Themamiddag SER-advies Toekomstvisie. 27 februari 2015
|
|
- Esther Lotte Brouwer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Themamiddag SER-advies Toekomstvisie 27 februari 2015
2 Welkom Kick van der Pol voorzitter Pensioenfederatie
3 SER Advies Toekomst Pensioenen Kees Goudswaard Themamiddag, Den Haag, 27 februari 2015 Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Economie Leiden University. The university to discover.
4 Adviesvraag kabinet hoe kijkt de SER aan tegen de toekomst van de aanvullende pensioenen en de transitiepaden die daarvoor nodig zijn? specifiek wordt visie gevraagd op de volgende thema's: collectiviteit, keuzevrijheid en maatwerk risicodeling en / of herverdeling vermogensopbouw voor pensioen, wonen en zorg Leiden University. The university to discover.
5 Sterke punten stelsel collectiviteit en risicodeling maar: welvaartswinst collectieve risicodeling is wel minder geworden (Netspar Brief 1) Nederland scoort nog goed op toereikendheid pensioenen maar: er zijn wel grote verschillen in pensioenopbouw (Netspar Brief 2) relatief lage uitvoeringskosten Leiden University. The university to discover.
6 Zwakke punten stelsel 1 nominale pensioentoezeggingen leveren geen koop-krachtbestendig pensioen op gedaald vertrouwen als gevolg van (indexatie)kortingen ondoorzichtige en soms moeilijk te rechtvaardigen herverdeling weinig transparantie Leiden University. The university to discover.
7 Zwakke punten stelsel 2 onvoldoende aansluiting bij ontwikkelingen op de arbeidsmarkt weinig ruimte voor maatwerk en keuzevrijheid pro cyclische economische effecten (grote rente-gevoeligheid) Leiden University. The university to discover.
8 Toetsingscriteria scenario's pensioenresultaat (toereikendheid) aansluiting op maatschappelijke trends (transparantie, mogelijkheden tot maatwerk / keuzevrijheid, aansluiting op arbeidsmarkt, evenwicht tussen generaties) economische effecten transitie (hoe kom je bij het eindbeeld) Leiden University. The university to discover.
9 Vier varianten 1. Uitkeringsovereenkomst met degressieve opbouw; twee subvarianten: a. nominaal b. voorwaardelijk / gericht op geïndexeerd pensioen 2. Nationale pensioenregeling uitkeringsregeling voor alle werkenden doorsneesystematiek blijft bestaan Leiden University. The university to discover.
10 Vier varianten 3. Persoonlijk pensioenvermogen met vrijwillige risicodeling persoonlijke kapitaalsopbouw risicodeling zeer beperkt maximale keuzevrijheid / flexibiliteit 4. Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling persoonlijke kapitaalsopbouw verplichte deling langlevenrisico collectieve risicodeling met verschillende opties, biometrisch, beleggingsrisico's met bestaande generaties, idem met toekomstige generaties Leiden University. The university to discover.
11 Beoordeling variant 4 scoort goed op toereikendheid, aansluiting maatschappelijke trends, economische effecten scoort slecht op transitie; dubbele transitie: overstappen op degressieve opbouw overstappen van uitkeringsovereenkomst op persoonlijke kapitaalsopbouw conclusie: 'interessant, maar onbekend' Leiden University. The university to discover.
12 Keuzevrijheid diverse onderzoeken: meerderheid mensen willen meer keuzevrijheid in beginsel welvaartsverhogend en kan betrokkenheid met pensioen vergroten maar: van bestaande keuzemogelijkheden wordt niet veel gebruik gemaakt en de vraag is of mensen in staat zijn verantwoorde pensioenkeuzes te maken; in ieder geval goede keuze-architectuur noodzakelijk (standaardkeuzes) Leiden University. The university to discover.
13 Uitruilen meer keuzevrijheid beperkt risicodeling, geeft hogere uitvoeringskosten en kan ten koste gaan van toereikendheid pensioen de SER is daarom enigszins terughoudend als het gaat om meer keuzevrijheid dat ligt anders bij maatwerk, zoals bijv risicoprofiel meer afstemmen op leeftijd; hier geen uitruil met risicodeling en toereikendheid Leiden University. The university to discover.
14 Pensioen, wonen en zorg betere verbindingen kunnen voordelen bieden (meer integrale benadering van pensioen) nadere doordenking is nodig, want het wordt al snel erg ingewikkeld en ook hier zijn uitruilen met risicodeling en toereikendheid aan de orde voorbeeld: deel pensioen als lump sum opnemen tbv aanpassen eigen woning uitruil met delen langleven-risico; gevaar van later een groter beroep op publieke middelen Leiden University. The university to discover.
15 ZZP en pensioen zelfstandigen hebben relatief vaak een ontoereikend pensioen zzp'ers vormen zeer heterogene groep: een deel kan en wil zelf voor pensioen zorgen, voor ander deel is dat moeilijk meer inzicht in pensioenpositie onderscheiden groepen nodig advies schetst al wel diverse mogelijkheden om pensioen zzp'ers te verbeteren, maar maakt in dit stadium nog geen keuze Leiden University. The university to discover.
16 Verkenning variant 4 overgangsprobleem 1: kan er een evenwichtig transitiepad voor afschaffen doorsneesystematiek worden gekozen, dat ook jurisch houdbaar is? overgangsprobleem 2: kunnen oude en nieuwe rechten bij elkaar worden gehouden? de mogelijkheid om risico's tussen generaties te blijven delen de vorm van verplichtstelling die passend is bij de mate van risicodeling die sociale partners afspreken Leiden University. The university to discover.
17 WORDT VERVOLGD Leiden University. The university to discover.
18 Reactie op SER advies: Persoonlijke Pensioen met Risicodeling (PPR) Theo Nijman Tilburg University 27 februari 2015
19 Inleiding SER analyseert vier varianten voor pensioenstelsel van toekomst Analyse SER gedegen; argumentatie herkenbaar Afscheid doorsneesystematiek via introductie NDC ontbreekt Heldere eigendomsrechten en aanpassingsregel (publiek PPR) Over vierde variant wordt o.a. gezegd: Kan een interessante maar nog onbekende variant zijn voor de toekomst. De raad gaat de nadere invulling en de vraag hoe daar eventueel te komen verder verkennen Kern deze presentatie: werking van die vierde variant ( PPR ) 19
20 Opzet presentatie Wat zijn bezwaren van nieuwe FTK contract? Wat probeert PPR voorstel te bereiken? Hoe werkt een PPR? Welke verschillen t.o.v. nieuwe FTK uitkeringsovereenkomsten? Transparantie en daarmee herstel van vertrouwen Angel uit de rekenrentediscussies Maatwerk en flexibiliteit Ouderen lopen niet langer renterisico s in belang van jongeren Vereenvoudigt flexibele inleg (b.v. zzp-ers) en opname (b.v. aanpassingen aan eigen huis) Transitievragen 20
21 Pensioenproblemen nu Lange tijd niet indexeren in nieuw FTK Grote gevoeligheid nominale rente Ouderen dragen renterisico van jongeren Destabiliserende macroeconomische effecten Complexiteit, onduidelijke relatie inleg en uitkering en ad hoc aanpassingen regelgeving eroderen vertrouwen Ingebouwde conflicten jongeren en ouderen Beleggingsspagaat: tegenstelling ouderen en jongeren Risicosegmentatie net als segmentatie in communicatie Verdeling collectieve vermogen: rekenrente discussie Overheid schrijft pensioenproduct in FTK gedetailleerd voor Uit angst voor intergenerationele strijd over indexatie en korting. Nauwelijks keuzeruimte fondsbestuur 21
22 PPR combineert collectief.. Collectief beleggen Expertise Toegang tot andere asset classes Lage kosten Risico s delen die op financiële markten niet gedeeld kunnen worden Langlevenrisico (micro en macro) Eventueel: delen beleggingsrisico met nieuwe opbouw Fondsbestuur bepaalt keuzemenu deelnemers Verplichte deelname aan collectief (+ inleg, +verzekeringssolidariteit) Levenslange uitkering, uitruil partnerpensioen, Keuze ingangsdatum, hoog-laag Hooguit zeer beperkte vrijheid beleggingsbeleid Inzetten pensioen voor aanpassen eigen woning, zorg, arbeidsongeschiktheid.. Discretie pensioenfondsbestuur tbv macroeconomische dynamiek 22
23 ..met individueel Persoonlijke PensioenRekening behoudt gewenste collectieve elementen en voegt toe Vertrouwen door eenvoud en transparantie Helder eigendomsrecht en angel uit rekenrente discussie Maatwerk door risicosegmentatie PPR betekent NIET dat mensen in de toekomst hun eigen pensioen moeten regelen door zelf te beleggen (KNVG/NVOG) 23
24 Persoonlijke Pensioen met Risicodeling
25 Persoonlijk Pensioen met Risicodeling Persoonlijk: Specificeert de waarde die voor jou is opgebouwd Transparant waardoor jouw waarde verandert Maatwerk in risicobeheer Pensioen: Levenslange uitkering Betaalbaar omdat bij overlijden niet vervalt aan nabestaanden Blijf primair communiceren in termen inkomen Risicodeling: Langleven risico individu Stijging levenverwachting Eventueel ook intergenerationeel etc. 25
26 Persoonlijk Pensioen met Risicodeling (PPR) Financiëel rendement Biometrisch rendement Resultaat onderlinge solidariteitsafspraken Individueel vermogen uit vorige periode Individueel vermogen voor volgende periode Inleg Uitbetaling 26
27 Toelichting overlevingsrendement. Situatie voor overlijden 27
28 Toelichting overlevingsrendement. Situatie na overlijden Voor overlijden Na overlijden 5 * 4 muntjes; 4 * 5 muntjes; 28
29 29
30 Ontvlechten functies pensioenen Ontvlecht wirwar van functies en maak knoppen die fondsbestuur en/of individu kunnen instellen 30
31 Nieuwe combinaties: pensioeninnovatie Education Working Retired 31
32 Het projectierendement in PPR PPR kent geen collectieve dekkingsgraad Aanpassing rekenrente verschuift geen waarde tussen deelnemers Wel is er een projectierendement: Kies dit rendement zo dat levenslange uitkering duurzaam is Fondsbestuur kiest projectierendement Nominale versus reële ambitie Overheid stelt randvoorwaarden Koester levenslange karakter 32
33 Rekenrente in uitkeringsregelingen en PPR Rekenrente in uitkeringsregelingen heeft twee rollen: Waardering van aanspraken (inclusief intergenerationele verdeling) Snelheid waarmee uitgekeerd wordt Aanpassing rekenrente en indexatieregels verschuift waarde tussen generaties Private pensioenen gepolitiseerd Overheid schrijft uitkeringsregelingen gedetailleerd voor PPR ontvlecht: projectierente alleen tweede rol Ander projectierendement ( rekenrente ) verschuift waarde van individu in tijd maar verschuift geen waarde tussen individuen Kern argument tegenstanders macrostabiele projectierente van tafel 33
34 Voordelen PPR Bevordert transparantie en vertrouwen Heldere link inleg, beleggingsrendement en uitkering Vereenvoudigt waardeoverdracht Geen externe effecten collectieve of individuele keuzes Pensioen wordt weer privaat Flexibiliteit en maatwerk Meer maatwerk en discretie in beleggingsprofiel Welk renterisico afdekken (hoe reëel is het contract)? Meer collectieve discretie in solidariteitsafspraken Verschillende vormen PPR: meer of minder risicodeling Hoe delen macro langlevenrisico? Delen schokken met toekomstige opbouw? 34
35 Beoordeling varianten SER Transitievragen van groot belang 35
36 Transitievragen In deze presentatie niet stil gestaan bij doorsneesystematiek Ook complicatie voor SER varianten I en III SER rapport weinig aandacht aan veelbelovende NDC variant Ontvlecht publieke (omslag, IGR, zzp) en private verantwoordelijkheden Als gekozen wordt voor PPR is er nog een transitievraag aan de orde Omzetten van rechten of oude rechten in apart system Benut regels FTK om oude rechten te waarderen Zie ook (met name rapport projectgroep 18 december 2014) 36
37 Hoe verder? Hoofdlijnennotitie SZW toegezegd voor mei 2015 PPR sluit goed aan bij vijf rode draden uit Pensioendialoog PPR direct beschikbaar voor verbeteren uitkeringsfase premieregelingen (hoofdlijnennotitie december 2014) Nadere verkenning in komende maanden Meerwaarde PPR over uitkeringsregelingen kwantificeren PPR met uitgebreide risicodeling Transitievragen naar PPR voor uitkeringsovereenkomsten NDC variant: niet nog meer sparen (vgl. DNB) 37
38 Mission Netspar contributes to the ongoing improvement of financing opportunities for the old age of Dutch and European citizens through network development, formulating and executing scientific research and knowledge transfer programs.
39 PPR en Rode draden 1 en 2 Pensioendialoog Maak de pensioenen transparanter en beter uitlegbaar In PPR is er heel directe link tussen inleg, vermogen en uitkering Solidariteit transparant Veranderende arbeidsmarkt vereist hervorming pensioenstelsel Overdraagbaar, persoonlijk vermogen (gekoppeld aan individu) Flexibele inleg mogelijk door heldere waarde (zzp) Indien gewenst vermogen inzetbaar persoonlijke omstandigheden en bedrijf (zzp) 39
40 PPR en Rode draden 3 en 4 Pensioendialoog Roep om meer aansluiting bij individuele behoeftes Deelnemers verschillende omstandigheden en voorkeuren Deelnemers kunnen veel keuzes niet overzien Fondsbestuur kiest welk keuzemenu beschikbaar is voor deelnemers en kiest standaardoptie Keuzes moeten niet ten koste kunnen gaan van anderen Solidair, maar hoe en met wie Verzekeringssolidariteit wezenlijk Levenslange uitkering van belang voor individu en overheid Verplichtstelling moet kunnen blijven, ook zonder doorsneesystematiek Maatwerk ( keuze!) waar het kan, blijf collectief verzekeren 40
41 PPR en Rode draad 5 Pensioendialoog Verantwoordelijk maar wie? Ontvlechten maakt herschikking verantwoordelijkheden mogelijk Wie gaat (in PPR) waar over? Overheid alleen randvoorwaarden Levenslange uitkering, maximale gefaciliteerde inleg, maximale IGR ( doorschuiven rekening naar toekomst ) Sociale partners Inleg, ambitie (reëel/nominaal), solidariteitselementen, waaronder risicodeling met toekomst Pensioenfondsen/verzekeraars Keuzemenu beleggingen, uitkeringen (projectierendement) Collectieve inkoop Individu: keuzes binnen keuzemenu 41
42 Event Netspar, Pensioenfederatie en Verbond van Verzekeraars 27 feb 2015 Jan Tamerus
43 Blij met het SER advies We moeten in beweging komen De premieovereenkomst lijkt de nieuwe maatschappij beter te accommoderen Maar levert die wel een goed pensioen op voor opeenvolgende generaties? We hebben ook veel te verliezen Dus grondige verkenning nodig Kunnen we er onze waarden voor een goed pensioen in kwijt? Hoe transparant en rationeel kunnen we collectief risicodelen maken? Kan het dan nog en willen we het dan nog? En (hoe) gaan we dan de stap maken? Dus verstandig dat we die verkenning nu eerst gaan doen 43
44 Blijven zitten is geen optie: De omgeving (het werk, de mens) verandert QE extreem lage rente economie demografie A Nieuw FTK: Financiële Houdbaarheid arbeidsmarkt maatschappij Klijnsma: Maatschappelijke Houdbaarheid 44
45 Dat vraagt om een nieuw huis Flexibiliteit Aanpasbaar voor schokken Aanpasbaar voor unknown unknowns Grote rentegevoeligheid moet minder Herbezinning op risicoprofiel en (toe)deling risico s Werkgever trekt zich terug als risico-sponsor In welk contract stappen nieuwe generaties nog in? Maatwerk over de levensfase of levensloop In risicoprofiel: lost generatiespanning op In overgang naar pensionering en uitkeringsprofiel In premie-inleg Keuzevrijheid Ja, maar.gereguleerd, default, keuzestress, kosten, zorgplicht Transparantie 45 Eenvoud en uitlegbaarheid: zien, begrijpen en vertrouwen Disciplineert beleidskeuzes en beheer
46 maar de fundamenten zijn nog goed Bescherming tegen het niet of onvoldoende zelf regelen van pensioen; geldt voor alle werkenden, in individueel en maatschappelijk belang Welvaartsvaste AOW is basis, maar niet genoeg Inkomensgerelateerd, koopkrachtbestendig en levenslang Pensioen is voor pensioen en dus voor later Werkgever en werkende zorgen samen voor voldoende premie Stabiliteit: macrostabiliteit; stabiele premie; stabiele uitkering Risicodeling binnen en tussen generaties Lange termijn beleggingsbeleid voor het beste resultaat Verplichtstelling maakt risicodeling, lange termijn focus en collectiviteit mogelijk Lage kosten door schaalgrootte, eenvoud en het werken 46 zonder winstoogmerk
47 De premieovereenkomst wordt verbeterd ?? Huidige wetgeving Nieuwe wet: verbeterde premieovereenkomst (resultaat van TOCO) Collectieve premieovereenkomst met aanvullende risicodeling Progressieve premiestaffel Verplichte inkoop bij pensionering Zonder collectieve risicodeling Doorbeleggen na pensionering Geleidelijke inkoop in collectief mogelijk Beperkte risicodeling binnen collectief Ruimere risicodeling tussen generaties (bijv. collectieve buffer) Mogelijkheid van een leeftijdsonafhankelijke ( vlakke ) premie? Hoofdlijnennota SZW 19/12/2014 SER-advies variant IV-C 47 spoor 1 spoor 2
48 Dat biedt kansen om te vernieuwen en verbinden Reële uitkeringsovereenkomst (macrostabiele discontovoet) Collectieve premieovereenkomst met risicodeling Verbeterde premieovereenkomst Nominale uitkeringsovereenkomst (Nieuw FTK) Ontbrekende waarden: Indexeringsperspectief LT beleggen Rentespagaat (stabiliteit) Ontbrekende waarden: Risicodeling Verplichtstelling (?) Individuele premieovereenkomst Ontbrekende waarden: Risicodeling Voldoende premie LT beleggen Stabiliteit Verplichtstelling (?) 48 Kritiek: Doorsneesysteem Geen maatwerk Geen keuzevrijheid ZZP Arbeidsmarkt Gebrek aan transparantie Verkenning: Kan het met risicodeling? Kan het met behoud verplichtstelling? Levert het een goed pensioen?
49 De premieovereenkomst met collectieve risicodeling Model SER IV-C = doorontwikkeling verbeterde premieovereenkomst Vlakke premie of progressieve staffel? Vastgesteld vanuit een pensioendoel! bij/af: bijdrage risicodeling Voorwaardelijke levenslange uitkering (koopkracht!) collectief rendement uit life-cycle 49
50 Collectiviteit, risicodeling en verplichtstelling zijn essentieel, maar alleen waar men het wil en het kan Collectiviteit geeft schaal en toegang tot risicodeling Voor kanssolidariteit (jij leeft langer dan ik) Voor kostenefficiency (uitvoering en betere en goedkopere toegang tot lange termijn beleggen) Pensioenfondsen kunnen meer dan financiële markten Langleven, inflatie, risico delen tussen generaties Belang van collectieve risicodeling is groot Doel: betaalbaar inkomensgerelateerd en koopkrachtbestendig pensioen Dat vraagt om rendement en dus: risico nemen Dat risico wil je spreiden en delen (Wat is hierin de optimale mix?) Omwille van stabiliteit, genoeg=genoeg, dempen pech en geluk Geeft welvaartswinst voor individu en BV Nederland En niemand verschaft zekerheid: risicodeling is het nieuwe fundament Verplichtstelling geeft continuïteit aan risicodeling en benutten lange termijn beleggen APF biedt nieuwe mogelijkheden op risico delende collectieven, mits ook verplicht gestelde BPF-en 50 daar in kunnen
51 Pensioeninnovatie gloort: van anonieme/emotionele naar transparante/rationele risicodeling Schokken uitsmeren Geeft stabiliteit (vertrouwen!) Maar uitsmeren met jezelf is geen risicodeling Dus: werk met een open AFS : de toekomst is nodig Collectieve buffer voor gemene rekening Dempen: geluk nu (deels) bewaren voor pech straks Genoeg=genoeg (sowieso afgedwongen door fiscus) Opvangen unknown unknowns (discretionaire ruimte) Werkkapitaal voor actuariële resultaten Vergroot robuustheid stelsel Interne swapmarkt invullen 51 Macro langleven en inflatie Niet-verhandelbare risico s, dus subjectiviteit onontkoombaar Kunnen beprijzing longevity en inflation linked bonds helpen?
52 (Hoe) komen we de sloot over? Premie- overeenkomsten Uitkerings- overeen komsten 52 Vooral ook een politieke vraag en een vraag van vertrouwen
53 Heeft verkenning kans van slagen? Vanuit hun waarden kiezen werknemers voor: Model IB: uitkeringsovereenkomst zonder zekerheidsmaat en met macro stabiele discontovoet In lijn met Pensioenakkoord en met Sociaal akkoord Geeft goed pensioen en is adequaat antwoord op financiële houdbaarheid Geen antwoord op arbeidsmarkt- en maatschappelijke houdbaarheid Vraag: zijn macro stabiele discontovoet (subjectief) en invaren haalbaar??? 53 SER IV C: premieovereenkomst met collectieve risicodeling, ook met de toekomst en via buffers en met verplichtstelling Wel de sloot over, maar met behoud van de huidige sterkmakers Goed antwoord op arbeidsmarkt- en maatschappelijke houdbaarheid Vraag: geeft dit een voldoende goed pensioen? Vraag: is echte risicodeling in te bouwen in de premieovereenkomst??? Vraag: is de transitie haalbaar?
54 Zonder water bij de wijn gaat het niet lukken Marktwaarde-denkers Accepteer transparant en legitiem bepalen interne marktprijzen voor risicodeling tussen de persoonlijke vermogenspotjes Accepteer transparant gemanagede buffers als dak erboven Genoeg = genoeg en wie bewaart heeft wat (Kahneman) IORP is sociale instelling die opereert op financiële markten (zoals een coöperatie, een onderlinge, een VvE) Werkgevers Deel de inspanning en zorg voor goed pensioen Stop er voldoende premie in Betaal mee aan de transitie Het is ook jullie oudedagsverzekering! Overheid Faciliteer en geef ruimte, ook voor de transitie; zet niet te vroeg hekken Bied een wenkend perspectief; nodig uit tot de sprong 54
55 En werknemers dan? Accepteer de andere arbeidsmarkt Accepteer de deelnemersvraag: wat zit er voor mij in de pot? Dus naar een actuarieel faire combi inleg-opbouw Accepteer de kwetsbaarheid voor transparantie Het kan juist helpen in de bestuurlijke discipline Accepteer dat de doorsneesystematiek niet langer past en accepteer dat de transitie geld kost Werk aan je legitimiteit; verdien die opnieuw 55
56 Zonder water bij de wijn gaat het niet lukken Dat geldt ook voor de transitie Doorsneesystematiek Actuarieel fair: hoe doen we dat? Wie gaat het betalen? Verken ook deze: Werkgeverspremie leeftijdonafhankelijk Werknemerspremie (gematigd) progressief Van aanspraken naar vermogen Rentegevoeligheid verminderen Snelle transitie Mag dat/kan het? Zo niet: oud en nieuw in APF met afspraken over risicodeling? 56
57 Als we de sprong niet wagen: hybride contract als (politiek) compromis? Uitkeringsovereenkomst Sterk afgetopt en lagere opbouw Met nominale zekerheidseis en grote rentegevoeligheid Met handhaven doorsneesystematiek Met handhaven verplichtstelling? Zzp-ers er in halen Wordt dat de nationale regeling (SER II)? Daarbovenop de verbeterde premieovereenkomst van Klijnsma Vrijwillig? Arbeidsvoorwaarde? Fiscale facilitering? Leeftijdsonafhankelijke premie of progressieve staffel? Is in feite een stilzwijgende gedeeltelijke afschaffing van de 57 doorsneesystematiek, maar dan zonder compensatie
58 Samen wonen in een eigentijds pensioenhuis Collectieve Buffer Individueel appartement Collectieve Buffer Individueel appartement Collectieve Buffer Individueel appartement AOW AOW AOW 58
59 Reactie op SER-advies en visie op de toekomst Gerard Riemen directeur Pensioenfederatie.
60 Mee met de tijd Netspar-bijeenkomst 27 februari 2015 SER-advies toekomst aanvullende pensioenen belicht
61 Vasthouden aan oude overtuigingen? 61
62 Overstap nieuw DC maakt stelsel toekomstvast Nieuwe DC-regelingen: sluiten goed aan op een dynamische arbeidsmarkt en economie zijn transparant: aanspraken gelijk aan de financiële waarde bieden mogelijkheid tot synergie met de domeinen zorg en eigen woning in de uitkeringsfase zijn beter bestand tegen vergrijzing 62
63 Schrikbeelden over DC? Zelf beleggen? Geen enkele vorm van solidariteit? Engelse toestanden? Elementen die breed onderkend worden als must-haves: Collectiviteit Deling biometrische risico s 63
64 Vormgeving en architectuur: aandachtspunten Eenvoud! Herkenbaarheid Keep in mind: vergrijzing, flexibilisering en outsourcing van arbeid. 64
65 Vormgeving en architectuur: keuzevrijheid Terugtredende overheid Technologie Individualisering Individuele Keuzevrijheid? Flexibele arbeidsmarkt Meer eenpersoonshuishoudens 65
66 Vormgeving en architectuur: optimalisering DC Conversiemoment: lage rentestand Optimalisering opbouwfase Nu al ingezet: innovatie hoeft niet te wachten Korte termijn: optimalisering DC Lange termijn: inbedding in hele stelsel 66
67 Competitie bevordert klantgerichte innovatie! 67
68 Afsluiting Kick van der Pol
Netspar 14 nov 2014 - Jan Tamerus 1
Netspar 14 nov 2014 - Jan Tamerus 1 Brug mogelijk tussen twee werelden? Collectieve risicodeling, je moet het niet willen! Bijna geen meerwaarde meer Complex Niet te waarderen Je doet aan herverdeling
Nadere informatiePersoonlijk Pensioen met aanvullende Risicodeling. Theo Nijman (met Lans Bovenberg) Maart 2015
Persoonlijk Pensioen met aanvullende Risicodeling Theo Nijman (met Lans Bovenberg) Maart 2015 Stand van zaken 2 Vandaag PPR biedt meer mogelijkheden voor fondsen en verzekeraars om in te spelen op wensen
Nadere informatieStand van zaken in het debat over de toekomst van de pensioenen
Stand van zaken in het debat over de toekomst van de pensioenen Kees Goudswaard Pensioenvraagstukken in de kabinetsformatie, Amsterdam, 27 januari 2017 Bij ons leer je de wereld kennen Sterke punten stelsel
Nadere informatieNaar een nieuw pensioencontract
Naar een nieuw pensioencontract Kees Goudswaard Montae Pensioenbijeenkomst werkgevers, Utrecht, 31 mei 2018 Bij ons leer je de wereld kennen Overzicht Sterke en zwakke punten van het huidige stelsel SER
Nadere informatieHet pensioenstelsel van de toekomst
Het pensioenstelsel van de toekomst Pensioen Event Euroforum, Utrecht, 30 juni 2016 Kees Goudswaard Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Economie Vier toekomstvarianten SER 2015 1) Uitkeringsovereenkomst
Nadere informatieQuiz. Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee
Quiz Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee 2 de pijler SP PvdA GroenLinks CDA 50Plus ChristenUnie SGP D66 VVD PVV Verdere versobering Doorsneepremie Contract Max 40,4% aftrekbaar
Nadere informatieDe toekomst van ons pensioen
De toekomst van ons pensioen Verdieping inbreng in De Nationale Pensioendialoog Peter Borgdorff PFZW 18 maart 2015 L e a d e r s h i p E n t r e p r e n e u r s h i p Ste wa r d s h i p info@nyenrode.nl
Nadere informatieBlik op de toekomst: verschil tussen DB en DC vervaagt. dr. Roel Mehlkopf Tilburg University & Netspar 8 oktober 2015, Amsterdam
Blik op de toekomst: verschil tussen DB en DC vervaagt dr. Roel Mehlkopf Tilburg University & Netspar 8 oktober 2015, Amsterdam Wat vindt de generatie Einstein van een pensioenuitkering die beweegt met
Nadere informatieTransitie economisch bezien
Transitie economisch bezien Casper van Ewijk Pensioenvraagstukken in de kabinetsformatie Amsterdam, 27 januari 2017 Nederland: Aanvullend pensioen stamt uit jaren 50 Een goed pensioen voor alle werknemers
Nadere informatieNaar persoonlijk pensioen met collectieve risicodeling?
Naar persoonlijk pensioen met collectieve risicodeling? Pensioenconferentie EUR, 16 juni 2016 Kees Goudswaard Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Economie Vier toekomstvarianten SER 2015 1) Uitkeringsovereenkomst
Nadere informatieKeuzevrijheid en maatwerk in nieuwe pensioencontracten
Keuzevrijheid en maatwerk in nieuwe pensioencontracten Theo Nijman GAK hoogleraar Risicomanagement Pensioenvoorzieningen Universiteit van Tilburg Januari 2017 Agenda Waarom één van de beste stelsels ter
Nadere informatieOpmerkingen bij: Naar een solide en solidair pensioenstelsel: bouwstenen voor een hervorming. Theo Nijman Tilburg University en Netspar Januari 2014
Opmerkingen bij: Naar een solide en solidair pensioenstelsel: bouwstenen voor een hervorming Theo Nijman Tilburg University en Netspar Januari 2014 Inleiding Rapport vraagt aandacht voor toekomstbestendigheid
Nadere informatieDe SER varianten nader beschouwd. Kennisbijeenkomst bij PGGM Theo Nijman December 2016
De SER varianten nader beschouwd Kennisbijeenkomst bij PGGM Theo Nijman December 2016 Agenda Waarom willen we veranderen? Wat zijn de kernkarakteristieken van de contracten uit de perspectiefnota? I-B:
Nadere informatieOudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam
Oudedagsvoorziening nu en straks Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam SER, 24 juni 2014 Agenda Internationaal perspectief Probleemanalyse Houdbaarheid Maatschappelijke trends Keuzes voor
Nadere informatieI. Uitkeringsovereenkomst met degressieve opbouw (zowel een nominale (1A) als een reële variant (1B));
Notitie BC Public Affairs Doel: Ter informatie Datum 28 januari 2015 Onderwerp Analyse SER Advies Afzender Jurre de Haan / GSB Aanleiding en achtergrond Samenvatting Gevraagde besluit Op 24 januari presenteerde
Nadere informatieActuele ontwikkelingen en trends rond pensioenen in Nederland keynotespeech Mariëtte Hamer Den Haag, 4 oktober 2016
Actuele ontwikkelingen en trends rond pensioenen in Nederland keynotespeech Mariëtte Hamer Den Haag, 4 oktober 2016 00-00-2009 pagina 1/x Afdeling Communicatie Inhoud Trends die aanleiding geven om het
Nadere informatiePersoonlijk pensioen en de nieuwe regels voor premieregelingen. Theo Nijman Tilburg University 16 september 2015
Persoonlijk pensioen en de nieuwe regels voor premieregelingen Theo Nijman Tilburg University 16 september 2015 Wetsvoorstel verbeterde premieregelingen Belangrijke stap naar level playing field met uitkeringsovereenkomsten
Nadere informatieArgumenten voor en tegen actuele SER varianten: belang afstemming tussen economen en juristen. Theo Nijman September 2016
Argumenten voor en tegen actuele SER varianten: belang afstemming tussen economen en juristen Theo Nijman September 2016 Doelstelling Perspectiefnota identificeert twee interessante SER contracten I-B:
Nadere informatieNieuw pensioencontract Wat is de huidige stand van zaken?
Nieuw pensioencontract Wat is de huidige stand van zaken? UNETO-VNI 3 oktober 2017 Emile Soetendal 2 Reisschema voor vandaag 1. Voor welk probleem zoeken we een oplossing? 2. Randvoorwaarden Pensioenfederatie
Nadere informatieOp koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur
Op koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur Agenda Stand van zaken PPF APG: kerngegevens, beleggingsresultaten dekkingsgraadontwikkeling Deelnemerstevredenheidsonderzoek Effecten
Nadere informatieToekomst Pensioenstelsel
Toekomst Pensioenstelsel Bijeenkomst NVOG Arnhem, 22 november 2017 Corien Wortmann-Kool Bestuursvoorzitter ABP 2 Actuele financiële positie ABP Onze financiële positie (per 30 september 2017) bron: www.abp.nl
Nadere informatiePensioenactualiteiten
Pensioenactualiteiten Eendaagse Arbeidszaken 18 mei 2017 Judy Boere Waar gaan we het over hebben? Toekomst Nederlandse pensioenstelsel Ontwikkelingen ABP-pensioen Waar komen we vandaan? Tot 2000: weinig
Nadere informatieNieuwe FTK: is het beter en kan het nog beter? Theo Nijman Tilburg University 26 Juni 2014
Nieuwe FTK: is het beter en kan het nog beter? Theo Nijman Tilburg University 26 Juni 2014 Structuur Waar staan we vijf jaar na het Goudswaard rapport en de pensioenakkoorden van 2010 en 2011? Wat brengt
Nadere informatieNotitie. CTP/ Januari Aan. Commissie Toekomst Pensioenstelsel (CTP) Van
1 Notitie CTP/0048 23 Januari 2015 Aan Commissie Toekomst Pensioenstelsel (CTP) Van SER Secretariaat Den Haag 22 januari 2015 Betreft Beoordelingskader varianten SER Advies Toekomst Pensioenstelsel 1.
Nadere informatiePENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE
PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE PENSIOEN IS AANVULLING OP AOW Lijfrente Salaris 100% Pensioen Staatspensioen (AOW) 2 AOW, VOLKSVERZEKERING (1) Voorziet in MINIMUM
Nadere informatieWat is er aan de hand moet onze pensioenen?
Wat is er aan de hand moet onze pensioenen? Casper van Ewijk, Netspar & University of Amsterdam KNAW Symposium, 9 januari 2014, Amsterdam Agenda Wat is een pensioen? Goed pensioen is een risicovol pensioen
Nadere informatieVisie van de raad op pensioen in de toekomst
VISIE VAN DE RAAD OP PENSIOEN IN DE TOEKOMST Visie van de raad op pensioen in de toekomst De AOW en de werknemerspensioenen zijn de belangrijkste pijlers in het Nederlandse pensioenstelsel. De AOW (eerste
Nadere informatieNaar een eigentijds pensioenstelsel
Naar een eigentijds pensioenstelsel Individueel waar het kan, collectief waar dat verstandig is en solidair waar dat is geaccepteerd Visie VCP Januari 2015 Inhoudsopgave Een nieuw pensioenhuis is nodig
Nadere informatieDuurzame vormgeving van het Nederlandse collectieve aanvullende pensioen
Duurzame vormgeving van het Nederlandse collectieve aanvullende pensioen Ilja Boelaars, Lans Bovenberg, Dirk Broeders, Peter Gortzak, Sacha van Hoogdalem, Theo Kocken, Marcel Lever, Theo Nijman en Jan
Nadere informatieThemadag 3 februari Workshop premieovereenkomst
Themadag 3 februari 2015 Workshop premieovereenkomst 2 Aan de orde komen: 1. 2014: de verkenning 2. December: brief met voorstel Staatssecretaris 3. Inzet op 2 sporen vanuit de Pensioenfederatie 4. Verdere
Nadere informatiePensioen voor de toekomst
Pensioen voor de toekomst KlikPensioen als ideale synthese van premie- en uitkeringsovereenkomsten Inhoud - Inleiding 1. Heldere uitgangspunten voor een goed pensioen 2. Pensioenoplossing voor vandaag
Nadere informatieWAAR EEN WIL IS, IS EEN WEG Afschaffen van de doorsneesystematiek: wie gaat dat betalen?
WAAR EEN WIL IS, IS EEN WEG Afschaffen van de doorsneesystematiek: wie gaat dat betalen? Dit position statement begint het vraagstuk van het afschaffen van de doorsneesystematiek aan de achterkant : vanuit
Nadere informatie1 werkplan voor het vervolg (najaar 2015) 5 rode draden uit de Nationale Pensioendialoog. 5 maatschappelijke trends die vragen om verandering
pggm.nl Hoofdlijnen toekomstbestendig pensioenstelsel PGGM Bestuurlijke advisering 9 juli 2015 Quick scan: Hoofdlijnen van een toekomstbestendig pensioenstelsel Op 6 juli 2015 heeft Staatssecretaris Klijnsma
Nadere informatieRESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL. Vraag 1
RESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL Vraag 1 Onder het huidige FTK krijgen pensioenfondsen te maken met de zogenaamde beleggings -spagaat: aan de ene kant kan er weinig risico worden genomen
Nadere informatiePensioenscenario s in het licht van de komende verkiezingen. Emile Soetendal 10 januari 2017
Pensioenscenario s in het licht van de komende verkiezingen Emile Soetendal 10 januari 2017 2 Tsunami van politieke partijen voor komende verkiezingen De kiesraad heeft voor de Tweede Kamer verkiezingen
Nadere informatieAfschaffing van de doorsneesystematiek en betekenis van maatwerk
20181120-XX Afschaffing van de doorsneesystematiek en betekenis van maatwerk Casper van Ewijk (Universiteit van Amsterdam en Netspar) Kamerbrief: 10 stappen Het kabinet gaat de komende maanden aan de slag
Nadere informatiePersoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling
Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling Bijdrage aan de maatschappelijke pensioendialoog Publieksversie SER-verkenning 20 mei 2016 1 1 Een nieuw soort pensioenregeling De Sociaal-Economische
Nadere informatieGeef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening. Position paper: Toekomst pensioenstelsel
Geef elke Nederlander een persoonlijke pensioenrekening Position paper: Toekomst pensioenstelsel Publicatiedatum: juni 2016 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk voor eerlijke en transparante
Nadere informatieToekomst van het Pensioenstelsel
Toekomst van het Pensioenstelsel 26 maart 2015 Alex Ter Horst en Ruud Derksen Advocaten Pensioenrecht Nederlandse pensioenstelsel behoort tot de beste van de wereld 1. Denemarken (82,4) 2. Australie (79,9)
Nadere informatieDe overstap naar een nieuw pensioencontract Een juridisch forse uitdaging?
De overstap naar een nieuw pensioencontract Een juridisch forse uitdaging? Vereniging van Pensioenrecht - 7 September 2016 Emile Soetendal 2 Perspectiefnota De Perspectiefnota focust op 2 interessante
Nadere informatiePensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom
Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010 Welkom Waar willen wij het met elkaar over hebben? Pensioen anno 2010 Stand van Zaken AOW en Pensioenakkoord 4
Nadere informatieWat is het probleem? 2
Wat is het probleem? 2 Wat is het probleem? 3 Wat is het probleem? 4 Pension Fund 'PFZW' Pension Fund 'ABP' Backward Moving Average Backward Moving Average (Compound Interest) (Compound Interest) Year
Nadere informatieStelseldiscussie Stand van zaken
Stelseldiscussie Stand van zaken Aan welke knoppen kunnen we draaien 1 Vereniging van pensioenjuristen Herman M. Kappelle; directeur Aegon Adfis, bijzonder hoogleraar Fiscaal Pensioenrecht VU Amsterdam
Nadere informatieIVP OPF seminar Jeroen Koopmans, 10 oktober 2017 Actuariële redenen voor een grondige stelselherziening
IVP OPF seminar 2017 Jeroen Koopmans, 10 oktober 2017 Actuariële redenen voor een grondige stelselherziening Wat was er ook alweer mis met het huidige stelsel? SER-advies Toekomst Pensioenstelsel (02-2015)
Nadere informatieHet pensioenstelsel van de toekomst; durven loslaten
Het pensioenstelsel van de toekomst; durven loslaten Casper van Ewijk Pensioen Update, Bunnik, 8 december 2016 Pension Freedom Day - vanaf 6 april 2015 - vrije opname vanaf leeftijd 55-25% belastingvrij
Nadere informatiePosition Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015
Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Het Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering (kortweg wetsvoorstel ) maakt voor deelnemers aan een premieovereenkomst
Nadere informatiePensioencontract in transitie: juridische en fiscale aspecten. René Maatman & Bastiaan Starink
Pensioencontract in transitie: juridische en fiscale aspecten René Maatman & Bastiaan Starink Agenda Afschaffing doorsneesystematiek, en dan...? Gevolgen voor het pensioencontract Een nieuw pensioencontract,
Nadere informatiePensjoen Jos Berkemeijer. ALV NVOG 22 november 2017
Pensjoen Jos Berkemeijer ALV NVOG 22 november 2017 Pensioenagenda 1. Regeerakkoord 2. Pensioen in cijfers 3. Dreigende Kortingen? 4. Nieuw pensioenstelsel 5. Discussie Dillema s Vragen? http://duwtje.com/otherweyes-in-nrc-6-denkfouten-over-pensioen/
Nadere informatieVariant IV-A Persoonlijk pensioen vermogen met collectieve risicodeling Beleggingsrisico individueel
1 Notitie Aan Commissie Toekomst Pensioenstelsel (CTP) Van SER Secretariaat Den Haag 10 mei 2016 Betreft Analyse subvarianten IV-C In deze internetbijlage worden de diverse varianten uit de SER-verkenning
Nadere informatieKeuzevrijheid versus maatwerk. Seminar Eindspel naar een nieuw pensioenstelsel Erasmus Universiteit Rotterdam, 16 juni 2016 Niels Kortleve
Keuzevrijheid versus maatwerk Seminar Eindspel naar een nieuw pensioenstelsel Erasmus Universiteit Rotterdam, 16 juni 2016 Niels Kortleve Boodschappen Meer heterogeniteit, meer data, meer differentiatie
Nadere informatieDe waarde van intergenerationeel risico delen in pensioencontracten. 1 december Bas J.M. Werker
De waarde van intergenerationeel risico delen in pensioencontracten 1 december 2016 Bas J.M. Werker Gedachtenexperiment In juni 2017 schrijft de nieuwe coalitie: we herzien het pensioenstelsel grondig,
Nadere informatieDe opmars van (C)DC een onomkeerbare trend?
De opmars van (C) een onomkeerbare trend? Kennissessie Pensioenfederatie Jaarcongres 2017 René van de Kieft (MN) en Roel Beetsma (MN leerstoel UvA) Mei 2017 Agenda 1. Inleiding 2. DB vs. Kennissessie DB
Nadere informatieDebatmanifestatie Pensioenen WELKOM. Senioren
Debatmanifestatie Pensioenen WELKOM Senioren Toetsingscriteria Debatmanifestatie Volgens welke criteria toetsen seniorenorganisaties een nieuw pensioenstelsel? 1. Ambitie 2. Solidariteit en collectiviteit
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatiePensioenen Jos Berkemeijer
Pensioenen Jos Berkemeijer Van wie is de pensioenpot? VVSPTN Miniconferentie 11 oktober 2017 Pensioenagenda 1. Regeerakkoord 2. Pensioen in cijfers 3. Dreigende Kortingen? 4. Nieuw pensioenstelsel 5. Discussie
Nadere informatieTen eerste: afschaffing van de al genoemde doorsneesystematiek en ten
Dames en heren, Hartelijk dank voor de uitnodiging om hier vandaag op uw symposium te komen spreken. Als koepel van verenigingen van gepensioneerden wil de KNVG de belangen van gepensioneerden behartigen
Nadere informatiePensioenfonds DSM Nederland
Pensioenfonds DSM Nederland door Ton de Boer op verzoek van VDP 12-12-2016 Pensioenfonds DSM Nederland 1 AGENDA 1. Inleiding 2. Huidige situatie a) Financieel b) Uitkomsten deelnemersonderzoek c) Besluiten
Nadere informatieSolidariteit: sterkmaker of splijtzwam?
Solidariteit: sterkmaker of splijtzwam? VSAE Congres 27 februari 2013 Dick Boeijen 1 Het begrip solidariteit heeft vele gezichten Als we het containerbegrip solidariteit fileren Collectiviteit Risicodeling
Nadere informatieBLAUWDRUK VOOR EEN TRANSPARANT, UITVOERBAAR EN TOEKOMSTBESTENDIG PENSIOENSTELSEL; POSITION PAPER AEGON NEDERLAND
BLAUWDRUK VOOR EEN TRANSPARANT, UITVOERBAAR EN TOEKOMSTBESTENDIG PENSIOENSTELSEL; POSITION PAPER AEGON NEDERLAND I. Inleiding Al geruime tijd discussiëren we in Nederland over de toekomst van ons pensioenstelsel.
Nadere informatieAanpassing pensioenregeling een must. Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM
Aanpassing pensioenregeling een must Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM 1 Aanpassing pensioenregeling een must Inhoud Marcel Brussee: Achtergrond wijzigingen
Nadere informatieBREAK-OUT SESSIE BESCHIKBARE PREMIEREGELING EN CDC BINNEN EEN APF Rutger de Wit & Claudette Blankestijn. 20 juni 2016
BREAK-OUT SESSIE BESCHIKBARE PREMIEREGELING EN CDC BINNEN EEN APF Rutger de Wit & Claudette Blankestijn 20 juni 2016 Welke onderwerpen komen aan bod? Introductie: Waar passen DC en CDC-regeling in een
Nadere informatieBerekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering. Agnes Joseph & Miriam Loois
Berekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering Agnes Joseph & Miriam Loois Sociale partners en besturen staan nu voor keuzes De Wet Verbeterde Premieregelingen maakt doorbeleggen
Nadere informatieWaardering van pensioenrechten en de rekenrente. Theo Nijman Tilburg University December 2018
Waardering van pensioenrechten en de rekenrente Theo Nijman Tilburg University December 2018 Veel publicitaire aandacht voor rekenrente Strenge opstelling van DNB en het kabinet over rekenrente FD 3 okt
Nadere informatieInhoudsopgave Hoofdstuk 1 Toekomstbestendig pensioenstelsel: doorhakken van een Gordiaanse knoop Hoofdstuk 2 Doel van pensioen
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Toekomstbestendig pensioenstelsel: doorhakken van een Gordiaanse knoop... 1 1.1 Inleiding... 1 1.2 Ontwikkelingen... 1 1.2.1 Aanleiding... 1 1.2.2 Ontwikkelingen... 1 1.3 Aanpak
Nadere informatie10 puntenplan minister Koolmees vergeleken met toetsingscriteria
10 puntenplan minister Koolmees vergeleken met toetsingscriteria Samenvatting: Direct betrokken bij de opstelling van het wettelijk kader voor de transitie Afschaffing doorsneeproblematiek: financiering
Nadere informatieWelkom op het DC seminar
Welkom op het DC seminar Wouter de Ridder, Robeco Investment Solutions SS Rotterdam 25 juni 2015 Programma Voor professionele beleggers 14.00 Start > Welkomstwoord door Roderick Munsters (Robeco) > Theo
Nadere informatiePensioen 2020: Smart DC en een flexibele uitkeringsfase voor premieovereenkomsten
Pensioen 2020: Smart DC en een flexibele uitkeringsfase voor premieovereenkomsten Theo Nijman Tilburg University 5 Juni 2014 De brede pensioendiscussie en Netspar Kernonderwerpen uit de brede pensioendiscussie:
Nadere informatiePensioenen en onderwijs. Pensioenen. Economie en pensioenen. Outline. Economische bril aanleren
Pensioenen en onderwijs Economische bril aanleren Relaties met veel domeinen Teulings Pensioenen Micro: Financiële planning Macro: Actualiteit Relaties tussen oud en jong Lans Bovenberg 9 juni 2016 2 Outline
Nadere informatie- 1. afschaffing van doorsneepremiesystematiek
Aan de besturen van VNO-NCW, MKB, LTO, Bouwend Nederland, FNV, CNV, VCP, HZC Aan de leden van de commissie SZW en/of pensioenwoordvoerders politieke partijen 2 e Kamer 29 mei 2017 Mevrouw, Mijnheer, De
Nadere informatieOnderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen
Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen KATOCO 25 november 2014 Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen
Nadere informatieEen nominaal toetsingskader voor pensioenen met reële ambities: anomalie of poldervondst?
Een nominaal toetsingskader voor pensioenen met reële ambities: ALM Conferentie anomalie of poldervondst? Prof. dr Casper van Ewijk CPB Universiteit van Amsterdam Netspar Amsterdam, 2 april 2008 Nederlands
Nadere informatieDNB Pensioenseminar 2013
DNB Pensioenseminar 2013 Workshop: Invaren Tomas Wijffels & Wim Witjes (Pensioenfederatie) Peter Borgdorff (PFZW) DNB 1 Workshop Invaren: Transitie naar een nieuwe pensioenregeling Tomas Wijffels / Wim
Nadere informatieDoorbeleggen na pensioendatum: wat is het en hoe leggen we het onze deelnemers uit? Twan van Erp, Tatjana Taubert 17 mei 2016
Doorbeleggen na pensioendatum: wat is het en hoe leggen we het onze deelnemers uit? Twan van Erp, Tatjana Taubert 17 mei 2016 Pagina 1 Pagina 1 Agenda 1. Verbeterde premieregelingen 2. Risico s en spreidingsmechanisme
Nadere informatieDE STELSELHERZIENING: TUSSENSTAND EN VOORUITBLIK
DE STELSELHERZIENING: TUSSENSTAND EN VOORUITBLIK FIEKE VAN DER LECQ HOOGLERAAR PENSIOENMARKTEN & KROONLID SER ACTUARISDAG - ZEIST, 26 SEPTEMBER 2017 nr. Het begint met een idee WAAROM STELSELHERZIENING?
Nadere informatieDE STELSELHERZIENING: TUSSENSTAND EN VOORUITBLIK
DE STELSELHERZIENING: TUSSENSTAND EN VOORUITBLIK FIEKE VAN DER LECQ HOOGLERAAR PENSIOENMARKTEN & KROONLID SER ACTUARISDAG - ZEIST, 26 SEPTEMBER 2017 nr. Het begint met een idee WAAROM STELSELHERZIENING?
Nadere informatieIn dit stuk willen wij als VHP2 naar onze leden maar ook naar anderen duidelijk maken hoe wij tegen het onderwerp (generatie)solidariteit aankijken.
Voor: Van: VHP2-leden en andere geïnteresseerden Pensioencommissie VHP2 Datum: 23 april 2014 Onderwerp: Standpunt VHP2 inzake (generatie)solidariteit Inleiding Het onderwerp solidariteit in het algemeen
Nadere informatieDe toekomst van ons PENSIOEN. Inbreng van PFZW in De Nationale Pensioendialoog
De toekomst van ons PENSIOEN Inbreng van PFZW in De Nationale Pensioendialoog De toekomst van ons pensioen Inbreng van PFZW in De Nationale Pensioendialoog De wereld verandert De wereld om ons heen verandert
Nadere informatieRegeerakkoord en nieuw pensioencontract. Theo Langejan 15 november 2017
Regeerakkoord en nieuw pensioencontract Theo Langejan 15 november 2017 2 Verwachtingen worden onvoldoende waargemaakt Er zijn spanningen tussen generaties Stelstel sluit niet meer aan op de veranderende
Nadere informatieWELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis.
WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis 29 oktober 2015 Agenda Welke pensioenstelsels zijn er? Wat is de houdbaarheid van het
Nadere informatieConcept Toekomstvisie Pensioenfederatie op het pensioenstelsel Maart 2015. Management samenvatting
Concept Toekomstvisie Pensioenfederatie op het pensioenstelsel Maart 2015 Management samenvatting Uitgangspunten a. We hebben in Nederland een goed pensioenstelsel. Een van de sterke punten van de oudedagsvoorziening
Nadere informatieNieuw pensioencontract. DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012
Nieuw pensioencontract DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012 Kernpunten 1. Eén ftk met twee soorten contracten (nominale contract en reële contract) 2. Contracten
Nadere informatiePENSIOEN 2.0 REGIOBIJEENKOMSTEN FEBRUARI EN MAART 2011
PENSIOEN 2.0 REGIOBIJEENKOMSTEN FEBRUARI EN MAART 2011 KORTE TERUGBLIK Kabinet Balkenende gevallen: sociale partners pakken kansen Het pensioen is van sociale partners samen, dus moeten wij ook samen naar
Nadere informatiePensioen van de toekomst?
Pensioen van de toekomst? De toekomstbestendigheid van het pensioencontract Een verkenning Marianne van Gelder 22 september 2009 2 Inhoud van de presentatie 1. Inleiding 2. Huidig pensioencontract 3. Wat
Nadere informatieAanbevelingen voor DC
Aanbevelingen voor DC 1 Waarom zijn aanbevelingen voor DC relevant? Cost of 1 annuity 21 Trend naar DC is sterk» > 1 miljoen DC deelnemers in Nederland Achterliggende oorzaken zetten door» DB convergeert
Nadere informatiePraktijkcase netto-pensioen. Kennismaken met het pensioenstelsel van de toekomst
Praktijkcase netto-pensioen Kennismaken met het pensioenstelsel van de toekomst Pensioenstelsel van de toekomst Pensioenstelsel van de toekomst 1. Inperking fiscale ruimte 2. Individualisme 3. Keuzevrijheid
Nadere informatieNetspar OCCASIONAL PAPERS. Duurzame vormgeving van het Nederlandse collectieve aanvullende pensioen
Netspar OCCASIONAL PAPERS Ilja Boelaars, Lans Bovenberg, Dirk Broeders, Peter Gortzak, Sacha van Hoogdalem, Theo Kocken, Marcel Lever, Theo Nijman en Jan Tamerus Duurzame vormgeving van het Nederlandse
Nadere informatieVerkenning persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling
Reactie SER-rapport Verkenning persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling In mei van dit jaar is het rapport Verkenning persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling verschenen.
Nadere informatie1. Uitwerking wetgeving voor de afschaffing van de doorsneesystematiek
Kabinetsbrief vernieuwing pensioenstelsel: gevolgen voor werkgevers en ondernemingsraden? Op 1 februari jl. presenteerde Minister Koolmees een Kabinetsbrief over de vernieuwing van het pensioenstelsel.
Nadere informatieAdfiz seminar Individueel pensioen de toekomst?
1 Adfiz seminar Individueel pensioen de toekomst? Paul Hoogerhuis Manager Marketing Zakelijk Driebergen, maart 2017 Agenda Adfiz 2 Inleiding Veranderingen Huidige Kansen stelsel ontwikkelingen adviseur
Nadere informatieCDC & DC BINNEN HET APF
CDC & DC BINNEN HET APF Barbara van Bogaert - Montae Arnout Korteweg - De Nationale APF 13 september 2017 Inhoud Introductie Collectief DC bij een APF Individueel DC bij een APF Conclusie en afronding
Nadere informatiePensioen, financiële planning en keuzearchitectuur
Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Marcel Lever 3 oktober 2018 Conferentie Amsterdam Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Deelname en premie-inleg Beleggingsbeleid en risicomanagement
Nadere informatie1. een variant, waarbij deelnemers in de uitkeringsfase deels kunnen doorbeleggen op basis van een individuele beleggingsstrategie.
Hoofdlijnennota optimalisering wettelijk kader voor premieovereenkomsten 1. Aanleiding Het huidige wettelijke kader voor premieovereenkomsten kent als belangrijkste knelpunt dat het nemen van beleggingsrisico
Nadere informatiePrincipe akkoord Pensioen. Bijeenkomst door de politiebonden
Principe akkoord Pensioen Bijeenkomst door de politiebonden Vooraf: het pensioenstelsel Twee tafels; 1. SER: onderhandeling over het nieuwe pensioenstelsel. 2. Kabinet: AOW, zware beroepen etc. Op weg
Nadere informatieNaar een nieuw pensioenstelsel
Naar een nieuw pensioenstelsel Publieksversie SER-advies juni 2019 1 1 Een nieuw pensioenstelsel De SER schetst in het advies Naar een nieuw pensioenstelsel de contouren van een nieuw, duurzaam en transparant
Nadere informatieBij de opstelling van de notitie is zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij de positie van de VCP, waarbij ANBO is aangesloten.
26 juni 2018 ANBO s visie op pensioen PA-26062018 w.reijn@anbo.nl Inleiding ANBO speelt een actieve rol in de pensioendiscussie. In deze position paper pensioenen staan de uitgangspunten die ANBO hanteert
Nadere informatiePensioenakkoord. Samenvatting kabinetsbrief en SER-advies
Pensioenakkoord Samenvatting kabinetsbrief en SER-advies Op 5 juni bood de SER aan minister Koolmees een ontwerpadvies voor een nieuw pensioenstelsel aan. Op diezelfde dag stuurde de minister een brief
Nadere informatieNieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015. Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur
Nieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015 Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur Agenda 1. Rol klankbordgroep 2. Waarom een nieuwe pensioenregeling?
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieHet verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014
Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014 Wat doet het ftk? Wat zit er in de pot? Wat is er beloofd? Generatiebalans FTK = beheersingssysteem Indicator Nominale dekkingsgraad
Nadere informatieActualiteiten pensioen
Actualiteiten pensioen Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 20 juni 2013 2013 Towers Watson. All rights reserved. Wat speelt er allemaal? Sociaal akkoord AOW-leeftijd gaat omhoog AOW-gat Nominaal versus
Nadere informatie