40 jaar Vrienden van Blijdorp!

Transcriptie

1

2 Even bijpraten N ieuws uit Blijdorp Agenda Algemene Ledenvergadering jaar Vrienden van Blijdorp! Verslag van de seretaris Finanieel verslag 22/ Begroting 23 Koud Bloed: De kameleon Zoekplaatje Logistiek: De Europese mol 1 Lijn 13 Jubileumreis N ew Yor k Voorjaars reis Noorderdierenpar k Jubileumseminar 'Gedragsverrijking' Agenda L.:amour bij de amoer? Botanish Blijdorp: Nieuw verblijf voor Rotterdamse reuzen Vogelwijzer: 'engang musim ' Mutaties in de D iergaarde Zoo'n boek: 'Van kop tot staart' Verslag Vrienden lezing hoefdieren DigiBeesten Vrienden voor het leven! Blijdorpherinneringen Colofon foto: Yvonne Raaijmakers II Beste Vriendinnen en Vrienden, In het jaar 23 bestaat onze Vereniging 4 jaar. Wat ooit begon als een klein initiatief van een paar liefhebbers van de Diergaarde is uitgegroeid tot een belangrijke steunpilaar voor de Rotterdamse dierentuin. In de afgelopen 4 jaar hebben we Blijdorp moreel, maar vooral ook finanieel ondersteund. In de tuin kunt u elke keer weer genieten van de resultaten van uw vrijgevigheid: van het gorilla-eiland tot Bassrok, van de Amoerpanters tot de kuifhertjes. Het is niet niks: 4 jaar! Alle reden om er uitgebreid bij stil te staan. Dat gaan we dan ook doen! In dit nummer kunt u er van alles over lezen. Onze belangrijkste ativiteit is natuurlijk het nieuwe tijgerverblijf. Met uw hulp kan Blijdorp dit jaar de eerste spade in de grond stoppen. Maar er is meer. Met hulp van de eduatieve dienst van Blijdorp zullen we dit jaar in de tuin een speiale Vriendenexpositie inrihten, zodat bezoekers kennis kunnen nemen van de resultaten van 4 jaar Vrienden van Blijdorp. O p tien 'Vrienden-plekken' zullen informatie panelen worden geplaatst: de bizonwei + de pampa voor manenwolven (22), het buitenverblijf van de okapi's (2), Bassrok (2), het gorilla-eiland (1999) + de oude buitenverblijven voor mensapen (1984), de natuurlijke omgeving voor manoeikatten ( 1999), het apeneiland in de Maleise bosrand (1998), het oude verblijf van de zeeotters, de kuifhertjes (1994), Taman Indah (1992) + oude stal Ramon (1 986) en het geweldige verblijf voor de Amoerpanters (1991). Verder organiseren we speiale jubileumursussen voor de foto- en videoliefhebbers onder u. In het volgende nummer leest u daar meer over. Altijd al eens een kijken willen nemen in de beroemde Bronx Zoo? In het kader van ons jubileumjaar plannen we een reis naar New York! (zie pagina 2). Samen met Blijdorp organiseren we op 1 mei een symposium over gedragsverrijking in dierentuinen. D iverse Blijdorpmedewerkers zullen u informeren over het belang van gedragsverrijking en de vershillende opvattingen over het inrihten van verblijven. U wordt Uitgedaagd om uw eigen mening te vormen. We hopen dat het net zo'n sues zal worden als ons symposium over het Oeanium in 1998 (zie ook pagina 13). We vieren dit jaar een dubbel jubileum, want Vriendennieuws bestaat 25 jaar! Een mooi moment om te kiezen voor een nieuw jasje. Met pijn in het hart hebben we afsheid genomen van het oude, vertrouwde, formaat. We w ilden ehter reht doen aan de talrijke mooie foto's die u ons toe stuurt. O ok wilden we de leesbaarheid verbeteren via grotere letters en een meer ruimtelijke vormgeving. Het resultaat ligt voor u. De redatie is er trots op. Wij hopen dat u onze mening deelt. In 23 zullen we in Vriendennieuws regelmatig aandaht besteden aan het jubileumjaar. In artikelen zullen we terugblikken op het verleden of aandaht besteden aan diersoorten die belangrijk zijn geweest in de geshiedenis van de Vrienden. Foto's, anekdotes, ideeën en opmerkingen van uw kant zijn van harte welkom! In het olofon vindt u het redatieadres. enkanookviainfo@vriendenvanblijdorp.nl. In dit nummer kijkt mijn voorganger Mar Damen terug op zijn periode als hoofd redateur. Verder staan we stil bij de Amoerpanters waarvoor u, alweer 12 jaar geleden, een prahtig verblijf shonk. De digitale fans kunnen zih storten op de links die Jenny Cokshull bij elkaar heeft gezoht over gorilla's. Ziet u het ook al voor zih hoe de kleine Thomas straks het gorilla-eiland gaat verkennen? Ik wens u veel leesplezier. Marel Kreuger, hoofdredateur. rek Monique va n Leeu wen-maat [ do Visser, Mary Vriens en L.j. Ne derlof persberih te n Diergaarde Blijdorp en nieuwj aarslezing door A. Dorresteyn, direteu r van Diergaarde Blijdorp fo to: Yvonne Raailmakers Primeur Voor de verzorgers van de reptielenpost was 18 november een gedenkwaardige dag. Op die dag kroop er namelijk een gilamonster uit het ei ; Diergaarde Blijdorp heeft daarmee de Nederlandse primeur. De gilamonsters hebben in het Oeanium Foto: EJ. van Tiel een verblijf in de zee van Cortez. Dit nieuwe verblijf kunnen de verzorgers veel beter afkoelen dan hun voormalige behuizing in de Rivièrahal. Daardoor wordt de natuurlijke situatie voor de dieren beter nagebootst. Begin november stoppen de verzorgers met voeren. De dieren krijgen nog twee tot drie weken de tijd om het voedsel in hun lihaam te verteren. Dan wordt de temperatuur in het verblijf langzaam omlaag gebraht en kruipen de dieren in een hol om daar in winterrust te gaan. Als in het voorjaar de temperatuur geleidelijk omhoog wordt gebraht, komen de dieren weer in atie. Het zou kunnen dat de winterrust heeft bijgedragen aan het foksues. Ook de verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke gilamonsters zou daar invloed op kunnen hebben. In het verblijf wonen momenteel een vrouw en drie mannelijke exemplaren. Blijdorp was reeds jarenlang in het bezit van twee mannelijke dieren. In januari 1999 kwam daar een paartje uit Dallas Zoo bij. Het zou kunnen zijn dat onderlinge onurrentie bij de mannelijke dieren stimulerend werkt. Feit is wel dat er nu een gilamonstertje is geboren! Toen eenmaal duidelijk was dat het vrouwtje eieren bij zih droeg is zij apart gezet. Gilamonsters zijn namelijk onder andere eier-eters en het zou heel jammer zijn als een van de mannen de eieren voor een lekker hapje zou aanzien. Het aparte verblijf was lekker warm, en er was een legplek gemaakt. Op 5 juli legde moeder gilamonster haar eerste ei, een dag later volgden nog vier stuks. Bij shouwing leken alle eieren bevruht. De eieren zijn in vrij droog substraat in de ouveuse gelegd. Op zo'n moment blijkt maar weer hoe handig internet is: de verzorgers konden bij andere dierentuinen allerlei advies opvragen. Met name in de USA zijn al meerdere suessen geboekt met de fok van gilamonsters. Op 18 november kroop er dus een minimonster uit het ei. Het diertje had, gemeten van neus tot het puntje van de staart, een lengte van 16,5 m. Het woog bijna 5 gram. De eerste dagen leefde het jonge reptiel nog van de dooierrest. Na vier dagen kreeg hij zijn eerste maaltijd: een ééndagsmuisje. Half januari wordt het jonge dier twee keer per week gevoerd: hij eet dan inmiddels 4 tot 5 eendagsmuizen per keer. Een baby-gilamonster is evenals zijn ouders giftig. Omdat het dier nog klein is, is de hoeveelheid gif wel minder dan bij de ouderdieren. Toh wordt het diertje nooit zonder speiale handshoenen opgepakt. Het wordt überhaupt bijna niet opgepakt: dit om stress bij het dier zoveel mogeli jk te voorkomen. Met de komst van dit kleine gilamonster is Blijdorp de vierde dierentuin in Europa waar suesvol gefokt is. Londen en Glasgow gingen de Diergaarde voor in 1989 en 199. En in de dierentuin van Praag kwamen op 17 november enkele jonge gilamonsters uit het ei, net een dagje eerder dan Blijdorp! Voor de gila-monsters is een speiaal fokprogramma (EEP) opgesteld. Welliht zal dit jonge dier daar in de toekomst deel van gaan uitmaken, en zo een steentje bijdragen om deze bijzondere hagedis voor uitsterven te behoeden. Muisjes voor gorilla's Op de laatste dag van 22 werd het publiek bij de mensapen getrakteerd op beshuit met muisjes. In de naht van 29 op 3 'deember is gorilla Tamani bevallen van haar eerste kindje en dit was de reden voor het feestje. Omdat nog niet duidelijk w as of het kindje een jongen of meisje was, waren er beshuiten met zowel roze als blauwe muisjes! Tamani is gewoon in de groep bevallen en blijkt een uitstekende moeder. Zelf is zij geboren in Apenheul (1 993) en heeft daar vele malen het goede voorbeeld gehad. De eerste dagen droeg zij haar ki ndje nog ietwat onhandig, maar dat is ook best lastig als je voor de eerste maal moeder bent geworden. Het was vertederend om te zien hoe zij haar baby in haar armen hield en het wiegde en liefkoosde als een mensenbaby.

3 De laatste 14 dagen voor de bevalling had Tamani duidelijk last van haar dikke buik. Ze had geen zin meer in spelletjes, hoewel haar speelkameraden Aya en Astra haar alsmaar bleven uitdagen tot wilde ahtervolgingen. Zij snapten er niets van dat Tamani niet wilde meespelen! Ook de eerste dagen na de bevalling waren deze twee meiden vaak in de buurt van de jonge moeder: nieuwsgierig als ze zijn vonden ze dit kleine ding wel heel interessant! Toen het nieuwtje eraf was kon Tamani genieten van wat meer rust en lag zij regelmatig op een dik bed van stro te slapen met haar baby in de armen. Na een week werd duidelijk dat het een zoon is. Hij is door de verzorgers Thomas, kortweg Tom, gedoopt. In tegenstelling tot het kleine gilamonster wordt Tom niet gewogen. De verzorgers letten op andere signalen om te kijken of het goed met hem gaat. De houding van de moeder is daarbij heel belangrijk: verzorgt ze haar jong goed? Laat ze het regelmatig drinken en wordt hij gewassen? Verder kunnen de verzorgers zien of de kleine zih wel met een stevige greep aan de vaht van moeder vasthoudt. De kleine Tom deed het allemaal prima; al snel kreeg hij veel meer haar en ook dit is een positief signaal voor de verzorgers. Niet alleen het publiek kreeg beshuit met muisjes op oudejaarsdag. Ook de gorilla's werden door hun verzorger getrakteerd. De muizen werden er eerst zorgvuldig afgepeuterd, die vonden ze duidelijk niet lekker. Maar het beshuitje ging er wel in! Vreugde en verdriet in Taman Indah Neushoorn Namaste is op zaterdagavond 7 deember bevallen van een zoon. De bevalling verliep soepel en na anderhalf uur dronk het jonge dier al bij zijn moeder. De baby neushoorn kreeg de naam Hugo. Hij is alweer de derde zoon van Namaste en Nio. Moeder en kind verbleven de eerste weken nog in de stal ahter de shermen; ze hadden nog geen zin om de helling af te lopen naar het andere verblijf. Zelfs lekkere hapjes konden 'Nammie' niet verleiden om naar beneden te komen. Via een monitor kon het publiek toh genieten van beelden van het jonge dier. Blijdorp heeft plannen om het buitenverblijf van de neushoorns het komende jaar aan te passen. Het is de bedoeling dat over de hele lengte van het verblijf vlonders komen te liggen zodat het publiek de dieren beter kan zien. Ook krijgen de neushoorns meer mogelijkheden om het water in te gaan. Tijdens de nieuwjaarslezing van 9 januari jongstleden, gaf direteur Ton Dorresteyn de aanwezige Vrienden een terugblik op het jaar 22. Dat jaar was zo goed begonnen met de verrassende geboorte van olifantje Senang op 2 januari. Helaas is Senang op 2 deember overleden, tot groot verdriet van veel medewerkers en trouwe bezoekers van de Diergaarde. Half deember werd Senang ernstig ziek. Vermoedelijk had hij last van een verstopte darm (koliek). Doordat zijn onditie ahteruit ging kon het herpesvirus, dat de olifanten bij zih dragen, de kop opsteken. Dit virus eist regelmatig slahtoffers onder olifanten in dierentuinen. Dierenartsen en verzorgers hebben keihard gewerkt om het dier te genezen. Het moht ehter niet baten. Setie wees uit dat Senang uiteindelijk aan een geperforeerde darm is overleden. Vlindersuessen Sinds juni 22 zijn de vlinders weer terug in de Reesemakas. Nadat duidelijk werd dat het Oeanium toh niet de juiste plek was om vlinders te houden, is besloten om de oude vlinderkas weer in ere te herstellen. Immers, daar ging het heel goed met de eigen vlinderkweek van Diergaarde Blijdorp. In samenwerking met de botanishe afdeling is de kas in orde gemaakt. Het is belangrijk dat de juiste waardplanten aanwezig zijn. Op deze planten zetten de vlinders hun eitjes af, zodat de rupsen meteen kunnen gaan eten als ze uit het ei komen. Nieuw is de rupsenkweek: vanahter een glazen wand kan het publiek diverse planten zien met daarop de vraatzuhtige rupsen. In de kas zelf zijn ook volop rupsen aanwezig, maar die zijn meestal zo goed geamoufleerd dat ze niet te zien zijn. Sommige vlindersoorten zijn net goohelaars: ze verstoppen hun eieren en poppen zo goed dat zelfs een zeer geoefend oog ze niet ziet. Als de rupsen zih eenmaal hebben ingesponnen, verhuizen de poppen naar de 'poppenkast', waar ze ongestoord kunnen transformeren tot vlinder. Vorig seizoen waren 5 tot 6 vershillende vlindersoorten te zien en met 13 soorten is suesvol gekweekt. De passiebloemvlinder en de uilvlinder zijn inmiddels oude bekenden, maar afgelopen zomer kon het publiek genieten van indrukwekkende oons en vlinders van de Indishe maanmot, de Madagasarkomeetstaartmot en de atlasmot. In het najaar vlogen er azuurvlinders (morpho's) en papiervlinders rond in de kas, en volgens vlinderverzorger loj. Nederlof is dat wel bijzonder. De dieren zijn goed zihtbaar voor het publiek. Dit in tegenstelling tot het verblijf in het Oeanium, waar de vlinders niet of nauwelijks te zien waren. Foto: M. Rijlaarsdam Als u regelmatig in de kas op bezoek gaat, heeft u vast wel de kleurige pannensponsjes gezien op de voedertafeis voor de vlinders. Zij blijken uitstekend geshikt als hulpmiddel bij het voeren. De sponsjes worden in een bakje gelegd en dat wordt gevuld met honingwater. De vlinders kunnen op de sponsjes zitten en het voht opzuigen. Afgezien van honingwater krijgen de vlinders ook fruit, zoals banaan, sinaasappel en ananas. En dan zijn er natuurlijk de talrijke planten in de kas. Sommige zijn speiaal voor de sfeer; het zogenaamde kijkgroen, Het zijn vaak grote en opvallende planten, waardoor het publiek zih in een tropish regenwoud waant. Ook zijn er speiaal planten geplant waarbij de vlinders netar uit de bloemen zuigen. Andere soorten zijn er juist weer voor de rupsen. Zo leven de passiebloemvlinders onder andere van netar uit Lantana en Pentas. Hun eitjes zetten ze ehter af op passieflora, omdat de rupsen van deze blaadjes leven. Tropishe vlinders leven gemiddeld 1 weken, hoewel er soorten zijn die een leeftijd van drie tot vier maanden kunnen bereiken. Pages hebben de kortste levensduur: zij vliegen 3 tot 5 weken rond in de kas. Soms kunt u een vlinder aantreffen met gerafelde vleugels: dit is dan eht een hoogbejaarde vlinder. Door het vliegen ver- OeaOlum strakl op zonneenergle. Foto: Koos van leeuwen liezen de dieren shubben van hun vleugels, en dat kan op den duur tot een zeer rafelig uiterlijk leiden. Dode vlinders gaan naar de eduatieve dienst van de Diergaarde. Ze worden geprepareerd, en gebruikt bij lessen. In de winterperiode vliegen minder vlinders in de kas; zowel planten als dieren maken een rustperiode door. Als de dagen gaan lengen zal de vlinderkweek weer op gang komen en kan het publiek weer genieten van de levensylus van deze kleurrijke dieren. Het loont zeer de moeite om regelmatig een kijkje in de kas te nemen! Buiten spelen De tijgerpeuters Binjai en Sigli mohten half deember voor het eerst een uurtje buiten spelen. Dat is feest als je de eerste paar maanden van je leven in een beperkt binnenverblijf hebt doorgebraht! Er viel heel wat te ontdekken voor de jongedames. Vooral het touw waar je zo lekker in kan hangen en shommelen was in trek. Af en toe zaten de dieren door het ravotten zo onder de modder, dat ze eerder op een beertje leken dan op een tijger! Kim, het vorige jong van moeder Musi, was aan de mollige kant. Binjai en Sigli hebben door al het stoeien samen een aanmerkelijk slanker postuur! Plannen voor 23 Het Henri Martinhuis raakt steeds leger. De dieren die er nog wonen krijgen een plekje elders in de tuin. Het gebouw zal worden omgevormd tot een entrum voor de dierenartsen en uratoren van de Diergaarde. Nu is een groot kantorenomplex midden in de tuin niet aantrekkelijk voor het publiek. Er wordt daarom een aantal zaken in het gebouw gerealiseerd die voor ons als bezoeker heel aantrekkelijk zijn. Zo komt er een grote ruit in de ruimte waar de dierenarts werkt. In plaats van op televisie kunt u de dierenartsen hier in levende lijve aan het werk zien! Ook komt er permanent aandaht voor de veldprojeten die Blijdorp op diverse plaatsen in de wereld steunt. De Diergaarde heeft natuurbesherming en -behoud hoog in het vaandel staan en draagt daar op atieve wijze een steentje aan bij. Dat gebeurt door finaniële ondersteuning, maar er wordt ook weleens een verzorger uitgezonden naar zo'n projet. Het dak van het Oeanium zal voor een groot gedeelte worden bedekt met zonnepanelen. De energie die dat oplevert wordt gebruikt voor het Oeanium. Blijdorp krijgt voor dit projet subsidie van de overheid en van de gemeente. Tijdens de Wereldhavendagen en de Rotterdam Marathon kunt u een ship aantreffen met daarop Diergaarde Blijdorp. De Diergaarde is in het afgelopen jaar eigenaar geworden van een heuse tanker, voor het vervoer van water voor het Oeanium. Tot nu toe huurde Blijdorp regelmatig een tankertje van het havenbedrijf. Nadeel was dat zo'n ship ook voor andere zaken werd gebruikt. Met subsidie van het gemeentelijk havenbedrijf is Blijdorp nu dus eigenaar van een ship. Als enige voorwaarde stelde de subsidiegever voor, dat dit ship meevaart tijdens Rotterdamse evenementen. De Diergaarde geeft hier graag gehoor aan!

4 Algentene Ledenvergadering Vereniging Vrienden van Blijdorp Zaterdag 26 april 23 Finanieel overziht STAAT VAN BATEN EN LASTEN 22 Hierbij worden alle leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp uitgenodigd tot het bijwonen van de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering op zaterdag 26 april 23 in het Eauditorium van Diergaarde Blijdorp. Toegang tot het Eauditorium wordt alleen verleend tegen afgifte van de speiale oupon aan uw lidmaatshapskaart 23. Programma 1.3 uur Zaal open I uur Algemene Ledenvergadering Agenda I. Opening 2. Notulen Algemene Ledenvergadering d.d. 27 april 22. Deze notulen zullen op telefonishe aanvraag worden toegezonden ( I ) en zijn ook ter vergadering aanwezig 3. Jaarverslag van de seretaris. 4. Jaarverslag van de penningmeester 5. Verslag en benoeming van de kasontroleommissie 6. Verslag promotiewerkzaamheden 7. Bestuursverkiezing. Aftredend volgens rooster zijn de heren Bos en Gerritse. Beiden hebben zih herkiesbaar gesteld. 8. Vaststellen ontributie jarig jubileum Vrienden van Blijdorp. 1. Rondvraag. I I. Sluiting. Jaarverslag seretaris 22 NIEUW! NIEUW! NIEUW!! Dit jaar viert de Vereniging Vrienden van Blijdorp haar 4-jarig jubileum. Wat in 1963 begon met drie journalisten is inmiddels uitgegroeid tot de grootste dierentuinondersteunende vereniging van Europa. Dat ben je niet zomaar! Het enthousiasme en de betrokkenheid is nog altijd even groot als destijds. Maar het is noodzakelijk dat er regelmatig vernieuwingen plaatsvinden. En we zijn weer vernieuwend bezig geweest, het afgelopen jaar! Nieuw 1: Vriendennieuws vernieuwd Dat begon al gelijk op I januari om. uur: de invoering van de Euro! Dat dit ook aan de Vereniging Vrienden van Blijdorp niet ongemerkt is voorbijgegaan heeft u kunnen merken: Uw lidmaatshapsbewijs, dat tegelijk met de aeptgiro wordt verzonden, viel in 22 wel erg laat bij u in de bus! De meesten van u kregen hem pas eind januari! Maar ja, vernieuwingen gaan helaas niet altijd even soepel! Omdat één en ander niet alleen met de invoering van de Euro te maken had, hebben we besloten in zee te gaan met een nieuw mailingbedrijf (TDS) en een nieuwe vormgever (Argus) voor ons onvolprezen tijdshrift 'Vrienden nieuws'. En dat dit wel erg goed uitgepakt heeft is te zien aan de stijl van ons tijdshrift. En dit jaar mag die grafius zelfs nog meer aan de slag op het nieuwe formaat! Nieuw 2: Geld voor natuurbehoud Wat ook nieuw is: er is besloten om in het vervolg eveneens geld te geven aan Diergaarde Blijdorp voor natuurbehoudprojeten. Dierentuinen doen veel meer dan alleen beestjes laten zien. En als Vereniging Vrienden van Blijdorp willen we graag de wetenshappelijke onderzoeken steunen die Diergaarde Blijdorp vaak doet. Naast alle giften die we doen om nieuwe dierverblijven te bouwen gaat er dus voortaan ook geld naar natuurbehoud! Ik ben daar persoonlijk heel erg blij mee! Nieuw 3: Opening nieuwe stijl We hebben in 22 een geweldig nieuw bizonverblijf geopend! Die opening ging ook weer anders dan andere jaren. Werd 1 jaar geleden een opening nog gevierd met alleen een kopje koffie of een glaasje fris of wijn; de laatste jaren kregen de openingen een steeds uitbundiger karakter, maar het bleven besloten bijeenkomsten, 'alleen voor leden'. Het afgelopen jaar is besloten om de opening van de bizonprarie ook open te stellen voor de 'gewone' Blijdorp-bezoeker. Het grote voordeel was dat de opening een wervend karakter kreeg: het leverde meer bekendheid voor onze vereniging en zelfs enkele nieuwe leden op! Ook de samenwerking met Diergaarde Blijdorp is leuker: de opening van de bizonprairie werd verriht door Indianen die gelijk de hele zomer bleven! Georganiseerd in prettige samenwerking met Diergaarde Blijdorp! Nieuw 4: Nieuwe leden Tenslotte hebben we het afgelopen jaar weer 529 nieuwe leden mogen begroeten! Dankzij de wervende ativiteiten van vele vrijwilligers (waar onze vereniging nog altijd op draait!) is de vereniging weer gegroeid. Ook al hebben 469 leden hun lidmaatshap beëindigd, er blijft een stijgende lijn zihtbaar: eind 22 hadden we 64 I leden. Koos van Leeuwen, seretaris BATEN LASTEN Contributie Vriendennieuws Giften en legaten Admin. Leden Rente Admin. Diversen Reizen Reizen Diversen Verkopen ex BTW Inkopen Terugontvangen In- en Verkoopkosten Vennootshapsbelasting 93 Geshenken Ex Voorzieningen Voorziening Tijgers Voordelig saldo TOTAAL TOTAAL BALANS PER 31 DECEMBER 22 ACTIVA Liquide middelen Kas 13 Giro Bank TOTAAL Waarde goederen Nog te ontvangen PASSIVA Reeds ontvangen ontributie Te betalen rekeningen Te betalen BTW Voorziening Tijgers Extra voorziening Vermogen TOTAAL TOTAAL BEGROTING 23 ONTVANGSTEN UITGAVEN Contributie 29.5 Vriendennieuws 57.5 Giften 3. Admin. Leden 6. Rente 35. Admin. Diversen 3. Reizen 25.5 Reizen 25.5 Verkopen 13. Inkopen 62. In- en verkoopkosten 7. Diversen 3. Tijgers I e fase 1. Voorziening Tijgers 366. TOTAAL 53. TOTAAL 53. Opening Bizonprairie ook voor niet-leden Foto's: Koos van leeuwen

5 Tek.st: Gerhard Tijssen Informatie en ahtergronden: Sandra Bijholt, reptielenpost Diergaarde Blijdorp Ditmaal in Koud Bloed aandaht voor een bewoner van de Rivièrahal die zih volgens de Tv-relame moeiteloos aanpast aan de kleuren van getoonde snoepjes. U heeft het vast al geraden: entraal staat ditmaal de kameleon. Vriendennieuws interviewde Sandra Bijholt, verzorgster van de reptielen en amfibieën in BIijdorp. Alle soorten zijn diret herkenbaar aan de vorm van het lihaam. Hun lihaam is in vergelijking met de lengte hoog en zijdelings afgeplat. De meeste soorten hebben een grijpstaart die als extra houvast stevig rond een tak gerold kan worden. De tenen zijn tangvormig vergroeid: de voorpootjes hebben er drie aan de binnenkant en twee aan de buitenkant, de ahterpoten twee aan de binnenkant en drie aan de buitenkant. Daarnaast vallen ook de uitspringende ogen op aan weerszijden van de kop. Deze ogen kunnen onafhankelijk van elkaar draaien, zodat de kameleon goed zijn omgeving kan observeren. Jagen Camouflage is erg belangrijk voor een dier dat niet snel beweegt en toh een jager is. Kameleons hebben zelfs een aangepaste manier van lopen: uiterst langzaam om vooral niet op te vallen. Hierbij bewegen zij voor- en ahterpoot van de tegenovergelegen zijde tegelijkertijd. Kameleons vervellen periodiek. Voordat het oude vel loslaat, ontstaat er een ruimte tussen het nieuwe en het oude jasje, waardoor een kameleon er bleek en doorshijnend uitziet. Dan splijt de oude huid ahter de kop en valt de oude huid af. Kameleons voeden zih net als andere kleine reptielen voornamelijk met inseten, maar de grotere soorten pakken ook vogeltjes, hagedissen en kleine zoogdieren. Kameleons vangen hun prooi door hun lange tong te laten uitshieten: de prooi kleeft dan aan het uiteinde en wordt dan naar de bek gebraht. Dit alles gebeurt in een fratie van een seonde. Met een snelle amera is vastgesteld dat het uitstoten van de tong 1/16 van een seonde kost en het weer intrekken van de tong 1/4 van een seonde. Met het blote oog is dit nauwelijks te volgen. Het lijkt dan ook alsof plotseling de prooi is verdwenen en in de bek van de kameleon is beland. Kleurverandering De eigenshap waarom kameleons het meest bekend zijn, al in de derde eeuw voor Christus is dit door Aristoteles beshreven, is de eigenshap om van kleur te kunnen veranderen. Dat deze eigenshap vooral te maken heeft met amouflage is inmiddels wel duidelijk. De kleurverandering is verder een uiting van vershillen in lihtintensiteit, temperatuur, gezondheid, emotionele gesteldheid en hormonen. Een kleurverandering kan binnen enkele seonden plaatsvinden. De gespeialiseerde kleurellen liggen in vier lagen onder de transparante huid. De buitenste laag wordt gevormd door ellen met rode of gele kleurstof. Onder deze laag bevinden zih twee refleterende lagen. De een refleteert wit liht, de ander blauw liht. Daaronder ligt nog een laag ellen met bruine kleurstof. De kleurveranderingen ontstaan door wijziging in vorm en grootte van de vershillende ellen en verplaatsing van de kleurstoffen binnen de ellen. Daarnaast bepalen ook de refleterende lagen welke kleur wordt getoond. Voortplanting De mannetjes bezetten territoria, waarin de vrouwtjes vrij mogen komen. Over het algemeen zijn kameleons ehter weinig soiaal en hebben zij sterk de behoefte om aan elkaars gezihtsveld te ontsnappen. Het ontsnappen aan elkaars gezihtsveld en daarna elkaar weer opzoeken is bovendien goed voor het opwekken van de paringsdrift. Het mannetje paart met alle vrouwtjes die in zijn territorium komen. Er bestaan levendbarende (wel eieren, maar deze komen uit in het lihaam) en eierleggende kameleons. De Jemenkameleon is een eierleggende soort. Blijdorp Blijdorp heeft op dit moment één soort kameleon in de olletie, de Jemen kameleon (Chameleo alyptratus). Op dit moment zijn er een mannetje en een vrouwtje te zien. Het mannetje kan een lengte bereiken van 5 entimeter. Het vrouwtje groeit tot maximaal 35 entimeter. Zij zijn gehuisvest in de Rivièrahal, naast de longvissen (zie Vriendennieuws 22-4) en tegenover de Komodovaraan. Wanneer Sandra gevraagd wordt naar haar eerste ingeving wanneer we spreken over de kameleon zegt ze "shitterende dieren maar mede door hun stressgevoeligheid zijn kameleons in het algemeen niet altijd even gemakkelijk te houden of te kweken." Het verblijf van de Jemenkameleons in de Rivièrahal is vanwege die stressgevoeligheid in tweeën gedeeld door een tussenshot. De twee dieren zijn zo in staat om uit elkaars gezihtsveld te ontsnappen. Verder verlangen Jemenkameleons, naast voldoende klimmateriaal naar shuilmogelijkheden, warmte, een afwisselende voeding bestaande uit krekels, sprinkhanen, maar ook groente, fruit en fisusbladeren, bestrooid met extra vitaminen/mineralen. Zij worden ook door partiulieren gehouden en er wordt regelmatig met ze gefokt. Soms hebben ze zih zo goed geamoufleerd dat ook de verzorger ze met moeite kan ontdekken. Gelukkig zijn het een beetje gewoontedieren en hebben ze een vaste slaapplaats/verstopplaats in hun terrarium, Dat maakt het zoeken eenvoudiger. Binnenkort worden in de aangrenzende verblijven ook kameleons gehuisvest en wordt er aan deze diersoort d.m.v. eduatie meer aandaht besteed. Foro: Marianne Tijssen Ratten voeren Eerst even iets anders. Reent bezoht ik de Zoo van Atlanta in de VS. Daar worden de gifslangen -waaronder de zwarte mamba en de oostelijke diamondbakratelslang- voor de ogen van de bezoekers met ratten gevoerd. De ratten worden in het gezihtsveld van de slangen heen en weer bewogen met behulp van een lange grijper. De gifslangen slaan daarop de giftanden in de rat. Na enige tijd wordt de rat opgegeten. Het oogt spetaulair. Waarom zien we dit nooit in Blijdorp? Sandra Bijholt: "Bij gifslangen is dat nogal een risio! Blijdorp heeft twee soorten gifslangen: de Aruba ratelslang en de mangrovenahtboomslang. Hiervoor geldt dat in prinipe niet diret gevoerd en shoongemaakt wordt, maar altijd via een tussenshot, om diret ontat tussen slang en verzorger met alle risio's van dien te voorkomen. In Blijdorp worden sommige wurgslangen van de tang gevoerd. Het gaat dan om het aanbieden van dode ratten of muizen. De meeste wurgslangen krijgen ehter levende ratten of muizen. Het voeren van slangen gebeurd niet op een vast tijdstip en zal daardoor aan veel bezoekers onopgemerkt voorbij gaan." De kameleon Kameleons vormen een aparte familie van hagedissen. Er zijn ongeveer I soorten. Zij komen grotendeels voor in Afrika, ten zuiden van de Sahara en in Madagaskar. Eén soort komt ook voor in Zuid-Spanje. In Blijdorp is de Jemenkameleon te zien. Hij heeft zijn natuurlijk verspreidingsgebied in West-Jemen en Saoedi-Arabië. Hier leven zij in zogenaamde wadi's, riviervalleien met stukken groene begroeiing. In sommige van deze valleien is het klimaat woestijnahtig, met droge winters en af en toe extreme kou. In het noorden van Jemen is het klimaat veelal subtropish tot tropish. Wie herkent deze Blijdorp bewoner?? Kijk voor /ret jlliste alltwoord op de liiebsite:llllllw.vrimdellvallblijdorp.1i1 oj ",a/a tot /ret vo/gellde 1II/111111er van Vrie"detllliellws.

6 De Europese mol Onbekend maakt onbemind. Maar wat je niet ziet wekt meestal wel de nieuwsgierigheid op. We hebben het over de mol. Een dier dat men zelfs in dierentuinen liever kwijt dan rijk is. Een dier dat nuttig is in de natuur en dat de meeste mensen nog nooit in levende lijve gezien hebben... Mollen komen in Europa en het noorden van Azië algemeen voor. Ze leven niet in Ierland en Noorwegen en ze komen nauwelijks voor in Finland en Zweden. In het noordoosten van Noord Amerika komt de variant de stermol voor, in zuidoost Azië de Aziatishe mol en in Zuid Europa van Portugal tot en met Turkije leeft de blinde mol. De gewone mol is een fluweelzaht, bolrond diertje. Het lihaam van de mol is prahtig aangepast aan het leven onder de grond. Hij is ongeveer 12 tot 16 m lang, zij is iets kleiner. Ze hebben een knotsahtig staartje van 3m. De ogen zijn sleht ontwikkeld, het gehoor en reuk zijn de belangrijkste zintuigen. De uitwendige oren zijn niet meer dan een ribbeltje. Daarnaast vertrouwen mollen op hun tastorganen en zijn in staat om 'op afstand' te voelen door lihte trillingen op te vangen. Dat doen zij met duizenden papillen, de orgaantjes van Eimer. De meeste daarvan bevinden zih op de snuit, maar ook op de rest van het lijf en zelfs op de staart. De vaht bestaat uit haren die reht uit de huid groeien, wat ook nodig is om in beide rihtingen door de gangen te kunnen kruipen. De voorpoten vallen deels in huidplooien, hebben vijf tenen met sterke nagels en een extra botje om de klauwtjes breed te kunnen gebruiken. De ahterpoten zijn niet zo sterk als de voorpoten, maar zeker niet zwak ontwikkeld. I Tekst: Theo van de Velde F Mollen zijn inseteneters. Het hoofdvoedsel bestaat uit regenwormen. Ook eten ze inseten, rondwormen en plantenaaltjes, die een plaag voor de landbouw kunnen zijn. Eén mol eet per jaar tussen de 18 en 36 kilo voedsel. Hij jaagt en eet dag en naht in perioden van 4'12 uur, afgewisseld door een rustperiode van 3 1 / 2 uur. Doorgaans wordt een mol niet ouder dan drie jaar en is na een jaar volwassen. Een mol kan niet lang zonder voedsel. Dit veroorzaakt ook het rusteloze karakter van het diertje. Vindt hij meer wormen dan hij kan opeten, dan legt hij soms een voorraadje aan op een speiale manier. De mol vangt een regenworm, die hij de kop afbijt. Deze worm blijft desondanks gewoon leven maar kan zih niet meer oriënteren. Daarna legt de mol een knoop in de worm en stopt hem in de voorraadruimte. Als de mol de verzamelde wormen later niet allemaal opeet dan groeit bij de worm na ver- 1. L:: t).() C..., \11 E.-.5 t).().- l N.- N. Ut CU s.. -C ru...,." S. >.. I),()... foto: Theo van de Velde Gevaarlijke jeugd De jonge molletjes die op zoek gaan naar.-: ;.. ""... i...,. E ê I),() C ei. I),() :a l : \11 25 \11." (I) (I) ::s.d N (I) lil 2 : '6 C." GI > -=- GI...." DO L: GI GI > C DO GI ::s E GI.ê. ::l.t: ::s 'ti..: \11 :J <t: >..., ::l " " h... o""on rol-:llt"i,o( \/ol Mollen mollen De metro verlaat Spijkelllsse met een geluid van aanlopend Üzer. jeffrey stootte guitig met zijn sleet l' koffere de laploptas van zijn bu\ii'lllan aan. De dertigplusser keek geshrokken orn en veegde zijn,>tropdas reht. In gedahten was hij al shadelamls aan het afllandelen. 'Mogge:groette hij routinematig trug. 'b het nog ge lukt gisteren?' 'Dat wet ik nog niet. je Zlt ze niet hè?'zel jeffrey. I lij twütèlde of hij een suesverhaal zou vrtellen of de waarhld zeggen ell erp en.ste.ele b.i,i op de lapoptas. " id.., -, --, ---'l'-----, lil Ê L: : Cl) ::l E GI E DO ::l... GI : Cl) DO Q. iii GI... " ë '" o '3 '" Vi S ' iij -,. ::l GI (I) E e " <t: a.. uj (3 Z... M 'It I Q Q I E u 'ti GI t:: IZ: - M M I u \I) De mol vergroot meestal een deel van een gang om een ovale nestruimte te maken. Zij bekleedt het met gras, twijgen en bladeren. Vrouwtjes lokken de mannetjes met een hoge fluittoon. Mannetjes en vrouwtjes zijn slehts bijeen tijdens de paring in eind maart/ begin april. De draagtijd is 5-6 weken, dan worden de 2 tot 7 jongen kaal en blind geboren. Na twee weken komt de vaht door en na 22 dagen gaan de ogen open. Het molletje wordt 4 à 5 weken gezoogd, blijft nog twee weken in het gangenstelsel van zijn moeder en trekt dan de wijde wereld in. rr'otlerl gt:11 "'Vt::dll Iln;::CI IrC::ULI';;:JI, UG." zullen de aanwezige mollen na drie jaar uitsterven als ze van hetzelfde geslaht zijn. U kunt dit zien aan het gangenstelsel. De vrouwtjes maken s-bohten in hun gangen en de mannetjes hoekige rehte gangen. Waarom weet tot dusver niemand. Een tweede mogelijkheid is: laat de diertjes gewoon zitten en hark regelmatig de molshopen glad. Is nog goed voor de grond ook! Waarshijnlijk had u toh al niet de prijs voor de mooiste tuin gekregen. Als ik nu nog één nieuwe zi dan stop ik de slang in de gang en spuit ik hem er met 5 bar druk als een kanonskogel UiL.. ' 'Als dat lukt dan wil Ik r ook ééne van je overnemen..,,' De metro rijdt de tunnel in, het geluid neemt to. ZWÎjgzaam staan Jeffry en de buurman naast elkaar te shommelen. Als de passagiers aan het eind van de tunnel buitnkomen, staat er hopelijk niet iemand met een shop klaar..

7 De Europese mol Onbekend maakt onbemind. Maar wat je niet ziet wekt meestal wel de nieuwsgierigheid op. We hebben het over de mol. Een dier dat men zelfs in dierentuinen liever kwijt dan rijk is. Een dier dat nuttig is in de natuur en dat de meeste mensen nog nooit in levende lijve gezien hebben... Mollen komen in Europa en het noorden van Azië algemeen voor. Ze leven niet in Iprl::lnrf pn Nn("\nAllQoon on.,. t,"t"'\""ann... I voelen door lihte trillingen op te vangen. Dat doen zij met duizenden papillen, de _.. :_.... 1:::.: r'\ Vereniging Vrienden van Blijdorp Antwoordnummer WB Rotterdam I Tekst: Theo van de Velde Ete. neen. Mollen zijn inseteneters. Het hoofdvoedmol de verzamelde wormen later niet allemaal opeet dan groeit bij de worm na verloop van tijd zijn kop weer aan en kan hij ontsnappen. Gan e ls elsel Het jahtgebied van de mol is ongeveer 45 m2. Zijn gangen graaft hij op vershillende diepten. De mollen verplaatsen zih vaak door de oppervlaktegangen. Deze liggen slehts enkele entimeters onder de grond. Op een diepte van 1 tot 15 m graaft hij meestal zijn permanente gangenstelsel. Daaronder op ongeveer 3m ligt meestal een tweede netwerk. Deze gangen zijn door vertiale gangen met elkaar verbonden. Van hieruit gaan er afhankelijk van de grondsoort en vohtigheid gangen naar een diepte van soms 12m. Vaak is er een gang die tot het grondwater loopt en die ook dient voor afwatering. De aarde die de mol met het graven kwijt moet, wordt naar de oppervlakte getransporteerd en vormt de welbekende molshoop. Blij p In Blijdorp vormt de mol doorgaans geen probleem. Momenteel vind je alleen aan de kant van de spoorlijn bij de Saoedishe oryxen een aantal molshopen. Daar doen ze weinig kwaad. In de meeste weiden hebben de mollen niet veel te zoeken. Soms omdat de ondergrond niet geshikt voor ze is en soms omdat de grazers doorlopend de gangenstelsels plat zouden trappen. Ook de verharde paden en de slootjes zijn barrières. K aamkame De mol vergroot meestal een deel van een gang om een ovale nestruimte te maken. Zij bekleedt het met gras, twijgen en bladeren. Vrouwtjes lokken de mannetjes met een hoge fluittoon. Mannetjes en vrouwtjes zijn slehts bijeen tijdens de paring in eind maart! begin april. De draagtijd is 5-6 weken, dan worden de 2 tot 7 jongen kaal en blind geboren. Na twee weken komt de vaht door en na 22 dagen gaan de ogen open. Het molletje wordt 4 à 5 weken gezoogd, blijft nog twee weken in het gangenstelsel van zijn moeder en trekt dan de wijde wereld in. Foto: Theo van de Yelde Gevaarlijke jeugd De jonge molletjes die op zoek gaan naar een eigen territorium, brengen relatief veel tijd door aan de oppervlakte. Daar vallen ze vaak ten prooi aan bos- en kerkuilen, reigers, dassen, wezels, ratten, vossen en katten. In bepaalde tijden van het jaar bestaat het voedsel van de kerkuil voor 5% uit mollen! In Oost-Europa vormen mollen het hoofdvoedsel van onder andere boommarters. De mens en de mol Het lijkt wel of Linda de Mol de enige populaire mol is. Een bezoek op het internet leert al gauw dat er tientallen sites zijn die iets over mollen vertellen. Negen van de tien gaan ehter over de bestrijding. De vindingrijkheid op dit gebied kent nauwelijks grenzen. Nog steeds zijn de klemmen erg in trek, wat jammer is, omdat het dier daarin erbarmelijk om het leven komt. Vergif wordt ook nog steeds aangeprezen, maar kan eigenlijk alleen door erkende bestrijdingsbedrijven gebruikt worden. Er is altijd een risio dat een al vergiftigde mol in de klauwen komt van de wel geliefde huiskat of door de hond gevangen wordt. Tegenwoordig worden er ook lokstoffen aangeboden waarmee een mol in een zogenaamde kokerval wordt gelokt. Hij kan dan gezond en wel elders uitgezet worden. Ook suesvol zijn pinnen die in de grond worden gestoken en boven de grond windvangen. De trillingen die zodoende veroorzaakt worden verjagen soms de mollen. Voor twee alternatieven vraag ik toh uw aandaht: als u uw tuin kan afsheiden door b.v. in de grond gewerkt gaas zodat nieuwe mollen geen toegang meer hebben, dan zullen de aanwezige mollen na drie jaar uitsterven als ze van hetzelfde geslaht zijn. U kunt dit zien aan het gangenstelsel. De vrouwtjes maken s-bohten in hun gangen en de mannetjes hoekige rehte gangen. Waarom weet tot dusver niemand. Een tweede mogelijkheid is: laat de diertjes gewoon zitten en hark regelmatig de molshopen glad. Is nog goed voor de grond ook! Waarshijnlijk had u toh al niet de prijs voor de mooiste tuin gekregen. Mollen mollen De metro verlaat Spijkenisse met een geluid van aanlopnd ijzer. Jeffrey stootte guitig met zijn sleetse kottertje de laptoptas vall zijn buurman aan. De denigp lusser keek geshrokken om en veegde zijn stropdas reht. In gedahten was hu al shadelall11s aan het adlandeln. 'Mogge,'groette hij routinematig terug. 'Is het nog gelukt gisteren?' 'Dat weet ik nog niet. Je ziet ze niet hè?'zei JdTrey. II,j twijfelde ofhij een suesverhaal zou vrtelieli of de waarheid zeggen n wierp een stbe blik op de laptopta. 'Nou, ik denk dat ik het IJU wel voor elkaar heb. Ik heb in elke molshoop een gasp<1- troon gestopt; ze hebben een zware pijp gerookt hoor.' I lij keek erbij alof hij zeker was de vij'md n zwaar verlie.. t hbbn togebraht. 'Di niuwe Corsa van 26 heeft er ook zo'n last van. I lij zi laarst dat' ti hoopt d,lt z mt die rgell allemaal zouden vr:li1ipen.' Buurman glimlahte mil1zaam. 'Gi,teren probrde hij glassherven in alle gangen te toppen, maar dat helpt ook nlts. llij van nl1mmr 14, dat hoekhuis met die I'eugeot 37, daar zatn zelfs gangn llnh.'r de leistnen van zijn terra.! Toen Zijll vrouw V,l1I de wek d ramn zeemde, hrak ze met de trap ell tgd! Nu hft hij in alle gangn oude hobby11les gezet....' 'Is zker een lea.,-auto die 37...?' zi JdTrey. Onwdlekurig ruo,tte zijn blik weer op d laptoptas. 'Die mesjes verrostn h1l1- nen en dag. Daar snijden z zih eht niet aan opn...' 'Bij ons SChlllll aan de overk:lilt,' zei buurman, ell zijn emhousi,lsnk over het ondrwrp grodd zihtbaar, 'heft Rob, van di Golf CTI, r vorige week t:én met en shop 111 tweeën geslagen. Krg hij nog ruzie mt zijn vrouw óók, maar ja, zij i., l'n vgetariër.' 'Zouden z daar nou gcl'n vergif voor hebben? Ze kunnn van alls uitvindeli, maar n simpelllliddel tegen mollen heb je niet.' 'Ne, dat is logl eh.' de vrzekeringslllan ill hem werd wakker, 'ze tn alleen maar levnd worllln n insetel1, dlls dat kan nit. En vergif dat bij aanraking dodelijk is, kun je lliet vrij vrkopn. Levnsgevaarlijk, wat dahtj van de produtaampraklijkheld? Maar wat doe jij nou als die rookp,ltroncll van j ook liiel gholpen hebben?' Er sheen een flauw ohtendzoll1lti over d n.unhaven, gedrang bij d deuren. Jeffrey shoot" wat met zun kofferti... 'Ik hb nog wat ahter d hand. In ons magazijn in de Spaanspolder staan nog en paar afgekeurde brandblussers, di mag ik meenemen. Als ik nu nog één nieuwe 111olshoop zie dan stop ik d slang in de gang en spuit ik helll er met SU bar druk als eell kanonskogl lilt...' 'Als dat lukt dan wil ik r ook t:éntj van je overnemen....' De metro rijdt d tunnel in, het gdllld nemt toe. Zwijgzaam staan Jt"t"ry ell de buurman naast elkaar te shommlen. Als de passagiers aan het èind van d tunnd buitenkolllell, staat r hoplljk nlt iemand met n shop kbjr...

8 Jubileumreis naar New Vork / 2 3 Zoo's! Bij een speiaal jaar hoort een speiale reis! De Vereniging Vrienden van Blijdorp wil in 23 een Vriendenreis organiseren naar New York. Wist u dat New York vijf dierentuinen heeft? Naast de wereldberoemde Bronx Zoo zijn er het Prospet Wildlife Park in Brooklyn met meer dan 4 dieren verdeeld over 8 soorten dat in 1993 voor $37 miljoen is gere-noveerd. Bronxzoo We kunnen een bezoek brengen aan het Wildlife Center (vooral geriht op de Noord- en Zuidamerikaanse natuur) en de Botanial Gardens in Queens. Natuurlijk wilt u een bezoek brengen aan Central Park. Ook daar bevindt zih een Zoo and Wildlife Center met 14 dieren in 13 soorten, een tropish regenwoudverblijf met vogels, apen, reptielen en amfibieën en een Antartish verblijf met pinguins. Aquariumliefhebbers kunnen tereht in het New York Aquarium op Coney Island. De meeste tijd zullen we waarshijnlijk doorbrengen in de beroemde Bronx Zoo, de grootste stadstuin van de Verenigde Staten met wereldberoemde verblijven als het Congo Gorilla Forest, met onder meer (23!) gorilla's, mandrilis en okapi's. Maar u kunt ook genieten van sneeuwluipaarden en een grote savanne. Meer informatie over alle New Yorkse tuinen vindt u op: Noorder Dierenpark te Entnten I. 1 1 '.9 Inaart 23, uur.. WinterlezingJuul van Dam - :Botnishe proje'têjl '..rf I 11't/lit 16 oktober 23,.Tl i ql?i1eumreis naar New Vork Programma Het wordt een andere meerdaagse reis dan u van ons gewend bent. Eenmaal in New York wilt u natuurlijk ook uw eigen programma samenstellen. In New York is zoveel te zien en te doen dat het ons niet zinvol (en waarshijnlijk ook niet mogelijk) lijkt om een standaardprogramma aan te bieden. U zult dus veel vrijheid hebben. Bij voldoende belangstelling regelen de Vrienden de reis, het hotel en het bezoek aan de tuinen. Wij zullen natuurlijk ons best doen om in de tuinen een speiaal programma te regelen, waarbij u wordt geïnformeerd over zaken die voor gewone bezoekers onbekend blijven. Ook kunnen wij bemiddelen om vooraf kaartjes te reserveren voor bijvoorbeeld de musials op Broadway. U bepaalt ehter in hoge mate zelf uw daginvulling. U moet niet rekenen op onstante begeleiding. Kosten De vliegreis Amsterdam-New York v.v. komt op ongeveer 45 euro (inlusief belastingen en toeslagen). Overnahting in New York is duur. We gaan uit van een goed en niet te duur hotel op Manhatten, met douhe en toilet op de kamer, telefoon, Tv, koffieshop, zwembad en fitnessruimte. De kosten per naht zijn afhankelijk van met hoeveel mensen u de kamer wilt delen. Een eenpersoonskamer kost 18 euro per naht. Twee personen die een kamer delen betalen 9 euro per persoon per naht. Drie personen 66 euro en vier personen 53 euro per persoon per naht. U kunt het dus zelf goedkoper maken. Het gaat hier overigens om prijzen inlusief ontbijt. Andere maaltijden moet u zelf regelen. Ook de reis en/of annuleringsverzekering moet u zelf organiseren. Wilt u rustig alles kunnen zien dan moeten we uit gaan van een zesdaagse reis met vier overnahtingen. U kunt zelf de kosten berekenen. Het is niet goedkoop, maar waarshijnlijk wel bijzonder. Een trip die u anders welliht nooit zult maken. Reserveren We kunnen in New York niet op het laatste moment reserveren. Als u mee wilt moet u voor I april reageren. U kunt reserveren door voor 1 april 1 euro over te maken naar postbankrekening tnv Vrienden van Blijdorp, Rotterdam. Verder moet u per brief, fax of drie zaken aangeven: I. Met hoeveel personen u een kamer wilt delen. 2. Of u die personen al heeft georganiseerd of dat u de Vrienden vraagt een indeling voor te stellen. 3. Of u vooraf van de mogelijkheid gebruikt wilt maken om kaartjes te reserveren. Wij zorgen in dat geval voor een brohure/ bestellijst. Houdt u er rekening mee dat een kaartje 2e rang op Broadway tussen de 8 en 14 euro kost per persoon. De eerste week van april beslissen we of er voldoende belangstelling is om de reis door te laten gaan. Bij annulering ontvangt u natuurlijk uw 1 euro terug.

9 our IJ Amoer? Te st: Angeline Peters en Alex Shouten Met nl 11: Martin van Wees, assistent-urator in Diergaarde Blijdorp het vrouwtje Kumura alleen ahter. Zielig is dit niet, omdat Amoerpanters in het wild solitair leven. Toh werd besloten Leo terug te halen naar Rotterdam, maar dit bleek geen gelukkige beslissing. In een kort geveht beet hij moeder Kumura dood. Na het vertrek van Leo werd het verblijf sinds van een Chinese panter die in de jaren '6 in het fokprogramma was opgenomen. Ook de Blijdorpse Kumura en Komeet waren geen raszuivere Amoerpanters. Om het Europese fokprogramma te redden is toen een belangrijke beslissing genomen. Amoerpanter-hybriden met minder dan kunnen leven en zih voortplanten zal uitwisseling tussen de twee populaties mogen plaatsvinden. Op de website van Stihting Tigris ( kunt u meer lezen over de ativiteiten en natuurlijk over de Amoerpanter zelf. In april is het 1 jaar geleden dat het door de Vrienden gesponsorde verblijf van de Amoerpanters is geopend. Blijdorp was druk bezig met het Masterplan en een nieuw amoerpanterverblijf paste prima in het 'nieuwe' werelddeel Azië. Samen met Martin van Wees, roofdierverzorger, blikken we terug op 1 jaar Amoerpanters en praten we over de toekomst van deze prahtige roofdieren. Voedselaanbod De Amoerpanters krijgen zo'n 5 kg vlees en pens per dag. Als dat in één groot stuk wordt aangeboden, slepen de dieren dat naar een ligplek. Daar blijven ze dan rustig de hele dag liggen knabbelen, met een beetje peh uit ziht van het publiek. Door meerdere keren per dag kleinere stukken vlees te geven, blijven de dieren atief. Het meest spetaulair is natuurlijk de 'vleeshaak'. Dit is een katrol reht voor één van de kijkplekken. Hier wordt regelmatig een groot stuk vlees aangehangen, zo'n 2 meter boven de grond. Het is prahtig om te zien hoe een Amoerpanter zijn 'bewegende prooi' besluipt en bespringt. Hij kan zo enige tijd bezig zijn met het bemahtigen van zijn eten. Een fantastish shouwspel voor het publiek en een prima manier van gedragsverrijking voor de dieren. Vereniging Vrienden van Blijdorp Antwoordnummer WB Rotterdam Verblijf nog steeds prima! Nadat de Vrienden f 3.,- gespaard hadden voor het nieuwe verblijf van de Amoerpanters werd in maart 1992 de eerste paal geslagen. Tijdens de Algemene Ledenvergadering van de Vrienden in 1993 volgde de feestelijke opening. Op de vraag aan Martin van Wees of het verblijf na 1 jaar nog steeds voldoet volgt een resoluut antwoord: Ja! Bij het ontwerp van het verblijf heeft men zoveel mogelijk rekening gehouden met het natuurlijke gedrag van de dieren. Ze leven solitair en dulden alleen tijdens de paartijd een partner in het territorium. Er zijn dan ook 2 buitenverblijven waarvan alleen het grootste voor het publiek is te zien. De binnenverblijven zijn in 6 afzonderlijke ruimtes te verdelen zodat de dieren ook daar alle rust kunnen krijgen. In de loop van de tijd zijn een paar kleine wijzigingen aangebraht. De beplanting bleek niet bestand tegen de ruige Amoerpanters en is vervangen. De dieren vinden het namelijk heerlijk de nagels in hout te zetten en alles met hun urine te markeren. Bovendien viel de zihtbaarheid van de dieren af en toe wat tegen. Bij warmer weer lagen ze ahterin bij de rotsen in de shaduw. Met het aanleggen van beshaduwde ligplekken in ziht van het publiek en het aanpassen van de 'wandelroutes' staan de bezoekers nu regelmatig oog in oog met deze fantastishe roofdieren. Maar behalve deze aanpassingen is het verblijf nog steeds ' up-to-date '. Een stukje geshiedenis Het vrouwtje Kumura en het mannetje Komeet waren samen met hun twee laatste jongen uit 1992 de eerste bewoners van het nieuwe verblijf. Beide ouderdieren waren al enige tijd in Blijdorp en hadden al diverse jongen gekregen. Ook in het nieuwe verblijf werden jongen geboren, waarvan helaas een aantal dieren overleed aan epilepsie. Dit was het begin van een mindere periode. In 1997 hadden Komeet en zijn zoon Nun fikse ruzie, waarbij bij Komeet een nekwervel vershoof en de dierenarts besloot het dier te laten inslapen. Nadat Nun aan een epileptishe aanval was overleden en kort daarvoor zijn broer Leo naar een andere dierentuin was gegaan, bleef maatregelen genomen in het natuurlijke leefgebied van de Amoerpanters. De ativiteiten die door Tigris gefinanierd worden variëren van het opzetten van anti-stropers eenheden en een bijdrage leveren aan een eduatie en rehabilitatieentrum tot het shadeloos stellen van veehouders die vee aan de panters verloren hebben. Bovendien ondersteunt Tigris het gereedmaken van een nieuw gebied voor het uitzetten van in dierentuinen geboren Amoerpanters. Zo ontstaat een tweede populatie Amoerpanters naast de al bestaande populatie. Pas als de uitgezette dieren zelfstandig hele zaak moeten heroverwegen. We kunnen hierbij volgens Martin van Wees denken aan het omwisselen van het vrouwtje of zelfs kunstmatige inseminatie. Als dit Vriendennieuws bij u op de mat ligt zal de verzorgers duidelijk zijn of de dieren alsnog suesvol bij elkaar zijn geweest, er paringen zijn geweest en of Noushka eventueel zwanger is. Nu maar hopen dat de amoureuze gevoelens groot genoeg zijn en dat we in de zomer jongen zullen zien. Want zoals gezegd is nieuwe aanwas in het fokprogramma hard nodig. Foto: M. Rijlaarsdam

10 L'Amo r IJ e Amoer? (I) ::s lil,..,.. Dl I» Cl' I» I IN Cl IN. ::t., Cl. I» 3 I Cl I.j:o. Cl'..., Cl' Cl' IN..., Cl Cl m ""tl z CD - iii= ä' r :3 (ó OQ..!... ö' n!'! 3 CD Ol CD - <-... I>l ::l ::l CD!1! Cl.,... - Q ::l a: CD I» :1 I» t- r: n :r I» "ti I» Q. ::l I» I» " Amoerpanters werd in maart 1992 de eerste paal geslagen. Tijdens de Algemene Ledenvergadering van de Vrienden in 1993 volgde de feestelijke opening. Op de vraag aan Martin van Wees of het verblijf na 1 jaar nog steeds voldoet volgt een resoluut antwoord: Ja! Bij het ontwerp van het verblijf heeft men zoveel mogelijk rekening gehouden met het natuurlijke gedrag van de dieren. Ze leven solitair en dulden alleen tijdens de paartijd een partner in het territorium. Er zijn dan ook 2 buitenverblijven waarvan alleen het grootste voor het publiek is te zien. De binnenverblijven zijn in 6 afzonderlijke ruimtes te verdelen zodat ::! o < CD S CD o 3 Ö CD ::l -. ::l CD CD ::l I>l n CD " óq. m :3 wijzigingen aangebraht. De beplanting bleek niet bestand tegen de ruige Amoerpanters en is vervangen. De dieren vinden het namelijk heerlijk de nagels in hout te zetten en alles met hun urine te markeren. Bovendien viel de zihtbaarheid van de dieren af en toe wat tegen. Bij warmer weer lagen ze ahterin bij de rotsen in de shaduw. Met het aanleggen van beshaduwde ligplekken in ziht van het publiek en het aanpassen van de 'wandelroutes' staan de bezoekers nu regelmatig oog in oog met deze fantastishe roofdieren. Maar behalve deze aanpassingen is het verblijf nog steeds ' up-to-date '. Te :sr. Angeline Peters en Alex Shouten Mer dlln" IIl1n: Martin van Wees, assistent-urator in Diergaarde Blijdorp _. :::J en n :r., _ S» S» Komeet waren samen me! nun twee laatste jongen uit 1992 de eerste bewoners van het nieuwe verblijf. Beide ouderdieren waren al enige tijd in Blijdorp en hadden al diverse jongen gekregen. Ook in het nieuwe verblijf werden jongen geboren, waarvan helaas een aantal dieren overleed aan epilepsie. Dit was het begin van een mindere periode. In 1997 hadden Komeet en zijn zoon Nun fikse ruzie, waarbij bij Komeet een nekwervel vershoof en de dierenarts besloot het dier te laten inslapen. Nadat Nun aan een epileptishe aanval was overleden en kort daarvoor zijn broer Leo naar een andere dierentuin was gegaan, bleef het vrouwtje Kumura alleen ahter. Zielig is dit niet, omdat Amoerpanters in het wild solitair leven. Toh werd besloten Leo terug te halen naar Rotterdam, maar dit bleek geen gelukkige beslissing. In een kort geveht beet hij moeder Kumura dood. Na het vertrek van Leo werd het verblijf sinds eind 1999 bewoond door lynxen. Amoerpanters of niet? Hoewel de lynxen zeker niet misstonden in het verblijf heeft Blijdorp besloten de Amoerpanters de eer te gunnen. De reden dat Blijdorp met de Amoerpanter fokte bestaat immers nog steeds: hij is met uitsterven bedreigd! In hun natuurlijk leefgebied, de Amoer-Ussuri regio op de grens van Rusland en China, bleken nog maar zo'n 45 dieren te leven. Deze dieren zijn onderling allemaal verwant. Om de soort niet te laten uitsterven is het noodzakelijk het aantal dieren in het wild uit te breiden met panters die in dierentuinen zijn geboren. Voorwaarde is wel dat de uit te zetten dieren van dezelfde ondersoort zijn. Dat klinkt logish, maar in het verleden zijn diverse 'missers' gemaakt in de fokprogramma's. Een aantal panters zoals de Chinese panter en de Amoerpanter lijken qua uiterlijk veel op elkaar. De kleine vershillen hebben onder andere te maken met het leefgebied. Zo heeft de Amoerpanter een dikke, langharige wintervaht omdat de winters in hun leefgebied bitterkoud zijn. Eigenlijk kan alleen DNA-onderzoek zekerheid geven over de ondersoort. Genetish onderzoek van alle panters in Europese dierentuinen eind jaren '9 toonde aan dat er toen geen enkele raszuivere Amoerpanter was! Het waren allemaal hybriden die genetish materiaal hebben van een Chinese panter die in de jaren '6 in het fokprogramma was opgenomen. Ook de Blijdorpse Kumura en Komeet waren geen raszuivere Amoerpanters. Om het Europese fok programma te redden is toen een belangrijke beslissing genomen. Amoerpanter-hybriden met minder dan 1 % genetish materiaal van een andere ondersoort kunnen toh in het fokprogramma blijven. Slehts 3 van de oorspronkelijke 224 dieren in Europese tuinen voldoen aan deze voorwaarde. Uit een Noord-Koreaanse dierentuin zijn via Rusland en het toenmalige Oost-Europa een aantal raszuivere Amoerpanters naar West-Europa gehaald. Zij vormen nu samen met de 3 ' goede ' hybriden de uiterst smalle basis van het Europese fokprogramma. Door gerihte fok zal bij de nakomelingen het perentage genetish materiaal van de Chinese ondersoort steeds lager worden. Met andere woorden elk jong dat geboren wordt is weer een stapje dihterbij bij raszuivere Amoerpanters. Dit is belangrijk omdat voor het uiteindelijk doel: het uitzetten in het wild, alleen raszuivere dieren geshikt zijn. Tigris Behalve het fokprogramma om het aantal Amoerpanters te vergroten is besherming van wilde Amoerpanters en hun leefgebied uiteraard zeer belangrijk. Via de stihting Tigris draagt Blijdorp hieraan bij. Naast een vaste jaarlijkse bijdrage organiseert Blijdorp speiale roofdierdagen waarvan de opbrengst naar Tigris gaat. Voor 23 staan wederom een aantal van deze speiale dagen op het programma. Tigris riht zih op het behoud van Aziatishe grote roofdieren. waaronder de Amoerpanter. In samenwerking met andere internationale natuurbeshermingsorganisaties en lokale overheden zijn de afgelopen jaren allerlei maatregelen genomen in het natuurlijke leefgebied van de Amoerpanters. De ativiteiten die door Tigris gefinanierd worden variëren van het opzetten van anti-stropers eenheden en een bijdrage leveren aan een eduatie en rehabilitatieentrum tot het shadeloos stellen van veehouders die vee aan de panters verloren hebben. Bovendien ondersteunt Tigris het gereedmaken van een nieuw gebied voor het uitzetten van in dierentuinen geboren Amoerpanters. Zo ontstaat een tweede populatie Amoerpanters naast de al bestaande populatie. Pas als de uitgezette dieren zelfstandig kunnen leven en zih voortplanten zal uitwisseling tussen de twee populaties mogen plaatsvinden. Op de website van Stihting Tigris ( ) kunt u meer lezen over de ativiteiten en natuurlijk over de Amoerpanter zelf. Toekomstmuziek Of het ooit zal lukken Amoerpanters uit Blijdorp terug te zetten in de vrije natuur is afhankelijk van Bogan en Noushka. De vierjarige Bogan kwam eind 2 uit Praag naar Blijdorp. Hij kreeg in het voorjaar van 22 'gezelshap' van de ahtjarige Noushka uit Leipzig. Bogan is een raszuivere Amoerpanter. Hij stamt af van de dieren die uit Noord-Korea naar Europa zijn verhuisd. Ondanks zijn raszuiverheid heeft Bogan wel een 'shoonheidsfoutje': hij heeft maar één teelbal. Men heeft ehter goede hoop dat hij prima in staat zal zijn voor nageslaht te zorgen. Noushka is een hybride die ehter wel aan het fok programma mag deelnemen. Beide dieren hebben nog nooit voor voortplanting gezorgd. Of alles goed zal gaan is dus nog afwahten. Sinds augustus hebben de dieren ziht- en reukontat. Ze kunnen elkaar zien en ruiken, maar fysiek ontat was er tot voor kort niet. Zoals gezegd duiden de dieren alleen tijdens de paartijd (winter en vroege voorjaar) een partner in het territorium. Gedurende de paartijd zijn de vrouwtjes een aantal maal krols. Begin januari zijn de dieren voor het eerst bij elkaar op bezoek geweest toen Noushka krols was. Het eerste ontat verliep op zijn zahtst gezegd niet zo vriendelijk en op de tweede dag is het samenzijn afgebroken omdat de dieren agressief op elkaar reageerden. Voor de komende maanden zullen de verzorgers nog de nodige moeite troosten om het alsnog te proberen, maar als ze zo agressief blijven zal Blijdorp de hele zaak moeten heroverwegen. We kunnen hierbij volgens Martin van Wees denken aan het omwisselen van het vrouwtje of zelfs kunstmatige inseminatie. Als dit Vriendennieuws bij u op de mat ligt zal de verzorgers duidelijk zijn of de dieren alsnog suesvol bij elkaar zijn geweest, er paringen zijn geweest en of Noushka eventueel zwanger is. Nu maar hopen dat de amoureuze gevoelens groot genoeg zijn en dat we in de zomer jongen zullen zien. Want zoals gezegd is nieuwe aanwas in het fokprogramma hard nodig. foto: M. Rijlaarsdam

11 Aanleg Galapagos. foto's: Koos van leeuwen Nieuw verblijf voor Rotterdamse reuzen Al jaren droom ik van een reis naar Zuid-Amerika, en met name een bezoek aan de Galapagos-eilanden staat dan hoog op de verlanglijst. Regelmatig mijmer ik bij programma's op National Geographi en Disovery Channel over de interessante plantenen dierenwereld op deze eilanden. Met name de reuzenshildpadden spreken tot de verbeelding. Onlangs is in het Oeanium een nieuw verblijf voor de Blijdorpse reuzenshildpadden in gebruik genomen. Lavastenen, een strandje en Zuid-Amerikaanse beplanting geven een indruk van de natuurlijke leefomgeving van deze reuzen. Als u van het verblijf van de koningspinguïns naar de zee van Cortes wandelt, komt u door een heus sheepsruim. Met een beetje fantasie waant de bezoeker zih in de buik van de 'Beagle'. Dit is het ship waarmee de jonge natuuronderzoeker Charles Darwin van 1831 tot 1836 een reis rond de wereld maakte. Op diverse plekken ging Darwin aan land en verzamelde daar planten, dieren, stenen, fossielen en dergelijke. Het materiaal werd geonserveerd en opgestuurd naar Engeland, waar hij het later kon onderzoeken en beshrijven. In 1835 deed het ship de Galapagos-eilanden aan. De Galapagos is een arhipel, een verzameling van eilanden. De eilandengroep ligt 96 km uit de kust van Equador en bestaat uit 13 grote en 18 kleine eilanden. Ze zijn ontstaan door uitbarstingen van onderzeese vulkanen en hebben nooit in verbinding gestaan met het vasteland. Evolutie De eilanden die zo uit de zee oprezen waren in het begin maagdelijk. Via natuurlijke proessen hebben planten en dieren zih op de eilanden gevestigd. Zij pasten zih aan de leefomstandigheden op de eilanden aan. Sommigen ontwikkelden zih tot unieke soorten, die alleen maar op een bepaalde plaats voorkomen: dit noemt men endemishe soorten. Bij veel mensen zal bekend zijn dat de dierenwereld van de Galapagos veel endemishe soorten kent; denkt u bijvoorbeeld eens aan de Darwinvink. Darwin ontdekte dat de vinkensoorten op de Galapagoseilanden sterke overeenkomsten vertoonden met de soorten van het vasteland van Zuid-Amerika. Door de vershillen in leefomgeving en voedsel zijn er ehter toh kleine vershillen ontstaan. Ook bij de reuzenshildpadden waren kleine vershillen te ontdekken. De versheidenheid in leefomgeving op de eilanden varieert van droog laagland tot vohtige hoogvlakten. Daardoor is de vegetatie op de eilanden zeer vershillend. Sommige shildpadden leven van gras, terwijl anderen zih voeden met atussen. De dieren vershillen daardoor van uiterlijk, en dat is onder andere te zien aan de shilden. Darwin ontdekte op de Galapagos, dat bepaalde omstandigheden al voldoende zijn om dieren te laten evolueren (ontwikkelen) tot andere soorten. De shildpadden kunnen onderling nog wel met elkaar paren en voor nageslaht zorgen. Daarom zijn het geen ompleet vershillende soorten, maar spreekt men van diverse ondersoorten. Unieke planten Darwin is niet alleen belangrijk geweest voor het onderzoek van de dierenwereld van de Galapagos. Hij leverde ook een belangrijke bijdrage aan het verzamelen van planten in dit unieke gebied. Bij veel plantennamen kom je in de wetenshappelijke naam dan ook de toevoeging Darwinii of Galapagos tegen. Darwin verzamelde planten, droogde deze, en nam ze mee naar Engeland om ze te laten onderzoeken en beshrijven. Inmiddels zijn er ongeveer 75 vershillen- Tekst: Monique van Leeuwen Maat Met dank aan: Juul van Dam, botanishe afdeling en Edo Visser, reptielenpost Bron: infoborden eduatieve dienst Diergaarde Blijdorp de soorten bloemplanten bekend van de eilanden! De beplanting op de eilanden komt voor een deel overeen met de beplanting op het vasteland van Zuid-Amerika, zoals in Equador. Men noemt dit inheemse beplanting; dit zijn planten die van nature in een gebied voorkomen. De wind, de zee en ook vogels hebben gezorgd dat zaden van planten op de eilanden terehtkwamen. Een ander deel van de plantenwereld vormen de 'exoten': planten die door mensen naar de eilanden zijn gebraht. Sommige van die soorten zijn bewust naar de eilanden gebraht. Dit zijn gebruiksplanten, zoals voedselgewassen en sierplanten. Andere zijn er onbewust binnengebraht, bijvoorbeeld zaden die met de shepen binnenkwamen. Het overige deel van de planten op de eilanden bestaat uit endemishe soorten: planten die alleen maar op de Galapagos voorkomen. Sommige soorten komen zelfs maar op één eiland voor. Evenals bij de dieren ontdekte Darwin kleine vershillen tussen planten op het vasteland en op de diverse eilanden. De vershillen in soorten ontstaan door de unieke omstandigheden op de eilanden. De voorouders van de planten komen van het vasteland van Zuid Amerika. Klimaat en bodem zijn anders dan van het vasteland. Ook het al dan niet aanwezig zijn van bestuivers heeft invloed op de ontwikkeling van planten. Op het vasteland zie je heel ingewikkelde bestuivingsmehanismen tussen planten en dieren. Op de Galapagos zie je die veel minder. Als bepaalde inseten en vogels ontbreken moet je als plant iets anders verzinnen om voor nageslaht te zorgen. Er zijn op de Galapagos dan ook veel 'zelfbestuivers' te vinden. Planten passen zih ook aan de dieren aan, die op de vershillende eilanden voorkomen. Een mooi voorbeeld is een shijfatus, de Prikly Pear. Op eilanden waar geen shildpadden voorkomen heeft deze atus een laag vertakte struikvorm. Op eilanden waar de shildpadden wel voorkomen heeft deze atus veel meer een boomvorm. Hij vertakt zih pas hoger, Foto: F.j. van Tiel zodat de shildpadden niet bij sappige jonge sheuten kunnen komen. Shipperen Het is niet gemakkelijk om plantensoorten uit zo'n uniek gebied naar Nederland te krijgen. Toh doet Blijdorp er alles aan om een zo natuurlijk mogelijk beeld te geven. Eigenlijk is er een jarenlange planning nodig om bijzondere planten via de zaadlijsten van botanishe tuinen te bemahtigen. Tot nu toe is het gelukt om zaad van één endemishe soort te bemahtigen. De planten zijn gelukkig ook opgekomen, wat lang niet altijd lukt. Tropishe zaden kiemen vaak moeilijk hier. De zaadlijsten worden elk jaar bestudeerd in de hoop om nog meer endemishe soorten te bemahtigen. Het is voor de botanishe afdeling altijd shipperen tussen wat je wilt en wat je kunt krijgen aan planten. Bij het samenstellen van een wensenlijst voor het shildpaddenverblijf is gekeken naar bladvormen en naar oorsprong van de planten. Bij voorkeur worden planten gebruikt die hun oorsprong vinden in Zuid Amerika. Dat lukt lang niet altijd, en dan moet er gezoht worden naar een ompromis. Vaak lukt het om een 'look a like' te vinden, waarvan de bladvorm sterk overeenkomt met de gewenste soort. Sommige planten, zoals bepaalde aaiasoorten had Blijdorp zelf in de olletie. Andere zijn besteld bij een kweker die gespeialiseerd is in Zuid-Amerikaanse soorten. land in ziht Omdat de omstandigheden op de eilanden zo vershillen, tref je op sommige eilanden bossen aan, terwijl andere een droge, haast woestijnahtige vegetatie hebben. In het nieuwe verblijf heeft men gepoogd om beide uitersten te laten zien. Als u in het ruim van de Beagle staat en het binnenverblijf inkijkt, ziet u tegen de linkerkant en tegen de ahterwand een dihte, bosahtige begroeiing. Geleidelijk verandert de beplanting, om uiteindelijk rehts in het buitenverblijf te eindigen met yua's en atussen, die in de droge gebieden voorkomen. De al eerder genoemde shijfatus is een plant die op veel eilanden voorkomt en deze zal dan ook na de winter een plekje krijgen in het nieuwe verblijf. De bladplanten links in het binnenverblijf hebben vrij grote bladeren. Meer naar rehts wordt de beplanting meer luhtig en open, met soorten met geveerde blaadjes. Onder de soorten in het binnenverblijf zijn enkele bijzondere exemplaren. Linksvoor staat een plant met een bijzondere bladvorm; de Bauhinia. De karakteristieke tweelobbige bladeren worden wel tweelingblaadjes genoemd. Ook zijn er soorten geplant met bijzondere bloemvormen, zoals de koraalstruik (Erythrina rista-galli). Deze bloeit met lange rissen fraaie bloemen in een shitterende kleur rood. Het is de bedoeling om het gebouw zowel binnen als buiten zoveel mogelijk te amoufleren. Het mooist is natuurlijk als je het gevoel krijgt in een eht stuk natuur te kijken, als je door de ruit van de Beagle kijkt. Het is nog spannend hoe het gras in het buitenverblijf zih zal houden. Er is gekozen voor een zeer stevig, diep wortelende soort. Bovendien zijn de grasmatten al enkele maanden geleden gelegd, en heeft het gras de tijd gekregen om zih te settelen. Maar het is afwahten of het bestand is tegen de zware buikshuivers. Bloeiende Koraalstruik. Foto: Monique van leeuwen Kapers Op de kust De planten moeten natuurlijk wel beshermd worden tegen de shildpadden: zij eten alles wat groen is. Vandaar dat de plantenbakken in het binnen- en buitenverblijf zo hoog zijn. Ook liggen er stenen rondom grote planten om ze zo te beshermen tegen de reuzen die altijd wel een sappig blaadje lusten. Als u weleens heeft gezien dat de dieren gevoerd werden, weet u ook dat deze reuzenshildpadden binnen korte tijd een enorme shotel andijvie kunnen verorberen. Wie durft er dan nog te zeggen dat shildpadden traag zijn? De Rotterdamse reuzen zijn eigenlijk nog jonkies: ze zijn in 1995 in de dierentuin van Zürih uit het ei gekomen. Sinds 1997 wonen ze in de Diergaarde. Daar hebben ze al diverse interne verhuizingen ahter de rug. Bij aankomst wogen ze tussen de drie en vijf kilo. Bij de verhuizing naar hun nieuwe verblijf zijn de dieren opnieuw gewogen. Hun gewiht varieert momenteel van ruim 3 tot bijna 5 kilo. Het grootste dier meet op dit moment een lengte van 67 m bij een hoogte van 4 m. Pas als ze 2 jaar oud zijn worden de dieren geslahtsrijp. Als u bedenkt dat ze uiteindelijk zo'n 25 kilo kunnen gaan wegen en 12 m lang kunnen worden, zijn onze reuzen nog maar 'ukkies'. Blijven dromen... Ik weet niet of die reis naar Zuid-Amerika en de Galapagoseilanden voor mij ooit werkelijkheid zal worden. Het is al zo leuk om erover te dromen. En ondertussen ga ik, het liefst op een rustige dag, naar de Diergaarde. Daar zet ik mij op een kist in het ruim van de 'Beagle', en doe mijn ogen diht om te luisteren naar de geluiden van het ship en de zeevogels. Ik waan mij voor even Charles Darwin, die zo dadelijk aankomt op de Galapagos om daar enkele bijzondere plant-en diersoorten te ontdekken... Het is allemaal mogelijk in Diergaarde Blijdorp!

12 .8 'engang musim' "Als je niet weet dat ze er zitten, zou je ze heel goed kunnen missen. Hun verblijf bevindt zih hoog in de Taman Indah, rehts van het verblijf van de neushoorns (als je daar met je neus voor staat). Hoewel hun verblijf geen prominente plaats heeft, hebben we het wel over een mooie opvallende vogel: engang musim, zoals de inlandse bevolking de jaarvogel noemt." Bovenstaand stukje leek een aardige inleiding voor ons artikel, ehter: de jaarvogels zijn inmiddels (enkele dagen voor de deadline voor dit stukje) verhuisd en wel naar een goed zihtbare volière in de Vitoriaserre. Deze verhuizing is een tijdelijke en met een bepaalde bedoeling. Welke, dat leest u verder in dit artikel. De jaarvogels behoren tot de bijzondere familie van de neushoornvogels en hebben lange, grote en opvallende snavels, net als toekans. Familie van elkaar zijn ze ehter niet. Neushoornvogels zijn vogels van de Oude Wereld. Ze komen voor in zowel Azië als Afrika. Met name op de Filippijnen komt een aantal sterk bedreigde soorten voor, maar ook elders gaat het helaas niet goed met deze vogels. Vooral de grotere soorten hebben een groot leefgebied nodig en komen hierdoor sterk in de verdrukking. Vanwege deze bedreiging zien we steeds meer neushoornvogels in dierentuinen om zo toh te proberen deze vogels te behouden. Er bestaan maar liefst 54 soorten neushoornvogels. De meeste soorten leven in bossen, maar een aantal soorten geeft juist de voorkeur aan savannes. De bekendste vertegenwoordiger hiervan is de hoornraaf (die wij eerder beshreven in Vriendennieuws ). Bijna alle neushoornvogels hebben in hun leefgebied bomen nodig, aangezien zij in boomholten nestelen. Daarnaast is voor veel van deze vogels fruit een belangrijk onderdeel van hun dieet en slapen ze, buiten het broedseizoen, veelal in grote groepen in bomen. De jaarvogel Jaarvogels danken hun naam aan de ribbels op hun snavels. Toen Nederlandse zeelieden hen vroeger voor het eerst zagen meenden zij (overigens ten onrehte) dat de vogels er ieder jaar een groef bij zouden krijgen. Er zijn vijf soorten jaarvogels, die Jaarvogel bij nestton - folo: JOl Nijkamp allen alleen in Azië voorkomen. De jaarvogel zoals die ook in de Taman Indah te zien is stelt wetenshappers nog wel eens voor problemen. De ene keer heet hij Aeros undulatus en dan weer Rhytieros undulatus (nb: Aeros = 'hoornloos' en undulatus = 'gegolfd'). Maar steeds gaat het over dezelfde soort die een groot verspreidingsgebied heeft van Bhutan, India en Vietnam tot de grotere Indonesishe eilanden. De vogels zijn ongeveer 8 m lang. Mannetjes kunnen tot 365 gram en vrouwtjes tot 2685 gram wegen. Bij deze voornamelijk zwarte vogels hebben mannetjes een gele keel en vrouwtjes een blauwe. Ze leven voornamelijk in de oerwouden en dan bij voorkeur aan de voet van bergen. Hier zoeken ze de hele dag naar voedsel: fruit en kleine prooidiertjes. Broeden doen ze vaak op een hoogte van 3 meter en bevalt het nest, dan zullen Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman Met dank aan: Tj erk Wi ersma, verzorger voge ls Blijdorp. ze er jaren ahtereen broeden De koppeltjes zijn dan ook monogaam. De twee eieren broedt het vrouwtje in i ra veertig dagen uit. Het mannetje krijgt het dan druk met het aanslepen van voldoende voedsel. Na negentig dagen vliegt het jong (vreemd genoeg blijft er altijd maar één jong over!) uit, samen met zijn of haar moeder. Het vrouwtje heeft dan ruim 14 dagen in de holte gezeten. Na het uitvliegen blijft het jong nog maanden bij zijn ouders. Gelukkig zijn er nog veel jaarvogels in het wild te vinden, wel sterven ze uit in die gebieden waar altijd al een kleine populatie leefde. Zowel door verkleining van het leefgebied als door de jaht neemt hun aantal af. Zo wordt op Nieuw Guinea alles van de vogel gebruikt: het vlees wordt gegeten, de snavels worden als trofee bewaard en ook wel gedragen (als versiering op de kleding). Jaarvogels in Blijdorp Drie dierentuinen in Nederland hebben jaarvogels in hun olletie. Dit is bijzonder als je bedenkt dat er wereldwijd maar 22 dierentuinen zijn waar jaarvogels te zien zijn. Alles bij elkaar leven er 46 jaarvogels in dierentuinen en zijn er het afgelopen halfjaar vier jongen geboren. Zeer tereht is Blijdorp zeer trots dat twee van deze jongen in Rotterdam geboren zijn! Het is ook nog niet zo lang dat jaarvogels in gevangenshap worden gekweekt. Het eerste jong werd in 1977 in het New York Zoologial Pare geboren. De Rotterdamse Diergaarde heeft momenteel drie jaarvogels in haar bezit: een ouderpaar en één van hun jongen van dit jaar. Het andere jong is inmiddels verhuisd. Het ouderstel is al lang in Blijdorp: de man sinds 1976, het vrouwtje vanaf Ze worden voornamelijk gevoed met fru it en wat universeelvoer. Zodra er ehter jongen zijn verandert het dieet naar puur dierlijk. Er wordt dan uitsluitend levend voer als krekels, eendagsmuizen en grote wormen gevoerd. AI dat eiwit is nodig om het jong op te laten groeien. De jaarvogels doen het, ondanks hun leef- Koppel jaarvogell. foto: JOl Nijkamp tijd, de laatste jaren erg goed in Bl ijdorp. Zo'n vijf a zes jaar geleden werd er voor het eerst suesvol een jong groot ge braht. Een paar jaar later volgde er weer een suesvolle kweek en vlogen er zelfs twee jongen uit het nest. Iets wat in het wild niet voorkomt, zoals we reeds shreven. Sinds enkele jaren doet de Diergaarde een proef met zowel de jaarvogels als de dubbele neushoornvogels. Na goede resultaten in Avifauna verplaatst ook Blijdorp om de vier maanden de vogels, beide stellen wisselen daarbij van volière. Het idee hierahter is het volgende. Vanuit hun vertrouwde, mooie kooi in de serre gaan de jaarvogels naar de wat sober ingerihte kooi in de Taman Indah. De dubbele neushoornvogels verhuizen op dat moment de andere kant op. Na vier maanden 'afzien' in Taman Indah verhuist de jaarvogel weer terug. Blijkbaar leidt het geluk terug te zijn in de mooie volière ook tot amoureuze gevoelens, gezien het feit dat de jaarvogels sinds de start van dit experiment ieder jaar jongen hebben groot gebraht. In 2 I was dat één jong, afgelopen jaar waren dat er twee: een jongen en een meisje. De verzorgers merken dat er jongen zijn zodra ze in hun verzorgerskeuken hun geluid horen. In de broedton hangt namelijk een mirofoon die in ontat staat met de radio in de keuken. Voor de verzorging zijn altijd twee verzorgers nodig, omdat de man, zeker in de broedtijd, iedere 'indringer' aanvalt. Vandaar dat altijd één verzorger met een bezem (om de vogels op afstand te houden) op waht staat, terwijl de ander de kooi shoon maakt of de vogels voert. Ook het uitvangen gebeurt met twee verzorgers. De vogels worden met een bezem op de grond gehouden en daarna in een transportkooi geplaatst. Deze gezonde vogels geven eigenlijk geen problemen en hopelijk kunnen we dan ook nog lang van ze genieten, zeker als ze zo goed zihtbaar zijn in de serre. Sinds 14 januari verblijven ze in de serre en wie weet metselt het vrouwtje zih binnenkort weer in! (9 oktober januari 23) [n deze rubriek vindt u delen van de mutati elij t va n de Diergaarde. Voor deze lij t is gebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het een en ander zijn ve randerd. O o k kunnen die re n zih (niet zihtbaar voor publiek) ahter de shermen bevinden. D e meest atuele lijst vi ndt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de fl amingo'. Gearriveerd 1 grij ze reuzen kangoeroe, 2 lndis he stralenshildpadden, 2 stekelstaa rtvaranen, 1 gekko, 1 groene ki kke r, I boomkikker uit Colombia, 8 pijlgifkikkers, 1 Mexiaan e sa lamander, 2 zeesterren, I krabspin, 1 gnmdkoeskoes, 12 Nijl roeze s, 1 blauwgezihtho ninge ter, 1 I:3raziliaa nse tangdra, 4 roodoorbuulbuuls, 1 salvator-varaan, 1 voglsplll, 2 Afrikaanse bidsprinkhanen, 1 stekelva rken, 2 rin gpyth ons. Geboren 1 zwarte sli ngeraap, 1 zwartnekvruhtenduif, 4 rijstvogels, 9 grot textorwevers, 1 Dominiaanse ka rdinaa l, 2 Amb onee doosshildpadden, 3 n e u h oo rnl egu a J1 e n, 1 Stoke's stekelstaartski nk, 6 dwergzeepaardjes, 1 awu rvlinder, I pin hé, I Indishe neushoorn, I mhorr-gazelle, 4 rijstvogels, 1 gilamonster, 192 zeepaa rdj es, 1 dwergoisti ti, 2 zwa rtvoetpinguïns, 2 roelroei, I grote koedoe, 1 gorilla, 1 zwartnekvruhtendui f, 2 C ubaanse hutia\, I addax, 48 Pederson ga rn aa l, 4 getrepte zeepaardjes, 1 gekko. Verloren 2 zandwa llaby, I l11ui smaki, I withandgi bbon, 9 C ubaanse hutia's, 1 wolf, 1 netgi rafte, I n o nn e e, I zwa rte ooievaa r, 1 edelpapagaa i, 2 roelrols, 1 VonderDekentok, 1 oranj buikvruhtendui f, 1 groene boomhop, 1 zilveroorna htegaal, 1 rij 'itvoge l, 1 roodoorbullibulll, 1 n uw k a proodbor s na puit, 1 paradij sta ngara, 1 Braz iliaanse tangara, I Ambonese doosshildpad, 1 blaublau, I woestijnpadj e, 1 zebravisje, I arowana, I Kongo-zalm, 1 kegelvlekbarbel, 1 vlamvisje, 1 stekelbaa rs, 1 wijting, 1 Bermllda-Ioodsbaars, 4 sepia's, 1 (;rabham poetsga rnaa l, 1 kinjajoe, 1 bongo, 1 aa lsholve r, q grote zaagbek, I ge le boomeend, I Lady Amherstfaza nt, 1 Arfa k-boshoen, 1 kluut, 1 lori van de blauwe bergen, 2 Dominiaanse kardinalen, 1 grote textorweve r, I Moorse landshildpad, 1 lndi he stralnshildpad, 1 bonte gordelstaa rthagedis, 1 tej u, I ge kko, I vuursalamander, I bl onde rog, 1 golfrog, 1 zeepaardj e, 1 geelkoplipvis, 3 roodvinttra's, 1 gebande poetsgarnaal, 1 sepia, 1 roodstaartmeelval, 1 ringpython, 1 witte hard er, 1 jagoearoendl, 1 grote zaagbek, 1 beongoby, 1 buulbuul, 1 valse vl::!mvis, 1 rotspython, 1 relt7enihlide, 3 sepia's, I neushoorleguaa n, 1 hoolmeester, 1 Az iatishe oli fà nt, 1 verpleegsterh aa i. Verzonden 1 grij ze reuzenka ngoeroe, 1 jagoearoendi, 6 Europese w il de ka tten, 1 penselzwij n, I addax, 16 mandarij nenden, I langsnavlkaketoe, 1 l11u isvogels, 1 oranj ebuikv ruhtenduif. 1 Kongopa llw, S blauwgezihthoningeters, 1 Braziliaa nse t3ngara, 4 spornshildpadden, 2 Indishe va ranen, 2 Mada!:,raskar-daggekko's, I groene leguaan, 1 Aziatis he grottnslang, I arowana, 1 Aziatishe beentongv is, S pau's, 1 okapi, 1 koningsf.nallt,2 Palawan-pauwfaza nten, 2 witnekkra<lnvogels, I grüsvleuge ltrompetvogel, 4 manenduive n, 2 blauwvleuge lkookaburra's, 1 vulirkruinbaa rdvogl, 4 Dominiaanse kardinale n, 2 rellzen- Madagaskargekko's, 3 Aziatishe grottenslangen, SO grotten krekels, 2 blauwe oorfaza nten, 3 dwe rgbaardagames, 2 stekelstaa rtvarallell, 1 Californishe zeeleeuw, I VonderDekentok,2 konij nuiltjes, 1 Balispree Llw, 1 j aarvogl, I jagoearoelldi. Namalte en Hugo. folo: KOOl van leeuwen.. ".

13 Zoo.n kinderboek: 'Van KOP tot STAART' 'Van KOP lot STAART' is een kinderdieren(tuin)boek voor de leeftijd vanaf ongeveer negen jaar en ouder. Het is een boek met heel veel informatie over het dierenrijk, maar op een bij zondere wijze gerangshikt. Eigenlijk is het een boek over het dagelijks leven van... Nou, en dan blijkt dat de dieren tóh veel van de mensen weg hebben. Of omgekeerd natuurlijk. Het boek is geshreven door Hans Post, jarenlang werkzaam bij 'onze' Diergaarde Blijdorp en auteur van 'Het dierentuinboek voor kinderen', dal eerder in deze rubriek is, behandeld. De illustratoren zijn Ingrid en Dieter Shubert, zeker geen onbekenden in de wereld van het kinderboek. Bij 'Van KOP tot HAART' valt als eerste op hoe mooi het boek oogt. De grootte is A4, net iets breder. Glanzend papier, wat overi gens wél milieuvriendelijk, hloorvrij en verouderingsbemndig is. Het boek is ingebonden, met een omslag. En omdat de illu straties alleen uit tekeningen bestaan en niet uit bijvoorbeeld foto's, komt het boek vriendelijk over. De lettergrootte is fors en de hoeveelheid tekst per pagina beperkt. Met 195 pagina's is het gewoon een 'sjiek' boek. Het boek bevat zesentwintig hoofdstukken en een verklarende woordenlijst. De auteur beshrijft de levensloop en het dage lijkse doen en lalen van dieren in talloze weetjes en interes sante feilen. De hoofdstukken hebben allen een eigen thema, bijvoorbeeld over de wijzen van samenleven (of niet) die in de natuur voorkomen. Of over voortbeweging in het water, op het land en in de luht. Binnen een thema komen dan weer ver shillende uitingsvormen aan bod. Bijvoorbeeld over de wijze van samenleven de uitingsvormen: alleen leven, met een vam partner leven, in een grote groep of in kolonie leven enzo voort. Wat knap is dal Hans Post de lezer door enkele zinnen kan meenemen in de natuurlijke omgeving van een dier. Bijvoorbeeld: "De een na de ander keren de grote sterns terug uit de overwinteringgebieden. De kolonie op de afgelegen zandplaat in het waddengebied raakt langzaam vol. Het lawaai dat de vogels maken is oorverdovend en gaat de hele dag door... " Samen met de levensehte tekeningen zit de lezer als het ware in een klap midden op het wad! Jammer is dat de stukken vrij kort zijn, ongeveer een driekwart pagina. Hierdoor moet je door de lekst heen lezend te snel van mmo ming wisselen en is het moeilijk om geonentreerd te blijven. Maar, welliht is geonentreerd blijven helemaal niet nodig. De tekst is het belangrijkste onderdeel van het boek en de tekeningen zijn aanvullend. Toh is 'Van KOP tot HAART' ook geshikt om alleen in te kijken of te bladeren. De tekeningen zijn immers stuk voor stuk bijzonder mooi en rustig in kleur gebruik. Het maken van een goed kinderdieren(tuin)boek is geen sineure. Bij de liefhebber hoort 'Van KOP tot STAART' in de boekenkast. Van KOP tot STAART (ISBN ) Tekst: Hans Post. Illustraties: Ingrid en Dieter Shubert. Uitgeverij Lemnisaat te Rotterdam. Prijs: OOOOGOGGOGOOGO oe I 7 us Angeline Pe ters De Vrienden die op 8 deember naar de lezing van Ben Westerveld zijn geweest zullen de hoefdieren in Blijdorp met andere ogen bekijken. De meesten zullen zih niet gerealiseerd hebben dat er zoveel diversiteit bestaat onder de hoefdieren. Ben Westerveld begon zijn lezing met een kort overziht van de indeling van de hoefdieren. De hoefdieren zijn dus een zeer diverse groep die wat voedsel betreft allemaal hun speifieke eisen stellen. Zo is een deel van de hoefdieren 'grazer', die met name grassen en kruidahtigen eet. Runderen zoals de bizon, maar natuurlijk ook onze Hollandse koe behoren tot deze groep. De andere groep eet bladeren, knoppen en bast en worden 'browsers' genoemd. De giraf, okapi en bongo zijn voorbeelden van browsers. Het dieet van een browser levert in ons Hollandse klimaat wel wat problemen op, in de winter zijn er immers weinig bomen te vinden met blad. Daarom oogsten de hoefdierverzorgers en de botanishe dienst tijdens de zomer een flinke voorraad bladeren en takken die worden gedroogd of ingevroren. Daarnaast krijgen de browsers speiale korrels waar alle vezels en voedingsstoffen in zitten. Over het algemeen zijn hoefdieren makkelijke dieren. Eén van de weinige probleempunten met de hoefdieren in Blijdorp zijn de hoeven. Een verkeerde bodem kan bijvoorbeeld zorgen voor vergroeide hoeven. Met een prahtige videopresentatie liet Ben Westerveld zien wat er allemaal komt kijken bij het verzorgen van de hoeven van de girafman in Blijdorp. Een ander probleem bij hoefdieren ontstaat door verveling. Doordat de dieren 'tijd over' hebben besteden ze overdreven veel aandaht aan hun vaht met kale plekken of erger tot gevolg. Eén van de okapimoeders en haar jong zijn hier een 'goed' voorbeeld van. Door al te veel zorg heeft het jong nogal wat vahtproblemen gehad. Tot slot vertelde Ben Westerveld over de bijdrage van Blijdorp aan het behoud van hoefdieren in het wild via fokprogramma's en herintroduties van in dierentuinen geboren dieren. Een voorbeeld hiervan zijn de zwarte paardantilopen die onlangs naar Afrika zijn verhuisd om deel te nemen aan een natuurbehoudsprojet. Het was een leuke en interessante lezing met veel mooie shema's, foto ' s en filmpjes, waarbij maar eens duidelijk werd dat het vak dierverzorger in Blijdorp erg veelzijdig is. Tekst: Jenny Cokshull Alle links zijn diret aan te klikken op Weet u een leuke site. stuur dan een mailtje naar info@vriendenvanblijdorp.nl e o o o Internet biedt de mogelijkheid om informatie over dieren te zoeken. Maar het is niet altijd even eenvoudig om dit te vinden. Daarom spoort de rubriek Digibeesten een seletie van de meest interessante sites voor u op. Wij proberen zoveel mogelijk Nederlandstalige sites voor te stellen, maar soms zijn Engelstalige sites iets uitgebreider. Deze worden gekenmerkt met een 1,. In dit jubileumjaar besteden we aandaht aan dieren die een nieuw of gerenoveerd verblijf van de Vrienden hebben gekregen. 4 jaar geleden zijn de Vrienden van Blijdorp begonnen met het inzamelen van geld ten behoeve van de Diergaarde. Aanvankelijk werd dit geld gebruikt voor het aanshaffen van dieren, maar in 198 is men overgestapt op het finanieren van verblijven. Een van die eerste soorten die profiteerden van dit nieuwe beleid waren de gorilla's. Het binnenverblijf werd gedeeltelijk gefinanierd door onze Vereniging en in 1999 werd een ompleet eiland voor ze gebouwd. De gorilla's in Blijdorp zijn westelijke laaglandgorilla's. Ze komen voor in Gabon en het middenwesten van Afrika. De site gemaakt door een Pabo student van de Haagse Hogeshool, leest als een spannende roman en nodigt uit om steeds verder door te klikken. De site is geen tehnish hoogstandje, maar bevat veel interessante historishe gegevens, uitleg over de vershillende soorten, hun eetgewoontes en hoe ze ommunieren. Er is ook een shattige animatie... Gorilla's zijn de grootste levende primaten, en zeer bedreigd. Van de westelijke laaglandgorilla's zijn nog zo'n 9 exemplaren in leven. De bedreigde situatie wordt veroorzaakt door de langzame vernietiging van hun natuurlijke leefmilieu. Verder werd er tot de 7'er jaren jaht gemaakt op gorilla's onder meer voor de verkoop aan dierentuinen. Dat is gelukkig veranderd. Inmiddels zijn er suesvolle fokprogramma's, onder andere in Nederland. De site van de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen geeft hier meer informatie over en heeft een lijst met Nederlandse dierentuinen waar westelijke laaglandgorilla's te zien zijn. Niet makkelijk om in te typen, maar wel de moeite waard is de site van het Wereldnatuurfonds (WWF): _ do/flagship _ speies/great _ apes/wes tern_gorilla/index.fm * Op deze pagina's vindt u uitgebreide informatie over biologie, leefgebieden en de WWF programma's ten behoeve van gorilla's. De mens is ongeveer tussen 8 en IS miljoen jaar geleden, ergens in de evolutie, van de apen afgesplitst. Dat kunnen we afleiden uit DNA-onderzoek. De gorilla zou het verst van de mens afstaan in deze lassifiatie. Desalniettemin doen wetenshappers onderzoek naar de ommuniatiemogelijkheden van gorilla's. Een van de onderzohte gorilla's is Koko, een zeer beroemde laaglandgorilla, omdat zij heeft leren ommunieren met gebarentaal. Koko kent ongeveer 1 gebaren en verstaat meer dan 2 gesproken woorden. Het fasinerende verhaal van Koko is te lezen op de site van 'The Gorilla Foundation': * De zoektoht naar gorillasites leverde ook een interessante wetenshappelijke pagina op: *. Deze zeer uitgebreide site geeft ijfers over waarshijnlijke aantallen en redenen waarom gorilla's een bedreigde diersoort zijn. U vindt er ook biologishe en eologishe gegevens over de soort en allerlei extra informatie die bijna nergens anders te lezen is. 'The Virtual Gorilla Exhibit Projet': 12/tt. virtual.gorilla * is een samenwerkingsprojet van het Georgia Institute of Tehnology's Virtual Environments en de dierentuin van Atlanta. Ze hebben een virtuele driedimensionale wereld gereëerd voor eduatieve doeleinden. Dit projet wil mensen de mogelijkheid bieden om het leven door de ogen van een gorilla te bekijken. Realistishe animaties en geluiden geven een bijzondere indruk van het leven van gorilla's zonder dat de dieren er zelf last van hebben. De site bevat een film en veel links over dit projet. De site * zal waarshijnlijk dubbel in de smaak vallen bij vrouwelijke Vrienden. Leonardo di Caprio heeft zih het lot van de berggorilla's aangetrokken. De site geeft veel informatie, links, artikelen en er zijn mooie foto's (ja ook van gorilla's!). Gorilla's zijn ehte vegetariërs en houden van rust. Meer hierover kunt u lezen op: Wilt u een gorilla als ahtergrond (wallpaper) op uw omputersherm, dan kunt u een seletie vinden bij: * Reensie: Marianne Tijssen Humme Tenslotte twee zeer uitgebreide sites met links over primaten: aap.pagina.nl en veederandld.2m.om/primates.html *

14 I Tekst: Mar Damen Vrienden voor het leven! In het kader van het 4-jarig jubileum van de Vrienden blikken we dit jaar terug op de geshiedenis van onze Vereniging. In dit artikel blikt Mar Damen, bestuurslid en hoofdredateur van Vriendennieuws in de periode , terug. Mar is nu werkzaam in Burgers' Zoo in Arnhem. We shrijven 25 april 1988; de Vereniging Vrienden van Blijdorp viert tijdens de Ledenvergadering met Gerard Cox en Joke Bruys haar 25- jarige jubileum. Als 17-jarige had ik mijn spaarpot omgekeerd om vanuit 's-hertogenbosh met de trein naar Rotterdam te komen. De reden was niet om deze twee bekende Rotterdammers te zien, maar om Frans Ramak te ontmoeten. In het jubileumnummer van 25 jaar Vrienden van Blijdorp stond een artikel waarin hij als exbestuurslid en erelid werd beshreven als 'Mr. Zoo', de man die vanaf 193 dierentuinen overal ter wereld bezoht had. Als dierentuinfreak moest en zou ik die man ontmoeten. Ik had peh, hij was niet bij die Ledenvergadering, maar mijn liefde voor dierentuinen was definitief gewekt. Op deze ledenvergadering ontmoette ik wèl de andere bestuursleden Lex Noordermeer (toenmalig redateur van Vrienden nieuws) en Daan van Herwijnen (zijn opvolger en mijn voorganger als redateur). In 1996 volgde ik Daan van Herwijnen op als bestuurslid en redateur van Vriendennieuws. Terwijl mijn medestudenten in Wageningen nog even een biertje gingen pakken, voerde ik een eenzame strijd om alle teksten en foto's op tijd bij onze vormgever en drukker te krijgen. Als 24-jarige braht ik de gemiddelde leeftijd van het bestuur met vele jaren omlaag. Het was voor de andere bestuursleden, van wie de meeste al vele jaren in het bestuur zaten, wel even wennen, maar de ombinatie tussen jeugdige en meer ervaren bestuursleden leidde tot vele leuke projeten. Eén van de hoogtepunten uit die tijd was de opening van de atie om geld bijeen te brengen voor het gibboneiland (dat nu door mutslangoeren bewoond wordt). Het bestuur had in haar wijsheid besloten dat de twee jongsten van het bestuur (seretaris Koos van Leeuwen en ondergetekende) verkleed in een apenpak met veel bananen in een transportkist van het nahtdieren- en apenhuis naar de loatie waar het eiland zou komen, vervoerd werden. Het was ehter ongeveer 25 graden en die apenkostuums lieten geen luht door. We dreven werkelijk uit die pakken! Bij de loatie waar het nieuwe eiland zou komen, was een groot bord geplaatst met daarop een beshrijving en een tekening van het nieuwe projet. Blijdorps direteur Ton Dorresteyn opende de geldinzameling offiieel door het onthullen van dit bord en het laten horen van geluiden van gibbons Uit een assettereorder. Deze geluiden waren in Apenheul opgenomen en de gibbons van Blijdorp, die honderden meters van de openingsatie zaten, hoorden dit geluid en zijn de rest van de dag ontzettend opgewonden geweest, want 'er waren andere gibbons in de buurt'! In 1997 kon ik voor het afronden van mijn studie Zoötehniek vijf maanden naar Papoea Nieuw Guinea. Gelukkig had ik tijdens de Vriendenreis naar Zuid-Duitsland de huidige redateur, Marel Kreuger, ontmoet en hij heeft het tussenliggende nummer in elkaar gezet. Na mijn terugkeer zijn Marel en ik begonnen met het vormen van een heuse redatie. Het aantal Vrienden was inmiddels gestegen tot ruim boven 5 en het werd tijd om het aantal eht atieve Vrienden wat uit te breiden. Er was gelukkig veel belangstelling en zodoende kon een redatie van zes personen gevormd worden. Dit maakte het voor mij ook eenvoudiger om uit het bestuur terug te treden toen ik in Burgers' Zoo in Arnhem ging werken. Sindsdien heeft Marel Kreuger de fakkel als hoofdredateur overgenomen en met de andere redatieleden Vriendennieuws verder verbeterd. Dankzij een grotere redatie is er meer afwisseling in de artikelen in Vriendennieuws gekomen, met speiale rubrieken over vogels, koudbloedigen, planten en bloemen in de Diergaarde en zelfs een olumn. Diergaarde Blijdorp kan trots zijn op haar fanlub. Er zijn niet veel parken in Europa die zo'n grote en atieve lub hebben. De leden van de Vrienden van Blijdorp kunnen met reht Vrienden genoemd worden; immers, tegenover een vriendshap hoeft niet altijd wat te staan. Minstens zo belangrijk als de finaniële steun aan de Diergaarde staat dan ook de morele steun van inmiddels zo'n 65 Vrienden die Blijdorp een warm hart toedragen en dat ook uitdragen. Dat signaal moet ook in de Rotterdamse politiek doordringen! 25e jaargang, nummer I, oplage: 725 Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6a. 339 ZT Rotterdam Yrlndennleuws is een uitgave van de Yereniging Yrienden van Blijdorp en vershijnt vier maal per jaar De Vereniging Yrlenden van BlIJdorp stelt zóh ten doej: "Het In zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde BlIJdorp". De jaarlijkse minimale ontributie bedraagt waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Yriendennleuws ontvangen. alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp In Rotterdam. Bovendien worden de leden In staat gesteld deel te nemen aan diverse ativiteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals exursies en Jezingen. Seretariaat: K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a, 339 ZT Rotterdam Vriendenfoon: Vriendenfax: I info@vrlendenvanbjijdorp.nl Postbank Bank: Fortisbank nr: Afdeling Reizen: T Slijkoort Aernt Bruunstraat I I I, 367 JC Rotterdam Telefoon: I I Giro: Promotieteam: Fam. H. Gernse Sourystraat ld. 339 SR Rotterdam Telefoon/fax: I Telefoon Vriendenwinkel: OIO - 443J43J CSt 22 (oude winkej) en 25 (nieuwe winkel). Mobiel: Postbank: 62 J 7 9 J 7 Redatie-adres Vriendennieuws: M Kreuger, hoofdredateur. Goudsesingel 235d, 331 EL Rotterdam Redatie-medewerkers: J. Cokshull, M. van Leeuwen-Maat, J NIJkamp, A Nijkamp-Hosman. A Peters, A Shouten. G. Tijssen, T van de Yelde Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam Vrienden van Blijdorp op Internet: Website: nl Redatie Website: J.Cokshull, A Gelderblom Advertentiewerving Vriendennieuws: T van de YeJde: Spaansekade 2, 3 I I ML Rotterdam TeJefoon: I Samenstelling Verenigingsbestuur: Yoorzitter CM. Groenhorst Yle-voorzltter T SliJkoort Seretaris K. van Leeuwen Tweede seretaris S Noordijk Penningmeester AM. Bos Leden H. Gerntse M. Kreuger ISSN: Artikelen geshreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redatie. De redatie behoudt zih het reht voor artikelen in te korten of te weigeren. Toegezonden foto's kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf rehtenvrij gebruikt worden ten behoeve van ativiteiten zonder winstoogmerk van de Yerenlglng Yrlenden van BIlJdorp. TenZIJ shriftelijk anders wordt aangegeven worden toegezonden foto's opgenomen in het fotoarhief van de Yereniglng Yrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.

15