Opmars van de lokale en sectorspecialist

Transcriptie

1 Vastgoedadvies transacties versnippert en differentieert Opmars van de lokale en sectorspecialist De Nederlandse transactiemarkt versnippert. specialisten rukken op en full-service merken verbreden zich door Petra Kooijman, Daphne Boiten en Paul Wessels In t kort lokale helden en specialisten rukken op Full-service bedrijven verbreden steeds verder afbakening belangen steeds belangrijker De top-5 van de PropertyNL Top-101 Makelaars is ongewijzigd ten opzichte van vorig jaar. DTZ Zadelhoff is met flinke afstand de nummer één in Nederland. Jones Lang LaSalle, CBRE, Cushman & Wakefield en de twaalf lokale adviseurs verenigd in Dynamis volgen. Achter dit ogenschijnlijk stabiele beeld komt uit het jaarlijkse PropertyNLonderzoek naar de beleggings- en verhuurmarkt een structurele trend naar voren: gespecialiseerde vastgoedadviseurs rukken verder op: specifieke deskundigheid en de behoefte bij opdrachtgevers aan gecommitteerd advies bieden hen kansen. De zogenoemde full-service bedrijven, die vaak ook internationaal zijn, verliezen grosso modo terrein op de Nederlandse transactiemarkt en vangen dat op door hun activiteiten verder te verbreden naar non-transactiediensten, zoals asset management, consultancy en taxaties. In dat laatste zijn sommige partijen overigens zeer succesvol. Meer internationale partijen Die opmars van de specialist was in het onderzoek van vorig jaar ook al duidelijk zichtbaar. Tegelijk was 2012 het jaar waarin het aantal full-service partijen dat sterk is gelieerd aan een internationaal netwerk, toenam van zes tot negen. Met de overname van Holland Realty Partners door BNP Paribas en van EPM Actys door het Duitse Bilfinger en met opname van NAI Netherlands Top-10 Kantoorruimte Makelaar m DTZ Zadelhoff Jones Lang LaSalle CBRE Dynamis Colliers International Van Gool Elburg Cushman & Wakefield Ans de Wijn BNP Paribas RE v/h Holland realty Partners Van Dijk & Ten Cate Top-10 bedrijfsruimte Makelaar m DTZ Zadelhoff Dynamis Jones Lang LaSalle Raimond Weenink CBRE Cushman & Wakefield IBG THOMA Bedrijfsmakelaars Bossers & Fitters RSP Makelaars nr. 4/5-5 april 2013 propertynl magazine

2 top-101 makelaars De kracht van de lokale makelaar blijkt ook uit de stabiele vijfde plaats van de twaalf regionale makelaarskantoren verenigd in Dynamis. Die hebben ze te danken aan hun positie op de gebruikersmarkt: een vierde plek op de kantorenmarkt en nummer twee op de bedrijfsruimtemarkt. Nadat Boer Hartog Hooft in 2010 Dynamis verliet en koos voor het internationale netwerk van Colliers, werden de Dynamis-leden gedwongen goed na te denken over hoe hun ondernemingen ook in de toekomst slagvaardig zouden kunnen zijn in de grote veranderingen die de vastgoedmarkt nu doormaakt. De leden van Dynamis kiezen duidelijk voor lokale expertise op de gein de lijst internationale bedrijven staan nu negen internationale partijen in de lijst. Bij elkaar wisten die negen partijen geen groter aandeel te pakken in de transactiemarkt. De totaal geschatte provisie van alle 101 partijen bedroeg net als over 2011 circa 137 mln en daarvan hebben die negen partijen 51% voor hun rekening genomen, ongeveer evenveel (49%) als de zes partijen (DTZ, Jones Lang LaSalle, CBRE, Cushman & Wakefield, Colliers, Savills) over 2011 voor hun rekening namen. Conclusie: zeker op de gebruikersmarkt is deelname aan een internationaal netwerk geen garantie voor een groter marktaandeel. Aansluiting bij een internationaal netwerk speelt wél een rol in de beleggingsmarkt, waar het aandeel van de negen bij elkaar nu 67% bedraagt, tegen 58% voor de zes over Maar ook hier doet de kracht van specialisatie zich gelden: zo zijn de specialisten van Capital Value (Marijn Snijders, Kees van Harten) in één klap nummer één op de beleggingsmarkt voor huurwoningen in Nederland en komen ze in één keer op nummer 14 in de ranking en blijkt lokale makelaar Raimond Weenink uit Tilburg in 2012 een dominante speler op de beleggingsmarkt voor bedrijfsruimte. Het levert Weenink een ongekende tiende plek op in de overall ranking. Jones Lang LaSalle staat op een duidelijke eerste plaats in het segment beleggingen, nadat het bedrijf enkele jaren genoegen moest nemen met een derde positie. Het team Capital Markets onder leiding van Dré van Leeuwen heeft in 2012 bemiddeld bij een groot aantal beleggingstransacties. De meest aansprekende transactie was de verkoop van de High Tech Campus aan de Chalet Group. Het totale beleggingsvolume waarbij Jones Lang LaSalle in 2012 bemiddelde was ruim 1 mrd, meer dan een kwart van het totaal beleggingsvolume in Cushman & Wakefield staat met 825 mln beleg- gingsvolume op een tweede plaats. In deze 825 mln is de Uni-Invest-transactie (thans Merin) meegenomen (zie kader). DTZ Zadelhoff neemt de derde positie in met 293 mln (vorig jaar nog 627 mln) en blijft hierdoor net voor op CBRE, dat bij 278 mln bemiddelde. Bedrijfsruimte: opmars lokale helden De gebruikersmarkt biedt een ander beeld: daar namen de negen internationale partijen 55% van de kantorenmarkt voor hun rekening, niet veel meer dan de zes partijen vorig jaar (52%) deden. Op de bedrijfsruimtemarkt stijgt onmiskenbaar het marktaandeel van de lokale helden : die namen 60% van de transacties voor hun rekening, tegen 53% over Er zijn maar liefst vijf nieuwkomers bij de top-10 beleggingen. Jones Lang LaSalle domineert de beleggingsmarkt Top-10 winkelruimte Makelaar m WPM Groep CBRE DTZ Zadelhoff Cushman & Wakefield Dynamis HB Kroese Paternotte BNP Paribas RE v/h holland Realty Partners RSP Makelaars Jones Lang LaSalle IBG Top-10 Beleggingen Makelaar 1 3 Jones Lang LaSalle Cushman & Wakefield DTZ Zadelhoff CBRE Van Gool Elburg Savills Capital Value Colliers International NL real estate Raimond Weenink Bron PropertyNL Research propertynl magazine nr. 4/5-5 april

3 Distressed vastgoed Het beleggingsvolume stond in 2012 opnieuw flink onder druk. Het totale beleggingsvolume in 2012 lag 0,5 mrd onder het niveau van Dit is zichtbaar in de ranking. Naast de traditionele beleggingstransacties kwamen in 2012 de eerste voorbeelden van distressed vastgoedtransacties, waarbij de waarde onder de financieringswaarde lag. Het gaat zelden om normale transacties. Een voorbeeld was de Uni-Invest-transactie ( 359 mln) waarbij het vastgoed niet van eigenaar veranderde (al heeft die een nieuwe naam Merin gekregen), maar alleen de achterliggende financiers. Bij de Eurocommerce-panden ( 426 mln) veranderde wel de eigenaar (faillissement), maar bleven de achterliggende banken noodgedwongen. Bij The Wall in Utrecht werd een transactie opgetuigd waarbij de oorspronkelijke eigenaar geheel uit beeld verdween (Lips) en de bank (SNS Property Finance) steun zocht bij een marktpartij (Reggeborgh), maar in hoeverre die eigendom verkreeg is niet duidelijk. Voor de verslaglegging is dit complex, omdat deze bedragen de blik vertroebelen. PropertyNL heeft in 2012 steeds een gelaagd cijfer gepubliceerd: het beleggingsvolume zonder deze betwiste deals en daarnaast een overzicht van de distressed vastgoedtransacties zoals de Uni-Invest-deal. In aanloop naar de Top-101 Makelaars heeft de researchafdeling deze transacties voorgelegd aan Prof. dr. P. van Gool. Het oordeel van Van Gool was dat van de distressed vastgoed deals die plaatsvonden in 2012 de Uni-Invest-deal en de transactie van The Wall in het kader van dit onderzoek als transactie konden worden gezien. Het resultaat is dan ook dat propertynl de Uni-Invest-deal heeft toebedeeld aan de betrokken adviseur. The Wall is niet opgenomen in het onderzoek omdat daarbij geen makelaar betrokken was. bruikersmarkt. Daarbij komt ook het mkb in beeld. Zo bleek uit het PropertyNL-onderzoek van mei 2012 dat Dynamis landelijk de eerste partij is bij kleinere transacties onder de 500 m². Dezelfde focus op lokale expertise geldt voor veel leden van NVM Business. René Klotz, voorzitter van NVM Business, en lokaal actief als vastgoedadviseur in Tilburg, ziet dat veel leden van NVM Business het momenteel niet slecht doen: Essentieel is daarbij de kennis van de lokale markt. In combinatie met deskundigheid, integriteit en slagvaardigheid leidt dat ertoe dat lokale partijen, en dat zijn vaak de leden van NVM Business, het niet slecht doen in een magere markt. Naast specialisatie ook groei in de breedte Naast specialisatie blijft de trend naar meer en grotere internationale firma s onmiskenbaar. Die groeien momenteel vooral door hun activiteiten uit niet-transactieactiviteiten verder uit te bouwen of nieuwe diensten te beginnen. CBRE, de grootste vastgoedadviseur ter wereld, is daar een duidelijk voorbeeld van. Marco Hekman, ceo van CBRE Nederland, wees er enkele maanden geleden al op dat CBRE in Nederland al vanaf 2003 heel duidelijk voor diversificatie heeft gekozen. Gevolg is dat CBRE inmiddels niet meer zo afhankelijk is van de transactiepraktijk, maar ook andere business lines heeft ontwikkeld die een belangrijk deel van de omzet vormen, bijvoorbeeld van advies voor eindgebruikers, taxaties, property management en zelfs gedelegeerd ontwikkelen. Dat geldt ook voor de andere full-service partijen. Cuno van Steenhoven, voorzitter dagelijks bestuur DTZ Zadelhoff, zegt dat voor het eerst de taxateurs van DTZ Zadelhoff vorig jaar meer hebben verdiend dan de omzet uit transacties. Asset en property management en het strategisch beheer van portefeuilles voor opdrachtgevers wordt steeds belangrijker. Ceo Jaap van Rhijn zegt dat Colliers in Nederland nadrukkelijk ambities heeft om in Nederland de activiteiten op het gebied van asset management uit te breiden. Aandeelhouder First Service is daar internationaal al een grote speler in. De drang om te verbreden geldt ook voor de nationale Top 10 Woningbeleggingsmakelaars 2013 makelaar 1 capital Value colliers International cushman & Wakefield van Dijk & Ten Cate Vastgoedadviseurs DTZ Zadelhoff Jones Lang LaSalle kuijs Reinder Kakes reinburg onderdeel van Van stekelenburg Rooijakkers cbre hrs Bedrijfsmak., Partner in Dynamis nr. 4/5-5 april 2013 propertynl magazine

4 top-101 makelaars full-service partijen. MVGM, het vroegere Meeùs, zakte in 2012 flink weg in de ranglijsten, maar is toch een belangrijke opkomende partij in het vastgoedadvies. Het is met zijn andere belangrijke onderdelen taxaties en vastgoedmanagement een ambitieuze partij: vorig jaar werd Jacobus Recourt in Amsterdam overgenomen. Daarmee versterkte MVGM haar positie in Amsterdam. Jacobus Recourt zal, als onderdeel van MVGM, onder eigen naam haar activiteiten voortzetten. Opvallend is dat MVGM voor aanbodportefeuille nadenkt over nieuwe businessmodellen, waardoor het bedrijf minder afhankelijk wordt van transactiefees. Dat betekent zeker niet dat full-service bedrijven minder ambities zouden hebben op de transactiemarkt, zegt Richard Dallinga, director retail van Jones Lang La- Salle Nederland. Dallinga beklemtoont dat activiteiten die constante inkomensstromen genereren, taxaties en property management, zeker belangrijk zijn voor Jones Lang LaSalle. Maar we willen nadrukkelijk ook bezig zijn met productontwikkeling, zoals op het gebied van duurzaamheid. Nieuwe markten en transacties zijn enorm belangrijk. Scheiding belangen Duidelijk maken welk belang je dient, wordt steeds belangrijker voor de vastgoedadviseur. De grote dienstverleners doen hun best door met Chinese walls de afbakening tussen de verschillende afdelingen duidelijker neer te zetten. Dat geldt in het bijzonder voor hun taxatieafdelingen. Specialisten spelen steeds vaker in op de behoefte aan onafhankelijk advies. Zeker bij het advies aan eindgebruikers is onafhankelijkheid belangrijk en enkele bedrijven die zich specifiek richten op die doelgroep rukken op in de lijsten. Een voorbeeld is Solved, dat vorig jaar DE Master Blenders begeleidde in de spraakmakende verhuizing naar het Oosterdokseiland (ruim 5600 m²). Een ander voorbeeld van dit specialisme is Spring Real Estate, dat de top-101 binnendendert op plaats 36. Het bedrijf is opgericht door een aantal partners die allen eerder ervaring opdeden bij onder meer DTZ Zadelhoff. We zien ook partijen die zich richten op weer andere eindgebruikers: typerend voor de groeiende belangstelling voor zorgvastgoed is de entree in de top-101 van Amgea, een vastgoedadviseur die al sinds 1994 actief is met als specialisatie zorgvastgoed. Directeur/eigenaar is Marc Wichers, die ooit ceo/eigenaar was van twee Amerikaanse bedrijven (Branco en Cravat Club in New York). Amgea deed ruim m² aan transacties voor zorginstellingen in DTZ Zadelhoff levert 8% marktaandeel in. Jones Lang LaSalle wint 14% De behoefte aan deskundig advies leidt er ook toe dat partijen die veel verstand hebben van het management van vastgoed meer transacties doen. Dat geldt voor een partij als Bilfinger (was EPM Actys), dat in opdracht van de curator m² kantoorvastgoed van de failliete Porto Kali-portefeuille verkoopt, maar zeker ook voor vastgoedmanager WPM Group, die vanuit de rol als manager van winkelcentra nu zomaar de nummer één is geworden bij winkeltransacties. Ook als manager van kantoorgebouwen was WPM in 2012 betrokken bij tienduizenden vierkante meters aan kantoortransacties, veelal huurverlengingen. Zo ontwikkelen deze bedrijven die hun wortels hebben in het vastgoedmanagement zich steeds meer tot aanbieders van full service. Aandeel internationale partijen op beleggingsmarkt daalt provisie in Beleggingen in Kantoor m 2 Bedrijfsruimte m 2 Winkel m 2 9 internationale partijen overige partijen Totaal % % % % % 8 internationale partijen overige partijen Internationale Partijen: Bilfinger, CBRE, Colliers, Cushman & Wakefield, DTZ, Jones Lang LaSalle, NAI, BNP Paribas, Savills Bron: PropertyNL Research propertynl magazine nr. 4/5-5 april

5 TOP-101 MAKELAARS KANTOOR BEDRIJF WINKEL 1 (1) DTZ Zadelhoff Provisie: Beleggingen: m m m 2 CUNO VAN STEENHOVEN VAN DTZ ZADELHOFF TAXATIES WORDEN STEEDS BELANGRIJKER DTZ Zadelhoff blijft onder leiding van Cuno van Steenhoven met afstand de nummer één vastgoedadviseur van Nederland. Deze maatschap is verreweg de grootste in kantoor- en bedrijfsruimtetransacties en nummer drie op de beleggingsmarkt, achter Cushman & Wakefield en Jones Lang LaSalle. Die niet-transactiegerelateerde omzet wordt ook belangrijker. Van Steenhoven zegt dat voor het eerst de taxateurs van DTZ Zadelhoff vorig jaar meer hebben verdiend dan de omzet uit transacties. Asset en property management en het strategisch beheer van portefeuilles voor opdrachtgevers wordt steeds belangrijker. Van Steenhoven ziet dat de gewijzigde verhou- De advisering bij de grootste beleggingsdeal van 2012, de verkoop van de Philips High Tech Campus ( 425 mln), maakt JLL met afstand nummer één in beleggingsadvies, zowel in de algemene beleggingstop als in kantorenbeleggingsegment. Directeur van het Capital Markets Team is Dré van Leeuwen. Met de komst van Vincent Querton is JLL in Nederland meer dan in het verleden georganiseerd langs de verschillende business lines, zegt Richard Dallinga, director retail bij JLL Nederland. We zien ook dat onze strategic advisory-tak (onder aansturing van Pim Macke, red.) steeds meer in trajecten wordt indingen in de markt er ook voor zorgen dat jonge mensen kiezen voor andere competenties binnen het bedrijf. Vroeger was de pikorde: beleggingsmakelaar, makelaar en dan pas de taxateur. Die voorkeur is nu precies omgekeerd. Eind 2011 nam het Australische UGL DTZ plc over, 17,5% aandeelhouder in de maatschap DTZ Zadelhoff, waardoor de positie van DTZ in de VS fors is versterkt. Ook DTZ Zadelhoff in Nederland profiteert daarva. Zeer recent werd duidelijk dat UGL een strategische heroverweging doet van zijn activiteiten, waarbij ook een verzelfstandiging van DTZ niet kan worden uitgesloten. 2 (2) Jones Lang LaSalle Provisie: Beleggingen: m m m 2 VINCENT QUERTON EN DRÉ VAN LEEUWEN VAN JONES LANG LASALLE BEZIG BLIJVEN MET PRODUCTONTWIKKELING geschakeld. Meer dan ooit zijn we op zoek naar een duurzame relatie met klanten meedenken om problemen op te lossen. Dallinga beklemtoont dat activiteiten die constante inkomensstromen genereren, taxaties en property management, belangrijk zijn. Maar we willen nadrukkelijk ook bezig zijn met productontwikkeling, zoals op het gebied van duurzaamheid. Nieuwe markten en transacties zijn enorm belangrijk. En we zien de samenwerking met onze klanten veranderen; in een veel eerder stadium meedenken met klanten wordt steeds belangrijker. Dat betekent meer dan ooit geven en nemen. 3 (3) CBRE Provisie: Beleggingen: m m m 2 MARCO HEKMAN VAN CBRE KIEZEN VOOR SPREIDING ACTIVITEITEN CBRE, wereldwijd de grootste makelaar, wordt in Nederland in de transactiemarkt op de hielen gezeten door Cushman & Wakefield. De onderneming, die wordt geleid door Marco Hekman, is sterk in de winkelmarkt. Deed vorig jaar opvallend weinig woningbeleggingen. Ondanks de crisis groeide CBRE Nederland ook in 2012, mede door een jaren geleden ingezette diversificatie naar nieuwe activiteiten, waaronder Development Services. Hekman is bijna tien jaar ceo van CBRE Nederland en als lid van de board van CBRE EMEA misschien wel de meest internationaal georienteerde Nederlandse vastgoedadviseur. Hij kreeg onlangs in de Europese Board de verantwoordelijkheid over Capital Markets EMEA. Hekman: Al in 2003 hebben we heel duidelijk voor diversificatie gekozen. Zo worden we steeds actiever als gedelegeerd (her)ontwikkelaar. Een interessante activiteit, nu de rol van de traditionele ontwikkelaar, die werkt met veel vreemd vermogen, is uitgespeeld. Zo heeft CBRE een ontwikkelaarsrol bij The Garden in Amstelveen, dat is gerenoveerd tot een hoogwaardig en verduurzaamd kantoorcomplex. Ook was CBRE actief bij het Diemervijver, dat door eigenaar Snippe Projecten wordt herontwikkeld tot een studentencampus. PROPERTYNL MAGAZINE NR. 4/5-5 APRIL

6 4 (4) Cushman & Wakefield Provisie: Beleggingen: m m m 2 JEROEN LOKERSE VAN CUSHMAN & WAKEFIELD NIEUWE TOPMAN: JEROEN LOKERSE Cushman & Wakefield, waar Jeroen Lokerse nu de hoogste man is, heeft zich bewezen als een van de krachtigste partijen in het beleggingsadvies. De nummer één beleggingsmakelaar over 2011 moet nu Jones Lang LaSalle voor zich dulden, maar laat andere partijen met 825 mln aan deals vér achter zich. Ook sterk in woningbeleggingen en de winkelmarkt. Lokerse werkt sinds 2007 in het Capital Markets-team, waar hij binnen alle vastgoedsectoren actief was. Daar begeleidde hij, in het team van Mathijs Flierman, partner & director Capital Markets Group, bij diverse beleggingstransacties voor institutionele en particuliere beleggers. Ook is Lokerse expert op het gebied van transactiemanagement van vastgoedportefeuilles. Hij was een drijvende kracht achter de prominente rol die Cushman & Wakefield Nederland nu vervult in de Nederlandse beleggingsmarkt. De taxatieafdeling onder leiding van Justin de Gier heeft een sterke reputatie om zijn deskundigheid en rekenkracht. Cushman werd door het ministerie van Financiën uitgenodigd als een van de partijen voor de belangrijkste taxatie van het decennium: de waardebepaling van de portefeuille van SNS Property Finance. Cushman schreef een veelbesproken rapport, dat een belangrijke onderbouwing bleek voor de uiteindelijke beslissing van het kabinet om SNS te nationaliseren. 5 (5) Dynamis Provisie: Beleggingen: m m m 2 ANNELOU DE GROOT VAN DYNAMIS SAMENWERKING TUSSEN TWAALF PARTNERS VERDIEPT De twaalf regionale makelaarskantoren verenigd in Dynamis staan op een stabiele vijfde plaats. Met een vierde plek op de kantorenmarkt en als nummer twee op de bedrijfsruimtemarkt laten ze de kracht van deze regionale spelers zien. Partners in Dynamis zijn Boek & Offermans, Bramer, Frisia, HRS, Lamberink, Molenbeek, Ooms, Rodenburg, Snelder Zijlstra, Strijbosch Thunnissen, Van der Sande en Verschuuren & Schreppers. Directeur Annelou de Groot: Specialistische kennis is heel belangrijk in de kantoor- en bedrijfsruimtemarkt. Wij zijn wijd vertakt en dat merken we aan onze positie in de gebruikersmarkt. In deze moeilijke markt moet je duidelijk kiezen waar je specialisme ligt en dat doen onze leden. Zo zijn wij landelijk de eerste partij voor de transacties onder de 500 m². (PropertyNL 2012) De acquisitie wordt nu landelijk georganiseerd, geleid door De Groot leidt dit landelijke team. Baldwin Poolman, directeur Dynamis Taxaties Nederland, is verantwoordelijk voor de landelijke acquisitie van de taxatieopdrachten. De taxatieactiviteiten groeien sterk, zelfs veel beter dan verwacht, zegt De Groot. We verdubbelden bij taxaties in 2012 onze omzet. Met in totaal 78 taxateurs hebben wij een van de grootste netwerken in Nederland. 6 (8) Colliers International Provisie: Beleggingen: m m m 2 JAAP VAN RHIJN VAN COLLIERS INTERNATIONAL STERK IN OPKOMENDE HOTEL- EN WONINGMARKT Colliers International, onder leiding van Jaap van Rhijn, hoeft niet zo nodig de grootste te zijn, maar doet het uitstekend in een aantal opkomende markten. We zijn winstgevend met taxaties, hotels en corporate solutions. Internationaal is Colliers International voor ons de turbo in de crisis, dat levert ons een hoop omzet op, zegt Van Rhijn. Arnold Doornewaard en Maarten Weijers zijn verantwoordelijk voor de diensten op het gebied van woningbeleggingen waarin Colliers uitstekend acteert: met bijna 90 mln aan beleggingen was Colliers vorig jaar nummer twee in die markt. Onder leiding van Dirk Bakker, aanvoerder van het Europese hotelteam, heeft Colliers zich daarnaast de afgelopen jaren snel ontwikkeld tot een dominante adviseur op de hotelmarkt. Ook het advies aan eindgebruikers draait goed, zegt Van Rhijn: Eric Annaert heeft gezorgd voor een verdubbeling van de omzet bij Corporate Solutions. Ook de afdeling taxaties, die al een goede naam had, maakt een gestage groei door, met director Valuations Niels Bloem en adjunct-directeur Paul Nelisse. Een tak van sport waar Colliers ook in Nederland in wil groeien, is asset management. Onze aandeelhouder First Service Corporation in de VS is daar sterk in en onze klanten vragen erom. 42 NR. 4/5-5 APRIL 2013 PROPERTYNL MAGAZINE

7 TOP-101 MAKELAARS 7 (10) Van Gool Elburg Provisie: Beleggingen: m m m 2 HANS GOSEWEHR VAN VAN GOOL ELBURG STERKSTE VAN DE ONAFHANKELIJKE KANTOREN Al jaren spelen de partners van Van Gool Elburg een hoofdrol in de eredivisie van vastgoedadvies. Gaan naar een zesde plaats bij de gebruikstransacties kantoren en zijn zelfs nummer vijf in de beleggingsmarkt. Adviseerden Credit Suisse bij een van de grootste beleggingsdeals in 2012: de verkoop van gebouw Viñoly aan de Zuidas aan Deka ( 139 mln). De lichte terugval van 2011 is in 2012 goedgemaakt. Het Amsterdamse kantoor heeft traditioneel een sterk marktaandeel op de beleggingsmarkt. Het is al jaren de meest prominente van de onafhankelijke kantoren, niet gebonden aan een landelijke of internationale organisatie. Partner Hans Gosewehr: We zijn en blijven een ni- WPM Groep, onder leiding van algemeen directeur Pieter Affourtit, komt binnen in de top- 10. Dit is te danken aan de meer dan m² aan winkeltransacties die via WPM Retail liepen en die WPM de nummer één positie in het winkeladvies oplevert. WPM is opgericht met als kernactiviteit management en beheer van winkelcentra. Sindsdien heeft het bedrijf de activiteiten uitgebreid naar de kantorenmarkt en zijn vanuit de managementrol verhuuractiviteiten steeds belangrijker geworden. Ook is WPM tegenwoordig actief als (her)ontwikkelaar. De directie van WPM Groep bestaat tegenchekantoor met hoogwaardige, selectieve dienstverlening. De focus ligt op kantoren en bedrijfsruimte. Voor de verhuurmarkt zijn we primair gericht op de regio Groot-Amsterdam, voor aanhuur en beleggingen landelijk. Uitgangspunt voor Van Gool Elburg is al die jaren geweest dat vastgoedadviseurs die voor de firma werken ook partner moeten kunnen worden. Bij Van Gool Elburg werken thans 9 partners. Vorig jaar traden Daniël Meijers (36) en Ron van den Berge (31) toe als partner van Van Gool Elburg Vastgoedspecialisten. Van Gool Elburg bezit ook een succesvolle assetmanagement-organisatie, Artona, die circa 1,5 mrd aan kantoorvastgoed beheert. 8 (14) WPM Groep Provisie: Beleggingen: m m m 2 PIETER AFFOURTIT VAN WPM GROEP NUMMER ÉÉN IN WINKELADVIES woordig uit voorzitter Pieter Affourtit, financieel directeur Ronald Maaskant, Ruud Bouma (Offices) en Huub Snelders (Retail). Het bedrijf heeft 2 mln m² winkeloppervlakte in beheer en doet de (her)ontwikkeling en verhuur van ruim 50 winkelprojecten. Als aanvulling op het dienstenpakket van WPM Groep is WPM Partners opgericht. Hier worden bedrijven ondergebracht waarin een belang is genomen. In 2012 is gestart met WPM Development. Projecten van WPM zijn De Meent in Papendrecht, Piazza Center in Gorinchem en meer recentelijk Middenwaard in Heerhugowaard en Zaailand in Leeuwarden. 9 (6) Savills Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 CLIVE PRITCHARD VAN SAVILLS SAVILLS: GOED IN GROTE PROJECTEN Savills, onder leiding van Clive Pritchard, heeft een sterke positie opgebouwd in het beleggingsadvies. Met bijna 180 mln aan beleggingen is Savills nummer zes in de beleggingsmarkt. Adviseerde onder meer Deka bij de aankoop van het American Hotel in Amsterdam ( 58,5 mln). Pritchard: Ons doel is de favoriete vastgoedadviseur te zijn in onze geselecteerde markten. Wij willen niet de grootste zijn, alleen de beste. Het is ook een gezonde onderneming: Pritchard wijst erop dat het in Londen genoteerde Savills nul schulden heeft. Dat maakt ons uniek vergeleken met anderen, die veel vreemd vermogen hebben gestoken in overnames. Hij zegt dat Savills meer en meer opdrachten krijgt van institutionele partijen. Daarnaast blijft asset management heel belangrijk. De banken en curatoren zijn belangrijke opdrachtgevers geworden. Pritchard signaleert dat internationale beleggers zeker geïnteresseerd zijn in de Nederlandse markt, maar dat het erfpachtsysteem een belangrijke hindernis is. Pritchard: We zijn goed in grote projecten: de Maastoren in Rotterdam, het American Hotel in Amsterdam en onlangs adviseerden we Union Investment bij de aankoop van het nieuwe Akzo Nobel-hoofdkantoor aan de Zuidas. PROPERTYNL MAGAZINE NR. 4/5-5 APRIL

8 10 (28) Raimond Weenink Bedrijfsmakelaardij Provisie: Beleggingen: m m m 2 RAIMOND WEENINK VAN RAIMOND WEENINK BEDRIJFSMAKELAARDIJ ILLUSTRATIE VAN SUCCES REGIONALE PARTIJEN De Brabantse speler Raimond Weenink uit Tilburg heeft een prestatie van formaat geleverd. Met een tiende plek op de beleggingsranglijst ( 91 mln aan beleggingen) en zelfs een vierde plek bij bedrijfsruimtetransacties ( m²) dendert hij de landelijke top-10 binnen. Weenink heeft zich ontwikkeld tot een leidende speler op het gebied van logistiek vastgoed Hij dankt de stijging in de top-101 vooral aan zijn sterke positie op de bedrijfsruimtemarkt. Hij heeft die hoge volumes kunnen halen ondanks sombere voorspellingen dat de krimp van de economie ook forse gevolgen zou hebben voor bedrijfsruimte. Juist in de top van logistiek vastgoed is de afgelopen jaren echter heel veel te doen en precies in dat segment heeft Weenink een sterke positie verworven. Hij doet het niet alleen: David de Leeuw en Frits Zwijsen zijn collega s. Deze Tilburgse specialist was nauw betrokken bij de grootste logistieke deal van 2012, die met logistieke dienstverlener Rhenus. Voor dit bedrijf wordt nu in Son en Breugel m² distributieruimte ontwikkeld. Raimond Weenink adviseerde belegger Dok Vast bij de aankoop van de grond en bij het sluiten van de huurovereenkomst met Rhenus Contract Logistics. Ook Philips, Microsoft en Post NL hebben omvangrijke logistieke ruimten gehuurd in De huurmarkt voor hoogwaardige en grootschalige gebouwen begint tekenen van schaarste te vertonen en geeft een compleet ander beeld dan de huurmarkt voor kantoren in Nederland, waar het aanbod groot is. Het succes van Weenink is een goede illustratie van het feit dat regionale partijen, nichespelers en specialisten profiteren van de crisis en onzekerheid op de vastgoedmarkt. 11 (16) BNP Paribas Real Estate v/h Holland Realty Partners Provisie: Beleggingen: m m m 2 BNP Paribas Real Estate nam vorig jaar haar Nederlandse alliantiepartner, het in Amsterdam gevestigde Holland Realty Partners, over. Volgens de vastgoedtak van de Franse bank is dit een logische stap na een reeds vier jaar bestaande partnership. Partners van het eerste uur zijn Machiel Hoek, Sake Pleiter en Sicco Pothumus. BNP Paribas stijgt vijf plaatsen en staat daarmee voor de poort van de top (12) NL Real Estate Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 NL Real Estate consolideert de twaalfde plaats van vorig jaar. Sinds 2008 maakt het in 2006 opgerichte bedrijf deel uit van het netwerk van Knight Frank. Was onder meer betrokken bij de aankoop door Real IS van Blaak 28 34, met 34 mln een van de grotere beleggingsdeals in (22) Van Dijk & Ten Cate Vastgoedadviseurs Provisie: Beleggingen: m m m 2 Al sinds de oprichting in 1999 heeft het door Jaap van Dijk en Reinoud ten Cate opgerichte Amsterdamse kantoor een prominente plaats in het Nederlandse vastgoedadvies. Het deed vorig jaar veel transacties in de huurwoningmarkt, voor opdrachtgever CBRE Global Investors. Stijgt daarom weer in de ranglijsten. 14 Capital Value Provisie: Beleggingen: m 2 0 m 2 0 m 2 Partners Marijn Snijders en Kees van Harten wisten in korte tijd hun bedrijf Capital Value naar een eerste positie te brengen in groeiende markt voor woningbeleggingen. Met bijna 161 mln aan beleggingen steekt Capital Value met kop en schouders uit boven de concurrentie. 15 (7) HB Kroese Paternotte Provisie: Beleggingen: m 2 0 m m 2 HB Kroese Paternotte heeft al sinds de jaren tachtig een sterke positie als A1-retailspecialist. Staat steevast, nu ook weer, in de top-10 in de aan- en verhuur van winkels. Ook sterk in beleggingen: was in 2012 onder meer betrokken bij de verkoop van 21 winkelpanden door Vastned, een deal van 23 mln. 16 (13) DRS Makelaars Provisie: Beleggingen: m m m 2 DRS Makelaars is al jaren actief vanuit Amsterdam en nam de afgelopen maanden een aantal nieuwe vastgoedadviseurs aan. Adviseerde Hanseatische Investment bij een van de grotere beleggingsdeals van 2012, de 56 mln grote aankoop van kantoorpand Nijenburg op het Oosterdokseiland (van CBRE Global Investors). 44 NR. 4/5-5 APRIL 2013 PROPERTYNL MAGAZINE

9 TOP-101 MAKELAARS 17 (21) RSP Makelaars Provisie: Beleggingen: m m m 2 Onder leiding van Antoon van de Water is RSP Makelaars al jaren een sterke regionale speler in Noord-Brabant met een positie in alle segmenten. Landelijk in de top-10 op de bedrijfsruimteen winkelmarkt. Deden vorig jaar weer meer beleggingen en stijgen daardoor in de ranglijst. 18 (27) Bossers & Fitters Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m m 2 Een andere sterke Brabantse speler is Bossers & Fitters, vooral actief in de regio Eindhoven. Het bedrijf bestaat inmiddels tien jaar. Oprichters Peter Bossers en Marc Fitters gingen eind 2011 uit elkaar. Fitters startte een eigen kantoor, Bossers bleef. In 2012 was Bossers & Fittters betrokken bij een grote logistieke deal: de uitbreiding met m² door Rhenus Contract Logistics in Son en Breugel. 19 (35) Ans de Wijn Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 Ans de Wijn is al jaren een sterke lokale specialist in Utrecht en dan met name in de kantorenmarkt. Deed vorig jaar aanzienlijk meer kantorentransacties, met als grootste de advisering van CapGemini ( m²), dat verhuist van Papendorp naar een nieuw kantoor langs de A2. 20 (18) IBG Provisie: Beleggingen: m m m 2 De lokale adviseurs van de IBG groep, vooral actief op de as Amsterdam Utrecht Twente zakten de afgelopen jaren flink weg in de ranglijsten maar consolideren nu op een twintigste plaats. Landelijk is IBG in de bedrijfsruimte- en winkelmarkt een top-10 speler. 21 (11) MVGM Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m m 2 Het onderdeel bedrijfshuisvesting van MVGM, het vroegere Meeùs, zakte in 2012 flink weg in de ranglijsten. MVGM, met zijn andere belangrijke onderdelen taxaties en vastgoedmanagement, is evenwel met grootaandeelhouder Eddy Smit een ambitieuze partij: vorig jaar werd Jacobus Recourt in Amsterdam overgenomen. In totaal werken nu meer dan 500 mensen bij MVGM. 22 (23) Basis Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m m 2 Onder leiding van algemeen directeur Paul van der Plas is Basis een sterke speler in de regio Rijnland: Leiden, Alphen aan den Rijn, Gouda en Zoetermeer. Doet ook landelijke deals: adviseerde de opkomende Belgische belegger WDP bij de 26 mln grote aankoop van een distributiecentrum in Barneveld. MARIJN SNIJDERS EN KEES VAN HARTEN VAN CAPITAL VALUE (14) In één jaar naar nummer één in woningbeleggingen Partners Marijn Snijders en Kees van Harten wisten hun bedrijf Capital Value razendsnel naar een eerste positie te brengen in de groeiende markt voor woningbeleggingen. Met bijna 161 mln aan beleggingen steekt Capital Value met kop en schouders uit boven de concurrentie. Oudgedienden Marijn Snijders en Kees van Harten gingen begin 2012 van start met hun nieuwe onderneming voor vastgoedadvies, Capital Value. Met dit bedrijf richten ze zich onder meer op de beleggingsverkoop van huurwoningen. Snijders (ex-chairman Jones Lang LaSalle) en Van Harten werkten bij Jones Lang LaSalle en Troostwijk en verzorgden sinds de jaren negentig tenders voor tienduizenden huurwoningen. Hun timing lijkt uitstekend: terwijl het volume beleggingen in de kantorenmarkt een schim is van wat het enkele jaren geleden was, blijven de beleggingen in huurwoningen op peil. Sterker nog, zowel institutionele beleggers als particuliere beleggers zien de woningmarkt als een solide investering met een acceptabel direct rendement, dat bovendien bescherming biedt tegen inflatie. De opkomst van Capital Value laat zien dat specialisatie loont in economisch moeilijke tijden en dat de full-service kantoren daarbij achterlopen. Het is opvallend dat de top-3 in Nederland, DTZ, Jones en CBRE, weliswaar in de top-10 woningbeleggers voorkomen, maar wel in de onderste helft. Van de internationale partijen slaagt Colliers er voorlopig het beste in om in te spelen op deze nichemarkt. De komende periode zal Capital Value ook een actieve rol spelen bij de verkoop van complexen namens corporaties. De voorraad woningen die op termijn in Nederland kan worden geprivatiseerd uit het bezit van corporaties kan worden becijferd op Snijders en Van Harten zijn bezig met de complexgewijze verkoop namens een aantal corporaties. Daarnaast is Capital Value betrokken bij fondsvorming met privaat kapitaal. PROPERTYNL MAGAZINE NR. 4/5-5 APRIL

10 23 (20) De Mik Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m m 2 De Mik Bedrijfshuisvesting is ontstaan in 1994, nadat oprichter Peter de Mik, op dat moment al meer dan 20 jaar actief in het vastgoed, besloot een eigen organisatie op te bouwen. Betrokken bij bijna m² aan kantoortransacties, bijna alle in Rotterdam en directe omgeving. 24 (25) Thoma Bedrijfsmakelaars Provisie: m m m 2 Thoma Bedrijfsmakelaars heeft 8 vestigingen in Oost-Nederland. Sterke positie in kantoren en bedrijfshuisvesting. Opvallend is dat deze vastgoedadviseur over 2012 geen beleggingstransacties heeft gemeld. Wel verschillende kooptransacties, waaronder twee distributiecentra in Apeldoorn. Is ook actief als woningmakelaar, landerijenbureau en hypotheken. 25 (24) P van den Bosch Bedrijfsmakelaars Provisie: Beleggingen: m m m 2 Patricia van den Bosch, naast Ans de Wijn een van de weinige leidende vrouwen in het vastgoedadvies, is al sinds 1985 actief op de commercieel vastgoedmarkt en slaagde erin de plek op de ranglijst (vorig jaar 24ste) te consolideren. Was achter de schermen betrokken bij met name een groot aantal kantoortransacties in Amsterdam. 26 (34) COG Makelaars Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 Brian Beers, Frank Hartong van Ark en Stephan Soons stijgen in de ranglijsten. Met name op de Haagse kantorenmarkt, hét specialisme van de heren, waren ze betrokken bij een groter volume dan in Doen het al jaren goed als lean and mean specialist in de Haagse kantorenmarkt. 27 (9) Appelhoven Vastgoedadviseurs Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 Pim Appel en Stijn Uijthoven zakken naar een 27e plaats. In 2011 waren ze nog betrokken bij bijna 156 mln aan beleggingen, maar vorig jaar werden enkele grote deals uitgesteld. Verwachting is dat de heren dit jaar weer zullen stijgen. 28 (15) Nadorp Bedrijfsmakelaars Provisie: Beleggingen: m m m 2 Nadorp Bedrijfsmakelaars, al negentig jaar een bekende naam in de Haagse regio, zakt naar een 28ste plaats. Het ontbreken van aanzienlijke beleggingstransacties is hier voor een belangrijk deel debet aan. Het team, met onder andere Rob Keukenbring en Wouter de Vilder, adviseerde onder meer bij de verhuizing van Ortec naar Zoetermeer (6255 m²) en bij de contractverlenging van Intrum Justitia aan de Johan de Wittlaan in Den Haag (5000 m²). ROGER FELIX VAN MVGM BEDRIJFSHUISVESTING (21) Opkomende partij ondanks daling in transactielijst MVGM is met zijn andere belangrijke onderdelen taxaties en vastgoedmanagement een ambitieuze partij: vorig jaar werd Jacobus Recourt in Amsterdam overgenomen. Daarmee versterkte MVGM haar positie in Amsterdam. Jacobus Recourt zal, als onderdeel van MVGM, onder eigen naam de activiteiten voortzetten. Roger Felix, die de leiding heeft over de taxatieactiviteiten, wijst erop dat bij MVGM nu in totaal circa 600 mensen vanuit zestien kantoren werken, wat het bedrijf een van de grootste vastgoedorganisaties van Nederland maakt. Grootaandeelhouder en tevens directievoorzitter is Eddy Smit, Roger Felix is verantwoordelijk voor taxaties en Jeroen Koevermans leidt de activiteiten op het gebied van bedrijfshuisvesting. Bedrijfshuisvesting combineert een sterk landelijk netwerk met expertise van zowel de lokale als de regionale vastgoedmarkt. Innovatie en creativiteit zijn de sleutel in deze moeilijke tijden. MVGM Bedrijfshuisvesting speelt hier op in met het label MVGM Match en een nieuw verdienmodel. Felix: Het bedrijf groeit: weliswaar stabiliseren de activiteiten op het gebied van bedrijfsonroerend goed zich, maar er zit veel toekomst in de onderdelen vastgoedmanagement en taxaties. In totaal heeft hij nu 26 taxateurs in dienst en hij verwacht dit jaar vier tot vijf young professionals aan te nemen. Felix: Daarnaast hebben we weer een stap gezet in het professionaliseringsproces. Wij zijn er erg trots op dat we een van de eerste taxateurs in Nederland zijn met een ISAE 3402 verklaring (type I). De focus voor MVGM ligt de komende jaren op het groeien in de activiteiten op de huurwoningmarkt en op taxaties. Corporaties zijn een belangrijke doelgroep voor ons. Wij zijn de grootste beheerder van huurwoningen in Nederland en kunnen corporaties een fors voordeel bieden als gaat om de beheerkosten. Ook bij taxaties liggen grote groeikansen bij de corporaties: die mogen immers gaan waarderen op marktwaarde. 46 NR. 4/5-5 APRIL 2013 PROPERTYNL MAGAZINE

11 TOP-101 MAKELAARS 29 (36) 3Stone Real Estate Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 Partners Eric Heijkoop, Marc Rimmelzwaan en Gerard Lakeman stonden met hun 3Stone Real Estate wel eens in de top-10 door hun betrokkenheid bij grote beleggingsdeals. Stijgen nu weer licht in de ranglijsten, met name doordat ze betrokken waren bij een grote bedrijfsruimtedeal. Doen ook veel werk voor eindgebruikers. 30 (32) Solved Provisie: m m m 2 Olivier van Gool, Erik Tijsma, Oscar Swagerman en Rienk Baarsma richten zich met Solved exclusief op eindgebruikers, en met succes: in 2012 was hun meest spraakmakende transactie de verhuizing van DE Master Blenders naar het Oosterdokseiland (ruim 5600 m²). Werkten daarbij nauw samen met Flip Verwaaijen (ex-tnt, ex-voorzitter Corenet). 31 (19) De Boorder Bedrijfshuisvesting Provisie: m m 2 0 m 2 Jan de Boorder richtte in 1980 De Boorder Bedrijfshuisvesting op en de onderneming heeft nog steeds een prominente positie op de Utrechtse markt voor vastgoedadvies. Meldde over 2012 met name minder kantoortransacties en beleggingen en zakt daardoor naar de 31ste plaats. 32 (53) Kuijs Reinder Kakes Provisie: Beleggingen: m m m 2 Dé Noordhollandse speler Kuijs Reinder Kakes bestaat al 91 jaar, heeft 6 vestigingen, 55 medewerkers en is in eigendom bij 6 meewerkende vennoten, waarvan 2 vennoten de directie vormen. Was in 2012 over de hele linie betrokken bij meer transacties en stijgt daardoor flink in de ranglijsten naar de 32ste plaats (91) (75) XO Property Partners Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 Tammo Donker, Cedric Montanus, Dennis Storms en Helwin Teunissen, die hun ervaring opdeden bij onder andere Jones Lang LaSalle en Cushman & Wakefield, hebben in 2011 XO Property Partners opgericht. Kwamen vorig jaar in de top-101 binnen en stijgen nu verder. Stonden onder andere Baker & McKenzie bij bij de verlenging van de huurovereenkomst voor kantoorruimte aan de Zuidas ( m²). Broersma Bedrijfsmakelaardij Provisie: Beleggingen: m m m 2 Partners Arnold Postma, Kees Kemp en Oscar Meeuwsen bestieren Broersma, dat verder oprukt in de ranglijsten. Broersma is een Amsterdams kantoor, al sinds 1928 actief. Hielp onder meer het Rijksvastgoed en ontwikkelingsbedrijf (RVOB) bij de verkoop van de HES aan Eyeworks, het bedrijf van tv-producent Reinout Oerlemans. SOLVED (30) Succesvol met focus op eindgebruikers Oprichter Olivier van Gool, partner Erik Tijsma, partner Oscar Swagerman en associate partner Rienk Baarsma richten zich met Solved exclusief op eindgebruikers, en met succes: in 2012 was hun meest spraakmakende transactie de verhuizing van DE Master Blenders naar het Oosterdokseiland (ruim 5600 m²). Werkten daarbij nauw samen met Flip Verwaaijen (ex-tnt, ex-voorzitter Corenet). Verwaaijen koos voor Solved om hem bij te staan bij contractonderhandelingen, in de persoon van Erik Tijsma. Tegen PropertyNL zei hij: Ik koos in de eerste plaats voor Solved omdat het klikte. Maar wat ook heel belangrijk is, is dat ze geheel aan de huurderskant opereren en geen verborgen agenda hanteren en van twee walletjes eten. Dit in tegenstelling tot de grotere vastgoedpartijen, waar de scheiding niet altijd even duidelijk is. Solved meldt over 2012 bijna aan kantoortransacties en bijna aan bedrijfsruimte, waarbij voor de gebruiker is opgetreden. In een groot aantal gevallen gaat het om huurverlengingen. Tegen het vakblad Vastgoedmarkt zei partner Erik Tijsma onlangs: Vaak weet men zelf niet eens wanneer het eigen huurcontract afloopt. Wij houden elk contract tegen het licht en regelen, als dat nodig mocht zijn, huurverlagingen. Voor dergelijke zaken mist de huurder vaak een referentiekader. In 2007 begon Olivier van Gool met het idee om hét vastgoedadviesbedrijf te worden voor huurders en gebruikers die vastgoed in eigendom hebben, en dus nimmer voor beleggers, ontwikkelaars of andere marktpartijen. Momenteel adviseert Solved onder andere Vitens, Credit Agricole, Atal Medial, Arbo Unie, Staatsbosbeheer, Greenpeace, Ricoh en Rabobank. PROPERTYNL MAGAZINE NR. 4/5-5 APRIL

12 35 (39) Castanea Bedrijfsmakelaars 37 (51) Delta State makelaars en Vastgoedadviseurs 39 (54) Rob Swart Bedrijfshuisvesting Provisie: m m m 2 Bas Bakker, Jan Willem Smedema en Ronald Majoor zijn de partners van dit in Hilversum gevestigde kantoor. Hebben een sterke regionale focus op Het Gooi, waar ze actief zijn in alle segmenten: kantoren, bedrijven en winkels. Deden vorig jaar veel winkeldeals in Het Gooi en juist minder beleggingen. 36 Spring Real Estate Provisie: m m 2 0 m 2 Spring Real Estate dendert de top-101 binnen op plaats 36. Het bedrijf is opgericht door Paul Teeuwen, Alexander Zweering, David Oyens en Bart Hoebee, die allen eerder ervaring opdeden bij onder meer DTZ Zadelhoff. Het is een van de adviseurs die zich richten op een opkomend specialisme: advies aan de eindgebruiker van het vastgoed. Provisie: m m m 2 Het kantoor van onder meer Marcel Fleminks en Edgar Hertog was al veel langer bekend op de Amsterdamse onroerendgoedmarkt, maar is sinds 2005 ook specifiek actief in commercieel vastgoed. Deed in 2012 een grote huurverlenging in Rotterdam: stond klant Allianz bij, die besloot in het gebouw Coolse Poort ( m²) te blijven. 38 (61) Pieter Haverkamp Bedrijfsmakelaardij Provisie: Beleggingen: m m m 2 Met twintig jaar ervaring in de regio Noord- Holland is Pieter Haverkamp een van de langst zittende bedrijfsmakelaars. Stijgt vergeleken met vorig jaar flink in de ranglijsten. Oprichter Pieter Haverkamp is lid van de RICS en laat daarmee zien dat deze internationale organisatie steeds aantrekkelijker wordt voor lokale specialisten. Provisie: Beleggingen: m m m 2 Sterke regionale speler in de regio Haaglanden onder leiding van Rob Swart, met een focus op Zoetermeer en directe omgeving. Deden vorig jaar vooral fors meer winkeldeals, waardoor ze stijgen in de ranglijst. Zijn ook sterk in kleinere transacties voor het midden- en kleinbedrijf. 40 (56) Van Stekelenburg Rooijakkers (incl Reinburg vastgoedbeleggingen) Provisie: Beleggingen: m m m 2 Het in Eindhoven gevestigde Van Stekelenburg Rooijakkers stijgt dit jaar verder in de ranglijsten. Ted Rooijakkers en Rob de Koning trekken de activiteiten in vastgoedadvies. Mede-oprichter Jules van Stekelenburg is inmiddels actief als adviseur en specialist in vastgoedbeleggingen via zusteronderneming Reinburg. SPRING REAL ESTATE (36) Groeien met onafhankelijk advies aan eindgebruikers Spring Real Estate dendert de top-101 binnen op plaats 36. Het bedrijf is opgericht door Paul Teeuwen, Alexander Zweering, David Oyens en Bart Hoebee, die allen eerder ervaring opdeden bij onder meer DTZ Zadelhoff. Het is een van de adviseurs die zich richten op een opkomend specialisme: advies dat zich richt op de eindgebruiker van het vastgoed. Met bijna m² aan kantoortransacties en ruim m² aan bedrijfsruimtetransacties deed Spring Real Estate het uitstekend op de gebruikersmarkt. Op hun website schrijven de heren dat ze alle spelers in het vastgoed willen adviseren, maar dat hun cliënten voornamelijk eindgebruikers zijn. We werken niet als traditionele makelaars op basis van een omvangrijke aanbodportefeuille. We taxeren niet en we managen ook geen portefeuilles voor beleggers. Het tijdperk waarin makelaars op alle terreinen actief konden zijn, ligt naar onze mening definitief achter ons. We zijn zo in staat onze klanten te adviseren vanuit een onafhankelijke en dus competente positie. We kiezen die positie per project en treden altijd op voor één klant. Spring Real Estate was in 2012 bij een groot aantal huurverlengingen betrokken, waarvan verschillende forse transacties. Zo adviseerde Spring financiële dienstverlener CMIS bij de huur van bijna 2000 m² kantoorruimte in het gebouw Stichthage bij het Centraal Station in Den Haag. Op de foto staan van links naar rechts: Alexander Zweering, Didier Mulkens, Bart Mittendorff, Chantal Siebert, Bart Hoebee, David Oyens, Paul Teeuwen en Stijn de Blaaij. 48 NR. 4/5-5 APRIL 2013 PROPERTYNL MAGAZINE

13 TOP-101 MAKELAARS 41 DK Makelaars Provisie: Beleggingen: m m m 2 Hans-Robert van der Doe en Edwin de Kruijf zijn directeuren van deze in Arnhem gevestigde vastgoedadviseur, die dit jaar op een zeker niet onverdienstelijke 41ste plaats binnenkomt in de ranglijst. Het kantoor verzorgt een breed palet aan kantoor-, bedrijfsruimte- en winkeltransacties in Arnhem en omgeving. 42 (63) Faddegon Real Estate Provisie: Beleggingen: m m m 2 Sinds de oprichting van Faddegon Real Estate in 2008 is Hans Faddegon als ondernemer en zelfstandig adviseur actief in alle segmenten van de vastgoedmarkt. Belangrijkste deal in 2012: Faddegon bemiddelde namens Emmes Group en Syntrus Achmea bij de aankoop van winkelcentrum De Planeet van Annexum, met 40,35 mln een van de grootste deals van (30) Bilfinger v/h EPM Actys Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 EPM Actys is omgedoopt tot Bilfinger. Het maakt deel uit van het internationale Bilfinger-concern, actief in bouwactiviteiten, ingenieursdiensten en vastgoedservices als vastgoedmanagement. Patrick Kremers is ceo van Bilfinger Real Estate Benelux, dat landelijke vastgoedportefeuilles beheert en verhuurt. Zo beheert Bilfinger in opdracht van de curator de failliet gegane Porto Kali-kantorenportefeuille en brengt die aan de markt. 44 (86) Kokelenberg & Ouwehand Vastgoed Adviseurs Provisie: m 2 0 m m 2 Kokelenberg en Ouwehand Vastgoed Adviseurs bemiddelt uitsluitend in winkelruimte gelegen op de A-1 locaties in Nederland en stijgt dit jaar weer in de ranglijst. Trad onder meer op voor Kroonenberg Group in Eindhoven bij de verkoop van Vestdijk 2/Hermanus Boexstraat 1 aan de Ierse winkelketen Primark. 45 (38) NAI Netherlands Provisie: m m 2 0 m 2 Opkomende partij, die vorig jaar de top-101 binnenkwam. Bas Alink (ex-drs), Robert Das en Hago van Wamel (beiden ex-boer Hartog Hooft) zijn de partners in NAI Netherlands. NAI Netherlands is onderdeel van NAI Global, een internationaal netwerk met meer dan 5000 professionals, werkzaam bij 350 kantoren in 55 landen wereldwijd. 46 Palzuid Vastgoed Provisie: Beleggingen: m m m 2 Nieuw kantoor in de top-101. Initiatief van Bart Schraven, die na zijn carrière bij DTZ Zadelhoff Palzuid Vastgoed in Tilburg heeft opgericht. Rob Mutsaerts, Marcel Hoekstra en Jasper Kiestra werken vanuit Amsterdam Schiphol Airport, terwijl Jeroen Smit werkt vanuit kantoor Rotterdam The Hague Airport. Gespecialiseerd in industrieel vastgoed met sterke focus op logistieke en distributiefaciliteiten. PATRICK KREMERS VAN BILFINGER, V/H EPM ACTYS (43) Sterk in distressed vastgoed Nu nog wat lager in de lijsten, maar een partij die de komende jaren zeker gaat stijgen: EPM Actys is omgedoopt tot Bilfinger en maakt deel uit van het internationale Bilfinger-concern. Bilfinger is actief met bouwactiviteiten, ingenieursdiensten en vastgoedservices als vastgoedmanagement. Patrick Kremers is ceo van Bilfinger Real Estate Benelux, dat landelijke vastgoedportefeuilles beheert en verhuurt. Zo beheert Bilfinger in opdracht van de curator de failliet gegane Porto Kali-kantorenportefeuille en brengt die aan de markt. Het aanbieden van makelaarsdiensten is zeker op de Nederlandse markt geen kernactiviteit van Bilfinger, maar we zien dat door de omvangrijke managementactiviteiten steeds meer werk ontstaat in de transactiesfeer. De beleggingsmarkt is momenteel aan structurele veranderingen onderhevig, waarbij een sterkere scheiding tussen courant en minder courant vastgoed zichtbaar wordt. Een van de gevolgen is dat er nieuwe nichemarkten ontstaan, waarbij onrendabele fondsen in opdracht van nieuwe spelers zoals financiers, bewindvoerders of curatoren worden ontvlochten en (fasegewijs) worden doorverkocht aan vooral private equity firms. De nieuwe spelers in de markt zien zich geconfronteerd met vraagstukken op operationeel en strategisch niveau en zoeken een partij die hen daarbij kan helpen. Bilfinger speelt een belangrijke rol op die markt. Zo moet de verkoop van de Porto Kaliportefeuille, een holding die door AXA REIM werd gemanaged en die vorig jaar failliet ging, de komende twee jaar zijn beslag krijgen. Curator DLA Piper en financier HSH Bank brengen circa 50 kantoorgebouwen en m² kantoor aan de markt, op basis van een verkoopplan van de nieuwe asset manager Bilfinger. De afgelopen maanden werden al verschillende verkooptransacties vanuit de Porto Kali-portefeuille gemeld. De verwachting is dat daar de komende maanden nog heel wat panden bijkomen. PROPERTYNL MAGAZINE NR. 4/5-5 APRIL

14 47 (58) Hopman & Schreuder Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m m 2 Hopman & Schreuder zijn al 25 actief op de markt in Zoetermeer en omstreken en een vaste partij in de jaarlijkse top-101-overzichten. Gaan dit jaar weer een paar plaatsen omhoog, vooral omdat ze betrokken waren bij bijna m² aan bedrijfsruimtetransacties, tegen ruim in (37) Statement Real Estate Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 Het Utrechtse kantoor onder leiding van Theo Pranger en Michiel van Engelen valt licht terug in de ranglijst, maar deed het vorig jaar vooral beter op gebied van bedrijfsruimtetransacties: m² versus 7650 m² in Was nummer één in Utrecht in de in juni verschenen top-101 kleine transacties. 49 (45) Uniek Bedrijfsmakelaars Provisie: m m m 2 Uniek Bedrijfsmakelaars, gevestigd in Enter, doet vooral zaken in de regio Salland/Twente. Actief in alle segmenten, met een opvallend sterke positie in winkeltransacties in de regio. Is bezig met het versterken van de taxatieafdeling. 50 (76) Bernheze Makelaars & Adviseurs Provisie: Beleggingen: m m m 2 Onder leiding van directeur Richard Roefs stijgt Bernheze, gevestigd in Uden en vooral actief in Oost-Brabant, weer licht in de ranglijsten. Rapporteerde over 2012 weer meer beleggingen. Ook het metrage bedrijfsruimte- en winkeltransacties nam fors toe. 51 (81) LUC Vastgoed Adviseurs Provisie: Beleggingen: m m m 2 Vastgoedadviseurs Sacha Uitdewilligen en Arthur Lankhuizen rukken verder op in de ranglijsten. Het duo, eerder werkzaam bij onder andere DTZ en Van de Water, is actief in de regio Groot- Breda en startte in 2009 hun eigen mean en lean -kantoor. Ze hebben nu samen zo n zestig opdrachten onder hun hoede, vertelden ze recent in de plaatselijke uitgave DeOndernemer. 52 (69) Van Vliet Bedrijfsmakelaars Provisie: m m m 2 Van Vliet Bedrijfsmakelaars heeft al jaren een sterke positie in Rijnmond en Drechtsteden. Deed in 2012 vooral meer kantoor- en bedrijfsruimtetransacties. In opdracht van de gemeente Zederik verkoopt Van Vliet ruim m² bouwgrond op bedrijventerrein Meerkerk IV in Gorinchem, langs de A27. RENÉ KLOTZ VAN KLOTZ BEDRIJFSHUISVESTING (59) Essentieel is kennis van de lokale markt René Klotz begon in 2009 opnieuw in Tilburg en met succes: samen met collega Usha Boedhoe stijgt zijn kleinschalige bedrijf naar een 59ste plaats in de ranking. Klotz is tevens voorzitter van NVM Business. In een toelichting zegt Klotz zijn opmars in de ranglijsten toe te schrijven aan de evolutie die hij zelf als vastgoedadviseur heeft doorgemaakt: Ik beschouw mezelf als een new school makelaar, die werkt op basis van kwaliteit en integriteit. Ik sta anders in de markt en daardoor doe je transacties. Je moet jezelf elke dag opnieuw uitvinden. Een analyse van de transacties waarbij Klotz betrokken was, leert dat hij actief is in alle segmenten van de markt, inclusief beleggingen. Vooral bij kantoren en bedrijfsruimte nam het metrage waarbij hij bemiddelde fors toe. Klotz: Essentieel is daarbij de kennis van de lokale markt. In combinatie met deskundigheid, integriteit en slagvaardigheid leidt dat ertoe dat lokale partijen, en dat zijn vaak de leden van NVM Business, het niet slecht doen in een magere markt. Ik heb een klein kantoor, maar ik werk met landelijke en ook internationale partijen, die de weg naar mijn praktijk weten te vinden. Vaak wordt daar een landelijk opererende adviseur naast gezet. Klotz zegt dat de generalist al jaren niet meer bestaat. Ook lokale partijen moeten scherp kiezen of ze bedrijfsmakelaar zijn of taxateur het wordt één van de twee. Tegelijk is duidelijk dat Klotz de gedachte vér van zich afwerpt dat NVM-leden iets voor zichzelf zouden kunnen afbakenen. Hij is bijvoorbeeld ook lid van de RICS en laat daarmee zien dat een open houding en samenwerking de toekomst van de markt zijn. Dat geldt zeker ook voor de verhoudingen op lokaal niveau. 50 NR. 4/5-5 APRIL 2013 PROPERTYNL MAGAZINE

15 TOP-101 MAKELAARS 53 Zoonen Commercieel Vastgoed Provisie: Beleggingen: m m m 2 Onder leiding van Teunis Zoonen opereert Zoonen Commercieel Vastgoed in de regio Vallei/ Veluwe, maar ook landelijk. Het kantoor trad onder meer op voor eigenaar Bruil bij de bouw van een nieuw bedrijfspand van m² voor Toyota Material Handling langs de A12 bij Ede. 54 Valkering & Co Vastgoed/ Makelaars Provisie: Beleggingen: m 2 0 m 2 0 m 2 Nieuw in de top-101 is Valkering & Co, een Amsterdamse adviseur die het commercieel beheer verzorgt van de portefeuille van Rijsterborgh Vastgoed. Daar kwamen met name in Amstelveen een flink aantal kantoortransacties uit voort. 55 (41) Estadium Real Estate Advisory Provisie: Beleggingen: m 2 0 m m 2 Estadium is in 2004 opgericht door Dignus Hoen en Eelco van Loenen (beiden afkomstig van Jones Lang LaSalle) en is landelijk actief bij de begeleiding en initiatie van beleggingstransacties in commercieel onroerend goed, het voeren van strategisch vermogensmanagement en het creëren en begeleiden van participatiestructuren. 56 (48) Van Splunter Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m m 2 Het werkgebied van Van Splunter strekt zich uit over een straal van circa 20 km rondom Rotterdam, ofwel Groot-Rijnmond. Van Splunter heeft over alle segmenten transacties gedaan, waaronder ook een fors aantal kleinere mkb -transacties. Minder beleggingen dan in (82) Blok Makelaardij Provisie: Beleggingen: m 2 0 m m 2 David Blok rukt met Blok Makelaardij een fors aantal plaatsen op in de top-101. Blok is qua transacties vooral een winkelspecialist in de Rotterdamse regio. Breidde het kantoor in 2012 uit met twee nieuwe medewerkers, een teken dat Blok ook in economische moeilijke tijden succesvol is. 58 (99) Van de Laar Makelaars Provisie: Beleggingen: m m m 2 Peter van de Laar, specialist in Zuid-Limburg en oudgediende in de RICS, dreigde vorig jaar bijna uit de top-101 te vallen, maar maakt een comeback op de 58ste plaats. Voerde vooral het volume aan beleggingen, dat in 2011 nog 8,9 mln bedroeg, fors op, tot meer dan 15 mln. 59 (100)Klotz Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m m 2 René Klotz begon in 2009 opnieuw in Tilburg en met succes: samen met collega Usha Boedhoe stijgt zijn kleinschalige bedrijf naar een 59ste plaats in de ranking. Klotz is tevens voorzitter van NVM Business én lid van RICS en in zekere zin een verpersoonlijking van waar veel van zijn NVM-collega s voor staan: lokale kennis en een lokaal netwerk. 60 (33) Kooistra Feenstra Bedrijfsmakelaars Provisie: Beleggingen: m m m 2 Het Groningse kantoor is opgericht door Jan Willem Kooistra en Igor Feenstra. Zakt dit jaar naar de 60ste plaats, vooral omdat minder kantoortransacties en beleggingen konden worden gemeld door de moeilijke markt in het noorden. Zijn in Groningen, Drenthe en Friesland actief met winkeltransacties. 61 (64) Bregman Bedrijfsmakelaardij Provisie: Beleggingen: m m m 2 Freek de Miranda is sinds januari 2010 directeur/ eigenaar van Bregman, als opvolger van oprichter van Ed Bregman. De laatste richt zich sindsdien op zijn participatiemaatschappij Summit Resultaat. Bregman Bedrijfsmakelaardij bestaat sinds 1960 en behoort tot de grotere makelaardijen in Noord-Holland. Het hoofdkantoor is gevestigd in Alkmaar. 62 (71) Waltmann Bedrijfshuisvesting Provisie: m m m 2 Mede-oprichter Stefan Rozendaal en Jeroen van der Wal zijn verantwoordelijk voor Waltmann Bedrijfshuisvesting. Zijn actief in Utrecht en directe omgeving. Stijgen licht in de ranglijst, vooral doordat het metrage kantoortransacties waarbij Waltmann was betrokken fors steeg tot bijna m². 63 Arcuris Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m m 2 Terug in de top-101 is Arcuris uit Almere, dat in 2007 werd verzelfstandigd uit het voormalige Meeùs. De directie wordt gevoerd Nick Geul en Bas Uppelschoten. Doen vooral kantoor- en bedrijfsruimtetransacties in Flevoland. Hebben naast transacties en aanbod een breed palet aan diensten, variërend van taxaties, advies aan eindgebruikers tot bijzonder beheer voor banken. PROPERTYNL MAGAZINE NR. 4/5-5 APRIL

16 TOP-101 MAKELAARS (49) Prominent Vastgoed Provisie: m m m 2 Sinds juli 2007 is Robert-Jan Hartman algemeen directeur van Prominent Vastgoed. Het bedrijf is vooral actief in de regio Ede, Veenendaal, Wageningen en Barneveld. Het is al jaren stabiel met een respectabel metrage bedrijfsruimtetransacties. Biedt een brede reeks van diensten. 66 (57) Mens Bedrijfsmakelaardij Provisie: Beleggingen: m m m 2 Ad Bakker en Monique de Bruine-Oostdam trekken deze specialist in de Duin- en Bollenstreek en Haarlemmermeer, die nu bijna 40 jaar geleden werd opgericht door naamgever Harry Mens. Meldde over 2012 weinig kantoortransacties, maar des te meer bedrijfsruimtedeals en ook bijna 8 mln aan vastgoedbeleggingen. 67 (40) Willaarts en Willaarts Makelaars en Taxateurs Provisie: m m 2 0 m 2 Willaarts en Willaarts, gevestigd op het Pettelaarspark in Den Bosch, is al jaren lokale specialist in de regio Den Bosch. Deden vorig jaar vooral veel kantoortransacties. Belangrijk wapenfeit was de begeleiding van ontwikkelingsmaatschappij Paleiskwartier bij de verhuur van bijna 8000 m² aan netbeheerder Enexis. Jansen Nadorp Weatherall Provisie: m m m 2 Binnenkomer in de top-101. Het kantoor is mede opgericht door Hans Nadorp, oud-eigenaar van Nadorp Makelaars. In 2006 verkocht hij dat bedrijf. Inmiddels is Hans Nadorp weer volop actief in de makelaardij. Andere partners zijn Klaas Jansen, Ad Oosterling en partners Steven de Neeff en Rudmer Tetterlo. 68 (55) Faasse & Fermont bedrijfshuisvesting Provisie: m m m 2 Deze Zeeuwse vastgoedadviseur was vorig jaar nieuwkomer in de top-101. Dankte dat onder meer aan een hoog metrage aan bedrijfsruimtetransacties ( m²) en gaat nu terug naar circa m². Biedt een breed pallet aan diensten, van woningmakelaardij en commercieel vastgoed tot hypotheken en verzekeringen. 69 Van de Rijt Vastgoedconsultants & Makelaars Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 Nieuwe binnenkomer in de top-101 is het bedrijf van Anton van de Rijt, de oprichter van RSP Makelaars. Is nu ruim 30 jaar actief als makelaar/ adviseur en taxateur in vastgoed. Begeleidt onder meer BDO Accountants en Adviseurs bij nieuwe huisvesting in onder andere Eindhoven, Breda, s-hertogenbosch, Nijmegen en Maastricht. 70 (79) IJsselstreek Zakelijk Provisie: m m m 2 Directeur Erik de Jager is met IJsselstreek Zakelijk, onderdeel van de IJsselstreek Groep, actief in de zakelijke markt, de woningmakelaardij en financiele diensten (hypotheken). Filialen in Alphen aan den Rijn, IJsselstein, Montfoort, Nieuwegein, Wijk bij Duurstede en Woerden. 71 Vastgoed InterVisie Provisie: m m m 2 Menno Postma en Steven Verouden hebben gekozen voor een formule zonder portefeuille, waarbij zij zich op (winkel)eindgebruikers richten. En met succes: Vastgoed Intervisie komt binnen op plaats 71 in de top-101 met bijna 9000 m² aan aanhuren voor retailers. 72 Makelaardij Hoekstra Provisie: m m m 2 Lokale specialist in Friesland onder leiding van Hendrik Fokkema. Trad namens eigenaar Achmea Vastgoed op bij de grootste kantoordeal in 2012 in Friesland: de verhuur van ruim m² aan de rechtbank aan het Zaailand in Leeuwarden. Hoekstra biedt als onderneming een breed palet aan diensten, van woningmakelaardij en beheer tot commercieel onroerend goed. 73 (83) BT Makelaars Provisie: m m 2 0 m 2 Opgericht door Marijke Toenbreker en Theo Beekman en al jaren actief in de regio Schiphol. Deden namens de eigenaar onder meer de verhuur van Orion Building in Hoofddorp aan PostNL (5600 m²) en waren betrokken bij m² aan bedrijfsruimtetransacties rond Schiphol, een ruime verdubbeling ten opzichte van (94) Barnhoorn Bedrijfsmakelaardij Provisie: Beleggingen: m m m 2 Directeur Aad Barnhoorn is in 2006 van start gegaan en heeft een stevige positie binnen de commercieel vastgoedmarkt. Is in de Leidse regio en de Duin- en Bollenstreek al meer dan 20 jaar actief als bedrijfsmakelaar. Deed ten opzichte van 2011 bij bedrijfsruimte en winkels beduidend meer meters. 75 Amgea Vastgoed Adviseurs Provisie: m 2 0 m 2 0 m 2 Typerend voor de groeiende belangstelling voor zorgvastgoed is de entree in de top-101 van Amgea, een vastgoedadviseur die al sinds 1994 actief is met als specialisatie zorgvastgoed. Directeur/ eigenaar is Marc Wichers. Deed ruim m² aan transacties voor zorginstellingen in PROPERTYNL MAGAZINE NR. 4/5-5 APRIL

17 Rebo - Van der Worp Bedrijfsmakelaars Provisie: m m 2 0 m 2 Komt binnen in de top-101 en is onderdeel van de Rebo Groep. Pim Vermue (Deventer), Ben van de Velde (Zwolle) en Henk Sloot (Doetinchem) zijn de gezichten van het onderdeel bedrijfshuisvesting/taxaties. Melden vooral bedrijfsruimtetransacties. 79 (42) (65) Desenco Real Estate Management Provisie: m 2 0 m 2 0 m 2 Een van de eerste partijen die exclusief voor (kantoor)eindgebruikers optrad was Desenco uit Zoetermeer. Zakt dit jaar wat weg in de ranglijst, maar toch goed voor m² aan kantoortransacties voor eindgebruikers. Algemeen directeur en oprichter is Henk Seij. Alberts & Muus Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m 2 60 m 2 Alberts & Muus Bedrijfshuisvesting bestaat sinds Oprichters Vincent Muus en Marijn Alberts opereren vooral in de regio Utrecht. Deze twee jonge adviseurs heben zich met succes ontpopt tot lokale adviseur, met aanhuur, verhuur en beleggingen in kantoren en bedrijfsruimten. Wagenhof Bedrijfsmakelaars Provisie: m m m 2 Alex Dijkman Dulkes en Martijn Hoogstede zijn directeur/eigenaar van dé lokale vastgoedadviseur in Haarlem (opgericht in 2002), die vorig jaar net buiten de top-101 viel, maar nu weer zijn plaats inneemt. Actief in alle vastgoedsegmenten. 80 Q Bedrijfslocaties Provisie: Beleggingen: m m m 2 Q Bedrijfslocaties in Eindhoven werd vorig jaar opgericht door Marc Fitters (1968), die in 1997 begon bij Van Boxtel & Partners. In 2002 richtte hij samen met Peter Bossers het snelgroeiende makelaarskantoor Bossers & Fitters Bedrijfshuisvesting op. Na 10 jaar koos Fitters ervoor met een nieuw kantoor te starten: Q Bedrijfslocaties. 81 (60) Velderberg Vastgoed Provisie: Beleggingen: m 2 0 m 2 0 m 2 Opgericht door voormalig DTZ Zadelhoff-partner Edwin Mulder in Mulder is tevens voorzitter van voetbalclub Go Ahead Eagles. Betrokkenheid bij twee forse transacties in 2012: een beleggingsdeal van ruim 16 mln in Zutphen en een aanhuur van 2200 m² in Hengelo. 82 Westbroek Commercieel Onroerend Goed Advies Provisie: m 2 0 m 2 0 m 2 Westbroek Commercieel Onroerend Goed Advies is opgericht door Rochus Westbroek (ex-cushman & Wakefield). Adviseerde in 2012 Eyeworks van Reinout Oerlemans bij de aankoop van het HES-complex aan het Raamplein in Amsterdam. Is ook actief in de verkoop van woningen in het hogere segment in Amsterdam. 83 Van t Hof Bedrijfshuisvesting Provisie: m m m 2 Onderdeel van de Van t Hof Groep, die commercieel vastgoed combineert met wonen, financieren en verzekeren en vastgoedmanagement. Directeur is Frederik Jan Hordijk. Veel kantoortransacties in het mkb-segment. 84 (59) Comma Vastgoed Provisie: m m m 2 Gespecialiseerd in de markt in Amersfoort. Elzard Engelkens is directeur en makelaar sinds Boy Grizell is in 2008 toegetreden als partner en in 2010 Maarten Stalenhoef. Deden vorig jaar een flink aantal kleinere transacties in kantoorruimte, bedrijfsruime en ook in winkels. 85 (96) Blaauwhof Makelaars Provisie: m m 2 0 m 2 Specialist in bedrijfsruimte in Groot-Amsterdam, die onder leiding van Pieter Blaauwhof al vele jaren actief is. Deed in 2012 weer voornamelijk bedrijfsruimtetransacties, waarvan een groot deel vertrouwelijk is gemeld bij het researchteam van PropertyNL. 86 Voorma en Walch Provisie: m 2 0 m 2 0 m 2 Nieuw in de top-101 is makelaarsbedrijf Voorma en Walch. Zijn vooral bekend als woningmakelaar in Het Gooi, maar doen ook regelmatig commercieel vastgoed objecten. Danken hun positie aan de bijna m² aan transacties die ze deden voor mediabedrijf Talpa op het Mediapark in Hilversum. 87(47) Van de Water Bedrijfsmakelaars Provisie: Beleggingen: m m m 2 Onderdeel van de Van de Water Groep in Breda. Het bedrijf, waar de familie Van de Water de scepter zwaait, met kantoren in Breda, Oosterhout en Tilburg, zakt tengevolge van de ingestorte vastgoedmarkt in de rankings. Goed voor transacties in alle segmenten: kantoren, bedrijfsruimten, winkels en beleggingen. 54 NR. 4/5-5 APRIL 2013 PROPERTYNL MAGAZINE

18 TOP-101 MAKELAARS Jacobus Recourt Bedrijfsmakelaars Provisie: Beleggingen: m 2 0 m 2 0 m 2 Recourt werkt in de omgeving van Amsterdam, is actief op de huizenmarkt en met bedrijfshuisvesting en vastgoedbeheer en heeft ruim 60 medewerkers in dienst. In oktober werd bekend dat MVGM Jacobus Recourt overneemt. Jacobus Recourt zal, als onderdeel van MVGM, onder eigen naam en management van de nieuwe directeur Maurice Kokhuis haar activiteiten voortzetten. 90 (72) (44) Schaub & Partners Bedrijfshuisvesting Provisie: m m m 2 Onder leiding van Mark Schaub is Schaub & Partners een jong en relatief klein kantoor, gespecialiseerd in bedrijfsmatig onroerend goed in met name de regio Rotterdam. Meldde over 2012 een flink aantal kleinere kantoortransacties in Rotterdam en omgeving. Werkt onder meer voor Stichting Woonstad Rotterdam, de grootste stedelijke corporatie van Rotterdam, als adviseur bij de portefeuille commercieel vastgoed van deze corporatie. Fris Bedrijfsmakelaardij Provisie: Beleggingen: m m 2 0 m 2 Onderdeel van de Fris Groep (assurantiën, woningmakelaardij, research, zakelijk vastgoed), dat wordt geleid door Hans Peter Fris. De bedrijfsfilosofie gaat uit van een multidisciplinaire aanpak. Fris Bedrijfsmakelaardij wil dé adviseur voor het Amsterdamse mkb zijn en slaagt daar met een flinke reeks kleinere kantoortransacties heel aardig in. 91 AB&P Vaassen Provisie: Beleggingen: m m m 2 Na afwezigheid vorig jaar terug in de top-101: het Limburgse kantoor AB&P Vaassen in Roermond, in 1994 opgericht door René Vaassen. Tevens actief op de woningmarkt. In 2012 betrokken bij een respectabel metrage van m² bedrijfsruimtetransacties. 92 (80) Van de Zande Makelaardij Provisie: m m 2 0 m 2 Van de Zande is actief op de woningmarkt en bedrijfsmakelaardij en heeft kantoren in Waalwijk, Kaatsheuvel, Vlijmen en Tilburg. In 2012 weer goed voor bijna m² aan bedrijfsruimtetransacties, met name in Waalwijk. 93 Bouman Visscher Van Limbeek Provisie: Beleggingen: m m m 2 Weer terug in de top-101 is Bouman Visscher Van Limbeek. Naamgevers Willem Bouman, Frank Visscher en Harald van Limbeek zijn winkelspecialisten in de aan- en verhuur van winkelpanden op A1-locaties op landelijk niveau. De onderneming houdt kantoor in Amsterdam. 94 Synchro Bedrijfsmakelaardij Provisie: m m m 2 Synchro Bedrijfsmakelaardij is in 2001 gestart als een jong makelaarskantoor, gespecialiseerd in bemiddeling en bedrijfstaxaties van bedrijfsruimten gelegen in geheel Zuidwest-Nederland en Zeeland. Komen nu weer terug in de top-101 met ruim m² aan bedrijfsruimtetransacties. 95 Provisie: Beleggingen: (68) Overduin & Casander Bedrijfsmakelaars m m m 2 Theo Overduin en Paul Casander zijn al jaren bekende gezichten op de noordelijke commercieel vastgoedmarkt. Het bedrijf bestaat sinds Flink metrage aan winkeltransacties in 2012 in de stad Groningen, maar ook daarbuiten. 96 (50) Provisie: (70) Ruijters Bedrijfsmakelaars m m m 2 Onderdeel van de Ruijters Groep (woningen, financieel advies, vastgoedbeheer, commercieel vastgoed), die al zo n 50 jaar actief is in Zuid-Limburg. Zakte flink weg in de ranking, vooral omdat dit jaar geen beleggingstransacties zijn gemeld. Kantoren in Maastricht, Heerlen en Sittard. 97 Swart Bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m m 2 Nieuw in de top-101 is Swart Bedrijfshuisvesting uit Rotterdam. Het bedrijf is in 2010 opgericht door Ed Swart, die eerder werkte bij Kolpa Makelaars. Deed in 2012 kantoor-, bedrijfsruimte-, winkel- en beleggingstransacties in de gehele regio. Doldersum Vastgoed Bemiddeling & Advies Provisie: Beleggingen: m 2 0 m m 2 Familiebedrijf Doldersum uit Hoogeveen daalt in de ranking, maar was vorig jaar toch goed voor 3000 m² aan winkeltransacties en 12,7 mln aan beleggingen. Sinds 2010 is Casper Doldersum (ex-dtz) bezig met het uitbreiden van de activiteiten op het gebied van commercieel vastgoed. Is ook actief in Duitsland. PROPERTYNL MAGAZINE NR. 4/5-5 APRIL

19 99 Saris & Partners Makelaars in bedrijfshuisvesting Provisie: Beleggingen: m m m 2 Saris & Partners Makelaars is in 1999 opgericht door Toin Saris. Positioneert zich als een echte mkb-adviseur in de regio Den Bosch en dat komt ook tot uiting in de brede reeks transacties in alle segmenten die de onderneming in 2012 wist te realiseren. Vooral deals in Den Bosch, Boxtel en Schijndel. 100 (93) Van Rossum Makelaars Bedrijfshuisvesting Utrecht Provisie: m 2 0 m m 2 Onder leiding van Erik van Rossum is Van Rossum Makelaars al jaren actief in de regio Utrecht. In 2012 werd wederom een fors aantal winkeltransacties gemeld. Het bedrijf zakt licht opzichte van Specialisme van Van Rossum is onder meer projectontwikkeling. 101 (73) Charles Suijkerbuijk Makelaardij o.z. Provisie: m m m 2 Vorig jaar nieuwkomer in de top-101. In de regio Roosendaal actief met bedrijf- en woningmakelaardij. Charles en Joost Suijkerbuijk waren vorig jaar betroken bij 3600 m² aan kantoortransacties en m² bedrijfsruimte. Waren onder meer namens de eigenaar betrokken bij een grote bedrijfsruimtetransactie op de Borchwerf in Roosendaal: Rockwool huurde daar m². INDEX 3STONE REAL ESTATE 29 AB&P VAASSEN 91 ALBERTS & MUUS BEDRIJFSHUISVESTING 77 AMGEA VASTGOED ADVISEURS 75 ANS DE WIJN BEDRIJFSHUISVESTING 19 APPELHOVEN VASTGOEDADVISEURS 27 ARCURIS BEDRIJFSHUISVESTING 63 BARNHOORN BEDRIJFSMAKELAARDIJ 74 BASIS BEDRIJFSHUISVESTING 22 BERNHEZE MAKELAARS & ADVISEURS 50 BILFINGER V/H EPM ACTYS 43 BLAAUWHOF MAKELAARS 85 BLOK MAKELAARDIJ 57 BNP PARIBAS REAL ESTATE V/H HOLLAND REALTY PARTNERS 11 BOSSERS & FITTERS BEDRIJFSHUISVESTING 18 BOUMAN VISSCHER VAN LIMBEEK 93 BREGMAN BEDRIJFSMAKELAARDIJ 61 BROERSMA BEDRIJFSMAKELAARDIJ 34 BT MAKELAARS 73 CAPITAL VALUE 14 CASTANEA BEDRIJFSMAKELAARS 35 CBRE 3 CHARLES SUIJKERBUIJK MAKELAARDIJ O.Z. 101 COG MAKELAARS 26 COLLIERS INTERNATIONAL 6 COMMA VASTGOED 84 CUSHMAN & WAKEFIELD 4 DE BOORDER BEDRIJFSHUISVESTING 31 DE MIK BEDRIJFSHUISVESTING 23 DELTA STATE MAKELAARS EN VASTGOEDADVISEURS 37 DESENCO REAL ESTATE MANAGEMENT 76 DK MAKELAARS 41 DOLDERSUM VASTGOED BEMIDDELING & ADVIES B.V. 98 DRS MAKELAARS 16 DTZ ZADELHOFF 1 DYNAMIS 5 ESTADIUM REAL ESTATE ADVISORY 55 FAASSE & FERMONT BEDRIJFSHUISVESTING 68 FADDEGON REAL ESTATE 42 FRIS BEDRIJFSMAKELAARDIJ 90 HB KROESE PATERNOTTE 15 HOPMAN & SCHREUDER BEDRIJFSHUISVESTING 47 IBG 20 IJSSELSTREEK ZAKELIJK 70 JACOBUS RECOURT BEDRIJFSMAKELAARS 89 JANSEN NADORP WEATHERALL 67 JONES LANG LASALLE 2 KLOTZ BEDRIJFSHUISVESTING 59 KOKELENBERG & OUWEHAND VASTGOED ADVISEURS 44 KOOISTRA FEENSTRA BEDRIJFSMAKELAARS 60 KUIJS REINDER KAKES 32 LUC VASTGOED ADVISEURS 51 MAKELAARDIJ HOEKSTRA 72 MENS BEDRIJFSMAKELAARDIJ 66 MVGM BEDRIJFSHUISVESTING 21 NADORP BEDRIJFSMAKELAARS 28 NAI NETHERLANDS 45 NL REAL ESTATE 12 OVERDUIN & CASANDER BEDRIJFSMAKELAARS 95 P VAN DEN BOSCH BEDRIJFSMAKELAARS 25 PALZUID VASTGOED 46 PIETER HAVERKAMP BEDRIJFSMAKELAARDIJ 38 PROMINENT VASTGOED 65 Q BEDRIJFSLOCATIES 80 RAIMOND WEENINK BEDRIJFSMAKELAARDIJ 10 REBO - VAN DER WORP BEDRIJFSMAKELAARS 78 ROB SWART BEDRIJFSHUISVESTING 39 RSP MAKELAARS 17 RUIJTERS BEDRIJFSMAKELAARS 96 SARIS & PARTNERS MAKELAARS IN BEDRIJFSHUISVESTING 99 SAVILLS 9 SCHAUB & PARTNERS BEDRIJFSHUISVESTING 88 SOLVED 30 SPRING REAL ESTATE 36 STATEMENT REAL ESTATE 48 SWART BEDRIJFSHUISVESTING 97 SYNCHRO BEDRIJFSMAKELAARDIJ 94 THOMA BEDRIJFSMAKELAARS 24 UNIEK BEDRIJFSMAKELAARS 49 VALKERING & CO VASTGOED - MAKELAARS 54 VAN DE LAAR MAKELAARS 58 VAN DE RIJT VASTGOEDCONSULTANTS & MAKELAARS 69 VAN DE WATER BEDRIJFSMAKELAARS 87 VAN DE ZANDE MAKELAARDIJ 92 VAN DIJK & TEN CATE VASTGOEDADVISEURS 13 VAN GOOL ELBURG 7 VAN ROSSUM MAKELAARS BEDRIJFSHUISVESTING UTRECHT 100 VAN SPLUNTER BEDRIJFSHUISVESTING 56 VAN STEKELENBURG ROOIJAKKERS (INCL REINBURG VASTGOEDBELEGGINGEN) 40 VAN T HOF BEDRIJFSHUISVESTING 83 VAN VLIET BEDRIJFSMAKELAARS 52 VASTGOED INTERVISIE 71 VELDERBERG VASTGOED 81 VOORMA EN WALCH 86 WAGENHOF BEDRIJFSMAKELAARS 79 WALTMANN BEDRIJFSHUISVESTING 62 WESTBROEK COMMERCIEEL ONROEREND GOED ADVIES 82 WILLAARTS EN WILLAARTS MAKELAARS EN TAXATEURS 64 WPM GROEP 8 XO PROPERTY PARTNERS 33 ZOONEN COMMERCIEEL VASTGOED NR. 4/5-5 APRIL 2013 PROPERTYNL MAGAZINE

20 D leeuwarden Regionale verhoudingen binnen de Top-101 DTZ ZADELHOFF IN 11 REGIO S OP ÉÉN. REGIONALE MAKELAARS WINNEN TERREIN 1 AMSTERDAM E.O. PROVISIE IN 1 DTZ Zadelhoff CBRE Jones Lang LaSalle Van Gool Elburg Van Dijk & Ten Cate Colliers International DRS Makelaars P van den Bosch Bedrijfsmakelaars NL real estate Savills MIDDELBURG VLISSINGEN 19 GOES TERNEUZEN leiden 6 den haag SCHIEDAM DELFT HAARLEM HOOFDDORP NIEUW-VENNEP rotterdam 15 dordrecht 18 breda ROOSENDAAL BERGEN OP ZOOM ENKHUIZEN ALKMAAR HOORN 7 hilversum 8 amersfoort utrecht 3 10 lelystad ZAANDAM 12 amsterdam almere GOUDA CAPELLE A/D IJSSEL AMSTELVEEN ALPHEN AAN DE RIJN ZOETERMEER SCHIPHOL NIEUWEGEIN HOUTEN WAALWIJK tilburg ZEIST TIEL ZALTBOMMEL den bosch VEENENDAAL BEST HELMOND eindhoven VELDHOVEN OSS EMMELOORD KAMPEN 9 arnhe ELST nijmegen 4 5 z apeldo 16 UDEN VEN WEERT 11 RO 2 HAAGLANDEN PROVISIE IN 1 DTZ Zadelhoff Jones Lang LaSalle COG Makelaars CBRE Nadorp Bedrijfsmakelaars Rob Swart Bedrijfshuisvesting Hopman & Schreuder Bedrijfshuisvesting Frisia Makelaars (Dynamis) Stone Real Estate Amgea Vastgoed Adviseurs ZUIDOOST BRABANT PROVISIE IN 1 DTZ Zadelhoff Bossers & Fitters Bedrijfshuisvesting Verschuuren & Schreppers (Dynamis) Raimond Weenink Bedrijfsmakelaardij Colliers International Jones Lang LaSalle Van Stekelenburg Rooijakkers Brabavast CBRE Heuvel Vastgoed SITTARD-GELEEN maastricht HEE 3 UTRECHT E.O. PROVISIE IN 1 DTZ Zadelhoff Ans de Wijn Bedrijfshuisvesting De Boorder Bedrijfshuisvesting Jones Lang LaSalle Molenbeek Makelaars (Dynamis) Waltmann Bedrijfshuisvesting IJsselstreek Zakelijk Statement Real Estate Alberts & Muus Bedrijfshuisvesting Van Dijk & Ten Cate HAARLEMMERMEER PROVISIE IN 1 DTZ Zadelhoff Cushman & Wakefield CBRE NL real estate Jones Lang LaSalle BT Makelaars DRS Makelaars Urban Properties Colliers International Savills MIDDEN BRABANT PROVISIE IN 1 Raimond Weenink Bedrijfsmakelaardij DTZ Zadelhoff RSP Makelaars Palzuid Vastgoed CBRE Willaarts en Willaarts Klotz Bedrijfshuisvesting HRS Bedrijfsmakelaars (Dynamis) Van de Zande Makelaardij Bernheze Makelaars & Adviseurs FLEVOLAND PROVISIE IN 1 Arcuris Bedrijfshuisvesting Jones Lang LaSalle XO Property Partners Appelhoven Vastgoedadviseurs CBRE Spring Real Estate DTZ Zadelhoff Van Westrhenen Bedrijfsmakelaardij Van Gool Elburg Zuiver Almere Vastgoed Adviseurs NR. 4/5-5 APRIL 2013 PROPERTYNL MAGAZINE