Sociale innovatie en transities
|
|
- Robert Segers
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Sociale innovatie en transities Roel van Raak DRIFT / Erasmus Universiteit Rotterdam vanraak@drift.eur.nl Netwerkdag Energiek Water Maurik, 4 maart 2013
2 Inhoud presentatie Wat is sociale innovatie Voorbeeld: riolering (verleden) Hoe ontstaat sociale innovatie? Voorbeeld: ruimte voor water (heden) Hoe stuur je op sociale innovatie? Voorbeeld: transitie afvalwaterketen (toekomst) Do s & Don ts
3 DRIFT - Dutch Research Institute for Transitions Onderzoeksinstituut van de Erasmus Universiteit Onderzoek, onderwijs, advies, praktijk Heeft tot doel verbinding te zijn: Tussen historisch, actueel en toekomst onderzoek Tussen disciplines (multi-disciplinair) Tussen wetenschap en praktijk (trans-disciplinair) Tussen sectoren en tussen geografische schalen Tussen sociale, economische en ecologische vraagstukken Van buurtcentrum en MKB tot EU en wereldbank
4 Inventie naar sociale innovatie
5 Sociale innovatie Verbindend begrip Verbindt ideologieën / politieke kleuren Verbindt disciplines Verwarrend begrip Inter- of intra-organisatie Sociaal als doel of middel Bedrijven of maatschappelijke beweging
6 VOORBEELD RIOLERING (19 E EEUW)
7 Voorbeeld: riolering 19 e /20 e eeuw Eerste experimenten Verschillende systemen, opties Stagnatie Gemeenten wilden niet investeren in tijden van lastenverlichting & bezuiniging Tonnensysteem als tussenoplossing Shock Cholera-epidemiën, sociale onrust, gêne t.o.v. grote Europese steden Brede beweging Artsen, politici, ingenieurs Doorbraak In korte periodes steden volledige riolering
8 Voorbeeld: riolering 19 e /20 e eeuw
9 Voorbeeld: riolering 19 e /20 e eeuw Eerste experimenten Verschillende systemen, opties Stagnatie Gemeenten wilden niet investeren in tijden van lastenverlichting & bezuiniging tonnensysteem als tussenoplossing Shock Cholera-epidemiën, sociale onrust, gêne t.o.v. grote Europese steden Brede beweging Artsen, politici, ingenieurs Doorbraak In korte periodes steden volledige riolering Stabilidatie Geleidelijke riolering heel Nederland
10 Voorbeeld: riolering 19 e /20 e eeuw
11 Voorbeeld: riolering 19 e /20 e eeuw Eerste experimenten Verschillende systemen, opties Stagnatie Gemeenten wilden niet investeren in tijden van lastenverlichting & bezuiniging Tonnensysteem als tussenoplossing Shock Cholera-epidemiën, sociale onrust, gêne t.o.v. grote Europese steden Brede beweging Artsen, politici, ingenieurs Doorbraak In korte periodes steden volledige riolering
12 Wat maakt dit sociale innovatie? Techniek belangrijk, maar niet doorslaggevend Sociaal doel: sociale opgaven Sector-overstijgend: ingenieurs & artsen Nieuwe paradigma s rol overheid en oorsprong ziekten
13 HOE ONSTAAT SOCIALE INNOVATIE (OP SYSTEEMNIVEAU)
14 Drie niveaus van verandering (2) landschap Grote maatschappelijke en internationale trends regime : Gevestigde manier van denken, doen, organiseren niche Onderstroom: innovatieve denkbeelden en Initiatieven, nieuwe benaderingen, kiemen
15 Niches: innovatiekernen Vaak buiten de mainstream: experimenteerruimte, schaduwprocessen. Half-los van bestaande structuren Spontaan of gecreëerd
16 Fasen stablisatie versnelling doorbraak voorontwikkeling
17 VOORBEELD RUIMTE VOOR WATER
18 Transitie in Waterbeheer Oud paradigma s: natuur als vijand, techniek als verdediging Nieuwe paradigma s: leven met water, ruimte voor de rivier, natuur als oplossing
19 Transitie in Waterbeheer Jaren 70: ecologen raken actief in waterbeheer. Oosterscheldekering Jaren 80: Visies, bijv. plan Ooievaar Jaren 90: Shock bijna-overstromingen Eerste reactie: command-and-control Tweede reactie: herbezinning, realisatie persistentie Macrotrend van klimaatverandering Cie. Waterbeheer 21 ste eeuw Brede campagne / zoeken naar concrete kansen / concrete instrumenten
20 STUREN OP SOCIALE INNOVATIE
21 Sturen op sociale innovatie Oud versus nieuw Innovaties zijn per definitie afwijkend op het niveau van die innovatie. Betekent actief ruimte maken en omgaan met spanningen.
22 Principes transitiemanagement Start een schaduwspoor voor verre toekomst Grote visie, kleine stappen Ontdek kansen in de dynamiek Hou opties open Verbind koplopers entrepreneurs, vernieuwers, dwarsdenkers en friskijkers
23 DOEN - THEORIE Transitiemanagement cyclus visie-vorming Strategisch Abstraheren Reflecteren monitoring, evalueren en leren Coalities, agenda s, ruimte Tactisch experimenteren & mobiliseren Operationeel
24 Drie aspecten (doel en middel) Structuur: hoe organiseer en maak je ruimte voor innovatie en hoe verander je bestaande structuur Cultuur: hoe werk je aan een andere attitude, wat zijn richtinggevende beelden. Praktijk: hoe ga je in de praktijk aan de slag en vertaal je praktijkervaring naar structurele en culturele verandering (Persoonlijke betekenis en organisatorische consequenties)
25 Werk van buiten-naar-binnen Omgevingstrends vaak bepalend voor succes innovaties Leer van de omgeving over jezelf Bezin je op je eigen positie in relatie tot anderen. Creëer relaties om te innoveren met anderen Gebruik de rafelranden (tussen organisaties, sectoren, teams, etc.) Later kan intern gericht traject helpen
26 Overheid en sociale innovatie illusie command-and-control illusie exclusieve leidende rol geld helpt, maar niet allesbepalend cruciaal in (institutioneel) ruimte maken cruciaal in speelveld kantelen cruciaal in achterblijvers meetrekken
27 Overheid en sociale innovatie Werkvloer sociale innovatie Meer egalitair, meer ruimte, minder marktdruk Meer risico-mijding Meer lange termijn denken Juist de overheid, en zeker waterbeheer, staat vaker voor grote, complexe innovatievraagstukken
28 VOORBEELD TOEKOMST AFVALWATERKETEN
29 Voorbeeld afvalwaterketen Routekaart Afvalwaterketen 2030
30 Voorbeeld afvalwaterketen Van afval naar grondstof & energiebron Culturele verandering bij alle betrokkenen Centraal naar (ook) decentraal Sector-overstijgend Stelt rollen en posities fundamenteel ter discussie Waterschap als grondstofondernemer? Kleinschalige oplossingen in huis, buurt en wijk? Vraagt nieuwe competenties
31 Voorbeeld afvalwaterketen Structuur: Institutionele ruimte Bestuursakkoord, klimaat agenda,mjea,. Cultuur: Inspirerende visie Bijv. visie afvalwaterketen, verbindend water Praktijk: Concrete projecten Bijv. Energie- & grondstoffenfabriek,
32 sanitair systeem / HWA systeem drainage openbare ruimte, verbindingen lokaal oppervlakte water energie Drinkwater water before the pipe start of pipe In the pipe End of pipe after the pipe Vast afval Biologisch niet afbreekbare verontreiniging materialen grondstoffen
33 sanitair systeem / HWA systeem drainage openbare ruimte, verbindingen lokaal oppervlakte water energie Drinkwater Stagnatie in pilots before the pipe start of pipe Optimaliseren / (ont)koppelen In the pipe Innovatie water (Grondstof- en energiefabrieken) End of pipe Verkennen after the pipe Vast afval Biologisch niet afbreekbare verontreiniging materialen grondstoffen
34 Sanitairfabrikanten plantsoenendienst WC-papier- Installatiebranche stedelijk waterbeheer fabrikanten Stedebouw-planning/verkeerskunde woningcorporaties energie retail aannemers bouwmarkten sanitair systeem / HWA systeem drainage openbare ruimte, verbindingen lokaal oppervlakte water gasmarkt energieproducenten warmtenetten netbeheerders Energiesector regulators energie natuurbeheerders rinkwaterbedrijven Drinkwater Ontwikkelen? before the pipe start of pipe Optimalisatie zwaartepunt In the pipe Innovatiezwaartepunt End of pipe water Verkennen? after the pipe Vast afval reinigingsdienst afvalverwerkers Biologisch niet afbreekbare verontreiniging zorginstellingen?????? mobiliteitssector? wasmiddelenindustrie? materialen grondstoffen waterbeheerders landbouw buizenfabrikanten feedstocksector papiervezelsector grondstoffabrikanten kunststofindustrie betonindustrie alternatieve materialen
35 20 november 2014 weg van het water
36 DO S & DON TS
37 Don ts Innoveren om te innoveren Afrekenen volgens bestaande maatlatten Eerst (op de afdeling/in de organisatie/in het MT/in het veld) de neuzen dezelfde kant op Anything goes
38 Do s Doorgrond urgentie en ambitieniveau Werk vanuit richtinggevende visie Hoofd en hart Leren van fouten Durf te proberen Speel op dynamiek in die al gaande is Koplopers in omgeving Grijp institutionele kansen om op te schalen
39 (einde presentatie)
40 maatschappelijke beweging maatschappelijk complete allianties interorganisationeel organisatie-omgeving Sociaal niveau organisatie technisch complexe projecten werkvloer innovatie R&D sociaal inlusieve innovatie technologie Innovatie Strategisch Niche Systemen Management (TIS) (SNM) Sociale innovatie social movement theory Transities Toenemende complexiteit / afnemende beheersbaarheid team individu einzelgängers Innovatieniveau
41 INNOVATIENIVEAUS Inventie Technische innovatie Diensten, organisatie-, business-modellen markten, sectoren, econmische paradigma s,
42 SOCIALE NIVEAUS sociaal inclusief Eenzame uitvinder of visionaire leider Organisatie (Werkvloerinnovatie) tussen organisaties Onderdeel maatschappelijke beweging
43 DOEN - THEORIE Programmatisch werken (2) De TM-cyclus is vooral een communicatiemiddel In werkelijkheid lopen alle sporen parallel, wel verschil in focus per fase
44 DOEN - THEORIE
45 DOEN - THEORIE
46 Selectie van innovaties Paradox: Veel innovaties zijn hopeful monstrosities Verschillende opties passen goed in verschillende toekomsten MAAR Middelen zijn eindig en duizend bloemen kunnen niet eeuwig bloeien
47 Selectie van innovaties Strategieën om mee om te gaan: Timing: stel selectie zo lang mogelijk uit en selecteer geleidelijk. Onderscheid reduceerbare onzekerheid en onreduceerbare onzekerheid Flexibel zijn in condities, maar durf door te vragen Selecteer op best scorende voorstellen en spreiding (portfolio) Durf scherp te zijn op abstracte visie
48 Voorbeeld criteria (8V+P) Veelbelovend Vernieuwend Verantwoord (& Veilig) Vermogen Verbredend Verdiepend Verankerend Portfolio
49 multi-level dynamiek Landschap (macro-level) Regimes (meso-level) Niches (micro-level)
50 Geels 2010
51 STAP 3. Formuleren Leidende Principes 2050 STAP 4. Verbeelden Duurzame Toekomstvisie Exp. STAP 5. Transtiepaden uitstippelen Exp. Exp. Exp. STAP 6. Experimenten uitvoeren Exp. Exp. Exp. Exp. STAP 7. evaluatie monitoren aanpassen lerem 2010 STAP 1. arena STAP 2. Analyseren systeem problemen, uitdagingen, historische identiteit
52 multi-level governance reflexief strategisch tactisch operationeel
53 arena butterfly effect A: civil society B: business C: government transitie-arena coalitions sociaal netwerk
54 arenaproces
Bedrijven in transitie. Dr. Derk Loorbach 13-06-2013
Bedrijven in transitie Dr. Derk Loorbach 13-06-2013 Kernboodschappen 1. De wereld is in transitie en dat vraagt om radicale koerswijziging 2. Bedrijven zijn in toenemende mate leidend in transities 3.
Nadere informatieStelling 1. Voor transities en duurzaamheid is het nodig iedereen mee te nemen
Stelling 1 Voor transities en duurzaamheid is het nodig iedereen mee te nemen Stelling 2 Om maatschappelijke doelen te realiseren is beleid en management nodig Stelling 3 Programmamanagement is niet geschikt
Nadere informatieProgramma van vanmiddag
Programma van vanmiddag 13.30 uur Opening 13.40 uur Presentatie van René en Suzanne over transitie-experimenten 14.15 uur Kijken naar de eigen praktijk Verschillende groepen geven eigen analyse: - Hoe
Nadere informatieKinderopvang in transitie. Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014
Kinderopvang in transitie Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014 Conclusies Ingrijpende maatschappelijke verandering vraagt aanpassing Transities leiden tot onzekerheid, spanning en afbraak Omgaan met transities
Nadere informatieonderzoek in transitie?
Transitieonderzoek: onderzoek in transitie? Erik Paredis (UGent) Yves De Weerdt (VITO) Frank Nevens (VITO) Opstartworkshop INTRAP 31 mei 2012, Leuven www.steunpunttrado.be Opbouw 1. De uitdagingen waarvoor
Nadere informatieParticipatie mobiliteitsbeleid Gent. Tim Scheirs 28/02/2013
Participatie mobiliteitsbeleid Gent Tim Scheirs 28/02/2013 disclaimer Participatie Mobiliteit Gent Waarom participatie? Burger = klant INSPRAAK PARTICIPATIE AMBTENAAR = civil servant Waarom participatie?
Nadere informatieOmgeving in transitie van beleid naar politiek van de ruimte. Prof. dr. Derk Loorbach, Den Bosch, 12-05-2016
Omgeving in transitie van beleid naar politiek van de ruimte Prof. dr. Derk Loorbach, Den Bosch, 12-05-2016 Kernpunten We worden in toenemende mate geconfronteerd met grote maatschappelijke transities
Nadere informatiePuzzelen aan innovatie. Minisymposium Gehandicapten zorg VGZ 1 juni 2016, Unieplaza Culemborg Jord Neuteboom - jord@viatore.nl www.viatore.
Puzzelen aan innovatie Minisymposium Gehandicapten zorg VGZ 1 juni 2016, Unieplaza Culemborg Jord Neuteboom - jord@viatore.nl www.viatore.nl Opties op de toekomst. met stukjes morgen ONDUURZAAMHEID in
Nadere informatieTransformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw
Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw de rol van onderzoek 19 oktober 2017, prof.dr.ir. Jack van der Vorst, lid concernraad Wageningen University & Research Wereldwijde uitdagingen land-
Nadere informatieMobiliteisttransitie. en de parkeerloze stad? Prof. dr. Derk Loorbach, Putten,
Mobiliteisttransitie en de parkeerloze stad? Prof. dr. Derk Loorbach, Putten, 05-04-2018 loorbach@drift.eur.nl twitter: @drk75 Dutch Research Institute For Transitions Academisch onderzoek, advies, onderwijs
Nadere informatieSpitsmijden 1; Bijdragen aan Transities naar Duurzame Mobiliteit Teije Gorris, Transumo 24 november 2008
Spitsmijden 1; Bijdragen aan Transities naar Duurzame Mobiliteit Teije Gorris, Transumo 24 november 2008 Inhoud Doel presentatie Resultaten Spitsmijden 1 Transumo Van Spitsmijden 1 naar Spitsmijden 2x
Nadere informatieOnderwijs en de transitie naar een Circulaire Samenleving
Onderwijs en de transitie naar een Circulaire Samenleving Prof. dr. Derk Loorbach, Haarlemmermeer, 24-01-2018 loorbach@drift.eur.nl twitter: @drk75 Dutch Research Institute For Transitions Academisch onderzoek,
Nadere informatieVeerkrachtige wijken. transitie en transitiemanagement in actie. Dr. Derk Loorbach & Frank van Steenbergen 02-11-2012
Veerkrachtige wijken transitie en transitiemanagement in actie Dr. Derk Loorbach & Frank van Steenbergen 02-11-2012 DRIFT Actieonderzoeksinstituut aan de EUR met 20 mensen Transdisciplinair: denken vanuit
Nadere informatie1. Van DO, over transities naar TM
Een slingerend pad. Transitiemanagement, beleidsverandering en duurzame ontwikkeling Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent www.cdo.ugent.be Hoorzitting MINA-raad, 30 september
Nadere informatieTransitie-aanpak: groot denken, klein doen
(DRIFT) (www.drift.eur.nl) Transitie-aanpak: groot denken, klein doen Prof.dr.ir. Jan Rotmans Transumo, Mobilion,, 19-12 12-20062006 Transitie fundamentele verandering van structuur, cultuur en werkwijzen
Nadere informatieCompetentie Centrum Transities
Competentie Centrum Transities Samen werken, samen leren, samen ontwikkelen José Andringa 10 november 2009 CoP Versnelling Innovatiecyclus (Movinnio/Traverse) PARTNERSCHAP VROM SenterNovem Beheergroep
Nadere informatieStrategieën voor ruimtelijke ontwikkeling. 1) Duurzame ontwikkeling, governance, gebiedsontwikkeling, monitoring en kennisvragen
Strategieën voor ruimtelijke ontwikkeling 1) Duurzame ontwikkeling, governance, gebiedsontwikkeling, monitoring en kennisvragen Ina Horlings Lezing Waddenacademie, 2-12- Opgaven voor de Waddenregio 1.
Nadere informatieWie wint de energietransitie?
Wie wint de energietransitie? Hoe coöperatieve energie de norm moet worden Prof. Derk Loorbach Amsterdam, 10-01-2019 Dutch Research Institute For Transitions Academisch onderzoek, advies, onderwijs en
Nadere informatieStedelijk netwerken en de verhouding met de publieke. sector. Filip De Rynck. Hogeschool Gent
Stedelijk netwerken en de verhouding met de publieke sector Filip De Rynck De eeuw van de samenwerking Van Government naar Governance toenemende onderlinge afhankelijkheid voor meer en meer complexe problemen
Nadere informatieStartbijeenkomst keten innovatieprogramma. Kunststof & Rubber in de Ondergrondse Infrastructuur
Startbijeenkomst keten innovatieprogramma Kunststof & Rubber in de Ondergrondse Infrastructuur Utrecht, 21 oktober 2015 Inhoud Introductie 3 Zij waren er bij! 4 Circulaire economie 5 RACE programma 6 Sectoranalyse
Nadere informatieEen verandering van tijdperken: wat betekent dat voor de zorg?
Een verandering van tijdperken: wat betekent dat voor de zorg? Jan Rotmans Tilburg, 20 November 2013 www.twitter.com/janrotmans We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken
Nadere informatiewaarom? externe drivers Technologie Digitalisering Globalisering
waarom? externe drivers 1 Technologie Digitalisering Globalisering Wat zijn de dominante factoren die leren en werken veranderen in de 21ste eeuw? externe drivers Voortgaande digitalisering veroorzaakt
Nadere informatie1. De uitdagingen waarvoor we staan
Opbouw 1. De uitdagingen waarvoor we staan en / in transitie 2. Denken over transities Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent 3. En wat met cultuur? 4. Bestaande transitienetwerken
Nadere informatieDuurzaamheid: Anne Mollema Projectmanager SO. Hoe een boerenjongen van de stad ging houden. 11 mei 2017
Duurzaamheid: Hoe een boerenjongen van de stad ging houden Anne Mollema Projectmanager SO 11 mei 2017 . En in de lucht Maar vooral op de grond Waar gaat het over? De transitie De omgeving Anders werken;
Nadere informatieOMGEVINGSWET OMGEVINGSWET
OMGEVINGSWET OMGEVINGSWET Saskia Engbers strateeg Ruimte gemeente Zwolle 25 februari 2016 24-2-2016 wij presenteren u... 2 Opzet presentatie 1. Hoofdlijnen Omgevingswet 2. Hoe past OGW in transformatie
Nadere informatieDe Energietransitie & Zelforganisatie De rol van burgers & sociaal ondernemers Flor Avelino Workshop@ Energiecafé RMC The Hub 1 juni 2013
De Energietransitie & Zelforganisatie De rol van burgers & sociaal ondernemers Flor Avelino Workshop@ Energiecafé RMC The Hub 1 juni 2013 www.drift.eur.nl www.transitiepraktijk.nl www.transitionsnetwork.org
Nadere informatieDe Maatschappelijke Opvang in transitie. @vdstraat1 #vdstraat1 vdstraat1
De Maatschappelijke Opvang in transitie @vdstraat1 #vdstraat1 vdstraat1 Nederland in transitie We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperken Wat is Van De Straat?
Nadere informatieInnovatie in de Waterketen. Inleiding
Innovatie in de Waterketen Inleiding Aanleiding Uitdagingen: Vervangingsopgave riolering Financiële doelmatigheid (ook - of juist door - functiekoppeling) Inspelen op brede maatschappelijke kansen en uitdagingen
Nadere informatieInnovatie in Eersel. Eersel onderweg naar Niet alleen de bestemming, maar ook de reis. Raadsinformatieavond 6 september 2016
Innovatie in Eersel Eersel onderweg naar 2030 Niet alleen de bestemming, maar ook de reis. Raadsinformatieavond 6 september 2016 Programma Het begrip Innovatie Eerselse innovatiestrategie Strategie in
Nadere informatieInnoveren als avontuurlijke tocht
Innoveren als avontuurlijke tocht Innoveren als avontuurlijke tocht Oriëntatie op het gebied Omgaan met het onverwachte Het gebied doorgronden Zoeken naar doorwaadbare plekken Rust nemen en op kracht komen
Nadere informatieKlimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta)
Agenda Stad Concernstaf CSADV Stadhuis Grote Kerkplein 15 Postbus 538 8000 AM Zwolle Telefoon (038) 498 2092 www.zwolle.nl Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Hoe houden we onze delta leefbaar
Nadere informatieGovernance voor duurzamer wonen en bouwen: ervaringen, lessen en toekomstpistes
Governance voor duurzamer wonen en bouwen: ervaringen, lessen en toekomstpistes Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent www.steunpunttrado.be Omschrijving van het onderzoek Bijdrage
Nadere informatieBlueDolphin. ValueBlue
BlueDolphin ValueBlue Innoveren vanuit (in)zicht: NIBC bouwt en verbindt met architectuur Een reis door de tijd Jordy Dekker: Lead Enterprise Architect NIBC (a.i.) Senior Enterprise Architect ValueBlue
Nadere informatiePitstop Een onderzoek naar innovatie binnen het TT-Instituut
Pitstop Een onderzoek naar innovatie binnen het TT-Instituut A S S E N E M M E N M E P P E L De aanleiding Innovatie in het mbo moet omdat: - Technologie en digitalisering leiden tot andere (inhoud van)
Nadere informatieHuisarts 3.0: het vak van huisarts in transitie
Huisarts 3.0: het vak van huisarts in transitie Jan Rotmans 9 november 2012 www.twitter.com/janrotmans We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken Kantelperiode periode
Nadere informatieMaken transities de wereld duurzamer?
Maken transities de wereld duurzamer? Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent www.cdo.ugent.be Benelux conferentie 2014 Leren in Transitie 18 november 2014 Gent 1. Denken over
Nadere informatieFOSFAATFABRIEK. Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat
FOSFAATFABRIEK Green Deal en Ketenakkoord Fosfaat Coert Petri (Waterschap Rijn en IJssel) (Rafaël Lazaroms, coördinator klimaat en energie Unie van Waterschappen) 1 mei 2012 1 Inhoud presentatie Green
Nadere informatiePerspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems
Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid Jaar van de Ruimte 2015 VvG congres 12 november 2014 Nathalie Harrems Directie Ruimtelijke Ontwikkeling Wat is er aan de hand? Tijdperk van de
Nadere informatieINNOVATIE-PROGRAMMA Afvalwatersysteem
INNOVATIE-PROGRAMMA Afvalwatersysteem Beheer Transitie Duurzaam Innovatie Maatregelenprogramma SAF Transitie management Duurzaamheid Innovatie-programma Focus en Invloed BEHEER Principes voor Innovatie
Nadere informatieAutodelen in de versnelling?
Autodelen in de versnelling? Prof. dr. Derk Loorbach, Utrecht, 06-21-2017 loorbach@drift.eur.nl twitter: @drk75 Dutch Research Institute For Transitions Academisch onderzoek, advies, onderwijs en activisme
Nadere informatieSTRATAEGOS CONSULTING
STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.
Nadere informatieOntwikkelagenda Drechtzorg
Ontwikkelagenda Drechtzorg 2017-2020 Doel ontwikkelagenda Een meerjarig, maar flexibel, beleidskader over waar we binnen Drechtzorg gezamenlijk aan werken van 2017-2020. De ontwikkelagenda kijkt naar de
Nadere informatieInnovatiegericht inkopen
Innovatiegericht inkopen & Maatschappelijke (transitie) vraagstukken Baldwin Henderson 3 oktober 2018 Selectie onder de drempel 1 PROGRAMMA Innovatiegericht inkopen & MVI Waarom, wat & Hoe (een beetje
Nadere informatieMANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND
MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND WERK ALS ÉÉN OVERHEID De fysieke en sociale leefomgeving van Nederland gaan de komende decennia ingrijpend veranderen. Transities in de energievoorziening, de landbouw,
Nadere informatieSMART SOCIETY IN NEDERLAND
SMART SOCIETY IN NEDERLAND Roxane Daniels Vereniging Nederlandse Gemeenten 23 april 2019 VVSG Brussel Paraplu-begrip Integrale aanpak van maatschappelijke opgaven Cross-sectoraal Publiek-privaat Bottom-up
Nadere informatieTransitie management in de langdurende zorg
Transitie management in de langdurende zorg Conferentie Jeugdgezondheidszorg de Horst Driebergen, 5 maart 2010 Jord Neuteboom Viatore 0 Programma van de bijeenkomst 1: Theorie en achtergrond van transitiemanagement
Nadere informatieLeiderschap en verandermanagement Fedde Scheele
Leiderschap en verandermanagement Fedde Scheele Ons inhoudelijke plan Belang proces Agenda: 1. Leadership grid: waar zetten we op in? 2. Cirkel van invloed 3. Typen mensen en groepen 4. Onderhandeling
Nadere informatieVan Afval Af. transitie-agenda naar een circulaire economie. Roel van Raak(DRIFT) vanraak@drift.eur.nl
Van Afval Af transitie-agenda naar een circulaire economie NVRD themadag Roel van Raak(DRIFT) vanraak@drift.eur.nl Aanleiding en doel van Van Afval Af Verpakkingenakkoord Circulaire Economie Schuivende
Nadere informatieTransitie Steden als politieke actor
Transitie Steden als politieke actor 2 ARhus 3 Van tijdperk in verandering naar verandering van tijdperk 4 Recentste kantelmomenten 5 Recentste kantelmomenten 6 Huidige kantelbewegingen 7 Huidige kantelbewegingen
Nadere informatieResultaatgericht Portfoliomanagement. 4 oktober 2011
Resultaatgericht Portfoliomanagement 4 oktober 2011 Portfoliomanagement Van Wat (moeten we doen) naar Hoe (gaan we dat doen): van portfoliomanagement naar operationeel beheer PLAN Vastgoed portfolio DO
Nadere informatieDoendenken als transitiestrategie. Prof. dr. Derk Loorbach, Divosa Jaarcongres, Rotterdam,
Doendenken als transitiestrategie Prof. dr. Derk Loorbach, Divosa Jaarcongres, Rotterdam, 02-06-2010 RESEARCH PRACTICE EDUCATION CONSULTANCY TRANSITIES? 2-6-2016 loorbach@drift.eur.nl twitter: @drk75 Historische
Nadere informatieOrganisatie principes
Organisatie principes Een overzicht van organisatie principes die als richtsnoer dienen bij het vormgeven van flexibele, innovatieve organisaties. Deze principes zijn gebaseerd op de Moderne Sociotechniek.
Nadere informatieNaar een lokaal klimaatbeleid 2.0
Naar een lokaal klimaatbeleid 2.0 Notitie voor noodzaak Donald van den Akker September 2011 Deze notitie is geschreven als onderdeel van een opdracht van AgentschapNL, i.h.k.v. het Innovatieprogramma Klimaatneutrale
Nadere informatieOpen Convenant 12 november 2015
12 november 2015 Cees Buijs Albert Martinus Geert Jan Verkade René de Kwaadsteniet 1 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 13-11-15 Duurzaam GWW begint bij ambitie en focus Winst in integrale gebiedsontwikkeling; Focus
Nadere informatieTNO draagt bij aan de oplossing van verschillende complexe maatschappelijke vraagstukken op terreinen als energievoorziening, watermanagement,
TNO draagt bij aan de oplossing van verschillende complexe maatschappelijke vraagstukken op terreinen als energievoorziening, watermanagement, landbouw, gezondheidszorg, mobiliteit, veiligheid en bouw.
Nadere informatieDe zwaartekracht van de korte termijn We bevinden ons in een economische recessie; de angst voor gevolgen van de crisis overheerst:
1 De zwaartekracht van de korte termijn We bevinden ons in een economische recessie; de angst voor gevolgen van de crisis overheerst: Ondernemingen nemen maatregelen zoals reorganisaties, kostenreducties,
Nadere informatieVerandering van tijdperk: transitie van vakantieparken Harderwijk, 18 februari twitter.com/janrotmans
Verandering van tijdperk: transitie van vakantieparken Harderwijk, 18 februari 2015 twitter.com/janrotmans We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken Oude Samenleving
Nadere informatieLeiderschap in verandering
Leiderschap in verandering Collegereeks verandermanagement Focus Conferences, 9 februari 2010 Prof. dr. Jaap Boonstra Sioo/UvA Inhoud Management van verandering - Kijken naar organiseren en veranderen
Nadere informatieIn het oog van de orkaan: waar staat u?
In het oog van de orkaan: waar staat u? Jan Rotmans, RDM-campus 28 november 2012 www.twitter.com/janrotmans !!"#!$#%#&!&'#(!'&!)*+,#-.!%/&!%#-/&+#-'&0!!!!!1//-!'&!##&!%#-/&+#-'&0!%/&!)*+,#-.#&!!!!!!!!!!2#-1/&!3#-4/0#&!
Nadere informatieLeren samenwerken tussen organisaties
Leren samenwerken tussen organisaties Netwerkdag GGD GHOR en RIVM Dr. Wilfrid Opheij 1 februari 2018 Common Eye 1-3-2018 Samenwerken in de workshops Onderzoek naar wat werkt in het sociaal domein; goed
Nadere informatieStartbijeenkomst keten innovatieprogramma Klimaat voor Verandering
Startbijeenkomst keten innovatieprogramma Klimaat voor Verandering Amsterdam, 26 januari 2016 1 Inhoud Introductie 3 Zij waren er bij! 4 Circulaire economie 5 Waarom circulair? 6 Nederland Circulair! 7
Nadere informatiewij presenteren u kijk 1
wij presenteren u... 18-4-2016 kijk 1 OMGEVINGSWET OMGEVINGSWET Impact Saskia Engbers strateeg Ruimte gemeente Zwolle 14 april 2016 18-4-2016 wij presenteren u... 2 Opzet presentatie 1. Hoe past OGW in
Nadere informatieDivosa najaarscongres
Divosa najaarscongres Door: Johan Treur Versie: 1.0 29 november 2018 Innovatie. Waarom eigenlijk? Belangrijkste aanleiding om te innoveren is het BUIG-tekort van 30 á 40 miljoen. Dit tekort lossen we namelijk
Nadere informatieDuurzame Ruimtelijke Ontwikkeling (DRO) Hans Verspoor Ministerie I&M
Duurzame Ruimtelijke Ontwikkeling (DRO) Hans Verspoor Ministerie I&M Inhoud presentatie Waarom duurzame gebiedsontwikkeling Programma Duurzame ruimtelijke ontwikkeling Leren van koplopers Handreiking DRO
Nadere informatieBUSINESS INNOVATION. BE TOMORROW, CHALLENGE TODAY > Waarom innoveren? > Innovation drivers > Succes- en faalfactoren
BUSINESS INNOVATION BE TOMORROW, CHALLENGE TODAY > Waarom innoveren? > Innovation drivers > Succes- en faalfactoren EEN MASTERCLASS VAN MASTERCLASS INSTITUTE IN SAMENWERKING MET: BUSINESS INNOVATION Be
Nadere informatieSMART SOCIETY DESIGN
SMART SOCIETY MEETS DESIGN De wereld staat voor grote uitdagingen en tegelijkertijd hebben we al die technologische mogelijkheden. dat kan alleen maar tot volledige wasdom komen met creativiteit en een
Nadere informatieStadsDashboard. Staat van de Stad brengt slimme logistiek in beeld. Merle Blok 12 mei 2015
StadsDashboard Staat van de Stad brengt slimme logistiek in beeld Merle Blok 12 mei 2015 Missie TNO verbindt mensen en kennis om innovaties te creëren die de concurrentiekracht van bedrijven en het welzijn
Nadere informatieHet Innovatiekompas Inspiratie sessies Dr. Guy Bauwen
Het Innovatiekompas Inspiratie sessies Dr. Guy Bauwen 1 Innovatiekompas Inspiratie Sessies Contacteer ons voor: Een voordracht om kennis te maken met het kompasmodel. Een workshop om het toepassen van
Nadere informatieKAS: een handelingsperspectief
KAS: een handelingsperspectief workshop door Living Lab Ruimtelijke Adaptatie Overijssel Twentse Stedenband: Brenda Koopman (waterschap Vechtstromen) Marcel Roordink (gemeente Almelo) IJssel-vechtdelta:
Nadere informatieMeer waarde creëren. Assetmanagement op maat
Meer waarde creëren Assetmanagement op maat Zo maken wij assetmanagement toepasbaar Met de toolbox Zeven bouwstenen van professioneel assetmanagement maken we de ISO55000 toepasbaar voor u. Belanghebbenden
Nadere informatieRol institutionele beleggers in relatie tot bestuur en commissarissen Een driehoeksverkenning
Rol institutionele beleggers in relatie tot bestuur en commissarissen Een driehoeksverkenning Door: Prof. dr. A.G.Z. (Angelien) Kemna (Erasmus School of Economics Rotterdam) ** Prof. dr. E.L.H.M. (Erik)
Nadere informatieVan Duurzame Wegen naar Duurzame Netwerken
Van Duurzame Wegen naar Duurzame Netwerken Symposium 10 jaar Samenwerking RWS-RuG Groningen, 22 november 2017 prof.dr. Jos Arts Hoogleraar milieu- en infrastructuurplanning, RUG Strategisch adviseur duurzame
Nadere informatieToepassing en potentie DNA technieken in het Waterbeheer
Toepassing en potentie DNA technieken in het Waterbeheer Een visie vanuit waterbeheerders Symposium CSI onder water Toepassing edna-technieken in het waterbeheer: fictie of al werkelijkheid? Gerrit Vossebelt
Nadere informatieIntegraal waarderen. Een (blijvende) discussie. Maartje de Boer. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Integraal waarderen Een (blijvende) discussie Maartje de Boer Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 1 Presentatie Het probleem Voor wie is dit een probleem? RCE Kennisprogramma Wat is Erfgoed (een oplossing?)
Nadere informatieAtelier toekomst Waterketen
Atelier toekomst Waterketen Pitsch Samenwerking Afvalwaterketen Flevoland (SAF) Arie van der Sluis 22 februari 2016 Inleiding Basis voor samenwerking (Regionale Bestuursovereenkomst Afvalwaterketen Flevoland:ROAF
Nadere informatieBantopa Kennismaken met Samenwerken
Bantopa Kennismaken met Samenwerken Vernieuwen door Samenwerken Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking met andere bedrijven
Nadere informatieA DIGITAL MINDSET UITDAGINGEN EN KANSEN VOOR FINANCE IN HET DIGITALE TIJDPERK 4 OKTOBER 2018 PLUC.NL
A DIGITAL MINDSET UITDAGINGEN EN KANSEN VOOR FINANCE IN HET DIGITALE TIJDPERK 4 OKTOBER 2018 PLUC.NL A DIGITAL MINDSET UITDAGINGEN EN KANSEN VOOR FINANCE IN HET DIGITALE TIJDPERK Tijden veranderen en snel
Nadere informatieAGENDA. Prof. Dr. John Goedee. Van macro randvoorwaarden naar lokale betekenisverlening. Praktijkvoorbeeld gemeente Heusden
AGENDA Van macro randvoorwaarden naar lokale betekenisverlening Praktijkvoorbeeld gemeente Heusden Methodisch inrichten van een lokale aanpak 1. Analyseren 2. Interpreteren en reflecteren 3. Inrichten
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieHoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie?
Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? De externe omgeving wordt voor meer en meer organisaties een onzekere factor. Het is een complexe oefening voor directieteams om
Nadere informatiePlant One Daar worden ideeën groter van. Karin Husmann
Plant One Daar worden ideeën groter van Karin Husmann Plant One Centrum voor testen, demonstreren en optimaliseren van duurzame innovatieve technologieën Plant One is een initiatief van Innoveren van procesinnovatie
Nadere informatieOmgevingsvisie Tilburg 2040
1 juni 2016 INHOUD Omgevingsvisie Tilburg 2040 1. Omgevingswet en Tilburg 2. Functie Omgevingsvisie Tilburg 2040 3. Nieuwe manier van samenwerken 4. Aanpak Tilburg 5. Rol van de gemeente 6. Ervaring tot
Nadere informatieVeranderen als avontuurlijke tocht. PBLQ Jaap Boonstra 24 juni 2013
Veranderen als avontuurlijke tocht PBLQ Jaap Boonstra 24 juni 2013 Opbouw Wat is er gaande? - Overheidsland - Organisatieland - Managementland - Advieswereld - Interimwereld - Wereld van opleidingen Zijnswaarde
Nadere informatieDe ervaren commissaris verdiept en vernieuwt. Ook zichzelf. High Level Toezicht
De ervaren commissaris verdiept en vernieuwt. Ook zichzelf. High Level Toezicht High Level Toezicht VERGROTEN VAN PERSOONLIJKE EFFECTIVITEIT Juist het bewust zijn van de eigen bril en context, de maatschappelijke
Nadere informatieKlimaat voor een nieuwe M.E.R.
Klimaat voor een nieuwe M.E.R. Praktische Workshop Klimaatadaptatie in de praktijk van planvorming en milieu effectrapportage. Gerald Jan Ellen, Deltares, Bestuurskundig onderzoeker/adviseur Inhoud Adaptatie?
Nadere informatieWe zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen
We zien een datagedreven wereld vol kansen Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien succesvolle organisaties groeien door big data 50% van de meest succesvolle organisaties Volg ons op twitter:
Nadere informatieInnovatie stimuleren in de aanbesteding met het innovatiepartnerschap
Innovatie stimuleren in de aanbesteding met het innovatiepartnerschap 1 Flexival Voorstellen 2 Inhoud 1. Innovatiegericht inkopen 2. Innovatiepartnerschap 3. Lessons learned 4. Meer weten? Vragen kunnen
Nadere informatieVVG Congres Visie op de toekomst vanuit de markt
Visie op de toekomst vanuit de markt Peter van der Gugten Algemeen directeur, Proper-Stok Ontwikkelaars, Ede Proper-Stok sterkt de stad Kennis Creativiteit - Innovatie én Ondernemerschap Waar is in NL
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatieVeranderen als avontuurlijke tocht
Wie op reis gaat, moet eerst gaan zitten Veranderen als avontuurlijke tocht Oriëntatie op het gebied Omgaan met het onverwachte Het gebied doorgronden Zoeken naar doorwaadbare plekken Rust nemen en op
Nadere informatieDe ervaren commissaris verdiept en vernieuwt. Ook zichzelf. High Level Toezicht
De ervaren commissaris verdiept en vernieuwt. Ook zichzelf. High Level Toezicht Vergroten van persoonlijke effectiviteit Juist het bewust zijn van de eigen bril en context, de maatschappelijke opdracht
Nadere informatieTransities & Transitiemanagement
Transities & Transitiemanagement Een inleiding Vooraf Om de hardnekkige problemen in onze maatschappij aan te pakken, zijn ingrijpende veranderingen nodig. DRIFT (Dutch Research Institute For Transitions)
Nadere informatieDrempels. droom. werkelijkheid
Drempels tussen droom en werkelijkheid Een dynamisch groen kennissysteem, midden in de praktijk In de groene sector spelen vraagstukken waar direct en gerichte antwoorden voor nodig zijn. Goede oplossingen
Nadere informatieSociale innovatie. Integraal op weg naar topprestaties in teams en organisaties
Sociale innovatie Integraal op weg naar topprestaties in teams en organisaties DATUM 1 maart 2014 CONTACT Steef de Vries MCC M 06 46 05 55 57 www.copertunity.nl info@copertunity.nl 2 1. Wat is sociale
Nadere informatieLokale sociale innovatie: een kijk vanuit de marges van overheid en markt
Lokale sociale innovatie: een kijk vanuit de marges van overheid en markt Stijn Oosterlynck Centrum OASeS Departement Sociologie Universiteit Antwerpen Observatie #1: lokale sociale innovatie sinds 1970s
Nadere informatieEven voorstellen: Marleen Sanders. Hoe realiseren we het warmtetransitieplan en van het gas af' Agenda. Even voorstellen: Guido van Loenen
Hoe realiseren we het warmtetransitieplan en van het gas af' Voor iedereen zo soepel mogelijk? Congres, de gemeentelijke energietransitie 16 April 2019 Even voorstellen: Marleen Sanders 2 1 2 Even voorstellen:
Nadere informatieRegie 3.0. een stap verder... Een serie masterclasses om bibliotheken in transitie te ondersteunen met allianties, transitiemanagement en geldstromen.
Regie 3.0 een stap verder... Een serie masterclasses om bibliotheken in transitie te ondersteunen met allianties, transitiemanagement en geldstromen. Regie 3.0 een stap verder... Een serie masterclasses
Nadere informatieUW VERDIENMODEL ANDERS AANKLEDEN, EEN CREATIEVE VERKENNING.
DE SWITCH NAAR ADVIESKANTOOR UW VERDIENMODEL ANDERS AANKLEDEN, EEN CREATIEVE VERKENNING. MARCEL STOLK CREATIVITY EXPERT MAST mast@ision.nl - 0655344593 DOEL VAN DE WORKSHOP De weg naar ideeën, wensen,
Nadere informatieSamenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen
Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 2 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Bestuurlijke overeenkomst voor Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 3 Samenwerkingsovereenkomst
Nadere informatieKick-off programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid-Holland 10 december 2015
Kick-off programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid-Holland De aftrap Op heeft JSO met u de aftrap gegeven van het programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid- Holland. Het programma voorziet in
Nadere informatie