Reviewdocument Programmaplan Naar een Rijke Waddenzee I. Uit het streefbeeld Rijke Waddenzee 2030

Transcriptie

1 Reviewdocument Programmaplan Naar een Rijke Waddenzee Beleving Werelderfgoed Waddenzee Versie tafels_ I. Uit het streefbeeld Rijke Waddenzee 2030 De Waddenzee is één van de grootste ononderbroken getijdegebieden ter wereld, beïnvloed door dynamische processen die voor een belangrijk deel in een onaangetaste staat functioneren. Daarom is het op wereldschaal een uniek gebied. Om deze redenen zijn op 26 juni 2009 de Nederlandse en Duitse Waddenzee door de UNESCO aangewezen als Werelderfgoed. Hiermee begint het voorwoord van het programma Naar een Rijke Waddenzee in Deze prachtige status biedt een kans en een verplichting. Het streefbeeld spreekt ook over een Waddeneconomie. Juist door natuur centraal te stellen zijn economische partners, samen met overheden en belangenorganisaties op zoek gegaan naar creatieve en andere oplossingen om te economie te versterken. De producten uit het Waddengebied staan voor kwaliteit in plaats van kwantiteit.( ) Daarnaast biedt de kwaliteit van het Waddengebied het hoogwaardige exclusieve product waar anno 2020 veel vraag naar is: natuur, recreatie en rust. II. Introductie op het thema Beleving van het Waddengebied is belangrijk. Recreanten, toeristen en natuurliefhebbers genieten van het Waddengebied. De mogelijkheden voor beleving van dit geweldige en unieke gebied liggen ook nu al aan de basis van één van de belangrijkste economische sectoren in de Wadden. In het internationale Waddengebied komen ieder jaar ongeveer 10 miljoen toeristen. Samen maken zij ongeveer 50 miljoen overnachtingen; de toeristische omzet is 3-5 miljard per jaar. In Nederland gingen in 2010 ongeveer 1 miljoen mensen voor een korte of lange vakantie naar de Waddeneilanden. Ook gaan jaarlijks ongeveer mensen (gegevens 2014) mee met een georganiseerde waddenexcursie en dat aantal stijgt. Toch blijkt uit vooronderzoek dat er hiaten zijn in het aanbod en in de informatie over dat aanbod. Hoewel het begrip Werelderfgoed inmiddels regelmatig genoemd wordt tijdens de vele excursies, blijkt dat het natuurlijk en economisch potentieel van het Waddengebied als Werelderfgoed nog te onbekend, te versnipperd en op veel terreinen nog onontwikkeld is. Het Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) heeft de opdracht om na te gaan hoe de belevingsmogelijkheden van het Unesco Werelderfgoed Waddenzee versterkt kunnen worden. De gedachte dat dit beter kan is helemaal niet nieuw. Naast een nieuw PRW-programma Beleef het Werelderfgoed Waddenzee, ontwikkelen veel organisaties ideeën over de beleving van het Werelderfgoed: 1

2 1. Er is een Unesco World Heritage Strategy (pdf) ; 2. Er is een trilaterale werelderfgoed strategie duurzaam toerisme (pdf) afgesproken tussen Nederland, Duitsland en Denemarken; 3. Het bijbehorende Sustainable Tourism Action Plan (Word bestand) bevat een groot aantal mogelijke activiteiten; 4. Door de provincies, gemeenten en EZ is een coördinator Werelderfgoed benoemd (Sjon de Haan); 5. De drie provincies hebben een Interprovinciaal uitvoeringskader Waddenkust samengesteld, m.n. voor het Waddenfonds; 6. De bezoekerscentra onderzoeken kansen voor samenwerking; 7. Er is een breed ondersteund Convenant Vaarrecreatie dat geconcretiseerd is in het Actieplan Vaarrecreatie (klik hier voor de pagina op waddenzee.nl); 8. De Waddenvereniging heeft het rapport Werelderfgoed Waddenzee biedt Kansen Werelderfgoed Waddenzee biedt Kansen (pdf) uitgebracht, waarin is geïnventariseerd welke kansen er met name voor ondernemers zijn; 9. Een Interregprogramma Northsea (Rijk, de provincies en Duitsland) wordt ontwikkeld door CWSS (Common Wadden Sea Secretariat); 10. Het NBTC (Nationaal Bureau voor Toerisme en Congressen, Holland Marketing) heeft als speerpunt een kustprogramma, waarin de Waddenkust een belangrijke rol zou moeten spelen; 11. De provincies ontwikkelen een instrument voor ruimtelijke kwaliteit (landschap/cultuurhistorie) en het rijk herziet de Structuurvisie Waddenzee; 12. De provincie Friesland heeft met de nieuwe marketingorganisatie Merk Friesland de waddeneilanden (maar niet de vastelandskust) als een van zijn speerpunten gekozen; 13. Er zijn allerlei bedrijven en organisaties Waddenfonds-projecten aan het ontwikkelen; 14. In het Plan van aanpak, verbetering beheer Waddenzee, van RCW 2014 (Regiecollege Waddengebied) zijn acties geformuleerd voor Uitvoering van concrete activiteiten vanuit het coördinatorschap Werelderfgoed: als productie toolbox Werelderfgoed, bebording en Ontwikkeling en start uitvoering programmatische aanpak gezamenlijke voorlichting, bewustwording en promotie/marketing van het Werelderfgoed Waddenzee als geheel gericht op inwoners, recreanten. Op verzoek van vele partijen onderzoekt PRW nu of het nuttig is de samenwerking (beleid, regie) en uitvoering van de beleving en marketing van het Werelderfgoed te versterken en welke zaken om extra aandacht en inzet vragen. Hieronder is een concept Plan van Aanpak opgesteld. Dit plan moet de komende maanden aangescherpt en afgerond worden. III. Programma Beleef het Werelderfgoed Waddenzee Uitgangspunt bij deze aanpak is: PRW neemt niet het initiatief van andere partijen over, en zal ook niet alles wat er speelt coördineren. Wel blijkt het nuttig om ervoor te zorgen dat er eenduidig richting gegeven wordt aan alle initiatieven en dat de optelsom van alle initiatieven leidt tot het streefbeeld van een rijke Waddenzee voor natuur èn mens. Daarom is hieronder gekozen voor een programma aanpak Beleef het Werelderfgoed Waddenzee. 2

3 Bovenliggende doelstellingen van het Programma Beleef het Werelderfgoed Waddengebied zijn: 1. Het vergroten van steun voor versterken van de natuurwaarden; 2. Versterken van een duurzame Waddeneconomie. Het programma gelooft dat het unieke decor van het Waddengebied, met ruimte, rust, natuur(dynamiek) en landschap tal van kansen biedt voor een actieve deel nieuwe typische Waddeneconomie, die inspeelt op dit unieke decor. Zie het als een opwaartse spiraal. Hoe beter het decor, hoe meer kansen voor creatieve economische initiatieven. Dit kan leiden tot een toename aan arbeidsplaatsen in dit gebied: de nieuwe Werelderfgoedeconomie. Dit vereist een hele nauwe samenwerking en kwaliteitskeuzes. Want dit unieke decor moet uiteraard ook beschermd blijven op die plekken en die momenten dat de natuur even voorgaat. Het in gang zetten van deze opwaartse spiraal, daar gaat dit programma Beleef Werelderfgoed Waddengebied over. Meer drie uitgewerkte hoofdlijnen voor het Programma Beleef Werelderfgoed zijn: A. Waddenbeleving is een niche in de markt op lokaal, nationaal en internationaal schaalniveau; B. Wadden ontwikkelen als voorspelbaar natuurlijk decor; C. Een meer volledig en samenhangend en herkenbaar aanbod. 3

4 IV. De programmalijnen A. Waddenbeleving niche op verschillende schaalniveaus Het Waddengebied als natuurlijk goed decor en een goed aanbod zijn twee belangrijke randvoorwaarden voor Werelderfgoedbeleving. Maar de mensen moeten ook weten wat er te beleven is. Er moet een niche ontstaan, die vervolgens weer van invloed is op het decor en het aanbod. Het ontwikkelen van deze niche, in samenhang met internationale en nationale initiatieven, is het resultaat van de brede programmalijn: Kennis en Streefbeeld Verzamel de bestaande kennis en ervaring over gebiedsbranding, -marketing. (Wat werkt goed? Wat is al uitgevonden maar werkt niet? Ook internationaal, ook bij andere Unesco-locaties zoals de Stelling van Amsterdam, Hadrians Wall); Ontwikkel het relevante onderzoek, zoals naar wat willen de doelgroepen? en naar de verschillen in beleving tussen de eilanders/kust-ondernemers en de bezoekers. Bepaal een streefbeeld, een heldere doelstelling en een strategie. Eén van de ondernemers verwoordde het als volgt: Als je in een Unesco-werelderfgoed op bezoek komt, verwacht je iets bijzonders. Bijvoorbeeld: alle schepen zouden elektrisch moeten varen, de campings moeten ecologisch verantwoord werken en je wilt locaties van topkwaliteit. Een eenduidige en richtinggevende boodschap wordt vastgelegd in een Streefbeeld en met de aanbieders verder uitgewerkt en ingevuld. Ontwikkel breed bruikbare marketingconcepten ( Wadden natuurlijk Werelderfgoed als sterk merk). De marketing van de Wadden zou meer gezamenlijk gedaan kunnen worden. Zet het Waddengebied als geheel op de toeristische kaart (d.w.z. niet alleen de eilanden maar ook de Noordkust). Organiseer de internet-vindbaarheid, ook voor buitenlanders op zoek naar een World Heritage Site, en de manier waarop gasten vlot bij de door hun gewenste diensten komen. Er zijn al ideeën beschikbaar bij enkele commerciële initiatiefnemers. Overweeg het ontwikkelen van communities. Zorg voor een simpeler manier om het logo van het werelderfgoed te (mogen) gebruiken. B. De Wadden als natuurlijk decor Het Waddengebied als natuurlijk decor wordt ontwikkeld vanuit de op natuurherstel gerichte strategische lijnen van het Programma Rijke Waddenzee. Duurzaam gebruik door economische activiteiten, waaronder toeristische activiteiten, wordt gereguleerd door gezamenlijke afspraken tussen gebruikers, overheden en NGO s, in wetgeving en enkele andere ruimtelijke kaders. Voor ondernemers die binnen deze kaders initiatief willen nemen en willen investeren, is het echter van belang dat zij weten waar juist mogelijkheden liggen: het moet voorspelbaar worden. Dat bezoekers op bepaalde plaatsen niet mogen komen als er broedvogels zijn is duidelijk, maar wanneer 4

5 zijn deze plaatsen wel toegankelijk voor publiek? Op bepaalde plaatsen hebben bijvoorbeeld zeehonden rust nodig, maar zijn er seizoenen dat deze rust gecombineerd kan worden met het beleven ervan? Waar worden toeristen goed geïnformeerd over de trekpleisters van het Waddengebied? Hoe weten ze waar zij het wad het beste kunnen beleven? En hoe kom je daar? Zijn toeristische activiteiten per definitie verstorend voor rust, ruimte en natuur of zijn er plaatsen in het Waddengebied waar zelfs luidruchtige activiteiten mogelijk zijn? Of kiest het Waddengebied voor alternatieven van deze activiteiten? Bij beantwoording van bovenstaande vragen is nog veel winst te behalen. Voor de waddentoerist die rekening wil houden met de natuurlijke eisen van het gebied is veel mogelijk. Dus ook voor de ondernemer die deze toerist wil bedienen. Een ondernemer is hierbij het meest gebaat bij voorspelbaarheid van de mogelijkheden. Dat nodigt uit tot investeringen en innovatie. Om de voorspelbaarheid van de Wadden als natuurlijk decor te vergroten, wordt vanuit het Programma Beleef het Werelderfgoed wordt het volgende voorgesteld: Onderzoek de mogelijkheden van beleving van het wad binnen de wettelijke kaders: bieden natuurdoelstellingen ook ruimte voor recreatief gebruik? Een eerste pilot voor zonering van de wadplaten is vanuit het Actieplan Vaarrecreatie Wadden opgestart. Maar ook mogelijkheden voor beleving op andere plaatsen, zoals op de kwelders, verdienen aandacht. Onderzoek de bereikbaarheid van activiteiten: er zullen infrastructurele ingrepen gedaan moeten worden om de toeristen te begeleiden naar juiste plekken. Dit moet nader worden onderbouwd. Herkenbare routes: De huidige toerist kan in het Waddengebied het overzicht nogal eens kwijtraken: waar kan je goed eten, welke beleving kan ik waar genieten, hoe ver is het nog naar het volgende evenement, waar is wat open? Op basis van de marketingstrategie en de in samenhang te ontwikkelen iconen en diensten in de andere twee programmalijnen, kan een goede en herkenbare routering worden ontwikkeld. Daarnaast versterken ondernemers elkaars aanbod (voorbeeld samenwerking Esonstad Doezoo Leens (insectenwereld/waddenfun). Marketing in het licht van het trilaterale perspectief (Denemarken, Duitsland, Nederland) C. Een meer volledig en samenhangend aanbod Het huidige aanbod voor bezoekers, zo blijkt uit een onderzoek van 2014, is beperkt en mag gemoderniseerd worden. Daarnaast is er in de toekomst plaats voor nieuwe activiteiten. Enkele voorbeelden: er zijn aan de Waddenkust nog altijd te weinig overnachtingslocaties, sommige vissers schakelen om naar recreatievisserij of meer kleinschalige visserij, dit kan benut worden voor recreatieve activiteiten, inclusief 'visserij-activiteiten op de kade'. Ideevorming hierover kan nog veel verder worden ontwikkeld. Het Werelderfgoed is gebaat bij grote private en publieke eigenaars van het Werelderfgoed. Partijen met nationale en internationale exposure die zich afficheren met het Werelderfgoedgebied. 5

6 Zij worden voortrekker om dit uit te dragen en trekken toeristen, recreanten en mogelijk nieuwe ondernemers naar het Waddengebied. Wat is hiervoor nodig: Bedenk wat de toeristen willen en wat ze van het gebied meenemen. Denk in ketens, netwerken. Ga in gesprek met grote invloedrijke ondernemingen en instellingen en verken met hen de randvoorwaarden voor eigenaarschap. Maak vervolgens afspraken met één of meerdere partijen om dit te gaan invoeren, volgens de spelregel leren door doen. Houd de bestaande ondernemers vitaal; verbeter daarnaast het aanbod van logies, vermaak (bv festivals), restaurants, cafés, Waddengoud. Ontwikkel bijzondere arrangementen (bezoek Griend, overnachten Boschplaat, mee met vogels ringen), voorkom overvraag, wees vanaf het begin duidelijk over de kaders en mogelijkheden. De bezoeker moet meer ontzorgd worden. Een wadloper heeft óók behoefte aan voor- en natransport, aan goed eten en aan logies. Ondernemers aarzelen om hun krachten te bundelen: Maak een portal voor alle natuurexcursies, organiseer alle aanbieders. Maak een portal met waddeninformatie en een toolbox voor toeristische aanbieders. Benoemen van iconen voor toerisme en recreatie, zoals de Vismigratierivier,.., en.. VI. Voorstel voor vervolg De periode is gestart. PRW neemt het initiatief bij het opstellen van een streefbeeld, en vervolgens bij het uitdragen hiervan. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de trilaterale partners voor een zo eenduidig mogelijk beeld voor het gehele Werelderfgoed. Daarbij is uiteraard ruimte voor nationale en lokale inkleuring. Er kunnen al lessen getrokken worden vanuit Actieplan Vaarrecreatie. Daarom is ook hiermee nauwe afstemming van belang. VII. Wat willen we ten minste achterlaten in 2018 Eind 2018 heeft het programma Beleef het Werelderfgoed Waddenzee de volgende wapenfeiten opgeleverd: Een streefbeeld voor beleving op het wad (2015) Een breed gedragen overkoepelende marketingstrategie (2016) Gedragen plan door opdrachtgevers (2015) De trilaterale foundation als eigenaars van de toekomst (2015) Leerervaringen pilot Vaarrecreatie ( ) Eerste investering infrastructurele aanpassingen op aantal strategische plekken (2016) Effectuering van een eerste serie herkenbare quick wins (2016) Selectie van drie (te ontwikkelen) economische Waddeniconen (2016) Keurmerk Waddeneconomie, gekoppeld aan het werelderfgoedlogo (2017) 6

7 Tweede investering Infrastructurele aanpassingen (2018) Bebording met herkenbare lay out (2018) Tien nieuwe initiatieven onder het nieuwe keurmerk (2018) Nieuwe verdienmodellen voor typisch duurzame economische waddeninitiatieven ( ) 7