Brussel, 4 mei Het ontwerpbesluit op hoofdlijnen

Transcriptie

1 Interfederaal gelijkekansencentrum Voorontwerpbesluit van de Vlaamse regering houdende de transitie van de personen met een handicap die gebruik maken van een persoonlijke-assistentiebudget of een persoonsgebonden budget of die ondersteund worden door een FAM of een thuisbegeleidingsdienst naar persoonsvolgende financiering en over de transitie van de FAM's en de thuisbegeleidingsdiensten Het ontwerpbesluit op hoofdlijnen Brussel, 4 mei 2016 Het ontwerp van besluit regelt de transitie naar persoonsvolgende financiering (PVF) voor meerderjarige personen met een handicap die hetzij reeds gebruik maken van een persoonlijkeassistentiebudget (PAB) of een persoonsgebonden budget (PGB), hetzij ondersteuning krijgen van een erkend Flexibel Aanbod Meerderjarigen (FAM) of een thuisbegeleidingsdienst. Voor de huidige budgethouder wordt het toegekend budget PAB of PGB vertaald in een aantal individueel zorggebonden middelen (artikel 4), aan de hand van bij het besluit gevoegd rekenmodel. Bij deze omrekening wordt boven de zorggebonden middelen een percentage aan middelen ter vergoeding van beheerskosten gevoegd wanneer het persoonsvolgend budget (PVB) integraal als cash wordt aangewend 1. Verder bepaalt het ontwerpbesluit dat bij het inzetten van een huidig PAB/PGB op basis van een arbeidsovereenkomst een extra verrekening gebeurt ingevolge afspraken in het kader van het vierde Vlaams Intersectoraal Akkoord (VIA-4) voor de social en non-profitsector. Bij de omrekening van een PAB/PGB wordt tenslotte de op vandaag voorziene bijkomende vergoeding van 50 euro voor de dekking van het lidgeld van een bijstandsorganisatie gevrijwaard. Voor de huidige meerderjarige gebruikers van FAM of een thuisbegeleidingsdienst (met uitzondering van observatie- en behandelingscentra en voorzieningen voor geïnterneerden) wordt op basis van een inschatting van de zorgzwaarte en ondersteuningsnood op voorstel van het FAM of thuisbegeleidingsdienst, al dan niet naderhand gecontroleerd door een multidisciplinair team een individueel pakket zorggebonden personeelspunten door het VAPH geconsolideerd dat nodig is voor het verderzetten van hun huidige niveau van ondersteuning. Om daarbij individueel streven naar budgetmaximalisatie bij FAM s en thuisbegeleidingsdiensten te ontraden bepaalt het voorontwerp van besluit dat het individueel aantal zorggebonden punten ingeperkt wordt indien de inschatting van de FAM/thuisbegeleidingsdienst van de parameters begeleiding en permanentie voor minstens de helft van hun cliënten met ten minste twee waarden afwijkt van de controle van het VAPH (artikel 17). De bekomen individuele zorggebonden punten worden samengeteld op sectorniveau en deze som mag niet meer bedragen dan het totaal pakket beschikbare zorggebonden punten. Bij een overschrijding worden de voorlopige individuele punten voor iedereen op dezelfde wijze verminderd (artikel 22). Deze verschillende acties leiden uiteindelijk tot de definitieve zorggebonden punten per individuele gebruiker, die aan elk van hen worden meegedeeld. Dit aantal zorggebonden punten kan ook vervolgens ingezet worden als cashbudget. Voor de FAM s en thuisbegeleidingsdiensten van wie de theoretische zorggebonden personeelspunten te sterk afwijken van de huidig ontvangen zorgmiddelen wordt over de periode van 2018 tot 2020 het verschil weggewerkt door een systeem van overheveling en ontvangsten tussen FAM s en thuisbegeleidingsdiensten onderling (artikel 25). 1 Deze beheerskosten ten belope van 11,94% (artikel 7) worden eerst in mindering gebracht teneinde de zorggebonden middelen te bepalen, om nadien bij de besteding als cashbudget weer te worden toegevoegd. Bij de verantwoording en bewijsvoering van een cashbudget wordt immers geen opsplitsing gemaakt worden tussen zorggebonden middelen en beheerskosten 1. Indien een PVB geheel of ten dele wordt ingezet bij een vergunde aanbieder, worden organisatiegebonden middelen ten belope van 25,35% toegevoegd.

2 Het voorontwerp van besluit bepaalt ten slotte dat de zorgen organisatiegebonden kosten worden verminderd met de van gebruikers ontvangen financiële bijdragen voor huidige ondersteuning (artikel 27). Een zorgaanbieder moet binnen de vier jaar overschakelen naar het systeem van woonen leefkosten voor bestaande gebruikers. De overgang naar dit nieuw systeem dient in de gebruikersraad besproken en deze bespreking en de uitkomst ervan wordt expliciet geacteerd 2. Ten laste van de begroting van het VAPH wordt eenmalig voorzien dat het VAPH aan de bijstandsorganisaties, de erkende FAM's en thuisbegeleidingsdiensten waarop beroep wordt gedaan voor de transitie extra 40 euro toekent per persoon waarvoor de transitie wordt geregeld (artikel 29). Verantwoording Unia wenst zijn advies te benaderen vanuit de centrale gedachtegang dat het belangrijk is om de zelfbeschikkkingsrecht van de individuele persoon met een handicap, de inspraak van de cliënt en de continuïteit van ondersteuning te vrijwaren in de transitie naar het systeem van een persoonsvolgende financiering. Binnen dit proces is er voor iedereen nood aan neutrale, precieze, toegankelijke en maatgerichte informatie. Bijzondere aandacht gaat voor Unia ook naar de mogelijkheden van personen met een handicap om na de transitie voldoende middelen over te houden om in de maatschappij te kunnen participeren en in hun levensonderhoud te voorzien. Keuzevrijheid stimuleren (artikel 3 a VN-verdrag), inspraak van de persoon met een handicap en diens netwerk bevorderen en op voet van gelijkheid met anderen in de maatschappij kunnen participeren (artikel 3 c VN-verdrag)zijn grondbeginselen en hoekstenen van het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap. Puntsgewijze opmerkingen Rond de hoogte van de organisatiegebonden middelen bij een voucher: Bij een voucher wordt boven de zorggebonden middelen een percentage organisatiegebonden middelen voorzien ten belope van 25,35%. Het komt Unia voor dat dit percentage hoog is en een vast percentage systeemwijzigingen voor de toekomst in zekere mate hypothekeert, een opmerking die ook de Inspectie van Financiën heeft geformuleerd 3. Het nieuwe systeem van persoonsvolgende financiering beoogt toe te laten dat het individueel gedrag van budgethouders ertoe zal leiden om meer kwaliteit van ondersteuning te bereiken tegen dezelfde of een lagere kost. Daarnaast mag niet uit het oog verloren worden dat de huidige gesloten enveloppefinanciering ertoe leidt dat alle middelen die opgaan aan overhead noodzakelijkwijze ten koste gaan van de financiering die beschikbaar blijft voor effectieve ondersteuning. Vanuit het perspectief van de wachtlijsten dienen overheadkosten een aandachtspunt te blijven en het voorwerp te vormen van constante beleidsmonitoring. Rond de afzonderlijke toekenning van een bijdrage voor het betalen van het lidgeld van een bijstandsorganisatie. In eerdere adviezen heeft Unia zijn waardering geuit voor de rol van bijstandsorganisaties in het oriënteren rond en besteden van een PVB, als gidsen naar meer inclusie. Vanuit deze visie meent Unia dat het opmerkelijk is dat bij de omzetting van een PAB/PGB naar een cashbudget wel expliciet middelen worden gevrijwaard ter compensatie van het lidgeld van deze organisaties, maar bij omzetting naar een voucher niet. In het artikel 8 van het erkennings- en vergunningenbesluit van bijstandsorganisaties staat nochtans expliciet dat deze organisaties zich richten tot budgethouders en gebruikers van vouchers. Een duidelijk aanwijsbare afzonderlijke bijdrage ter compensatie van het lidgeld van een bijstandsorganisatie voor alle houders van een PVB lijkt aangewezen. Er dient volgens ons over 2 Pagina 11 van het voorontwerpbesluit 3 Inspectieverslag pagina 3 bij het voorontwerp besteding van een PVB 2

3 gewaakt te worden dat het lidgeld van een bijstandsorganisatie alvast niet ten koste moet gaan van middelen bestemd voor effectieve zorg en ondersteuning. Over het vertalen van huidige geboden ondersteuning in ondersteuningsfuncties en gemiddelde frequenties door elke FAM en thuisbegeleidingsdienst (artikel 14). Artikel 14 draagt aan alle FAM s en thuisbegeleidingsdiensten op om in de transitie naar een PVB alle ondersteuning aan gebruikers die op 31 maart 2016 een begeleidingsovereenkomst bij hen hebben te vertalen naar een voorlopig aantal individueel zorggebonden punten. In de tekst van het besluit lezen we niets rond formele inspraak van gebruikers in dit proces. Het gebruik van rekenkundige modellen mag voor Unia vanuit de bezorgdheid voor het vrijwaren van zelfbeschikking geenzins verworden tot een hoofdzakelijk administratief proces waarbinnen weinig tot geen ruimte is voor gedegen inspraak en afstemming met cliënten en hun netwerk. De financiële tegemoetkoming vastgelegd in artikel 29 van het ontwerpbesluit lijkt alvast weinig ruimte te laten voor een degelijk participatief proces. Ook over andere elementen van de vertaling van de huidig geboden zorg naar gemiddelde zorggebonden punten toont Unia zich kritisch vanuit het oogpunt van fundamenteel respect voor het zelfbeschikkingsrecht en de keuzevrijheid van gebruikers en budgethouders. Zo werkt het rekenmodel met gemiddelde frequenties waardoor tijdelijk of structureel ondergebruik van ondersteuning bijvoorbeeld door weekendverblijf bij familieleden deze gemiddelden vertekent en mogelijks leidt tot lagere budgetten, die alleen kunnen herzien worden en daar in samenloop komen met andere vragen. Verder zal het VAPH omzettingen van FAM s en thuisbegeleidingsdiensten consolideren en controleren en zo nodig een multidisciplinair team inschakelen voor onafhankelijke toetsing. Wat zijn de inspraak- en beroepsmogelijkheden van gebruikers in het kader van deze consolidatie en controle, wederom buiten de herziening (waar ze zich met andere wachtende dossiers geconfronteerd zien)? De beschreven remediëring van een individueel streven naar budgetmaximalisatie tenslotte (artikel 17 3 de lid) schuift volgend probleem naar voor: iedere individuele gebruiker van een FAM/thuisbegeleidingsdienst draagt de consequenties van deze maatregelen, terwijl hij/zij niet (alleen noch individueel) verantwoordelijk is voor de vastgestelde problemen. Unia heeft moeite met deze bepaling vanuit het oogpunt van de onafhankelijkheid en persoonlijke autonomie van personen met een handicap. Kan hieraan geremedieerd worden? Over de lineaire aanpassing van voorlopige zorggebonden punten bij overschrijding van het totaal beschikbare zorgpunten op sectorniveau (artikel 22). Artikel 22 voorziet in een procedure voor de lineaire aanpassing van voorlopig vastgestelde zorgpunten indien deze hoger uitvallen dan het totaal beschikbare zorggebonden punten over alle FAM s en thuisbegeleidingsdiensten. Unia meent dat deze lineaire benadering geen recht doet aan de individuele noden van personen met een handicap. Bestaan er alternatieve beleidsopties om hetzelfde doel te bereiken en toch meer differentiatie toe te laten? Over de gevolgen van het lager inschatten van de budgetcategorie na herziening (artikel 24): als de budgetcategorie van het budget voor niet rechtstreeks toegankelijke zorg en ondersteuning dat door het VAPH werd toegewezen na herziening, lager is dan het initieel aantal toegewezen zorggebonden punten of budget in euro s is de overgangsperiode naar het nieuwe budget drie maanden. Dit wordt verantwoord door de nood om lopende contracten tijdig te kunnen bijstellen. Het lijkt Unia beter hier geen strikte termijn naar voor te schuiven maar wel de de budgethouder te laten verantwoorden welke periode nodig is om zaken te regulariseren. Er moet over gewaakt worden dat de budgethouder die ter goeder trouw contractuele verplichtingen aanging deze onverkort kan nakomen ondanks de overgang naar het nieuwe budget, ongeacht de periode die daarvoor nodig is. 3

4 Over de verschuiving van middelen tussen FAM s en thuisbegeleidingsdiensten tussen 2018 en 2020 (artikel 25): artikel 25 van het voorontwerpbesluit bepaalt dat er een verschuiving van middelen plaatsvindt indien voor een welbepaald FAM of een welbepaalde thuisbegeleidingsdienst zou blijken dat de organisatie op vandaag meer zorggebonden middelen heeft dan waar ze op basis van de som van de individuele aantal zorggebonden punten van hun gebruikers recht heeft. Voor Unia is dit een belangrijke maatregel omdat zo beter tegemoet kan gekomen worden aan de ondersteunings- en zorgnoden van individuele cliënten. Over (de transitie van het systeem van financiële bijdragen naar het systeem) van woonen leefkosten (artikel 26): het voorliggend besluit voorziet erin dat nieuwe cliënten of gebruikers die veranderen van zorgaanbieder niet meer zullen vallen onder het systeem van financiële bijdragen, maar wel onder het systeem van woonen leefkosten. Bestaande cliënten dienen in te schuiven in woonen leefkosten tegen Voor Unia blijft er vooreerst nood aan het beter omschrijven van woonen leefkosten, er heerst hier nog te veel onduidelijkheid over. We vernemen dat de Taskforce PVF op moment van schrijven volop bezig is om zaken rond woonen leefkosten verder uit te klaren en, maar dat deze gespreken moeizaam lopen. De impact op de financiële positie van gebruikers en de link tussen woonen leefkosten enerzijds en organisatiegebonden kosten en huisvesting anderzijds er is daar ongetwijfeld niet vreemd aan. Unia is niet principieel tegen de transitie van het systeem financiële bijdragen 4 naar een systeem van (eigen te dragen) woonen leefkosten naast de volledige subsidiëring van handicapspecifieke ondersteuning. Deze beweging ligt in de lijn van het VN-verdrag, die (vergoeding van) ondersteuning los ziet van de plaats waar ze wordt geboden. Aan een succesvolle transitie hangen volgens Unia wel enkele basisvoorwaarden, met name dat gebruikers sterke garanties kunnen geboden worden dat hun factuur betreffende de leefkosten en de woonksoten niet onbegrensd oploopt, maar integendeel net meer ruimte laat voor het bevorderen van deelname aan maatschappelijke participatie en de besteding van minstens een substantieel deel van het inkomen naar eigen inzicht 5. Het VN-verdrag vraagt aan verdragsstaten in elk geval om passende maatregelen te nemen om armoede bij personen met een handicap tegen te gaan en waar nodig terug te dringen (artikel 28, 2, b VN-verdrag). Unia zal daarom kritisch toekijken op evoluties bij de uitrol van woonen leefkosten en vraagt met aandrang dat verdere afspraken aangaande deze materie in een ministerieel besluit worden verduidelijkt en geborgd. Unia wenst vanuit het standstil-principe immers na te gaan of en hoe de inkomenspositie van gebruikers evolueert. Ook een gedegen dialoog en afstemming met de gebruikers over de overschakeling van financiële bijdragen naar woonen leefkosten is belangrijk. De vraag is of collectief overleg op het niveau van de gebruikersraad (pagina 11 van de toelichting bij het voorliggend ontwerpbesluit), voorzien in artikel 28 van het kwaliteitsbesluit van , in deze het meest aangewezen is en voldoende recht doet aan de autonomie van individuele gebruikers. 4 Besluit van 28 juli 1983 van de Vlaamse Regering tot vaststelling van de financiële bijdrage van de personen met een handicap, geplaatst ten laste van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (B.S. 30/09/1983). 5 Unia maakt zich daarom bij de transitie van financiële bijdragen naar het systeem van woonen leefkosten met name zorgen over het wegvallen van het gewaarborgd zakgeld (artikel 5 besluit financiële bijdragen). Dit is een rem 6 Besluit van 4 februari 2011 van de Vlaamse Regering betreffende de algemene erkenningsvoorwaarden en kwaliteitszorg van voorzieningen voor opvang, behandeling en begeleiding van personen met een handicap (B.S. 08/04/2011). 4

5 Over de herziening van budgetten na transitie (artikel 24): de omschakeling van bestaande budgethouders en gebruikers naar het nieuwe systeem van PVB en de te volgen procedure, met nadruk op het beschrijven en vertalen van de actuele ondersteuningssituatie, zal ongetwijfeld vragen tot en noden aan herzieningen opwekken. Unia wenst hier nogmaals de nood te formuleren om bestaande budgethouders en gebruikers van zorg in natura passend te informeren en op hun rechten te wijzen (en hiervoor uiteraard voldoende tijd uit te trekken), en in deze zeker ook oog te hebben voor mensen die administratief minder sterk zijn of slechts beperkt sociaal ondersteund worden. Het Matteüseffect moet (ook hier) absoluut bestreden worden. *** 5