De kracht van het strategische detail

Transcriptie

1 De kracht van het strategische detail Tekst van de pitch conferentie stad en regio 17 januari 2013 Frans Soeterbroek, de ruimtemaker We zijn allemaal zoekende naar nieuwe impulsen voor stad en regio. Op de golf van de financiële crisis klampen we ons vast aan concepten als organische ontwikkeling, eigen kracht van de burger, en versobering van programma s. Een blessing in disguise vind ik het want het brengt ons weer dichterbij de kern van het goede leven: de menselijke maat, respect voor het DNA van de stad, genieten van wat we al hebben. Zoals we allen getraind zijn in de taal van grote integrale opgaven, programma s en vergezichten gaat dat niet vanzelf. We moeten in ieder geval meer oog krijgen voor de mooie details van het leven in de stad en regio. De paradox is dat we die grote ambities in beeld kunnen houden door meer te vertrouwen op de kracht van de strategische details. Daar wil ik het de komende 10 minuten met u over hebben. Als socioloog en stadsfotograaf ben ik een fan van fotodetective Aarsman. U kent hem vast wel, de man die in de Volkskrant en bij De Wereld Draait Door met een loupe kijkt naar foto s en daar de meest bizarre details uit haalt.

2 Dit motto kwam ik tegen in zijn boek met de gelijknamige titel: In alle toonaarden en van alle kanten klinkt de roep om verandering. De wereld is niet goed genoeg. Het moet allemaal beter. Maar stel dat we de wereld niet eens hebben gezien, dat we maar wat lopen te suffen? Ik heb dit citaat vorig jaar gebruikt in een essay dat ik schreef voor de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur waarin ik de stelling poneer dat je pas nieuwe plannen mag maken als je heel goed hebt gekeken naar wat er lokaal aan de hand is en al beweging is. Ik moest er weer aan denken toen ik vorige week dit bericht in de krant las over wethouder Herman Raat in Amstelveen die verbijsterd vaststelt dat zijn beleidsambtenaren nog nooit in de wijken zijn geweest waar ze jeugdbeleid voor maken. We roepen dan al snel dat die ambtenaren het stadhuis uitgejaagd moeten worden. Maar ben je er daarmee? Om met Hans Aarsman te spreken: lopen we met z n allen niet te suffen als we daar buiten zijn? De veranderingsgezinde beleidsmaker ziet vaak niet de schoonheid en rijke schakeringen van het leven in stad en regio want hij is getraind te zien wat er ontbreekt en vertaalt dat in opgaven en urgenties. Wat gebeurt er als we de detective en de antropoloog in onszelf wakker kussen. We zien dan details die ons op drie manieren helpen. Allereerst: je ziet dat er al dingen gebeuren waarvan je dacht dat jij dat nog in gang moest zetten Antropologe Joke van der Zwaard heeft een half jaar in een copyshop in Rotterdam West gezeten omdat ze er achter kwam dat dit de plek was waar de interessante ontmoeten plaatsvonden tussen groepen die elkaar normaal negeren. Ze schreef er een mooi boek over. Ze kwam er in haar speurwerk in Vogelaarwijken ook achter dat de mensen die beleidsmakers geïsoleerd en inactief noemen wel degelijk hun eigen netwerken hebben variërend van fanclubs, lotgenoten op internet tot de wereld van hondenuitlaters. Beleid dat er op gericht is ontmoeting en sociale cohesie te realiseren maar niet voortbouwt op wat er al is, is gedoemd te mislukken.

3 Een andere held van mij is Jan Rothuizen.Hij heeft de zachte atlas van Nederland gemaakt waarin hij levende plattegronden maakt van de stad gebaseerd op zijn eigen waarnemingen. Hier ziet u de Zuidas van Amsterdam zoals u die vast nog nooit eerder zag. Verplichte kost voor alle tekentafelplanologen van Nederland zou ik zeggen.

4 Een tweede functie van sturen op details is het groeiende besef dat grote veranderingen en grote concepten (zoals sociale infrastructuur en leefbaarheid gebaseerd zijn op 100 afzonderlijke kleinere dingen. Het klinkt mooi om het menselijk geluk in algemene zin te koppelen aan werk, leefomgeving en relaties. Maar ga je dat afpellen dan hou je vele brokstukken over die je niet meer in elkaar kunt zetten. Een grote verandering vergt vele speldenprikken en duwtjes in de rug. In de planologie hebben ze het dan over acupunctuur. In de biologie en bestuurskunde over redundantie. Zie hier een voorbeeld van zo n aanpak in Hoogvliet. Zelf heb ik in dezelfde periode en regio gewerkt aan het benutten van de verbreding van de A15 voor versterking van de identiteit van het gebied daaromheen. Ook daar was de conclusie dat daarvoor vele losse acties nodig zijn en voor al die acties heb ik

5 een selectie uit de deelnemers een estafettestokje overhandigd. Die filosofie van vele kleintjes maken 1 grote zie je ook geweldig terug in de film van de triodosbank klein het nieuwe groot. Bekijk m even op youtube. Een derde belang van sturen op details is dat je meer gevoel krijgt voor het fenomeen: kleine ingreep kan grote gevolgen hebben. De negatieve versie kent iedere bestuurder: je kunt uiteindelijk overreden worden door iets wat er eerst heel klein en onschuldig uitziet. Met de positieve variant daarvan zouden we wel wat meer mogen doen.: het kantelpunt, de katalysator, de olievlekwerking, de hefboom, de kettingreactie. Al deze begrippen staan voor hetzelfde fenomeen: welke speldenprik of duwtje in de rug brengt iets groters in beweging. Mijn favoriete voorbeeld: burgmeester Edi Rama van Tirana die in 2004 is uitgeroepen tot de beste burgemeester ter wereld omdat hij door het in felle kleuren schilderen van de grijze gebouwen in de stad een kettingreactie aan positieve

6 ontwikkelingen in gang wist te zetten.. Ik verzamel deze hefbomen of kantelpunten om er in mijn advieswerk iets mee te doen. Een aantal mooie voorbeelden daarvan: Proces Geen spin in het web spelen De confrontatie opzoeken Ik heb u nodig om mijn idee beter te maken Fysieke ingrepen De hoekpandenaanpak De creatieve broedplaats Zorg en liefde voor openbare ruimte De verrassende combinatie van functie Collectief particulier eigenaarschap Sociale inteventies De straatmanager (Voorstraat Utrecht) De wijkbemiddelaar De vreedzame school Eigen kracht conferentie

7 Als je er oog voor hebt zie je ze ook langskomen in de media. Voorbeeld uit de NRC van vorige week: wat is de oorzaak van de spectaculaire daling van de misdaad in New York? Niet de grote concepten als zere tolerance of broken window maar 2 simpele acties: strenger optreden tegen zwartrijden en politiekagenten neerzetten op de hoek van de straat en in de buurt van slijterijen. Mijn conclusie: van dit alles: de bestuurder van de toekomst stuurt niet integraal, niet op de waan van de dag maar op het kantelpunt, de hefboom en de katalysator, hoe je het ook wilt noemen. En wilt u zich door mijn verhaal uw trots op uw helikopterview, vergezichten en grote projecten niet laten bederven, vergeet dan niet op tijd te gaan kijken wat zich daar beneden voor moois afspeelt.