Rapport Deputaatskip Fryske Earetsjinsten. opgesteld door: David de Jong, Voorzitter, Tjibbele Miedema, Secretaris. Datum :

Transcriptie

1 Rapport Deputaatskip Fryske Earetsjinsten opgesteld door: David de Jong, Voorzitter, Tjibbele Miedema, Secretaris Datum : Geschiedenis van het Deputaatschap Het deputaatschap is voortgekomen uit de Wurkgroep Fryske Earetsjinsten, die sinds november 2005 in de provincie Fryslân actief geweest is in de versterking van it Frysk in de erediensten van de Gereformeerde Kerken. Voorzitter van de Wurkgroep Fryske Earetsjinsten was ds. Jan Poutsma. Behalve het aanhoren van in Fryske preek werd al spoedig de behoefte gevoeld de beschikking te hebben over in Grifformeard Tsjerkeboek. Dit was naar aanleiding van de doop van een jongetje, Lourens Baron, in Drachten, door ds. David de Jong. Eén van onze doopformulieren werd toen vertaald, en spoedig volgden andere formulieren. Vervolgens ontstond in 2008 een vertaling van de Confessio Belgica en in 2010 werd een (eerste) vertaling van de Heidelbergse Categismus afgerond. Op 2 juni 2010 kreeg de Wurkgroep een kerkelijke status, en werd door de PS Fryslân tot deputaatschap benoemd. Op 25 mei 2011 heeft de PS Fryslân de Frysktalige oersetting van de Nederlandse Geloofsbelijdenis (Confessio Belgica) voor gebruik in de eredienst en catechese vrijgegeven. Leden van het Deputaatschap Sytse Alkema, Marrum (Penningmeester) Geert Bruinsma, Frieschepalen Sipke Cnossen, Ureterp (Nestor) Mient Holwerda, Blije (Notulist) David de Jong (Voorzitter) Tjibbele Miedema, Franeker (Secretaris) Jan Poutsma, Bilthoven Kees Douwe Smit, Dokkum Elk van deze personen is belijdend lid van één van de (vrijgemaakt) Gereformeerde Kerken. Cnossen, de Jong, Poutsma, Smit en Bruinsma zijn predikant in één van deze kerken. (Kees Douwe Smit heeft zich in december 2011 ziek gemeld.) Personen naast het Deputaatschap Dit zijn personen die niet vast lid van het Deputaatschap zijn, maar wel naast het Deputaatschap staan, en er zeer geïnteresseerd en betrokken mee samenwerken. Het gaat hier om : Mevrouw Tine Dijkstra te Damwoude. Deze (vrijgemaakte) medewerkster in de Wurkgroep, oud docente van de Algemiende Fryske Underwiis Kommisje, is in de periode van deze 1

2 rapportage betrokken geweest bij het (corrigeren van het) vertaalwerk van de Heidelbergse Categismus. Ds. Paul Hekstra, PKN - predikant (zonder gemeente), woonachtig in Leeuwarden. Van hem hebben wij de uitspraak genoteerd dat hij de Gereformeerde theologie in Fryslân opnieuw op de kaart wil zetten. Deze theoloog is betrokken bij de vertaling van de Dordtse Leerregels. Broeder Jitse Huisman uit Drachten. Hij is lid van één van vrijgemaakt Gereformeerde Kerken aldaar, en heeft de vertaling gemaakt van het zogenaamde Groot Kerkgebed. Hij is door het Deputaatschap uitgenodigd om zijdelings eveneens bij het DFE betrokken te willen blijven. Drs. Hindrik Sijens, Frisicus en dagelijks actief aan de Fryske Akademy te Leeuwarden. Hij heeft in deze periode van rapportage een belangrijk aandeel gehad in (correctie van) de vertaling van de Heidelbergse Catechismus en is lid van één van de Christelijk Gereformeerde kerken in Fryslân. Dr. Bernard Smilde, één van de twee nog in leven zijnde medewerkers aan de ije Fryske Bibel Oersetting ( FBO). Dr. Smilde is confessioneel predikant binnen de PKN, en ondanks zijn hoge leeftijd : hij werd op 23 januari 2012 negentig jaar oud nog actief. Dr. Smilde heeft het Deputaatschap zeer geholpen met het puntjes op de i te zetten met betrekking tot het vertaalwerk. Het Deputaatschap is hem zeer erkentelijk voor zijn inbreng. Overzicht van werkzaamheden Het deputaatschap heeft in de periode vijf keer vergaderd in het Ichtushûs te Drachten, waarvan gratis gebruik gemaakt kon worden, omdat het om kerkelijk werk ging. Uiteraard moesten bijkomende kosten voor koffie en het maken van kopieën wel vergoed worden. 1. Fryske Earetsjinsten In een brief d.d. 25 september 2010 heeft het Deputaatschap Fryske Earetsjinsten zich aan de kerken in het ressort Fryslân gepresenteerd. Daarin stond onder meer de volgende passage : Sinds wij vijf jaar geleden als Werkgroep begonnen zijn, zijn er in heel wat (vrijgemaakt) gereformeerde kerken Friestalige erediensten gehouden. Wellicht in uw gemeente ook wel. Maar wij kunnen ons niet aan de indruk onttrekken dat het eerste enthousiasme wat wegebt. Daar zijn we bezorgd over. Want het is onze vaste overtuiging dat een Friese dienst niet weer eens wat anders is, en waar het nieuwste nu ook al weer van af is. Het wonder van de Pinksterdag was : Wy hearre harren yn ús eigen taal fertellen fan Gods grutte dieden (Han. 2, 11). In dezelfde taal waarin wij onder elkaar spreken, wil onze hemelse Vader ook met ons spreken. Nooit komt het evangelie van Jezus Christus ús tichter op e hûd, dan in de eigen taal. Daarom is het beleggen van Friese erediensten geen hobbyisme, maar een deel van de taak van ambtsdragers om de gemeente te stimuleren in de vertrouwelijke omgang met de Here. Wij zijn dan ook dankbaar dat in diverse kerken in het afgelopen jaar Friese erediensten gehouden zijn. Tegelijk signaleren we dat er nog steeds kerken zijn waar dat niet gebeurd is, en dat in kerken waarin zo n dienst wel eens heeft plaatsgevonden er geen traditie ontstaat, ondanks het enthousiasme dat erover aanvankelijk bestond. Het besluit van de PS 2011 Aan 2

3 de kerken te adviseren elk jaar tenminste één Friestalige dienst te beleggen, heeft onzes inziens op dit moment, begin 2012, nog niet het gewenste effect gehad. Wij zouden dan ook graag zien, dat u als PS 2012, publiekelijk dit Deputaatschap opnieuw ondersteunt in it krewearjen (ijveren) foar Frysk yn Tsjerke, en alle kerkeraden adviseert om minstens één Fryske earetsjinst per jaar te beleggen. Dit teneinde een iets gunstiger verhouding te verkrijgen in de inspanning van het Deputaatschap voor de ontwikkeling van in Tsjerkeboek foar de Grifformearde tsjerken yn Fryslân en it brûken dêr fan. 2. De Heidelbergse Catechismus Reeds in 2010 hadden wij een vertaling van de Heidelberger. Deze was gebaseerd op een in 1961 gepubliceerde Frysktalige versie van de hand van ds. Fedde Dijkstra. Deze is door de PS 2010 ingestelde iker kommisje naar het DFE terug verwezen, omdat de bron van het DFE werk een andere was dan de in de zeventiger jaren van de vorige eeuw ontstane hertaling van de Heidelberger, en zoals die thans binnen de kerken gebruikt wordt. (Wij hebben ook de bron van het werk van ds. Fedde Dijkstra trachten te achterhalen, maar zijn hierin niet geslaagd.) Wij zijn erkentelijk voor het werk van een aantal learde mannen fan de iker kommisje, die ons gewezen hebben op textuele verschillen van door de GKv thans gebruikte Heidelberger en de zogenaamde editie Dankbaar, die buiten de GKv gebruikt wordt. Nadat in zomer 2011 (met slecht weer!) de Frysktalige in tweede lezing door ds. Jan J. Poutsma en Tjibbele Miedema vastgesteld was, is deze versie ter beoordeling ter hand gesteld aan een tweetal professionals, te weten Zuster Tine Dijkstra en Broeder Hindrik Sijens, alsmede aan een groep gewone Friezen. Begin januari kon vervolgens onze versie 5 aan de iker kommisje ter hand gesteld worden. Voor de bevindingen van de iker kommisje verwijzen wij naar Bijlage 2. De Heidelbergse Catechismus 450 jaar Het Friesch Dagblad van 19 januari 2012 kopte Jarige catechismus krijgt wereldwijd veel aandacht. Dit in verband dat het feit dat in 1563 de Heidelberger betekenis voor het Gereformeerd Protestantisme kreeg. (In hetzelfde jaar werd ook het Concilie van Trente afgesloten.) Vraag aan de collega s van de DFE en aan de leden van de PS 2012 : Op hokker wize kin yn jaar HC keppele wurde oan de nije Fryske oersetting? 3. Het Groot Kerkgebed Dit gebed is door de Generale Synode Harderwijk voor gebruik in het Hollands in 2011 vrijgegeven. Onze Voorzitter, ds. David de Jong, maakte deel uit van dit deputaatschap, en was daarmee in staat de tekst onmiddellijk door te geven aan Broeder Jitse Huisman, die aan het DFE de beschikking gegeven heeft van de Frysktalige versie. De kwaliteit van het werk van Broeder Huisman is van dien aard, dat wij hem hebben gevraagd nog eens een beroep op hem te mogen doen. De Fryske tekst van het Groot Kerkgebed bieden wij u, evenals de Heidelberger Kategismus, met blijdschap aan in een aparte bijlage. 3. Iker kommisje De PS 2010 heeft een zogenaamde iker kommisje benoemd om de Fryske vertalingen van voor het kerkelijk leven essentiële documenten, zoals de belijdenissen, te ijken. Het doet het Deputaatschap zeer veel genoegen dat voor deze taak de volgende personen benaderd en door de synode benoemd konden worden: 3

4 Ten behoeve van de theologische aspecten: Dr. Hans Burger, Franeker Prof. dr. Jochem Douma, Hardenberg Ds. Gerard Geerds, Ommen Ten behoeve van de taalkundige aspecten (Frysk) Prof. dr. Rolf H. Bremmer, Zoetermeer Drs. Jan Geersing, Zuidhorn Het stemt tot dankbaarheid dat dizze learde mannen ook in 2012 beschikbaar waren om onze versie 5 van de Heidelberger te ikerjen. Als DFE zouden wij het op prijs stellen deze mensen voor ons werk beschikbaar te houden. (Krekt omdat dizze lju tige leard binne!) Dit is gebleken nu ons werk inzake de vertaling van de Dordse Leerregels, op achterstand dreigt te komen, nu ds. Kees Douwe Smit als gevolg van ziekte, hopelijk tijdelijk, uitgeschakeld is,. 5. De Dordtse Leerregels Anders dan van (bijvoorbeeld) de Heidelberger, was hier nog nooit een Friese vertaling van geweest. (dr. Bernard Smilde : Hjir wie gjin ferlet fan.) Het Deputaatschap is de mening toegedaan dat dit belijdenisgeschrift zodanig essentieel voor het Gereformeerde belijden is, dat wij dit niet mogen laten liggen. In de persoon van ds. Paul Hekstra te Leeuwarden, één van de leden van het Bestuur van de YKFE (Yntertsjerklike Kommisje foar de Fryske Earetsjinsten, zeg maar de PKN kerken ), is een vertaler gevonden. Drie personen van het Deputaatschap (de Jong, Smit, Miedema) en Sijens zullen ds. Hekstra begeleiden. (Nu ds. Smit ziek is, is ds. Geerds gevraagd deze te vervangen.) Deze taak is groter dan die van de Confessio Belgica en de Heidelberger samen. Er is overeenstemming met betrekking tot de vertaal principes, en zoals het er nu naar uit ziet, zijn er voldoende voorwaarden aanwezig om een document yn linich Frysk te verkrijgen, en geen document dat als monument de geschiedenis in zal gaan. Met grote ijver heeft ds. Hekstra zich inmiddels aan dit werk gezet, en op dit moment is reeds een eerste versie van de vertaling gereed. Speciale aandacht vraagt hier de vertaling van een aantal theologische begrippen. 6. Website Het deputaatschap heeft gemeend het budget voor publicatie het beste te besteden door een eigen website te bouwen : Daarop zijn de voorlopige tekst van de Heidelbergse Catechismus en het Groot Kerkgebed, alsmede de (vrijgegeven) Nederlandse Geloofsbelijdenis in het Frysk al te downloaden. Maar de website biedt ook de mogelijkheid al het materiaal, dat in de afgelopen jaren verzameld is voor de Fryske Earetsjinst, als liturgische formulieren, preken en liederen, breed beschikbaar te stellen. 7. Preken De keuze voor een eigen website had tot gevolg dat afgezien kon worden van het voornemen een prekenbundel uit te geven. Wel is besloten, dat er op aanvraag ook een hard copy van de verzamelde preken tegen kostprijs geleverd kan worden. De tekst van de preken wordt, voorafgaand aan publicatie, nog hifke op bonkjes (onderzocht op foutjes) door een Frisica en / of Frisicus. 4

5 8. Gezangen In de Gereformeerde kerken (vrijgemaakt) wordt voor de gezangen, naast het Liedboek voor de Kerken, gebruikt gemaakt van het Gereformeerd Kerkboek. Van de gezangen uit laatstgenoemde bundel zijn er slechts enkele in Frysk beschikbaar, namelijk die liederen, die overgenomen zijn uit de bundel Tussentijds (Frysk : Tuskentiden). In de periode is dan ook een begin gemaakt met de vertaling van de andere liederen uit het Gereformeerd Kerkboek. Deze vertalingen zijn voor het grootste deel van de hand van ds. David de Jong. Ds. De Jong is daarna in contact gekomen met Atze Bosch en Grytsje Kingma, die bezig waren met de vertaling van de Evangelische Liedbundel in Frysk. Een deel van de gezangen uit het Gereformeerd Kerkboek staat ook in deze bundel. De vertalingen van Atze Bosch en Grytsje Kingma zijn via de website op aanvraag beschikbaar. De vertalingen van David de Jong kunnen op de website gedownload worden. Het voorlopige resultaat van dit vertaalwerk is dat 78 gezangen uit het Gereformeerd Kerkboek in het Fries beschikbaar zijn, naast gezangen uit het Lieteboek foar de Tsjerken. Daarnaast zijn inmiddels ook enkele Opwekkingsliederen en Psalmen voor Nu op de website te downloaden. In het najaar van 2011 is Atze Bosch overleden. Wij gedenken hem als in bescheiden en fijngevoelig christenmens, die zijn geloof met een groot taalgevoel, met eerbied voor God en liefde voor zijn Zoon Jezus Christus heeft uitgedrukt in soepele verzen. In zijn laatste schreef hij: Nu ik vandaag wordt overgebracht naar een hospice, wil ik jullie alvast voor de bijeenkomst van 10 november Gods zegen toewensen, in de hoop op een toekomstige realisatie van een Friestalige selectie uit de Evangelische Liedbundel. Aan mijn persoonlijke gevoelens hierbij wil ik uiting geven met de woorden van A. Roland Holst, de derde strofe van zijn gedicht De ploeger : Ik zal de halmen niet meer zien noch binden ooit de volle schoven, maar doe mij in de oogst geloven waarvoor ik dien. Inmiddels is uitgeverij Boekencentrum bereid tot uitgave van een Friestalige editie van de Evangelische Liedbundel, wanneer daar voldoende belangstelling voor is. Op dit moment wordt daar onderzoek naar gedaan. 9. It Lieteboek 2012 Op 25 mei 2012 zal, zo de Here wil, het nieuwe Liedboek voor de Kerken gepresenteerd worden in de de Grote Kerk te Monnickendam. Ook de Gereformeerde kerken (vrijgemaakt) participeren in dit project. Achter de schermen wordt er echter hard aan gewerkt om zo spoedig mogelijk na de verschijning van dit Liedboek ook een nieuw Lieteboek foar de Tsjerken uit te geven. Ook de kerken uit het ressort van de P.S. Fryslân leveren een bijdrage aan de totstandkoming van dit Lieteboek. De P.S. Fryslân 2010 heeft daartoe ds. David de Jong benoemd, die de rol van meelezer toegewezen heeft gekregen. In seizoen heeft hij zo n 150 vertalingen van gezangen uit het nieuwe Liedboek beoordeeld. Omdat besloten is het Nederlandstalige Liedboek integraal te vertalen, is er slechts ruimte voor commentaar op de kwaliteit van het Fries en niet voor commentaar op de 5

6 kwaliteit van het lied als zodanig. Ds. De Jong heeft dan ook in een enkel geval contact gezocht met deputaten Muziek en Liturgie, die namens de GKv toezicht houden op de inhoud van het nieuwe Liedboek. Het is aardig om nog te vermelden dat de vertalers van de gezangen uit het Gereformeerd Kerkboek soms voorlagen op de redactie van het nieuwe Friestalige liedboek. Als gevolg daarvan zullen enkele liederen die al voor het gereformeerd kerkboek vertaald waren ook een plek krijgen in het Friestalige Liedboek (wanneer ze de toets der kritiek van redactie en overige meelezers doorstaan). Het DFE en de TU Kampen Dr. Burger, één van de learde mannen, had in de loop van 2011 een benoeming aan de Theologische Universiteit te Kampen gekregen. Dat bracht een delegatie van de Kerk van Franeker op za. 12 november 2011 onder het gehoor van de Heren prof. dr. Mees te Velde en prof. dr. Barend Kamphuis. De skriuwer van het DFE, die één van de deelnemers aan de delegatie was, had van de gelegenheid gebruik gemaakt om aandacht te vragen by dizze learde mannen voor hun werk. Een en ander resulteerde in een contact tussen onze Voorzitter, ds. David de Jong en rector te Velde. Het ziet er nu naar uit dat dit zal leiden tot een studiedag in Kampen over Theologie en Streektalen, o.i.d. Communicatie van het DFE met de locale kerken Het DFE heeft niet de indruk dat alle locale kerken van harte berichten en / of artikelen betreffende Frysk, uitgaande van het DFE, wenst te publiceren. Er bestaat in de kerken een bepaalde weerstand, ook bij geboren Friezen. Deze weerstand is onzes inziens alleen maar te verklaren uit het feit dat het onderwijs in Frysk helemaal niet aanwezig was, of zeer marginaal. Het betekent dat wanneer wij als DFE klaar zijn (wat is klaar in deze wereld?) met het Frysktalige kerkboek, wij hard aan de slag moeten met onze achterban. De continuïteit van de PS Fryslân en de zogenaamde Werkorde Op 28 november 2011 is een brief van het DFE uitgegaan naar de deputaat secretaris van de PS Fryslân. Het onderwerp betrof het afschaffen van de PS in de zogenaamde werkorde. Wij denken als DFE dat onze (toekomstige) belangen niet op locaal en / of classicaal niveau afgehandeld kunnen worden. Het DFE blijft een gremium nodig hebben, waar op niveau de tweetaligheid van Fryslân een podium kan krijgen. Noem dit gremium Particuliere Synode, eventueel PS Fryslân. (Onzes inziens is de afstand tot een Generale Synode groter dan wenselijk is.) Contacten met andere kerken van protestantse signatuur Er zijn contacten ontstaan met de Yntertsjerklike Kommisje foar Fryske Earetsjinsten (YKFE). Deze organisatie van (zeg maar :) PKN signatuur kijkt met interesse naar wat it Grifformearde Deputaatskip op priemmen hat. Men heeft zelf de laatste jaren gewerkt aan de Tsjinstboeken, diel I en II. Hier komen de in hun ogen traditionele belijdenisgeschriften niet (meer) in voor. Toch verwacht men by it Fryske folk wel interesse. In de gesprekken die tot heden gevoerd zijn met betrekking tot enige vorm van samenwerking, is tot op dit moment niets concreets afgesproken. Maar gedachten gaan wel uit naar het onderzoeken van de mogelijkheid tot een gezamenlijke uitgave van de belijdenissen. 6

7 Verder participeert DFE in Krúspunt, it moetingsplak foar organisaasjes en persoanen dy t mear wolle en kinne mei it Frysk yn en om tsjerke hinne. Krúspunt, dat een voortzetting is van het Kristlik Frysk Selskip, verzamelt op zijn website, informatie, nieuws en ontwikkelingen, die raakvlakken hebben met kerk/religie en Friese taal/streektalen. Daarnaast organiseert Krúspunt een jaarlijkse bijeenkomst. Dit jaar vond die plaats in Akkrum op 21 april. Thema: It is in Toer yn Fryslân. Aanleiding was een onderzoek van Reinie van Akker naar het gebruik van het Fries in de kerken. Namens de GKv heeft de voorzitter van DFE een overzicht gegeven van de stand van zaken in het ressort Fryslân. Het deputaatschap heeft in de persoonlijke sfeer aandacht geschonken aan : - het overlijden van Broeder Atze Bosch op 82 jarige leeftijd. Voorzitter David de Jong heeft de begrafenis bezocht. - de 90 e verjaardag op 23 januari 2012 van Br. Bernard Smilde, die gevierd is met een bijeenkomst in de Jacobijnerkerk in Leeuwarden. Bij die gelegenheid is het lezenswaardige boek Dr Bernard Smilde: tûzenpoat en trochsetter. Skriuwer Tjibbele Miedema gaf namens DFE acte de présence. Voorstellen: 1. Aan de kerken opnieuw met klem adviseren elk jaar ten minste één Friestalige dienst te beleggen; 2. Het vrijgeven van de Friese vertaling van de Heidelbergse Catechismus voor gebruik in eredienst en catechese; 3. De kerken te vragen deze vertaling te beproeven en hun bevindingen voor 1 april 2013 door te geven aan het Deputaatschap Fryske Earetsjinsten; 4. DFE opdragen de Heidelberger Kategismus onder de aandacht van de christelijke kerken in Fryslân te brengen in jubileumjaar van dit belijdenisgeschrift. 5. Het beschikbaar stellen van een budget van 250,- op declaratiebasis per P.S. - jaar; 6. Vaststellen van een budget ten behoeve van de learde mannen; 7. Aan de fiif learde mannen vragen betrokken te willen blijven bij het werk van het DFE; 8. Herbenoemen van deputaten Fryske Earetsjinsten. 7

8 Bijlage 1: Verantwoording financiën DFE Ynbard Útjûn 2 x 250 Ikerkommisje 45,- Ikerkommisje 41,- Webstee 47,01 Ichtushûs 85,- Ichtushûs 49,17 Blomke foar K.D. Smit 25,- Saldo 207, ,- 8

9 Bijlage 2: brief ikerkommisje Bij de Friese vertaling van Heidelberger Kategismus Gevolgde werkwijze Bij de vorige ronde stootten we op het probleem dat er verschillen waren tussen de in de GKv geldige tekst en oudere vertalingen. Regelmatig week de vertaling af van de in de GKv geldige tekst. De vertalers zijn nu met een nieuwe versie gekomen, waarin dit probleem is opgelost. Ook nu hebben we de tekst van de vertaling doorgewerkt en deze voorzien van opmerkingen. Deze opmerkingen zijn verzameld in een nieuw document. Daarna zijn we bij elkaar gekomen op 23 februari In deze vergadering hebben we samen de tekst nogmaals doorgelopen. Op basis van die vergadering is onze laatste versie van de vertaling gemaakt. Het resultaat hiervan is de tekst hierbij aan het Deputaatskip Fryske Eretsjinsten aanbieden. Verantwoording We zijn bij de beoordeling van de vertaling op dezelfde manier te werk gegaan als bij de vertaling van de Nederlânske Geloofsbelidenis. Bij onze beoordeling van de vertaling hebben we de Friese tekst steeds naast de in de GKv geldige tekst gelegd (herzien in 1978), omdat onze opdracht afkomstig was van de PS van de Friese GKv-kerken. Ons stond voor ogen een vertaling in goed Fries, die recht doet aan de in de GKv-kerken geldende tekst. Voor de Bijbelcitaten hebben we zoveel mogelijk de Fryske Bibel (1978) gevolgd. Waar het volgen van deze vertaling zou betekenen dat de geciteerde tekst geen grond meer kan vormen voor de te onderbouwen uitspraken, zijn we in enkele gevallen van de Fryske Bibel afgeweken. In de cursivering van Bijbelcitaten hebben we zoveel mogelijk de opmaak van de in de GKv geldige Nederlandse tekst gevolgd. Ook bij de hoofdletters bij voornaamwoorden die naar God/ Christus verwijzen hebben we de opmaak van de in de GKv geldige Nederlandse tekst gevolgd. Bij de in de vertaling gebruikte terminologie en in de spelling van Friese woorden hebben we zoveel mogelijk gestreefd naar consistentie. Aanvullende opmerkingen hierbij zijn de volgende: 1. Aan de voetnoten hebben wij niets meer veranderd. Wij vinden als Ikerkommisje deze voetnoten niet nodig of zelfs ongewenst. Ons voorstel is dus om deze te schrappen. 2. In het finale bestand zitten twee soorten apostrofs zitten (een ' en een ). Dit hebben wij niet meer rechtgetrokken. Gebruik Graag bieden wij het Deputaatskip hierbij een nieuwe versie van de Friese vertaling van de Heidelberger Kategismus aan. Net als bij de Nederlânske Geloofsbelidenis stellen wij voor deze tekst voor proef aan de kerken aan te bieden, zodat over een of meer jaren de vertaling nog eens gereviseerd kan worden op basis van opgedane leeservaringen. In 2013 is het 450 jaar geleden dat in Heidelberg deze catechismus verscheen. De suggestie van het Deputaatskip om daarmee iets te doen lijkt ons een goede. Als Ikerkommisje zien we echter daarin zelf geen rol voor ons weggelegd. We wensen de Friese kerken toe dat deze vertaling behulpzaam mag zijn bij een goed, doorleefd verstaan van het evangelie, en zo tot opbouw mag zijn voor ons leven met de HEER onze God. 9

10 De Ikerkommisje R.H. Bremmer J.M. Burger J. Douma G.E. Geerds J. Geersing 10