Concept Uitvoeringsplan mantelzorg

Transcriptie

1 Concept Uitvoeringsplan mantelzorg Aanleiding Met ingang van 1 januari 2015 is de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning, de Wmo van kracht. Daarmee komen er nieuwe taken naar de gemeente en is er een aanvulling op het Wmobeleidsplan gemaakt. De ondersteuning van mantelzorgers is hier integraal onderdeel van. De ondersteuning van mantelzorgers is van groot belang om overbelasting te voorkomen. Het leveren van maatwerk bij deze ondersteuning zorgt er voor dat mantelzorgers beter en langer in staat zijn de mantelzorg vol te houden en dat voorkomt een beroep op zwaardere zorg. De gemeente wil: o in samenwerking met de zorg- en welzijnsorganisaties, die zich bezighouden met mantelzorgondersteuning en de mantelzorgers in de gemeente komen tot het verstevigen van de ondersteuningsstructuur; o het bereik onder mantelzorgers vergroten en passende ondersteuning bieden. Een op behoefte gericht aanbod van respijtzorgvoorzieningen en de waardering voor mantelzorgers zijn daarbij de belangrijkste aandachtspunten. o een betere verbinding van formele- en informele zorg en toewerken naar een goede samenwerking tussen betrokken partijen; o initiatieven vanuit de samenleving en vanuit de lokale ondernemers op het gebied van mantelzorgondersteuning ondersteunen en faciliteren. Dat alles moet leiden tot een kwalitatief goed en passend ondersteuningsaanbod op dorpsniveau en/of thuis. Een aanbod dat aansluit op de veranderende behoefte van de mantelzorger. Adviezen, tips en ideeën Op 10 januari 2014 heeft de Wmo-raad een ongevraagd advies uitgebracht over de positie van mantelzorgers en zorgvrijwilligers in onze gemeente. Zij constateert een intensivering van de informele zorg, waarbij er een groot en verder toenemend beroep wordt gedaan op mantelzorgers. De Wmo-raad wil het belang van beleid voor goede ondersteuning van mantelzorgers benadrukken aan de hand van een aantal aandachtspunten en adviezen. Zo wil zij onder andere dat de definitie van mantelzorger goed wordt vastgelegd en dat samen met de mantelzorger wordt gekeken welke ondersteuning nodig is. Om overbelasting te voorkomen wil de Wmo-raad een op behoefte gericht aanbod van respijtzorg voor mantelzorgers. Tijdens de brainstormbijeenkomst op 1 juli 2014 voor inwoners, organisaties op het gebied van zorg en welzijn en raads- en commissieleden over de aanvulling op het Wmo-beleidsplan zijn er ook een aantal ideeën, tips en suggesties gedaan om de mantelzorgondersteuning in onze gemeente naar een hoger niveau te tillen. Er is met name aandacht gevraagd voor goede respijtzorgvoorzieningen, waardering- en het bereik van mantelzorgers. Op 25 augustus 2014 heeft de Wmo-raad advies uitgebracht over de aanvulling op het Wmobeleidsplan waarbij zij opnieuw hebben gewezen op het belang van een goede mantelzorgondersteuning. De Wmo-raad adviseert onder andere dat de inzet van mantelzorgers de uitdrukkelijke steun en waardering van de gemeente verdient. Zij mist echter de visie hoe de ondersteuning van groepen mantelzorgers, zoals jonge- en allochtone mantelzorgers vorm moet krijgen. Verder is de Wmo-raad van mening dat er bij evenementen als de Dag van de Mantelzorg ook respijtvoorzieningen aangeboden moeten worden. 1

2 Ook de bijeenkomsten van het Netwerk Mantelzorg Utrechtse Heuvelrug, die op initiatief van Welnúh zijn opgestart, leveren inzicht en ideeën op om de ondersteuning van mantelzorgers te verbeteren. Het netwerk waar een groot aantal uitvoerend medewerkers van de zorg- en welzijnsorganisaties aan tafel zit, draagt bij aan een goede samenwerking op het gebied van mantelzorgondersteuning. Partijen weten elkaar te vinden, kunnen zaken met elkaar afstemmen en maken gebruik van elkaars kennis en expertise. Er zijn inmiddels drie druk bezochte bijeenkomsten geweest en de volgende staat gepland op 23 maart Het netwerk staat voor iedereen open en bedoeling is dat zoveel mogelijk partijen aansluiten. Veel adviezen, ideeën en tips over mantelzorgondersteuning zijn ook te vinden bij Mezzo, de landelijke vereniging op het gebied van mantelzorgondersteuning. Mezzo ondersteunt professionals, maar ook individuele mantelzorgers. De regiomanager van Mezzo schuift desgevraagd aan bij verschillende overleggen om hun kennis en adviezen in te brengen. De gemeente wil bij de mantelzorgondersteuning ook kijken hoe lokale ondernemers hier bij ingezet kunnen worden. Mogelijk kunnen zij via innovatieve oplossingen een deel van de zorg overnemen en de belasting voor de mantelzorger verlichten. Uit de Benchmark Wmo 2013 blijkt dat de gemeente lager scoort dan het gemiddelde van onze gemeentegrootteklasse en lager dan het gemiddelde van de benchmark op de mantelzorg thermometer. Die lage score heeft onder meer te maken met het feit dat er nog onvoldoende zicht is op het gebruik van de ondersteuning en op de tevredenheid over de geboden ondersteuning. De gemeente wil de komende jaren werken aan het verkrijgen van meer inzicht. Doelstelling Met dit uitvoeringsplan wil de gemeente: de mantelzorgondersteuning naar een hoger niveau tillen, door een passend, vraaggericht ondersteuningsaanbod te bieden en een op behoefte gericht aanbod van respijtzorg; de waardering voor mantelzorgers meer tot uiting brengen; bevorderen dat de expertise van de mantelzorgers wordt her- en erkend; een betere samenwerking wordt bewerkstelligd tussen de mantelzorgers en de professionals; een betere samenwerking wordt bewerkstelligd tussen professionals onderling aangaande de mantelzorgers die zij in hun werk bereiken, en bereiken dat de zorg- en welzijnsorganisaties hun kennis en expertise ter zaken met elkaar gaan delen. Resultaten De kaders voor uitvoering van de mantelzorgondersteuning staan vermeld in de op 30 oktober 2014 door de raad vastgestelde Aanvulling op de beleidsnota Wmo De resultaten die de gemeente eind 2016 in ieder geval behaald wil hebben, zijn: mantelzorgers zijn ontlast door gebruik te maken van respijtzorgvoorzieningen mantelzorgers voelen zich gekend en erkend mantelzorgers met een minimuminkomen en extra hoge kosten ontvangen een tegemoetkoming 50% van de mantelzorgers met ondersteuningsbehoefte is in beeld bij de servicepunten en samenwerkende instellingen mantelzorgers doen een beroep op ondersteuning als zij daar behoefte aan hebben en zijn daar tevreden over 2

3 mantelzorgers en professionals maken goede op elkaar afgestemde afspraken over de ondersteuning die aansluiten bij het eigen leven van de mantelzorger de verschillende zorg- en welzijnsinstellingen in onze gemeente weten elkaar te vinden en stemmen de ondersteuning zoveel mogelijk op elkaar af Wat gaan we daar voor doen 1. Een op behoefte gericht aanbod van respijtzorg Realiseren van een op behoefte gericht aanbod aan respijtzorg Zorg voor een naaste kan zeer intensief zijn. Daarom hebben mantelzorgers af en toe vrije tijd nodig. Dat voorkomt overbelasting en maakt dat mantelzorger de zorg langer vol kan houden. De gemeente wil samen met de zorg- en welzijnsinstellingen, de servicepunten en de individuele mantelzorgers in de gemeente een op behoefte gericht aanbod van respijtzorg realiseren. Dat kan gaan om bestaande voorzieningen, maar ook om nieuwe innovatieve voorzieningen. Het kan gaan om respijtzorg aan huis en respijtzorg buitenshuis, door professionals en/of door vrijwilligers. Bij respijtzorg kan gedacht worden aan thuisopvang/-begeleiding, dagopvang (verzorging en behandeling), maar ook aan logeeropvang (logeergezinnen, zorgboerderijen, oppas aan huis) en vakanties. De gemeente kent al een aantal van deze voorzieningen, maar sommige staan onder druk of sluiten niet (meer) aan bij de vraag. Zo wordt de dagopvang voor mensen met een lichte beperking vanaf 2015 niet meer door het Rijk gefinancierd. Dat betekent dat het voor zorginstellingen moeilijker wordt om deze voorziening aan te blijven bieden. Een aantal instellingen zal de dagopvang daarom mogelijk sluiten. Inzet van zorgvrijwilligers De gemeente wil Welnúh opdracht verlenen om naar behoefte één of meerdere groepen van zorgvrijwilligers samen te stellen om mantelzorgers in de thuissituatie tijdelijk te ontlasten. Van deze zorgvrijwilligers wordt specifieke kennis en ervaring gevraagd om een goede en betrouwbare vervanging te waarborgen. Een gedegen training of cursus is dan ook voorwaarde om als zorgvrijwilliger ingezet te kunnen worden. Hier kunnen de zorgaanbieders mogelijk een bijdrage in leveren. De zorgvrijwilligers kunnen de mantelzorger tijdelijk vervangen als deze bijvoorbeeld een boodschap wil doen of er even tussenuit wil. Aan de organisaties waaraan zorgvrijwilligers verbonden zijn, worden de volgende eisen gesteld: Het hanteren van een VOG-procedure bij de inzet van zorgvrijwilligers; Zorgvuldige matching tussen zorgvrager, en indien aanwezig mantelzorger, en zorgvrijwilliger; Zorgdragen voor scholing, intervisie en supervisie van de zorgvrijwilligers; Er voor te zorgen dat zorgvrijwilligers bij hun vrijwillige inzet verzekerd zijn. De gemeente vervult hier een faciliterende rol in. Nachtvrijwilligers In 2015 wil de gemeente Handjehelpen opdracht verlenen om een pilot te starten met nachtvrijwilligers voor mantelzorgers van mensen met dementie. Nachtvrijwilligers kunnen worden ingezet bij mantelzorgers die niet aan voldoende nachtrust toekomen, omdat de dementerende vaak ook s-nachts onrustig is. De geschoolde en vaste nachtvrijwilligers kunnen tweemaal per maand worden ingezet van elf uur s-avonds tot zeven uur in de ochtend om overbelaste mantelzorgers te ondersteunen. 3

4 2. Waardering voor mantelzorgers De gemeente moet in de Wmo-verordening 2015 vastleggen op welke wijze zij zorg draagt voor een jaarlijkse blijk van waardering voor mantelzorgers. Dat kan een geldbedrag zijn, maar ook een speciaal pakket met kortingen, tegoedbonnen, mantelzorgpas, individuele- of groepsactiviteiten en/of de dag van de mantelzorg. De gemeente Utrechtse Heuvelrug kiest voor zowel een waardering in natura als voor een financiële tegemoetkoming voor mensen met een minimum inkomen. In deze paragraaf wordt aangegeven hoe de gemeente de waardering in natura vorm wil geven en in de volgende paragraaf wordt aangegeven hoe de gemeente de financiële tegemoetkoming invulling wil geven. Ondersteuning van mantelzorgers makkelijker maken De gemeente wil een laagdrempelige toegang voor mantelzorgers, minder regels en snelle ondersteuning zonder veel gedoe. De mantelzorger heeft vaak al voldoende aan zijn hoofd en moet zo min mogelijk lastig gevallen worden met allerlei formulieren en regels. Er moet ook snel een oplossing geboden worden. Dag van de Mantelzorg Jaarlijks op 10 november organiseert Welnúh in samenwerking met de gemeente de Dag van de Mantelzorg. Hierbij worden alle mantelzorgers en hun hulpbehoevende partner uitgenodigd en in het zonnetje gezet. Vaak staat een bepaald thema centraal en worden er sprekers uitgenodigd om het onderwerp toe te lichten en vragen te beantwoorden. De Dag van de Mantelzorg wordt redelijk goed bezocht en de gemeente wil hier dan ook graag aan vasthouden en dit verder uitbouwen. Voor mantelzorgers die de bijeenkomst alleen willen bezoeken, omdat de zorgvrager niet mee kan of wil, moet voor respijtzorg worden gezorgd. Keuzepakket Als blijk van waardering wil de gemeente jaarlijks een keuzepakket bieden, waarbij mantelzorgers die zich bij de gemeente registreren 1 de keuze hebben uit bijvoorbeeld een bezoek aan het Tabaksmuseum in Amerongen, een rondleiding door Kasteel Amerongen of Huis Doorn, een theater- of bioscoopbon of een VVV-bon. Het keuzepakket kan jaarlijks verschillen. Als genoemde voorbeelden niet mogelijk blijken, wordt gezocht naar andere vergelijkbare mogelijkheden. De jongerenwerkers in de verschillende dorpen krijgen de beschikking over theater-, bioscoop- of VVV-bonnen die zij aan jonge mantelzorgers uit kunnen reiken. De cliënt kan maar één mantelzorgers aanwijzen die voor het keuzepakket in aanmerking komt. Huishoudelijke hulp toelage Het Rijk heeft aan gemeenten een huishoudelijke hulp toelage beschikbaar gesteld voor de jaren 2015 en 2016 om de vraag naar huishoudelijke hulp te stimuleren, teneinde zoveel mogelijk volwaardige werkgelegenheid te behouden. De gemeente Utrechtse Heuvelrug heeft voor 2015 en 2016 ook een toelage toegekend gekregen. Deze middelen zijn niet geoormerkt en het is aan de gemeente hoe zij deze inzet. Het ligt wel in de lijn om deze voor ondersteuning in te zetten. De ondersteuning van mantelzorgers in de vorm van maatwerk past hier in. 1 De registratie moet werken als een soort drempel waardoor misbruik van de regeling niet waarschijnlijk is. 4

5 3. Financiële tegemoetkoming voor mantelzorgers met een minimum inkomen Mantelzorgers kunnen te maken krijgen met verminderde inkomsten en extra uitgaven, zoals telefoon- en reiskosten. Daarnaast zijn er vaak extra zorgkosten voor hun naaste, zoals de eigen bijdrage voor de Wmo. Voor mantelzorgers met een minimum inkomen kan dit een zware belasting zijn. Tot 2015 konden mantelzorgers die aan de voorwaarden voldeden een beroep doen op het mantelzorgcompliment van 200,- per jaar, maar per 1 januari 2015 vervalt deze landelijke regeling voor de financiële waardering van mantelzorgers. De gemeente is vanaf dat moment verantwoordelijk voor de verstrekking van een jaarlijkse blijk van waardering aan mantelzorgers van hun inwoners. Gemeenten ontvangen van het rijk extra middelen om die jaarlijkse blijk van waardering vorm te geven. Deze middelen zijn echter niet toereikend om de mantelzorgers 2 die vorig jaar nog in aanmerking kwamen voor het mantelzorgcompliment een financiële tegemoetkoming te geven. Om het betaalbaar te houden heeft de gemeente de keuze gemaakt om alleen mantelzorgers die zich bij de gemeente registreren met een minimuminkomen (tot 120% van het sociaal minimum), die extra hoge kosten hebben tegemoet te komen met een financiële bijdrage van 100,- per jaar. De uitvoering van de regeling wil de gemeente bij het minimaloket (RDWI/Servicepunten) neerleggen. De cliënt kan maar één mantelzorger aanwijzen die voor de financiële tegemoetkoming in aanmerking komt. 4. Vergroten van het bereik onder mantelzorgers middels voorlichting en publiciteit Zoveel mogelijk mantelzorgers in beeld brengen Mantelzorgers zijn zich er vaak niet van bewust dat zij mantelzorger zijn en dat zij ondersteuning kunnen krijgen bij hun vaak zware taak. Zij vinden het meestal ook hun morele plicht om hun naaste te helpen en willen niet als mantelzorger gezien worden. Om mantelzorgers toch meer bekend te maken met de ondersteuningsmogelijkheden en te voorkomen dat zij overbelast raken, wil de gemeente het bereik onder mantelzorgers vergroten. De gemeente wil de komende tijd zoveel mogelijk mantelzorgers in beeld proberen te brengen. Dat wil de gemeente realiseren door registratie bij de Servicepunten, Welnúh, de Ontmoetingscentra voor mensen met dementie, huisartsen, social media, zorginstellingen, een ludieke actie en mogelijk andere wijzen. Welnúh heeft opdracht gekregen dit in 2015 te coördineren en te zorgen dat eind 2015 minimaal 50% van de mantelzorgers in onze gemeente, naar schatting tussen de en mantelzorgers 3, in beeld is. Wervende activiteiten om mantelzorgers te bereiken Welnúh heeft ook opdracht gekregen om in 2015 diverse wervende activiteiten te organiseren om mantelzorgers te bereiken in samenwerking met relevante organisaties. Hierbij moet vooral ook aandacht zijn voor jonge en allochtone mantelzorgers. Welnúh heeft ervaring en kennis op het gebied van mantelzorg en kunnen de netwerken, de sociale kaart en de expertise die zij afgelopen jaren hebben opgebouwd hierbij inzetten. Duidelijke informatie op de website De gemeente wil werken aan een duidelijke informatievoorziening. Op de website Samen op de Heuvelrug is de nodige informatie terug te vinden, maar deze is nog vrij algemeen en moet specifieker. Ook op de website van Welnúh staat informatie over mantelzorgers met een 2 Volgens informatie van de Sociale Verzekeringsbank (SVB), afdeling mantelzorg. 3 Er bestaan veel definities van mantelzorg en verschillende criteria van wat men wel of niet tot mantelzorg rekent. Maar volgens het Centraal Planbureau (CPB) geeft ongeveer één op de vijf volwassenen lang en intensieve hulp aan huisgenoten, familieleden of bekenden. 5

6 verwijzing voor ondersteuningsmogelijkheden. Voor jonge mantelzorgers hebben zij de mogelijkheid elkaar via facebook (social media) te ontmoeten. Informatie via de gemeentepagina Om het bereik onder mantelzorgers te vergroten, wil de gemeente regelmatig een artikel of interview op de gemeentepagina plaatsen en het ondersteuningsaanbod onder de aandacht blijven brengen. 5. Een passend ondersteuningsaanbod Informatie, advies en ondersteuning Om mantelzorgers goed te kunnen ondersteunen wil de gemeente dat zij laagdrempelig, dichtbij en snel de juiste informatie, advies en (emotionele) ondersteuning kunnen krijgen. Mantelzorgers kunnen hiervoor terecht bij het Servicepunt in hun dorp. Praktische ondersteuning Naast informatie, advies en (emotionele) ondersteuning wil de gemeente mantelzorgers ook praktische ondersteuning bieden, zoals het inzetten van een (zorg)vrijwilliger voor regeltaken en administratieve ondersteuning of het doen van boodschappen. Ook voor deze ondersteuning kunnen mantelzorgers aankloppen bij het Servicepunt in hun dorp. Digitaal mantelzorgforum Om af te stemmen of de ondersteuning van mantelzorgers voldoet aan de behoefte wil de gemeente een digitaal mantelzorgforum inrichten waar mantelzorgers terecht kunnen met vragen en ervaringen en kennis met elkaar kunnen delen. Het digitale mantelzorgforum wil de gemeente vormgeven op de website Samen op de heuvelrug, waar een afzonderlijke link voor mantelzorgers is ingericht. Ondersteuning van mantelzorgers van mensen met dementie in de Ontmoetingscentra In de gemeente zijn twee Ontmoetingscentra voor mensen met dementie, in Driebergen en in Amerongen. Uniek aan de ontmoetingscentra is dat er zowel een programma is voor de persoon met dementie als voor de mantelzorger. De ontmoetingscentra zijn laagdrempelig en gevestigd in locaties waar men buurtbewoners kan ontmoeten en kan integreren in de verschillende activiteiten. In de ontmoetingscentra kunnen mensen met lichte tot matige dementie hobby s en andere activiteiten oppakken. Er is een open sfeer en het programma heeft een vrij karakter. Geheugentraining en sportieve activiteiten (psychomotorische therapie) zijn wel een terugkerend en belangrijk onderdeel van het programma. Voor mantelzorgers zijn er spreekuren, kan men in gespreksgroepen deelnemen en informatieavonden volgen. Zo kan de persoon met dementie zijn vaardigheden langer op peil houden en houdt de mantelzorger de zorg beter vol. Mensen met dementie kunnen op deze wijze langer thuis blijven wonen. De ondersteuning van deze mantelzorgers is belangrijk en daarom wil de gemeente dit blijven ondersteunen. Speciale aandacht voor jonge- en allochtone mantelzorgers Jonge mantelzorgers zijn kinderen en jongeren t/m 24 jaar die opgroeien met een familielid dat chronisch ziek of gehandicapt is of een psychische aandoening heeft. Deze situatie kan een grote impact hebben op hun leven. Het is dan ook belangrijk deze jongeren te ondersteunen. De gemeente wil deze jongeren met gerichte activiteiten proberen te bereiken en heeft aan Welnúh de opdracht gegeven in 2015 minimaal twee van dit soort activiteiten te organiseren. 6

7 Verder wil de gemeente de pilot jonge mantelzorgers die in door Welnúh is uitgevoerd in 2015 voorzetten en verder brengen, omdat uit de evaluatie blijkt dat hier veel jongeren, ouders, onderwijsleerkrachten en professionals mee zijn bereikt. De gemeente wil ook blijven proberen de allochtone mantelzorgers 4 te bereiken, onder andere door ook voor hen in 2015 ook minimaal twee gerichte activiteiten door Welnúh uit te laten voeren. De pilot die in door Welnúh voor allochtone mantelzorgers is uitgevoerd heeft, zoals uit de evaluatie blijkt, echter, niet veel opgeleverd. Het is heel moeilijk bij deze doelgroep een voet tussen de deur te krijgen, ook niet met inzet van personen uit de doelgroep zelf. De gemeente blijft wel zoeken naar mogelijkheden om deze doelgroep te bereiken. Ondersteuning van mantelzorgers door zorgaanbieders In de inkoopcontracten met de zorgaanbieders is opgenomen dat zij naast zorg aan de hulpvrager ook ondersteuning moeten bieden aan de mantelzorger(s). Hoe deze ondersteuning er precies uit zou moeten zien, wordt op dit moment verder uitgewerkt. De uitwerking gebeurd door een werkgroep die is gevormd uit deelnemers aan de Zorg om tafel overleggen. Wonen met mantelzorg De gemeente wil het wonen met mantelzorg eenvoudiger maken. Er zijn meer mogelijkheden gekomen voor aan- of bijbouwen en in het prestatieconvenant tussen de gemeente en de woningbouwcorporaties is de afspraak gemaakt dat er een pilot wordt gestart om voor de periode van 2 jaar het huisvesten van mantelzorgers van buiten de gemeente in sociale huurwoningen met voorrang mogelijk te maken. In overleg met de woningcorporaties worden hiervoor nadere regels opgesteld en de gemeentelijke huisvestingsverordening wordt hiervoor aangepast. 6. Verbinding van formele en informele zorg Maken van goede afspraken Om mantelzorgers te ondersteunen is het belangrijk dat er duidelijke op elkaar afgestemde afspraken worden gemaakt tussen professional en mantelzorger, maar ook met een eventuele (zorg)vrijwilliger. De afspraken moeten aansluiten bij het eigen leven van de mantelzorger, zodat deze niet overbelast raakt en de zorg langer vol kan houden. Dat voorkomt ook dat er sneller een beroep moet worden gedaan op duurdere zorg. In het Gesprek moet goed gekeken worden welke rolverdeling tussen professional, mantelzorger en eventuele (zorg)vrijwilliger afgesproken kan worden. Van de professional wordt hierbij onder andere verwacht dat deze routines loslaat, de deskundigheid van de mantelzorger benut en overbodige regels voorkomt. De gemeente reserveert ook budget voor de bevordering en realisatie van innovatieve activiteiten/projecten die bijdragen aan het bereiken en ondersteunen van mantelzorgers om hun positie en draaglast te versterken. Voor burgerinitiatieven en innovatieve samenwerkingsprogramma s van bedrijven, zorg- en welzijnsorganisaties e.d. Het gaat om innovatie, niet om de reguliere activiteiten die gemeenten nu al uitvoeren in het kader van de Wmo, waaronder de basisfuncties Mantelzorg. Innovatiefonds informele zorg De komende jaren wordt er een beroep gedaan op wat mensen zelf kunnen, maar ook voor wat zij met anderen in hun omgeving voor elkaar kunnen doen. Er ontstaan nieuwe verbanden, 4 Er wonen in onze gemeente ongeveer 680 inwoners van Marokkaanse afkomst en ongeveer 330 inwoners van Turkse afkomst. Exactere aantallen zijn moeilijk te noemen, omdat sinds januari 2015 een 2 e nationaliteit naast de Nederlandse niet meer wordt geregistreerd. 7

8 bijvoorbeeld in het samenspel tussen de formele en de informele zorg en er is bovendien ruimte voor nieuwe initiatieven; dicht bij inwoners thuis in de wijk of juist bovengemeentelijk in samenwerkingsverbanden bij de ondersteuning van specifieke doelgroepen. Nieuwe initiatieven worden genomen door inwoners zelf of door zorg- en welzijnsinstellingen. Een gemeentelijk innovatiefonds stimuleert deze initiatieven en geeft ruimte voor experiment. De gemeente stelt voor deze initiatieven in 2015 en 2016 budget beschikbaar. 7. Delen van kennis en expertise Bij de ondersteuning van zorgvragers en mantelzorgers zijn vaak meerdere partijen betrokken. Het is belangrijk dat deze partijen elkaar aanvullen en ondersteunen en dat zij gebruik maken van elkaars kennis en expertise. Tekortkomingen en knelpunten worden zo sneller gesignaleerd. De gemeente wil de zorg- en welzijnsinstellingen in onze gemeente bij elkaar brengen om de samenwerking te bevorderen en elkaars kennis en expertise te delen. Op initiatief van Welnúh is er begin vorig jaar een netwerk mantelzorg opgestart van uitvoerend medewerkers van de zorgaanbieders in de gemeente. Het netwerk telt op dit moment zo n 25 tot 30 deelnemers en komt gemiddeld eens per 3 maanden bijeen. De gemeente juicht dit initiatief toe en wil dat graag ondersteunen en faciliteren. 8. Participatie, structureel contact en overleg Ook na het schrijven van de plannen is het belangrijk om direct contact met mantelzorgers te onderhouden. Om zicht te behouden op de verschillende organisaties en activiteiten in de gemeente is monitoring onontbeerlijk. Door regelmatig met mantelzorgers rond de tafel te zitten, kunnen knelpunten in de uitvoering van het beleid tijdig worden gesignaleerd en opgepakt. De gemeente wil een mantelzorg netwerk in het leven roepen van een wisselende groep van mantelzorgers die met enige regelmaat bij elkaar komt om de gemeente van advies te voorzien. Hoe wil de gemeente de resultaten gaan meten en monitoren Het maken van plannen en benoemen van resultaten is één, maar er moet ook gekeken worden of de resultaten ook daadwerkelijk behaald worden. Er zijn verschillende mogelijkheden om dit te toetsen. We denken daarbij aan het Leefbaarheidsonderzoek, het toetsen van de tevredenheid bij de Servicepunten, het Mantelzorgforum en de Dag van de mantelzorg. Maar eventueel ook aan een afzonderlijke enquête onder mantelzorgers. Beschikbare middelen Op dit moment is een bedrag van beschikbaar voor de mantelzorgondersteuning. In 2015 is daar een bedrag van aan toegevoegd, omdat het Rijk voor de waardering van mantelzorgers in 2015 een bedrag van 70 milj toevoegt aan het sociaal deelfonds. Voor onze gemeente betekent dat, zoals gezegd een bedrag van De gemeente is vrij om te bepalen hoeveel budget zij aan elke Wmo-taak uit wil geven. Het geld uit het sociaal deelfonds kan in principe aan elk doel binnen het sociaal domen worden besteed, mits de gemeente de wettelijke taken adequaat opneemt in het beleidsplan. De gemeente Utrechtse Heuvelrug kiest er voor om dit bedrag in te zetten voor een brede mantelzorgondersteuning in de gemeente, omdat door de wijzigingen in de langdurige zorg er de komende jaren een steeds groter beroep op mantelzorgers en (zorg) vrijwilligers zal worden gedaan. Per saldo is er in 2015 een bedrag van voor mantelzorgondersteuning beschikbaar. 8

9 Concept uitvoeringsplan mantelzorgondersteuning Een op behoefte gericht aanbod van respijtzorg Activiteit Prestatie Wie Wanneer Kosten Resultaat Realiseren van een op behoefte (vraag)gericht aanbod van respijtzorgvoorzieningen Samen met de zorg- en welzijnsinstellingen, de servicepunten en de mantelzorgers in de gemeente een op behoefte (vraag)gericht aanbod van respijtzorgvoorzieningen realiseren Mantelzorgers, Servicepunten, Zorg- en welzijnsinstellingen en gemeente Heel Eind 2015 is er een op behoefte (vraag)gericht aanbod aan respijtzorgvoorzieningen waar 80% van de mantelzorgers tevreden over is Inzet van zorgvrijwilligers om mantelzorgers te ondersteunen Naar behoefte vormen van een of meerdere groepen van zorgvrijwilligers met specifieke kennis of ervaring die mantelzorgers thuis kunnen vervangen, bijv. om een boodschap te doen of er even tussenuit te kunnen. Voor het werven van vrijwilligers wordt een link gelegd met de Participatiewet (project De Verleiding) Welnúh 2 e kwartaal % van de mantelzorgers die daar behoefte aan heeft kan een beroep doen op een zorgvrijwilliger om de mantelzorg tijdelijk over te nemen en is daar tevreden over Nachtvrijwilligers voor mantelzorgers voor mensen met dementie Een pilot van een jaar waarbij minimaal 7 mantelzorgers op jaarbasis één of twee wekelijks een vaste nachtvrijwilliger krijgen waardoor ze de zorg voor hun partner langer volhouden (elke mantelzorger krijgt één of twee vaste vrijwilligers) Handjehelpen Vanaf 1 jan Minimaal 7 mantelzorgers van mensen met dementie wiens nachtrust voortdurend wordt verstoord doen een beroep op een nachtvrijwilliger 9

10 2. Waardering voor mantelzorgers Activiteit Prestatie Wie Wanneer Kosten Resultaat Vraaggerichte ondersteuning van mantelzorgers makkelijker maken Dag van de Mantelzorg Keuzepakket Huishoudelijke hulp toelage Een laagdrempelige toegang, minder regels, snelle hulp Eenmaal per jaar (nov) organiseren van de Dag van de Mantelzorg, waarbij mantelzorgers in het zonnetje worden gezet Op verzoek kunnen mantelzorgers die zich registreren een keuze maken uit een viertal mogelijkheden: - een bezoek aan het tabaksmuseum in Amerongen - een rondleiding door kasteel Amerongen of Huis Doorn - een theater-/bioscoopbon - een VVV-bon Op verzoek toekennen van een huishoudelijke hulp toelage op maat als blijkt dat de mantelzorger die zich registreren de zorg daardoor langer vol kan houden Servicepunten Welnúh Servicepunten en ondernemers Servicepunten Vanaf 1 jan en en en 2016 Geen extra kosten Mantelzorgers krijgen laagdrempelig en snel ondersteuning, zonder veel regels en 80% is daar tevreden over % van de mantelzorgers die deze dag bezoeken voelen zich gekend en gewaardeerd % van de mantelzorgers maakt gebruik van het keuzepakket Budget Huishoudelijke hulp toelage Mantelzorgers die het moeilijk hebben om de zorg vol te houden, krijgen een huishoudelijke hulp toelage op maat 10

11 3. Financiële tegemoetkoming voor mantelzorgers die extra hoge kosten moeten maken en een minimum inkomen hebben Activiteit Prestatie Wie Wanneer Kosten Resultaat Financiële tegemoetkoming voor mantelzorgers met hoge kosten en een minimum inkomen Minimaloket (RDWI/Servicepunten) 2015 en 2016 Bieden van een financiële tegemoetkoming van 100 per jaar aan mantelzorgers die voor het verlenen van de mantelzorg extra hoge kosten maken en een inkomen hebben tot 120% van het sociaal minimum. Voorwaarde is dat mantelzorgers zich registreren Mantelzorgers die een beroep doen op deze regeling ontvangen een financiële tegemoetkoming 4. Vergroten van het bereik onder mantelzorgers middels voorlichting en publiciteit Activiteit Prestatie Wie Wanneer Kosten Resultaat Zo veel mogelijk mantelzorgers in beeld brengen Wervende activiteiten om mantelzorgers te bereiken Duidelijke informatie opnemen op de website van de gemeente en Welnúh Informatie op de gemeentepagina Aan Welnúh is opdracht verleend om via de servicepunten/dorpsteams, huisartsen, ontmoetingscentra dementie, social media, ludieke actie, e.d. 50% van de mantelzorgers in onze gemeente in beeld te brengen Diverse wervende activiteiten om mantelzorgers te bereiken i.s.m. relevante organisaties, vooral jonge en allochtone mantelzorgers Op de gemeentelijke website Samen op de Heuvelrug en de website van Welnúh komt duidelijke informatie over de ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers in onze gemeente Regelmatig plaatsen van een artikel of interview op de gemeentepagina en het ondersteuningsaanbod onder de aandacht blijven brengen Welnúh Heel Eind 2015 is 50% van de naar schatting tot mantelzorgers in de gemeente in beeld Welnúh Heel % van de mantelzorgers wordt bereikt voor informatie, advies en ondersteuning Gemeente en Welnúh Gemeente 1 e kwartaal 2015 Elk kwartaal Geen extra kosten Geen extra kosten Met de informatievoorziening op de website van de gemeente en Welnúh wordt 25% van de mantelzorgers bereikt Met de informatie op de gemeentepagina wordt 25% van de mantelzorgers bereikt 11

12 5. Een passend ondersteuningsaanbod Activiteit Prestatie Wie Wanneer Kosten Resultaat Informatie, advies en (emotionele) ondersteuning De servicepunten zijn toegerust om mantelzorgers die informatie, advies of (emotionele) ondersteuning vragen dichtbij, snel en laagdrempelig te kunnen helpen Servicepunten Vanaf 1 jan Budget servicepunten Mantelzorgers krijgen bij de servicepunten informatie, advies en ondersteuning en 80% is daar tevreden over Praktische ondersteuning De servicepunten bemiddelen bij vragen om praktische ondersteuning van mantelzorgers (bijv. door de inzet van een vrijwilliger voor regeltaken of administratieve ondersteuning) Servicepunten Vanaf 1 jan Budget servicepunten Mantelzorgers krijgen via de servicepunten praktische ondersteuning en 80% is daar tevreden over Een digitaal mantelzorgforum Ondersteuning van mantelzorgers van mensen met dementie Speciale aandacht voor jonge mantelzorgers Inrichten van een digitaal mantelzorgforum voor vragen en het delen van kennis en ervaringen. Dit vormgeven op onze website Samen op de Heuvelrug. De ontmoetingscentra voor mensen met dementie in Amerongen en Driebergen bieden ondersteuning in de vorm van individuele ondersteuning, themabijeenkomsten en gespreksgroepen Organiseren van minimaal twee vraaggerichte activiteiten per jaar voor jonge mantelzorgers Gemeente Ontmoetingscentra voor mensen met dementie 1 e kwartaal 2015 Vanaf 1 jan Geen extra kosten Welnúh 2015 Beleidsopdracht Welnúh (zie ook punt 4) 75% van de mantelzorgers dat gebruik maakt van het forum is daar tevreden over Mantelzorgers van mensen met dementie in de ontmoetingscentra ontvangen ondersteuning en 80% is daar tevreden over 40% van de jonge mantelzorgers wordt bereikt met een passend aanbod en is daar tevreden over Voortzetten en verder brengen van het project Jonge mantelzorgers Welnúh 2015 en Meer jonge mantelzorgers en professionals zijn bekend met de ondersteuningsmogelijkheden en weten deze te vinden 12

13 Speciale aandacht voor allochtone mantelzorgers Zorgaanbieders bieden naast zorg aan de hulpvrager ook ondersteuning aan de mantelzorger(s) Organiseren van minimaal twee vraaggerichte activiteiten per jaar voor allochtone mantelzorgers In de inkoopcontracten is opgenomen dat zorgaanbieders naast zorg aan de hulpvrager ook ondersteuning moeten bieden aan de mantelzorger(s) Welnúh 2015 Beleidsopdracht Welnúh (zie ook punt 4) Zorgaanbieders 2015 en 2016 Budget inkoop 20% van de allochtone mantelzorgers wordt bereikt met een passend aanbod en is daarover tevreden Mantelzorgers krijgen ondersteuning van de zorgaanbieder(s) en 75% van de mantelzorgers is daar tevreden over Wonen met mantelzorg eenvoudiger maken In overleg met de woningbouwcorporaties voor een periode van 2 jaar het huisvesten van mantelzorgers van buiten de gemeente in sociale huurwoningen met voorrang mogelijk te maken. Gemeente en de woningbouwcorporaties 2015 en 2016 Budget woonvisie 40% van de mantelzorgers is tevreden over de geboden mogelijkheden van Wonen met mantelzorg 6. Verbinding van formele en informele zorg Activiteit Prestatie Wie Wanneer Kosten Resultaat Maken van goede afspraken tussen professional en mantelzorger die aansluiten bij het leven van de mantelzorger Innovatiefonds informele zorg In het gesprek samen met de professional en mantelzorger duidelijke afspraken maken welke taken de mantelzorger op zich kan nemen, die aansluiten bij het eigen leven van de mantelzorger (om overbelasting te voorkomen) Bevorderen en belonen van initiatieven/ projecten die meer zorg aan elkaar stimuleren en mantelzorgers versterken Servicepunten Hele jaar Geen extra kosten 75% van de mantelzorgers is tevreden over de gemaakte afspraken over de zorg met de professionals Gemeente Hele jaar Eind 2015 is minimaal één innovatief initiatief/ project gerealiseerd 13

14 7. Delen van kennis en expertise Activiteit Prestatie Wie Wanneer Kosten Resultaat De uitvoerend medewerkers van de verschillende zorg- en welzijnsinstellingen in onze gemeente bij elkaar brengen om samenwerking te bevorderen en elkaars kennis en expertise te delen In het netwerk mantelzorgondersteuning dat eens per kwartaal bijeenkomt worden afspraken gemaakt over een betere samenwerking en het delen van elkaars kennis en expertise Welnúh Zorg- en welzijnsinsinstellingen Gemeente Eens per kwartaal Geen extra kosten 75% van de zorg- en welzijnsinstellingen in de gemeente weet elkaar te vinden en deelt elkaars kennis en expertise 8. Participatie, structureel contact en overleg Activiteit Prestatie Wie Wanneer Kosten Resultaat Vormgeven van een structureel overleg met mantelzorgers in de gemeente Een mantelzorg netwerk in het leven roepen van een wisselende groep mantelzorgers die met enige regelmaat bij elkaar komt om de gemeente van advies te voorzien Gemeente en mantelzorgers Gedurende de uitvoering van dit plan Geen extra kosten Mantelzorgers denken met de gemeente mee over het beleid en 80% voelt zich gehoord 14

15 Bijlage 1 Begrippen en definities Mantelzorg In de Wmo 2015 wordt mantelzorg gedefinieerd als: hulp ten behoeve van zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen, opvang, jeugdhulp, het opvoeden en opgroeien van jeugdigen en zorg en overige diensten als bedoeld in de Zorgverzekeringswet, die rechtstreeks voortvloeit uit een tussen personen bestaande sociale relatie en die niet wordt verleend in het kader van een hulpverlenend beroep. In de Wmo 2015 staat dat het daarbij gaat om hulp die de gebruikelijke hulp overstijgt. Gebruikelijke hulp is de hulp die naar algemeen aanvaarde opvattingen in redelijkheid mag worden verwacht van de echtgenoot, ouders, inwonende kinderen of andere huisgenoten. Mantelzorger Een mantelzorger is iemand die onbetaald hulp verleent aan een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende ouder, kind of ander familielid, vriend of buur. Het moet daarbij gaan om hulp die de gebruikelijke hulp overstijgt. Gebruikelijke hulp is de hulp die naar algemeen aanvaarde opvattingen in redelijkheid mag worden verwacht van de echtgenoot, ouders, inwonende kinderen of andere huisgenoten. Een mantelzorger moet zich altijd registreren om een beroep te kunnen doen op ondersteuning. Vrijwilligerszorg Naast direct betrokkenen uit de eigen sociale omgeving zetten ook anderen zich vrijwillig en onbetaald in voor de ondersteuning van hulpbehoevenden. Hier is sprake van vrijwilligerszorg. Deze wordt vaak georganiseerd door maatschappelijke organisaties. Sommigen daarvan richten zich alleen op het leveren van vrijwilligerszorg en het werven van vrijwilligers informele hulpverlening daarvoor. Voorbeelden van vrijwilligerszorg zijn: Vriendendienst, Georganiseerde Burenhulp, Vrijwillige Thuishulp en Buddyzorg. Zorgvrijwilliger Zorgvrijwilligers verrichten onbetaald en onverplicht werkzaamheden in georganiseerd verband ten behoeve van anderen die zorg en ondersteuning nodig hebben en met wie ze, bij de start, geen persoonlijke relatie hebben. Zij verrichten nooit verpleegkundige handelingen. Zorgvrijwilligers kunnen de zorg op eigen initiatief beëindigen. Respijtzorg Respijtzorg is de tijdelijke overname van alle mantelzorgtaken, zodat de mantelzorger even vrij heeft om andere dingen te doen. Thuis kan de zorg bijvoorbeeld bestaan uit spelen met een gehandicapt kind, toezicht houden op iemand met dementie, of waken bij iemand in de laatste levensfase. Vindt de zorg buitenshuis plaats, dan betekent dit dat degene voor wie gezorgd naar een opvang- of logeervoorziening gaat. De overname van de zorg kan incidenteel zijn, bijvoorbeeld tijdens een vakantie, maar het kan ook zijn dat het gaat over bijvoorbeeld wekelijks een dagdeel of maandelijks een weekend. Het Gesprek Vraagverhelderingsgesprek waarin alle levensdomeinen aan bod komen waarbij de vraag achter de vraag gezocht wordt, het resultaat bepaald wordt en samen met de mantelzorger wordt gezocht naar een goede oplossing. 15

16 Welke gemeente is verantwoordelijk De gemeente waar de cliënt woont, is verantwoordelijk voor de waardering van mantelzorgers, ook als deze in een andere gemeente wonen. 16