelen en te bekostigen. Pleegoudervoogden komen niet in aanmerking voor de vergoeding van de bijzondere kosten. Dit in tegenstelling tot pleegouders met een plaatsing met instellingsvoogdij. De rechtspositie van pleegoudervoogd na overplaatsing van het pleegkind m.n. naar een residentie is onduidelijk. Pleegouders zijn onvoldoende geïnformeerd over de consequenties voor hen bij het invoeren van nieuwe wet- en regelgeving. 15

17 Aanbeveling Pleegouders worden door de begeleidende instellingen duidelijk, juist en volledig geïnformeerd over de huidige en toekomstige consequenties van pleegoudervoogdij. Zo moet van te voren worden aangegeven wie voor wat verantwoordelijk is, wat door wie bekostigd moet worden (ook na overplaatsing van het pleegkind) en wie er verantwoordelijk is voor de informatie aan ouders, de vaststelling en uitvoering van de omgangsregeling, enz.) Het beleid en de werkwijze bij een verderstrekkende maatregel en bij voogdij-overdracht aan pleegouders dient landelijk eenduidig geregeld en toegepast te worden. Deskundigheidsbevordering van medewerkers van begeleidende instellingen op dit terrein. De (rechts)positie van de pleegoudervoogd na overplaatsing van het pleegkind dient duidelijk vastgesteld en bekend gemaakt te worden. Aan pleegoudervoogden moet de mogelijkheid geboden worden om na invoering van het desbetreffende wetsvoorstel de éénhoofdige voogdij eenvoudig en kosteloos om te zetten in de gezamenlijke voogdij. Pleegoudervoogd wordt niet verplicht begeleiding te accepteren van een zorgaanbieder. Pleegoudervoogd kan een beroep doen op de voorliggende jeugdzorgvoorzieningen. Het is niet voor de hand liggend om twee vormen van gezag(soverdracht) te creëren. Het voorstel om pleegoudervoogd samen met de zorgaanbieder de inhoud en frequentie van de begeleiding te laten vast stellen, kan tot problemen leiden vanwege de onduidelijke rechtspositie van partijen in dezen. Pleegoudervoogden krijgen de kosten ten behoeve van hun pleegkind, die niet uit de pleegvergoeding betaald dienen te worden vergoed. 16

18 6. OVERPLAATSING VAN EEN PLEEGKIND De vragen om informatie, advies en ondersteuning betroffen: - Een besluit tot overplaatsing. - Het overplaatsingstraject. - Het belang van het pleegkind bij overplaatsing. - Overplaatsing in een spoedeisende situatie. - Overplaatsing naar een residentie waartoe ook een tijdelijk overplaatsing voor diagnose en onderzoek. - De (rechts)positie van pleegouders bij en na een overplaatsing. Voorbeelden Drie pleeg-kleinkinderen na 8,5 jaar overgeplaatst vanwege zorgen om de veiligheid. Pleegouder, 24 jaar pleegzorg, heeft tijdens de zitting gezegd dat volgens haar het pleegkind terug naar moeder kan. Kind is overgeplaatst naar perspectiefbiedend pleeggezin. Plaatsing als waarschijnlijk perspectiefbiedend gestart. De tweede tijdelijke gezinsvoogd wil overplaatsing van de kinderen naar het netwerk. Dit laatste vond de vorige gezinsvoogd niet wenselijk. Pleegkind is na 7 jaar overgeplaatst naar residentie. In de weekenden in het pleeggezin. Pleegouders krijgen geen vergoeding voor de gemaakte onkosten en geen informatie. Twee pleegkinderen worden na problemen met de omgangsregeling overgeplaatst naar opa en oma, die eerder nadrukkelijk hebben aangegeven dit niet te willen vanwege de daarmee gepaard gaande inperking van hun sociale leven. Conclusie Pleeggezin en pleegkind worden onvoldoende geïnformeerd over en betrokken bij een besluit tot overplaatsing en het overplaatsingstraject. De voorbereiding van pleegkind en pleeggezin op de overplaatsing en de nazorg is vaak onvoldoende. Het belang van het pleegkind bij overplaatsing wordt onvoldoende betrokken en/of onderbouwd. De betekenis en interpretatie van het woord perspectiefbiedend bij een plaatsing leidt onder andere tot onduidelijke verwachtingen. Pleegkinderen worden overgeplaatst als er een zorgmelding of melding mishandeling/misbruik wordt gedaan, voordat deze onderzocht wordt ook als op voorhand duidelijk is dat deze melding op basis van de voorliggende kennis niet serieus genomen kan worden. De wijze waarop pleegkinderen in een veronderstelde spoedeisende situatie uit het pleeggezin gehaald worden is voor de pleegkinderen en het pleeggezin meestal een traumatische ervaring. Gebruikmaking van het blokkaderecht indien mogelijk, is in deze situatie nagenoeg onmogelijk c.q. weinig zinvol. 17

19 Pleegouders worden met het verwijt niet samen te willen/kunnen werken im- of expliciet gedreigd met overplaatsing als er onenigheid bestaat over een besluit bijvoorbeeld betreffende de omgangsregeling of onderzoek, behandeling van het pleegkind. Aanbeveling Bij een besluit tot overplaatsing is het belang van het kind bepalend. Dit wordt onderbouwd en gecommuniceerd naar alle betrokken partijen. Pleeggezin, pleegkinderen en hun mening worden betrokken bij de besluitvorming tot overplaatsing en de vaststelling van het traject. Het beleid en de werkwijze van de begeleidende instellingen bij (de besluitvorming tot) overplaatsing verdient nader onderzoek en aanpassing, waarbij de (rechts)positie van pleegouders nadrukkelijk betrokken dient te worden. De relatie perspectiefbiedende plaatsing en overplaatsing dient aangepast en verduidelijkt te worden. Het pleeggezin wordt de mogelijkheid van nazorg geboden. Deze dient landelijk vastgesteld en uitgevoerd te worden. Het beleid en de werkwijze bij het overplaatsen van pleegkinderen in een spoedeisende situatie dient aangepast te worden. Het beleid en de werkwijze bij de overplaatsing van pleegkinderen naar een residentiële setting, waartoe ook de tijdelijke voor onderzoek en diagnose dient uniform landelijk geregeld en toegepast te worden, waarbij de positie van pleegouders betrokken wordt. Het beleid en de werkwijze bij een zorgmelding of een melding misbruik, mishandeling in een pleegzorgsituatie dient onderzocht te worden. Het pleeggezin wordt duidelijk geïnformeerd en op de hoogte gehouden over de door de instelling te volgen werkwijze en over de (rechts)positie van pleegouders in dezen. De begeleiding van het pleeggezin stopt niet automatisch na een dergelijke melding. 18

20 7. OPVOEDING EN VERZORGING VAN HET KIND VAN EEN ANDER ZONDER INDICATIE PLEEGZORG De meeste vragen om informatie en advies werden gesteld door opvangouders en betroffen: - De vereisten om pleegouder te worden. - De vergoeding van de verzorgings- en andere kosten. - De indicatie pleegzorg. - De pleegvergoeding en het moment van uitbetaling. - De verantwoordelijkheid van de jeugdzorginstellingen. - Financiële problemen t.g.v. de opvoeding en verzorging van het kind van een ander. - Hulp en ondersteuning bij problemen van het kind. Voorbeelden Oma vangt kleinkind op. Durft niet naar Bureau jeugdzorg met de problemen van het kind uit angst dat het weggehaald wordt. Meisje 17,5 jaar woont bij bekenden. Is er de mogelijkheid van een financiële tegemoetkoming? Heeft de NVP richtlijnen voor de kosten van de opvoeding van het kind van een ander? Ouders willen geen bijdrage leveren aan de kosten van 15 jarig kind dat bij kennissen verblijft. Oma vangt 4,5 jaar kleinkind op. Kan de kosten niet meer opbrengen, heeft alleen een AOW-uitkering. Conclusie De informatie en voorlichting aan opvangouders, maar ook aan ouders en netwerk is onvoldoende. De meerderheid van de vragen wordt gesteld door grootouders. Opvangouders overzien vaak niet de financiële en inhoudelijke consequenties van de opvoeding en verzorging van het kind van een ander. Het wordt pas na enige tijd duidelijk dat de (financiële) draagkracht en het probleemoplossend vermogen van de opvangouder overschreden worden. Een beroep op de onderhoudsplicht van ouders is meestal onmogelijk. De (rechts)positie van opvangouders is zwak. Tussen het eerste contact met Bureau jeugdzorg en de eventuele indicatie pleegzorg en acceptatie van pleegouders ligt vaak een (soms geruime) tijd, waarin opvangouders in onzekerheid verkeren en alle onkosten ten behoeve van het kind zelf moeten dragen. De voorliggende voorzieningen (gemeenten) bieden vaak geen oplossing en gaan vaak zeer wisselend om met vragen om financiële ondersteuning c.q. bijstand. Voor opvangouders is het vaak niet duidelijk wanneer en in welke gevallen een pleegzorgindicatie al dan niet wordt afgegeven. De verschillende indicatiestellers gaan hier niet eenduidig mee om. 19

21 Aanbeveling Opvangouders worden zo snel en volledig mogelijk geïnformeerd over de financiële, juridische en inhoudelijke consequenties van de opvoeding en verzorging van het kind van een ander. Er wordt een landelijk informatiepakket ontwikkeld. Opvangouders krijgen binnen maximaal vier weken duidelijkheid of er een pleegzorgindicatie conform de Wet op de jeugdzorg wordt afgegeven. Daar waar mogelijk worden in deze periode sociale netwerkstrategieën ingezet. Opvangouders krijgen duidelijke en eenduidige informatie over de voorwaarden tot een pleegzorgindicatie conform de Wet op de jeugdzorg. Dit o.a. om te voorkomen dat opvangouders zich t.o.v. pleegouders in een ogenschijnlijk vergelijkbare situatie ongelijk behandeld voelen. Er komt duidelijkheid over vervangende hulp bij een pleegzorgindicatie indien de aanspraak niet verzilverd kan worden ten gevolge van wachtlijsten. Voorliggende voorzieningen gaan op gelijke wijze om met een vraag om (financiële) ondersteuning ten behoeve van het kind. De aanspraak op jeugd- en pleegzorg in de Wet op de jeugdzorg dient nader gespecificeerd en landelijk toegepast te worden. Het onderzoek van de Nationale ombudsman Komt een kind bij de buurvrouw (2010) en het daarop volgende protocol Netwerkplaatsing van Jeugdzorg Nederland/vd MO-groep heeft de termijnen voor de opvangouders die de weg naar Bureau jeugdzorg weten te vinden, al behoorlijk ingeperkt. Dit is een punt van aandacht voor de transitiebesprekingen. 20

22 8. PLEEGKIND 18+ De vragen om informatie, advies en ondersteuning betroffen: - De indicatie verlengde hulpverlening. - De vergoeding van de kosten van opvoeding en verzorging nadat het pleegkind 18 jaar is geworden. - Studiefinanciering. - Mentorschap. - Onder bewind- en curatelestelling. - De Wet Wajong. - De Wet Werk en Bijstand. - De Wet sociale werkvoorziening. - Pleegoudervoogdij en Zorgverzekering. - Onderhoudsplicht van ouders. Voorbeelden Pleegkind 18 jaar zou volgens de zorgaanbieder verlengde hulpverlening ontvangen tot eind Omdat de jeugdige op advies van de zorgaanbieder hulpverlening krijgt van een andere instelling, wil men het pleegcontract en daarmee de pleegvergoeding beëindigen. Is verlengde hulpverlening mogelijk bij sociaal-emotionele problematiek en een laag iq? De voogd wil het mentorschap over het pleegkind als dit 18 jaar wordt. Pleegouders en pleegkind zijn het daarmee niet eens. Wie betaalt de reis- en stage-kosten als het pleegkind 18 jaar wordt? Pleegkind bijna 18 jaar, de zorgaanbieder weigert de indicatie verlengde hulpverlening af te geven wegens het ontbreken van financiële middelen. Conclusie De voorbereiding van pleegkind en pleegouders op de gevolgen van het bereiken van de 18-jarige leeftijd van het pleegkind is onvoldoende. Het beleid en de werkwijze van de begeleidende instellingen vertoont onderling verschillen. Pleegouders en pleegkinderen worden nog steeds geconfronteerd met problemen als het pleegkind 18 jaar wordt en het pleegcontract en daarmee de pleegvergoeding en begeleiding stopt. Er wordt te vanzelfsprekend uitgegaan van het commitment van pleegouders als het pleegkind 18 jaar is. De criteria voor de indicatie verlengde hulpverlening zijn onduidelijk. Er lijken verschillen te bestaan tussen de criteria die door de begeleidende instellingen worden gehanteerd. Financiële knelpunten: o.a. de gevolgen van het stoppen van de pleegvergoeding, de onmogelijkheid tot het verwerven van eigen inkomsten en huisvesting door het pleegkind, de financiële overbrugging voor de periode vanaf beëindiging pleegcontract tot uitkering studiefinanciering, kosten zorgverzekering. De voorliggende voorzieningen waaronder de gemeenten gaan vaak zeer verschillend om met vragen ter financiële ondersteuning c.q. een aanvraag conform de Wet Werk en Bijstand. 21

23 Het is vaak onmogelijk of onwenselijk om een beroep te doen op de onderhoudsplicht van ouders. Aanbeveling Pleegkind en pleegouders worden tijdig en volledig geïnformeerd door de begeleidende instellingen over de consequenties van het bereiken van de 18-jarige leeftijd van het pleegkind. Er wordt een brochure ontwikkeld specifiek voor pleegkinderen en pleegouders. De voorbereiding op het bereiken van de 18-jarige leeftijd wordt uiterlijk gestart als het pleegkind 16 jaar is. Met alle betrokken partijen, die voor het pleegkind van belang zijn wordt op basis van een inventarisatie van de mogelijkheden en te verwachten knelpunten een toekomstplan met duidelijke stappen en afspraken schriftelijk vastgesteld en uitgevoerd. De criteria voor de indicatie verlengde hulpverlening dienen landelijk duidelijk en eenduidig vastgesteld en toegepast te worden. De financiële knelpunten worden landelijk opgelost, met één landelijk geldend format. Onduidelijkheid en gebrek aan uniformiteit bij de mogelijkheden van de voorliggende voorzieningen dient opgeheven te worden. 22

24 ERVARINGEN IN BEGELEIDING EN SAMENWERKING Ervaringen van pleegouders met de begeleiding door en de samenwerking met Bureau jeugdzorg/plaatsende instelling en de instelling voor Jeugd en Opvoedhulp. Nog steeds speelt bij de vragen om informatie, advies en ondersteuning waarmee de NVP geconfronteerd wordt een bepaalde vorm van ongenoegen en ontevredenheid van pleegouders over de uitvoering van de begeleiding door de bij de plaatsing betrokken instellingen een rol. Dit vindt vaker zijn oorzaak in de besluitvorming en de manier waarop deze tot stand komt m.n. bij de vaststelling en uitvoering van de omgangs- contactregeling, over- en terugplaatsing van het pleegkind, onderzoek en behandeling van het pleegkind en de afwikkeling financiële vergoedingen. Wat dat laatste betreft worden pleegouders en opvangouders vaak van het kastje naar de muur gestuurd om vervolgens zelf de kosten te moeten vergoeden. Pleegouders vinden dat zij en het pleegkind onvoldoende inbreng hebben bij de besluitvorming, mede ingegeven door hun zwakke rechtspositie. Er wordt onvoldoende naar hen geluisterd en te weinig gebruik gemaakt van hun ervaringsdeskundigheid. De (rechts)positie van pleegouders verbetert slechts op enkele onderdelen bij invoering van het wetsvoorstel Verbetering positie van pleegouders. De besluitvorming en de uitvoering daarvan wordt vaker afgedwongen met een beroep op de van pleegouders vereiste samenwerking en een verwijzing naar de mogelijkheid van beëindiging daarvan. De bevoegdheden van de indicerende instelling bij een vrijwillige plaatsing zijn onduidelijk. Voor pleegouders roept de doorzettingsmacht van Bureau jeugdzorg/plaatsende instelling bij een juridische plaatsing vragen op. Deze worden afgezet tegen het feit dat de directe contacten van de desbetreffende instelling met het pleeggezin meestal minimaal zijn. Besluitvorming vindt vaker plaats zonder directe betrokkenheid van pleegouders door een zorgteam, staf, multidisciplinair overleg, etc. De bevoegdheden van de indicerende instelling bij een verzoek (verlenging) ondertoezichtstelling en machtiging uithuisplaatsing zijn voor pleegouders onduidelijk. Hetzelfde geldt voor de aanvraag verderstrekkende maatregel/ontheffing. De rol en verantwoordelijkheid van de Raad voor de Kinderbescherming is meestal niet bekend. De criteria en procedures bij de overdracht van de (instellings)voogdij aan pleegouders zijn voor veel pleegouders niet duidelijk en worden niet landelijk uniform toegepast. Pleegouders worden vaak geconfronteerd met de wisseling van begeleidende beroepskrachten. De overdracht van werkzaamheden vindt vaker niet zorgvuldig genoeg plaats, waardoor pleegouders geconfronteerd kunnen worden met een andere visie, beleid en uitvoering o.a. over het perspectief van de plaatsing, de omgangscontactregeling. Dit lijkt derhalve meer persoonsgericht (hulpverlener) dan kindgericht te zijn. Dit strookt niet met de uitgangspunten van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. 23

25 De regeling vervanging tijdens ziekte en verlof laat vaker te wensen over. Niet alle instellingen hebben een duidelijke en bij pleegouders bekende regeling hiervoor. De verantwoordelijkheids- en bevoegdheidsverdeling tussen de instellingen betrokken bij de pleegzorgplaatsing is voor pleegouders vaak onduidelijk. De positie van de pleegzorgwerker wordt vaker ervaren als ondergeschikt aan die van de (gezins) voogd m.n. waar het bovengenoemde besluitvormig betreft. Bij verschil van mening tussen pleegouders en Bureau jeugdzorg/plaatsende instelling voelen pleegouders zich onvoldoende gesteund door de pleegzorgwerker die hun mening deelt c.q. worden geconfronteerd met onmacht van deze. De indruk bestaat dat het ongenoegen over, de onvrede met de werkwijze en begeleiding door de instelling voor Jeugd en Opvoedhulp minder vaak voorkomt, expliciet wordt uitgesproken, dan die over Bureau jeugdzorg/plaatsende instelling. Het ongenoegen en de ontevredenheid over de begeleiding door de bij de plaatsing betrokken instellingen kan voor pleegouders (mede) de aanleiding zijn om te overwegen de voogdij over hun pleegkind op zich te nemen of te stoppen met pleegzorg. Enkele voorbeelden van situaties die leiden tot ongenoegen of onvrede over de begeleiding Grootouders vangen 3 jaar hun onder toezicht gestelde kleinkinderen op. De stichting J&O acht hen niet geschikt als pleegouders, terwijl de andere betrokken instellingen en de school van de kinderen vinden dat zij het zo goed doen. Pleegkinderen zijn in het gezin geplaatst door de Raad voor de Kinderbescherming met de toezegging dat er een vergoeding zou volgen. Pleegkinderen zijn inmiddels onder toezicht gesteld. De gezinsvoogd zegt geen budget te hebben. Grootouders vangen hun kleinkind van 14 jaar met gedragsproblemen en een iq van 69 op. Bureau jeugdzorg wil geen indicatie pleegzorg afgeven, de gemeente zegt niets te kunnen doen. Pleegouders moeten ouders in het kader van de omgangsregeling één keer in de 3 weken halen en brengen vanaf het station. Dit moet uit de pleegvergoeding worden betaald. Omgangsregeling één keer in de 3 weken een dagdeel, wordt door de tijdelijke gezinsvoogd verhoogd naar elke 14 dagen logeren plus de helft van de vakantie met de motivering: moeder heeft niet gekregen waar ze recht op heeft. Pleegouder is van mening dat met de uitbreiding van de omgangsregeling, vastgesteld door de 7 e gezinsvoogd in 5 jaar, de draagkracht van het pleeggezin overschreden wordt. Gezinsvoogd: Dan doet u er maar een schepje bovenop. De perspectiefbiedende plaatsing van 2 pleegkinderen wordt beëindigd na een verschil van mening over de omgangsregeling. Motivering: pleegouders kunnen niet samenwerken met ouders. Van pleegkind 11 jaar in het pleeggezin, dient zich opeens de vader aan. Hij wil geen omgangsregeling bij pleegouders thuis, dus deze vindt bij hem meer dan 100 k.m. verderop plaats. Pleegkind is angstig en onzeker. Pleegkinderen vinden het niet meer leuk om eens in de 14 dagen een weekend naar moeder te moeten. Zij missen daardoor o.a. activiteiten van hun sport- en hobbyclubs en de viering van verjaardagen in het pleeggezin. Bij moeder vervelen ze zich soms. Moeder met gezag heeft recht op omgang. Pleegkind 4,5 jaar in pleeggezin. De gezinsvoogd wil het kind overplaatsen naar een leefgroep of gezinshuis omdat moeder het niet eens is met de plaatsing in het desbetreffende pleeggezin. 24