Doelstelling van de standaard Gehoor voor het CLB. Cécile GUERIN Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg 28 februari 2013

Transcriptie

1 Doelstelling van de standaard Gehoor voor het CLB Cécile GUERIN Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg 28 februari 2013

2 Inhoud van de presentatie Begrippen Neonatale gehoorscreening in Vlaanderen Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Doelstellingen van gehooronderzoek in het CLB Het nieuwe CLB-programma voor opsporing van gehoorstoornissen bij jonge kinderen

3 BEGRIPPEN

4 1.Het uitwendige oor 2.Het middenoor Conductief gehoorverlies (GV) 3.Het binnenoor Perceptief / neurosensorieel gehoorverlies 4.Het auditief zenuwstelsel a. perifeer deel b. centraal deel

5 Verschillende types van gehoorstoornis Naar de oorzaak: CONDUCTIEF vs PERCEPTIEF / NEUROSENSORIEEL Oorstop, otitis media, afwijking/geen trommelvlies Ototoxische medicatie, prematuriteit, syndromen Naar de aanvang: CONGENITAAL vs PROGRESSIEF (+ VERWORVEN) Syndromen, geen cochlea, IU-infecties Syndromen, IU CMV-infectie, ernstige perinatale complicaties Bacteriële meningitis, ernstig hoofdtrauma, lawaaischade (acuut/chronisch)

6 Verschillende types van gehoorstoornis Naar de graad van ernst: Unilateraal vs bilateraal / Mild / Matig / Ernstig / Diepe doofheid / Totale doofheid db:

7 Verschillende types van gehoorstoornis Naar de graad van ernst: Audiogrammen type Normaal

8 Verschillende types van gehoorstoornis Naar de aangetaste frequenties: Alle / Hoge / Lage / Midden frequenties Audiogram type Flat loss Audiogram type Ski-slope loss Audiogram type Reverse-slope loss Audiogram type Cookie-bite loss Audiogram type Notch (noise) loss Meest frequente vormen van GV bij kinderen (conductief GV) Zeldzaam (begin OME) Genetisch GV Blootstelling aan lawaai

9 NEONATALE GEHOORSCREENING IN VLAANDEREN

10 Neonatale gehoorscreening in Vlaanderen 1997: introductie van Algo -test door Kind & Gezin Programma volledig operationeel sinds 1999: GRATIS VOOR ALLE PASGEBORENEN (mits toestemming ouders) Volledig geautomatiseerde afname CONGENITAAL GV 35dB (vooral PERCEPTIEF) Diagnose vóór de leeftijd van 3m Verwijzing naar 1 van de 23 referentiecentra in Vlaanderen

11 Neonatale gehoorscreening in Vlaanderen Uitstekende evaluatieresultaten! Doelgroepbereik ~ 98% Sensitiviteit ~ 94-98% Specificiteit ~ 99% Prevalentiecijfers GV bij geboorte Bilat GV 35dB: 0.8/1000 GV 35dB: 2-2.7/1000 Permanent GV: 1-5/1000 Is systematische gehoorscreening op schoolleeftijd nog nodig? Doelstellingen van gehooronderzoek in de CLB?

12 RATIONALE VOOR GEHOORSCREENING OP SCHOOLLEEFTIJD

13 Algo -screening Kinderen die niet zijn bereikt GEEN Algo ~ 2% Kinderen met een normaal gehoor Correct NEG Algo Kinderen met een congenitaal gehoorverlies > 35 db met vals NEG Algo ~ 0.01% ~ 0.2% Kinderen met een congenitaal gehoorverlies > 35 db Correct POS Algo Kinderen met een congenitaal letsel < 35dB dat PROGRESSIEF naar permanent NS GV zal evolueren Correct NEG Algo maar (nog) niet opgespoord GV

14 Prevalentie van permanent GV Prevalentie van permanent GV naargelang de leeftijd * * Bron: Davis A, Bamford J, Wilson I. A critical review of the role of neonatal hearing screening in the detection of congenital hearing impairment. Health Technology Assessment 1997;1:1-190.

15 Algo -screening Kinderen die niet zijn bereikt GEEN Algo ~ 2% Kinderen met een normaal gehoor Correct NEG Algo Kinderen met een congenitaal gehoorverlies > 35 db met vals NEG Algo ~ 0.01% ~ 0.2% Kinderen met een congenitaal gehoorverlies > 35 db Correct POS Algo Kinderen met een congenitaal letsel < 35dB dat PROGRESSIEF naar permanent NS GV zal evolueren Correct NEG Algo maar (nog) niet opgespoord GV Voor elke 10 neonataal opgespoorde kinderen met permanent GV, 5 à 9 bijkomende gevallen vóór de leeftijd van 9j ~ 0.2%

16 Congenitale CMV-infectie CMV = Meest frequente oorzaak van progressief GV in geïndustrialiseerde landen 1 à 2% van de levend geborenen 10% symptomatisch 90% asymptomatisch 30% mortaliteit 70% overlevenden ~ % ~ % 90% sequelen 10% late sequelen ~ %

17 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Argumenten Pro: Vroege detectie van GV maakt vroege behandeling en/of remediëring mogelijk Tijdige behandeling van GV heeft gunstig effect o.v.v. taal- en spraakontwikkeling, alg. ontwikkeling en schoolloopbaan Bij mild, matig, unilateraal GV: Vroegtijdige signalen zijn subtiel en moeilijk herkenbaar Laattijdige signalen = secundaire ontwikkelingsproblemen! Naast neonatale gehoorscreening is een algemene gehoorscreening tussen de leeftijd van 4 en 7 jaar aanbevolen, voornamelijk om progressief permanent GV op te sporen (European Consensus Statement on hearing screening for pre-school and school-age children, 2012)

18 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Overwegingen: Duur en moeilijkheidsgraad van klassieke toonaudiometrie bij kleuters wegens beperkte aandachtspanne & begripsvermogen Andere screeningsmethodieken (OAE, tympanometrie ) niet haalbaar Algemene gehoorscreening: zo jong mogelijk vs niet te jong Hoe jonger, hoe meer onbetrouwbare resultaten op audiometrie Zeer hoge prevalentie van OME t.o.v. van permanent GV (cf. piek OME tot de leeftijd van 4 jaar) Prevalentie van permanent GV stijgt met de leeftijd: toename tot 5 à 6j om dan stabiel te blijven Ten laatste in 1 e leerjaar wegens impact op leren & studeren

19 Otitis Media met Effusie Prevalentie: Bij 0- tot 5-jarigen: varieert tussen 15 en 40%! Hoogste incidentie tussen de leeftijd van 6 maanden en 4 jaar Gevolgen voor het kind: Bij 40-50% van de kinderen: spontane genezing zonder klacht In 25% van de gevallen: GV 25dB Kortdurend GV: geen gevolgen voor taalspraakontwikkeling (na eventuele vertraging treedt een inhaalbeweging op) Uitzondering hierop = kinderen met ontwikkelingsrisico! Langdurige OME (> 6maanden) kan negatieve invloed op taalspraakontwikkeling hebben

20 Otitis Media met Effusie Argumenten voor een selectief verwijsbeleid bij OME: OME (al dan niet met GV) bij een gezond, zich normaal ontwikkelend kind behoeft geen bijzonder beleid door CLB OME dat langer dan 3 à 6 maanden duurt en geassocieerd is met gehoorverlies, vraagt bijzonder toezicht door de curatieve sector OME met GV bij een kind met een ontwikkelingsrisico vraagt meteen de nodige aandacht, opvolging en behandeling door de curatieve sector

21 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Gevolgen voor CLB-gehoorscreeningsprogramma: Bij jonge kleuters: gerichte screening bij kinderen at risk voor permanent GV beter dan algemene screening (cf. lijst risicofactoren)

22 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Risicofactoren voor permanent GV bij kleuters: Geen neonatale gehoorscreening gehad (1 ste screening) CMV-infectie tijdens de zwangerschap (progressief GV) Prematuriteit (zwangerschapsduur 32 weken) (progr. GV) Familiaal erfelijk voorkomen van gehoorverlies (progr. GV) Bacteriële meningitis in de voorgeschiedenis (verworven GV) Ernstig hoofdtrauma in de voorgeschiedenis (verworven GV) Bij deze kinderen: gerichte gehoorscreening bij de start van de schoolloopbaan

23 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Gevolgen voor CLB-gehoorscreeningsprogramma: Bij jonge kleuters: gerichte screening bij kinderen at risk voor permanent GV beter dan algemene screening (cf. lijst risicofactoren) Algemene screening buiten leeftijd van hoge incidentie OME (> 4 jaar) 3 de KK of 1 ste LJ Bij OME met GV: selectief verwijsbeleid ngl risicofactoren voor ontwikkelingsvertraging of verstoring (cf. lijst risicofactoren) Kinderen met ontwikkelingsrisico: snelle verwijzing Kinderen zonder ontwikkelingsrisico: watchful waiting (controle) en verwijzing enkel bij langdurige OME (> 6maanden)

24 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Risicofactoren voor ontwikkelingsvertraging /-verstoring Permanent gehoorverlies onafhankelijk van OME Vermoeden of diagnose van vertraagde/verstoorde taal- en spraakontwikkeling ASS of andere pervasieve ontwikkelingsstoornis Syndromen (vb. Down) of craniofaciale aandoeningen van invloed op de cognitieve, taal en spraakontwikkeling Blindheid of oncorrigeerbare visuele stoornis Schisis, al dan niet in het kader van syndromen Ontwikkelingsachterstand Bij deze kinderen: meteen verwijzing bij OME

25 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Gehoorschade door overmatige blootstelling aan lawaai: T.g.v. acute en/of chronische blootstelling aan lawaai Zeer gevoelige trilhaarcellen in binnenoor worden beschadigd Selectief gehoorverlies op bepaalde frequenties Van tijdelijke gehoordaling naar irreversibele gehoorschade Gehoorverlies in gesprek met meerdere personen: verstaanbaarheid daalt Vervroegde intrede slechthorendheid door ouderdom Oorsuizen (tinnitus) Vaak permanent Daling van levenskwaliteit / depressie Hyperacusis Overgevoelig aan geluid / sociale isolatie

26 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Gehoorschade door overmatige blootstelling aan lawaai: Wat telt is de totale geluidsblootstelling Vrije tijd + Werk Zowel geluidsintensiteit als duur van de blootstelling Logaritmische schaal: + 3dB = 2x intenser geluid duur halveren! Veilige duur: 85dB ~ 8u/d 95dB ~ 30mn/d 100dB ~ enkele minuten! Hoogrisico groep: algemene verschuiving merkbaar van volwassenen door industriële geluidsbelasting naar jongeren door vrijetijdsgeluidsbelasting Mp3, IPod: 80 à 115dB! - Oortjes: + 7 à 9dB Reeds op zeer jonge leeftijd (peuters/ kleuters): hogere gevoeligheid Grote impact op volksgezondheid bij volgende volwassene generatie!

27 Gehoorverlies door lawaaischade Advies Hoge Gezondheidsraad (HGR nr. 8187; 2007): Nood aan dringende preventieve maatregelen! Draagbare muziekspelers begrenzen: 90dB ipv 100dB! Nog niet verplicht Lagere grens voor kindermateriaal hanteren Wettelijke normen voor muziekevenementen In Vlaanderen, vanaf 1 januari 2013: nieuwe regelgeving rond geluidsnormen voor muziekactiviteiten Preventiecampagnes om bevolking te sensibiliseren 2012: Vroegtijdige opsporing van lawaaischade bij jongeren

28 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Hoe lawaaischade vroegtijdig opsporen bij jongeren? Audiometrie Laat geen vroegtijdige detectie toe Reeds aanzienlijke schade aan trilhaarcellen eer detecteerbaar Besluit: audiometrie is niet geschikt voor vroegdetectie OAE (oto-acoustische emissies) Detecteert schade vanaf verlies db Onderzoekt functie van slakkenhuis en trilhaarcellen Detecteert schade vroeger in het beschadigingsproces dan audiometrie Maar dure en omslachtige procedure Besluit: OAE is niet geschikt voor CLB

29 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Hoe lawaaischade vroegtijdig opsporen bij jongeren? Spraak-in-ruis-test (SPIN = SPeech In Noise) Test het spraakverstaan in achtergrondgeluid: herkennen van woorden in zachte en harde ruis Bij volwassenen: detecteert beginnende lawaaischade (en NS GV) met goede sensitiviteit (90%) en specificiteit (93%) (onderzoek ExpORL Kuleuven in bedrijfsgeneeskunde) Automatische screeningsversie via computer vereist minder logistiek dan audiometrie: geen geluidsarme cabine, afname in een gewoon lokaal mits goede koptelefoon, eenvoudige en zelfstandige (computergestuurde) afname Besluit: SPIN is veelbelovend voor CLB-context MAAR validatiestudie bij adolescentenpopulatie vereist

30 Rationale voor gehoorscreening op schoolleeftijd Hoe lawaaischade vroegtijdig opsporen bij jongeren? Spraak-in-ruis-test (SPIN = SPeech In Noise) Piloot- en validatiestudie bij adolescentenpopulatie in het CLB Opgezet door VWVJ ism ExpORL Kuleuven KU Leuven (Prof Wouters) In 2 centra: VCLB St Antonius-Zoersel en CLB GO! Leuven-Landen-Tienen (september 2012 tem januari 2013) bij 200 leerlingen: 5 e leerjaar (100) en 1 e SO (100) Gouden standaard audiometrie door audioloog bij alle fails en subgroep met Pass Data-analyse loopt:» Interne betrouwbaarheid van de test» Specificiteit» Sensitiviteit» Adequate verwijscriteria voor het CLB Beleid: in afwachting van resultaten van validatiestudie SPIN (2013), voorlopig geen vroegdetectie van lawaaischade door CLB

31 DOELSTELLINGEN VAN GEHOORONDERZOEK IN HET CLB

32 Doelstellingen van gehooronderzoek in CLB Kleuter- en lager onderwijs: Doel 1: een vangnet aanbieden voor kinderen die geen Algo -test hebben gekregen Detectie van aangeboren GV 35dB Doel 2: opsporen van progressief (perceptief) GV dat nog niet kon worden opgespoord werd met de Algo -test Doel 3: opsporen van (conductief) GV t.g.v. OME bij kinderen met een ontwikkelingsrisico Secundair onderwijs: Doel 4: vroegtijdige detectie van gehoorverlies door lawaaischade

33 Doel 1: vangnet voor ALGO-test Te bevragen in de 1 e KK: Status Algo-test Bij voorkeur elektronische overdracht van de Algo-resultaten van Kind&Gezin naar CLB Geen Algo-test gehad dan audiometrie in 1 e KK Selectief onderzoek op het centrum Bij afwijkend of onbetrouwbaar resultaat verwijzen Doel van de verwijzing: Bevestiging van gehoordaling Oorzaak? Perceptief/Conductief GV, al dan niet congenitaal Instellen van behandeling

34 Doel 2: progressief (perceptief) GV nog niet opgespoord met Algo-test Te bevragen in de 1 e KK: Lijst van risicofactoren voor progressief (perceptief) GV op kleuterleeftijd CMV-infectie tijdens de zwangerschap Prematuriteit (zwangerschapsduur 32 weken) Familiaal erfelijk voorkomen van gehoorverlies Bacteriële meningitis in de voorgeschiedenis Ernstig hoofdtrauma in de voorgeschiedenis Risicofactor(en) aanwezig dan audiometrie in 1 e KK Selectief onderzoek op het centrum

35 Doel 2: progressief (perceptief) GV nog niet opgespoord met Algo-test In 3 e KK of 1 ste LJ: audiometrie bij ALLE kinderen Bij afwijkend resultaat op audiometrie Otoscopie Doel van de otoscopie is detectie van OME OME bij een kind zonder ontwikkelingsrisico Wettigt een afwachtende houding Selectieve controle van het gehoor na 3 maanden want langdurige gehoordaling is wel nefast op de ontwikkeling OME bij een kind met ontwikkelingsrisico (cf. doel 3) vraagt extra zorg = verwijzing

36 Doel 3: (conductief) gehoorverlies door OME bij kinderen met een ontwikkelingsrisico Hoort bij het aanbod op maat Bij aanmelding voor zorg over: Taal/spraakontwikkeling ASS of een andere pervasieve ontwikkelingsstoornis Signalen van globale of cognitieve ontwikkelingsproblemen Leren & studeren Gedragsproblemen Audiometrie & otoscopie In geval van OME met gehoorverlies verwijzing

37 Het nieuwe CLB-programma voor opsporing van gehoorstoornissen bij jonge kinderen AANBOD IN HET KLEUTER- EN LAGER ONDERWIJS

38 Aanbod jonge kleuters (1 ste KK) CONSULT EERSTE KLEUTERKLAS Anamnese: 1. familiaal (erfelijk) voorkomen van gehoorverlies op jonge leeftijd 2. Oorzaken van progressief sensorieel gehoorverlies: congenitale CMV-infectie, prematuriteit (<32w), bacteriële meningitis, ernstig hoofdtrauma 3. ALGO-testresultaat AUDIOMETRIE Geen ALGO-test gehad en/of risicofactor(en) aanwezig GEEN AUDIOMETRIE ALGO-test gehad én geen risicofactor aanwezig

39 Aanbod oudere kinderen (3 de KK of 1 ste LJ)