Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten 1
|
|
- Esther de Winter
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten 1 Onder redactie van Ger Keijsers, Agnes van Minnen en Kees Hoogduin Uitgeverij Boom Amsterdam
2 2011, G.P.J. Keijsers, A. van Minnen & C.A.L. Hoogduin (red.) p/a Uitgeverij Boom, Amsterdam Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van de artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB, of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van artikel 16l, vijfde lid, Auteurswet Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission from the publisher. Bij het samenstellen van deze publicatie heeft de uitgever getracht alle rechthebbenden te achterhalen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog wenden tot Boom uitgevers Amsterdam. Vormgeving omslag: Eelko van Iersel, Verzorging binnenwerk: Drukwerk: Drukkerij Wilco, Amersfoort ISBN NUR
3 Inhoud Ten geleide Toepassing van protocollaire behandelingen bij psychische stoornissen Ger Keijsers, Agnes van Minnen en Kees Hoogduin Deel I Angststoornissen Protocollaire behandeling van patiënten met een paniekstoornis met of zonder agorafobie Mirjam Kampman, Ger Keijsers en Gert-Jan Hendriks 3 Protocollaire behandeling van patiënten met een obsessieve-compulsieve stoornis Marc Verbraak, Kees Hoogduin en Ger Keijsers 4 Kortdurende protocollaire behandeling van patiënten met een specifieke fobie Peter de Jong en Ger Keijsers 5 Protocollaire behandeling van patiënten met een sociale angststoornis Sandra Mulkens en Susan Bögels 6 Protocollaire behandeling van patiënten met een posttraumatische stressstoornis Agnes van Minnen en Arnoud Arntz 7 Protocollaire behandeling van patiënten met een gegeneraliseerde angststoornis Colin van der Heiden Deel II Stemmingsstoornissen Protocollaire behandeling van patiënten met een depressieve stoornis Claudi Bockting en Marcus Huibers 9 Protocollaire behandeling van depressieve patiënten Marc Blom en Kosse Jonker 10 Protocollaire behandeling bij recidiverende depressies Claudi Bockting 11 Protocollaire behandeling van gecompliceerde rouw Paul Boelen en Jan van den Bout
4 Deel III Verslavingen en eetproblemen Protocollaire behandeling van patiënten met een stoornis in het gebruik van alcohol Wencke de Wildt, Maarten Merkx, Ellen Vedel en Gerard Schippers 13 Protocollaire behandeling van patiënten met boulimia nervosa Johan Vanderlinden, Guido Pieters, Michel Probst en Jan Norré 14 Protocollaire behandeling van patiënten met obesitas Peter Daansen Personalia Diverse bijlagen zijn digitaal beschikbaar via
5 Protocollaire behandelingen voor patiënten met psychische klachten 2 Inhoud Ten geleide Deel I Somatoforme stoornissen en lichamelijke klachten 1 Protocol voor de diagnostiek en behandeling van patiënten met somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten Yanda van Rood, Hiske van Ravesteijn, Carlijn de Roos, Philip Spinhoven en Anne Speckens 2 Protocollaire behandeling van patiënten met hypochondrie Theo Bouman, Sako Visser en Geert Vervaeke 3 Protocollaire behandeling van patiënten met body dysmorphic disorder Theo Bouman 4 Protocollaire behandeling van patiënten met een motorische conversiestoornis Rianne de Kleine, Kees Hoogduin en Agnes van Minnen 5 Protocollaire behandeling van patiënten met conversieve fluisterspraak (afonie) Kees Hoogduin, Marc Verbraak, Ger Keijsers en Rianne de Kleine 6 Protocollaire behandeling van patiënten met chronische lage rugpijn Stéphanie Volders, Marlies den Hollander, Steven De Peuter en Johan Vlaeyen 7 Protocollaire behandeling van patiënten met het chronisch vermoeidheidssyndroom Hans Knoop en Gijs Bleijenberg 8 Protocollaire behandeling van patiënten met burn-out Ger Keijsers, Caroliene Vossen, Sanne Kriens en Veronique Boelaars Deel II Aandoeningen in de realiteitsbeleving 9 Protocollaire behandeling van patiënten met een depersonalisatiestoornis Errez Bar en Agnes van Minnen 10 Protocollaire behandeling van patiënten met een paranoïde waan Mark van der Gaag en Tonnie Staring Deel III Impulscontroleproblemen en overige problemen 11 Protocollaire behandeling van patiënten met ongewenste gewoonten Kees Hoogduin, Muriel Hagenaars en Ger Keijsers 12 Protocollaire behandeling van patiënten met tics en het syndroom van Gilles de la Tourette Cara Verdellen, Jolande van de Griendt en Kees Hoogduin 13 Protocollaire behandeling van patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis Wies van den Bosch 14 Protocollaire behandeling van paren met relatieproblemen Brigit van Widenfelt en Cas Schaap Personalia
6
7 Ten geleide In de afgelopen 25 jaar werden op universiteiten en specialistische behandelcentra psychologische behandelingen ontwikkeld die werden uitgevoerd aan de hand van een protocol. Dit protocol bestond uit een stapsgewijze beschrijving van de behandeling. De reden om behandelingen in detail uit te schrijven had te maken met wetenschappelijk onderzoek. Om een uitspraak te kunnen doen over de resultaten van een behandeling, moest de behandeling ook precies worden vastgelegd. De toepassing van behandelprotocollen betekende dus een methodologische verbetering in het therapie-effectonderzoek. Eind jaren negentig van de vorige eeuw ontstond de notie om de gunstige effecten van behandelingen uit het therapie-effectonderzoek ook in de dagelijkse behandelpraktijk mogelijk te maken. Wereldwijd groeide de interesse om protocollaire behandelingen met goede behandelresultaten ook in de dagelijkse praktijk te gaan gebruiken. Die interesse was er ook in Nederland. In 1997 en 1999 verschenen de eerste uitgaven van Protocollaire behandelingen, twee bundels waarin zeventien psychologische behandelingen opgenomen waren. In 2004 volgde een heruitgave: de hoofdstukken werden geactualiseerd en nieuwe behandelingen werden toegevoegd. Nu ligt de nieuwste uitgave van Protocollaire behandelingen voor u. Deze heeft een andere naam, een stoer formaat en een eigentijdse lay-out. De hoofdstukken zijn opnieuw volledig geactualiseerd, enkele behandelingen zijn verdwenen en negen nieuwe behandelingen zijn toegevoegd, waaronder ook enkele niet-ambulante behandelingen. U treft nieuwe behandelingen aan voor patiënten met rouw, obesitas, en recidiverende depressies (deel 1). In deel 2 treft u nieuwe behandelingen aan op het gebied van dysmorfofobie, motorische conversiestoornissen, paranoïde waan, lage rugpijn, depersonalisatiestoornis en borderlinepersoonlijkheidsstoornis. In totaal worden ditmaal 27 behandelingen voor volwassenen met psychische klachten gepresenteerd. Dat is een aantal om trots op te zijn. Het aantal psychische stoornissen waarvoor empirisch onderbouwde psychologische behandelingen ontwikkeld zijn, is beperkt. Het lijkt erop dat de huidige uitgave inmiddels het merendeel van deze stoornissen bevat. In deel 1 zijn protocollaire behandelingen opgenomen voor patiënten met angststoornissen, stemmingsstoornissen, rouw, en verslavingen en eetproblemen. Deel 2 bevat behandelingen voor somatoforme stoornissen en lichamelijke klachten, burn-out, aandoeningen in de realiteitsbeleving, impulscontroleproblemen en overige problemen zoals tics, partnerrelatieproblemen en borderlinepersoonlijkheidsstoornis. Het doel is het weergeven van belangrijke en bijzonder effectieve psychologische behandelingen voor patiënten met specifieke stoornissen, op zo n manier dat behandelaars een duidelijke leidraad hebben voor het uitvoeren van de behandeling. De auteurs van de hoofdstukken zijn ervaren onderzoekers die zelf als expert en behandelaar de behandelingen ontwikkeld en geëvalueerd hebben of dat deden in samenwerking met experts op het gebied van de behandeling. De hoofdstukken zijn steeds op dezelfde wijze opgebouwd. Na een beschrijving van de stoornis volgt een overzicht van de bevindingen uit het therapie-effectonderzoek. Dan volgt een bespreking van meetinstrumenten waarmee de effecten kunnen worden vastgesteld en worden indicatie en contra-indicatie voor de behandeling besproken. Anders dan in de eerdere uitgaven zijn de belangrijkste meetinstrumenten ditmaal ook zo veel mogelijk opgenomen en is het mogelijk de bijlagen (en diverse aanvullende bijlagen) via te downloaden. Vervolgens bestaat het grootste gedeelte van ieder hoofdstuk uit de beschrijving van de behandeling zelf, compleet met voorbeelden, tips, valkuilen en huiswerkopdrachten. De behandelaar beschikt daarmee over een goede 9
8 leidraad om de behandeling op professionele wijze te verrichten. De hoofdstukken lenen zich goed voor behandelaars die willen leren om zo n behandeling uit te voeren. Voor behandelaars die de behandeling vaak hebben uitgevoerd, is de leidraad nuttig om bij de les te blijven, alle materiaal bij de hand te hebben of op indicatie af te wijken zonder daarbij de grotere lijn uit het oog te verliezen. Er zijn meerdere redenen waarom het belangrijk is volgens een protocol te werken en het protocol (in grote lijnen) te handhaven. Allereerst omdat, indien in studies met patiënten met een bepaalde stoornis is gebleken dat met een specifiek protocol goede behandelresultaten werden behaald, er dan met aanmerkelijk grotere kans mag worden aangenomen dat ook bij deze individuele patiënt een goed behandelresultaat kan worden behaald. Het gemiddelde behandelresultaat uit eerdere studies is immers de beste voorspeller van het resultaat van de eerstvolgende patiënt die zich aanmeldt en die past binnen het indicatiegebied van de behandeling. Maar er is nog een reden: de huidige standaard van wetenschappelijke bewijsvoering op het gebied van behandelonderzoek houdt in dat de behandeling voor een bepaalde stoornis beter moet zijn dan andere serieuze behandelingen. Dat is de basisgedachte van het gerandomiseerd vergelijkend behandelonderzoek. De meeste van de behandelingen in dit boek zijn via meerdere gerandomiseerd gecontroleerde studies getoetst; voor een aantal is het onderzoek nog gaande. Maar het maakt dus uit welke behandeling de behandelaar bij een specifieke stoornis gaat uitvoeren. De ene behandeling is niet met de andere behandeling inwisselbaar, behandelingen zijn niet even goed. Dit geldt althans voor zo n veertig veelvoorkomende dsm-iv-stoornissen. En patiënten worden een goede behandeling waarop zij recht hebben onthouden, als de behandelaar niet kiest voor een behandeling die ondersteund wordt door wetenschappelijk onderzoek. De behandelaar moet dan over goede argumenten beschikken om patiënten zo n behandeling te willen onthouden en zal die argumenten ook zorgvuldig aan patiënten dienen voor te leggen. Het is uiteraard nog niet zo dat, ook als de keuze valt op een protocollaire psychologische behandeling met solide empirische basis, een patiënt gegarandeerd een goede behandeling krijgt. Ook een goede behandeling kan onjuist worden uitgevoerd. De gedetailleerde beschrijving van de protocollen maakt dat protocollaire behandelingen goed te leren zijn, maar daarbij is ook training en supervisie nodig door mensen met ervaring met de behandeling. Het protocol vervangt training en supervisie niet. Datzelfde geldt voor algemene psychotherapeutische vaardigheden zoals een goede therapeutische relatie opbouwen en hanteren, hoop op verbetering creëren en patiënten motiveren voor stappen in de behandeling. De richtlijnen in een protocol zijn bedoeld voor de behandelaars, niet voor de patiënten. Algemene psychotherapeutische vaardigheden zijn nodig om patiënten aan de slag te laten gaan met de richtlijnen en technieken uit het protocol. Dat betekent dat ook bij protocollaire behandelingen, net zoals bij andere psychologische behandelingen, onervaren behandelaars getraind en gesuperviseerd moeten worden in algemene psychotherapeutische vaardigheden. Vaak worden protocollaire psychologische behandelingen als eenvoudig omschreven en behandelingen waarbij richtlijnen ontbreken als complex. Het is de vraag of dit onderscheid wel juist is. Zeker als we ons realiseren dat er empirisch ondersteunde protocollaire behandelingen bestaan, zoals beschreven in dit boek, voor patiënten met borderlinepersoonlijkheidsstoornis, Gilles de la Tourette of paranoïde waan, en dat ze ontbreken voor patiënten met aanpassingsstoornis of dysthymie. De conclusie zou zijn dat het bij patiënten met borderlinepersoonlijkheidsstoornis zou gaan om een eenvoudige psychologische behandeling en bij patiënten met een aanpassingsstoornis om complexe therapie. Mogelijk gaat het 10
9 bij protocollaire behandelingen minder om eenvoudig tegenover complex, maar meer om de mate waarin er sprake is van een herkenbaar klachtenpatroon met goede kennis over een systematische beïnvloedingswijze. Bij een indicatie voor een protocollaire behandeling heeft de patiënt dan niet zozeer het geluk dat hij een eenvoudige behandeling krijgt aangeboden, maar een behandeling die is opgezet volgens een goed onderzocht plan. We hopen opnieuw dat we met beide delen tegemoetkomen aan de wens van velen om protocollaire behandelingen die steunen op empirische bevindingen op een aantrekkelijke, laagdrempelige en gebruikersvriendelijke wijze beschikbaar te maken. Ger Keijsers, Agnes van Minnen en Kees Hoogduin 11
10 Toepassing van protocollaire behandelingen bij psychische stoornissen 1 1 Ger Keijsers, Agnes van Minnen en Kees Hoogduin Inleiding In de afgelopen decennia werd voor veelvoorkomende psychische stoornissen een psychologische behandeling ontwikkeld waarvan bij herhaling in gecontroleerd onderzoek kon worden aangetoond dat die beter was dan een andere psychologische, farmacologische of placebobehandeling. Deze superieure behandelingen worden vaak aangeduid als empirically supported treatments (est s). Deze behandelingen werden tijdens het onderzoek uitgevoerd met behulp van een handleiding of protocol. In een behandelprotocol wordt stapsgewijs beschreven hoe een behandeling uitgevoerd moet worden, welke behandeltechnieken moeten worden gebruikt, in welke volgorde, en welke opdrachten de patiënt moet uitvoeren. De focus op de stoornis is bepalend voor de inhoud van de behandeling. Dat wil zeggen dat behandelmethoden, oefeningen, huiswerkopdrachten en vaak ook manieren van motiveren en bejegenen gericht zijn op de specifieke problemen die patiënten met een bepaalde stoornis ervaren (onder andere Keijsers et al., 2004, 2009). Het succes van deze est s heeft velen ertoe gebracht de toepassing van deze behandelingen in de praktijk aan te moedigen: als bij patiënten een stoornis kan worden vastgesteld waarvoor een protocollaire est beschikbaar is, dan moeten patiënten deze behandelingen ook aangeboden krijgen. Anderen menen dat het zo ver nog niet is en dat het ook niet zo moet zijn. Er kwam kritiek op het onderzoek waarmee het predicaat empirically supported werd vastgesteld, kritiek op de bruikbaarheid van est s in de dagelijkse praktijk en kritiek op het feit dat est s via behandelprotocollen uitgevoerd zouden moeten worden. Met name vanaf 1995 is in de vakliteratuur intensief over deze issues gedebatteerd. Het heeft weinig zin om in deze bijdrage alle discussiepunten te gaan herhalen. Liever verwijzen we in dit hoofdstuk naar eerdere publicaties. We starten met een korte historische schets van de opkomst van est s. Deze schets maakt duidelijk dat evidence-based behandelingen niet uit de lucht kwamen vallen, maar zich logisch vanuit het psychotherapievakgebied ontwikkelden. Vervolgens gaan we in op de vraag voor welke psychische stoornissen er inmiddels est s zijn. We laten zien dat voor sommige veelvoorkomende psychische stoornissen meerdere psychologische est s werden vastgesteld, terwijl het voor andere stoornissen onmogelijk bleek om aan te tonen dat een bepaalde psychologische behandeling echt beter was dan andere behandelingen. Met deze bevinding als belangrijke conclusie vervolgen we onze bijdrage met de vraag hoe hulpverleners in de klinische praktijk nu het best met est s kunnen omgaan. In die bespreking maken we opnieuw duidelijk wat diverse auteurs al voor ons hebben gezegd, namelijk dat voor een verantwoord behandelbeleid zowel gestandaardiseerde est s als individuspecifieke behandelingen nodig zijn. 1 Bij de vervaardiging van dit hoofdstuk werd gebruikgemaakt van de volgende eerdere publicaties: Keijsers, van Minnen & Hoogduin, 2004; Keijsers, Verbraak, ten Broeke & Korrelboom, 2009; Keijsers, Vissers, Hutschemaekers & Witteman, 2010). 13
11 All must have prizes Vanaf 1960 begon de populariteit van de psychoanalyse af te nemen. Binnen de psychiatrie groeide de kritiek op de psychologisch-psychodynamisch georiënteerde classificatie van psychische stoornissen. Zorgverzekeraars, onderzoekers en medici bekritiseerden de onduidelijke diagnostiek en de moeilijk te beoordelen psychopathologiemodellen van de dsm-ii (apa, 1968). In reactie op die kritiek bewoog de psychiatrie zich met het verschijnen van de dsm-iii (apa, 1980) terug in het gelid van de medische wetenschappen. De psychodynamische persoonlijkheidsstructuur uit de dsm-ii werd losgelaten. Er werd een reuzenstap gezet naar diagnose via symptoomclassificatie volgens medisch model (Mayes & Horwitz, 2005). De dsm-iii en de dsm-iii-r (apa, 1987) gaven een sterke impuls aan de experimentele psychopathologie en aan stoornisspecifiek effectonderzoek. Niet alleen binnen de psychiatrische diagnostiek nam de invloed van het psychoanalytische gedachtegoed af, ook op het terrein van psychologische behandeling raakte de monopoliepositie van de psychoanalyse doorbroken. Vanaf 1960 groeide de populariteit van de gedragstherapie en de humanistische stroming, waaronder de client-centered therapy viel. Gedragstherapie en client-centered therapy verschilden in een aantal opzichten sterk van de psychoanalyse. Ze stimuleerden korterdurende behandelingen en empirisch onderzoek als middel om behandelingen wetenschappelijk te verantwoorden (Lambert, Garfield & Bergin, 2004). In de praktijk van alledag begonnen therapeuten te experimenteren met combinaties van behandelingen en vond het pragmatische eclecticisme vanaf de groei van de gedragstherapie en de client-centered therapy veel aanhang (Jensen, Bergin & Greaves, 1990; Lambert et al., 2004). Dat gold niet voor de universiteiten. In de academische klinische psychologie en psychiatrie ontstond juist een machtsstrijd tussen zich emanciperende, met elkaar concurrerende therapiescholen. Men probeerde aan te tonen dat behandelingen binnen de ene therapieschool tot betere resultaten leidden dan binnen de andere. De machtsstrijd in de academische wereld was weinig productief maar leidde wel tot verbeteringen in methoden voor therapieonderzoek. Steeds betere methodieken werden ontwikkeld om behandeleffecten rechtstreeks met elkaar te vergelijken. Ook werd wetenschappelijke verantwoording steeds belangrijker. Begin jaren tachtig verschenen de eerste metastudies (Shapiro & Shapiro, 1982; Smith, Glass & Miller, 1980) naar de effecten van psychotherapie. Dit waren voor die tijd buitengewoon grote en geavanceerde studies. Een eerste conclusie uit deze metastudies was dat psychotherapie resulteert in een duidelijk effect (pre-post effect size = 0,85), veel beter dan wachtlijstcontrole (pre-post effect size = 0,35) en ook beter dan placebobehandeling (neppillen, aandacht: pre-post effect size = 0,53 0,55). Een tweede, maar omstreden conclusie uit de metastudies was dat de therapieresultaten van de grote therapeutische stromingen elkaar niet ontlopen. Deze conclusie kwam in navolging van een citaat uit Alice in Wonderland bekend te staan als het Dodo-bird-verdict: At last the Dodo said, Everybody has won, and all must have prizes (Lambert, Shapiro & Bergin, 1986). Onomstreden was het Dodo-bird-verdict niet (Addis & Cardemil, 2005; Ollendick & King, 2005). Shapiro en Shapiro vonden bijvoorbeeld betere behandelresultaten voor cognitieve therapie en gedragstherapie dan voor psychodynamische therapie en behandelingen uit de humanistische stroming. Zij voerden echter aan dat de gunstigere effecten van cognitieve therapie en gedragstherapie verklaard moesten worden uit het feit dat in deze studies patiënten met relatief milde klachten werden behandeld en dat het behandelresultaat werd vastgesteld met veranderingsgevoelige, stoornisspecifieke meetinstrumenten (Lambert et al., 1986; Shapiro & Shapiro, 1982). 14 Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten
Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten 2
Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten 2 Onder redactie van Ger Keijsers, Agnes van Minnen en Kees Hoogduin Uitgeverij Boom Amsterdam 2011, G.P.J. Keijsers, A. van Minnen
Nadere informatieProtocollaire behandelingen in de ambulante geestelijke gezondheidszorg I
Protocollaire behandelingen in de ambulante geestelijke gezondheidszorg I Protocollaire behandelingen in de ambulante geestelijke gezondheidszorg I tweede, herziene druk Redactie: dr. G.P.J. Keijsers dr.
Nadere informatieProtocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten
Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten Onder redactie van: Ger Keijsers, Agnes van Minnen, Marc Verbraak, Kees Hoogduin en Paul Emmelkamp Protocollaire behandelingen voor
Nadere informatieMindfulness. De aandachtsvolle therapeut. Monique Hulsbergen
Mindfulness De aandachtsvolle therapeut Monique Hulsbergen 2009 M.L. Hulsbergen p/a Uitgeverij Boom, Amsterdam Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit
Nadere informatieAngststoornissen en hypochondrie
Angststoornissen en hypochondrie Angststoornissen en hypochondrie Diagnostiek en behandeling P.M.G. Emmelkamp T.K. Bouman S. Visser Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieDenken + Doen = Durven
1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor jezelf Dit werkboek is van: Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor
Nadere informatieDenken + Doen = Durven
1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor ouders Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor ouders, is onderdeel
Nadere informatieHeb erbarmen Heer, heb erbarmen. Droeve avonturen in de Geestelijke Gezondheidszorg
Heb erbarmen Heer, heb erbarmen Droeve avonturen in de Geestelijke Gezondheidszorg Heb erbarmen Heer, heb erbarmen Droeve avonturen in de Geestelijke Gezondheidszorg Prof. dr. Kees Hoogduin CCD Uitgevers
Nadere informatieBehandelingsstrategieën bij somatoforme stoornissen
Behandelingsstrategieën bij somatoforme stoornissen Behandelingsstrategieën bij somatoforme stoorrussen Onder redactie van Prof.dr. Ph. Spinhoven Dr. T.K. Bouman Prof. dr. C.A.L. Hoogduin CU RE & CARE
Nadere informatieNiet meer depressief
Niet meer depressief Dit boek, Niet meer depressief; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de
Nadere informatieHandboek chronische vermoeidheid
Gijs Bleijenberg, Henriëtte van der Horst, Jos van der Meer, Hans Knoop (redactie) Handboek chronische vermoeidheid De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom uitgeverij, 2012. De auteursrechten der afzonderlijke
Nadere informatieProtocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten
Cure & Care Development organiseert het symposium Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten 15 december 2011 t Zand te Maarssen SYMPOSIUM Protocollaire behandelingen voor volwassenen
Nadere informatieOmgaan met lichamelijke klachten
Omgaan met lichamelijke klachten Dit Werkboek omgaan met lichamelijke klachten is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de
Nadere informatieIk ben oké. Een cognitief gedragstherapeutische training voor kinderen met een negatief zelfbeeld
Ik ben oké Een cognitief gedragstherapeutische training voor kinderen met een negatief zelfbeeld drs. N.S. Martel, drs. M.D. Mostert-Uijterwijk & drs. A.M.J. Braber CCD Uitgevers Arnhem 2015 N.S. Martel,
Nadere informatieOnderzoek als project
Onderzoek als project Onderzoek als project Met MS Project Ben Baarda Jan-Willem Godding Eerste druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp omslag: Studio Frank & Lisa, Groningen Omslagillustratie:
Nadere informatieCognitieve therapie: theorie en praktijk
Cognitieve therapie: theorie en praktijk Cognitieve therapie: theorie en praktijk Onder redactie van: Susan M. Bögels Patricia van Oppen Tweede, geheel herziene druk Houten 2011 2011 Bohn Stafleu van Loghum,
Nadere informatieNo part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.
Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)
Nadere informatieTen geleide 1. 2 Algemene aspecten van cognitieve therapie 31
Inhoud Ten geleide 1 1 Cognitieve verwerking en psychopathologie: theorie en onderzoek 3 Filip Raes, Merel Kindt, Arnoud Arntz 1.1 Inleiding 3 1.2 Cognitieve psychologie 4 1.3 Cognitieve theorie van psychopathologie:
Nadere informatieBelastingwetgeving 2015
Belastingwetgeving 2015 Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Uitgeverij Educatief Ontwerp omslag: www.gerhardvisker.nl Ontwerp binnenwerk: Ebel Kuipers, Sappemeer Omslagillustratie:
Nadere informatieDit boek, Stop met piekeren; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ.
Stop met piekeren Dit boek, Stop met piekeren; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de GGZ geven
Nadere informatieHet wijzigen van de akte van splitsing in appartementsrechten
Het wijzigen van de akte van splitsing in appartementsrechten Kostbaar en tijdrovend mr. M.N. Bakker Eerste druk s-gravenhage - 2018 1 e druk ISBN 978-94-6315-036-1 NUR 820-822 2018, M.N. Bakker Alle rechten
Nadere informatieCheck je en brief
Check je e-mail en brief Check je e-mail en brief Tips en checklists voor betere e-mails en brieven Eric Tiggeler TWEEDE DRUK Omslagontwerp: Textcetera, Den Haag Opmaak binnenwerk: Villa Y, Henxel Eric
Nadere informatieNeem de regie over je depressie
Neem de regie over je depressie Dit boek, Neem de regie over je depressie. Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks
Nadere informatieMinder angstig in sociale situaties
Minder angstig in sociale situaties Dit boek, Minder angstig in sociale situaties, Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in
Nadere informatieZoek het even lekker zelf uit
Zoek het even lekker zelf uit IN DE KLAS Dyslectische kinderen leren lezen Anneke Smits & Tom Braams Dyscalculie en rekenproblemen Marisca Milikowski Autisme in school Ina van Berckelaer-Onnes (red.) Aan
Nadere informatieLeven met een winterdepressie
Leven met een winterdepressie Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag
Nadere informatieInterpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep
Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep Een behandelprotocol voor depressie Dina Snippe Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Bohn
Nadere informatieMotivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen
Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Redactie: Arno van Dam en Niels Mulder Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum,
Nadere informatieRekenen Oefenboek (2) Geschikt voor LVS-toetsen van CITO 3.0 Groep 6
Rekenen Oefenboek (2) Geschikt voor LVS-toetsen van CITO 3.0 Groep 6 2019 Junior Einstein bv Enschede, the Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets
Nadere informatieRekenen Oefenboek (1) Geschikt voor LVS-toetsen van CITO 3.0 Groep 6
Rekenen Oefenboek (1) Geschikt voor LVS-toetsen van CITO 3.0 Groep 6 2019 Junior Einstein bv Enschede, the Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets
Nadere informatieNo part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.
Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)
Nadere informatieHou het eenvoudig Effectief communiceren in organisaties
Hou het eenvoudig 30-09-2008 09:10 Pagina 1 Hou het eenvoudig Effectief communiceren in organisaties Hou het eenvoudig 30-09-2008 09:10 Pagina 2 Hou het eenvoudig 30-09-2008 09:10 Pagina 3 Arie Quik Hou
Nadere informatieOmgaan met bloosangst
Omgaan met bloosangst Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men
Nadere informatieNo part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.
Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)
Nadere informatieLeven met een borderline persoonlijkheidsstoornis
Leven met een borderline persoonlijkheidsstoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook
Nadere informatieJan Mokkenstorm. Hoop Doet Leven. De 113Online Suicide Survival Guide. Boom Amsterdam
Jan Mokkenstorm Hoop Doet Leven De 113Online Suicide Survival Guide Boom Amsterdam 2013 J.K. Mokkenstorm p/a Uitgeverij Boom, Amsterdam Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door het Fonds Psychische Gezond
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie bij depressie
Cognitieve gedragstherapie bij depressie Cognitieve gedragstherapie bij depressie Drs. P.J. Molenaar Drs. F.J. Don Prof. dr. J. van den Bout Drs. F. Sterk Prof. dr. J. Dekker Bohn Stafleu van Loghum Houten
Nadere informatieLeven met ADHD. Fiona Kat, Maura Beenackers en Willemijn ter Brugge
Leven met ADHD Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het
Nadere informatieMarisca Milikowski. Dyscalculie en rekenproblemen. 20 obstakels en hoe ze te nemen
Marisca Milikowski Dyscalculie en rekenproblemen 20 obstakels en hoe ze te nemen Dyscalculie en rekenproblemen Dyscalculie en rekenproblemen 20 obstakels en hoe ze te nemen Marisca Milikowski BOOM Voor
Nadere informatieVan je nachtmerries af
Van je nachtmerries af 2 van je nachtmerries af Dit boek, Van je nachtmerries af, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor
Nadere informatiePrivaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013
Privaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013 Privaatrechtelijke Bouwregelgeving Editie 2013 samengesteld door: prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis ISBN 978-90-78066-82-8 NUR 822 2013, Stichting Instituut
Nadere informatieImaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries
Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries Dit boek, Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens een werkboek
Nadere informatieLeven met een psychotische stoornis
Leven met een psychotische stoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de
Nadere informatieHandboek schematherapie
Handboek schematherapie Handboek schematherapie Theorie, praktijk en onderzoek Onder redactie van Michiel van Vreeswijk Jenny Broersen Marjon Nadort Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu
Nadere informatiei n s t a p b o e k j e
jaargroep 4 naam: reken-wiskundemethode het basisonderwijs i n s t a p b o e k j e k l o k k i j k e n Les 1 Hele en halve uren 1 Hoe laat is het? Vul in. 2 Hoe laat is het? Teken de wijzers. 2 5 8 6 9
Nadere informatieEen patiënt met stress en burnout
Een patiënt met stress en burnout Een patiënt met stress en burnout in de huisartspraktijk Bart Verkuil Arnold van Emmerik Roelf Holtrop Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatiePreadviezen Content.indd :55:32
Preadviezen 2016 Content.indd 1 01-11-16 13:55:32 Content.indd 2 01-11-16 13:55:32 Vereniging voor de vergelijkende studie van het recht van België en Nederland Preadviezen 2016 Noodtoestand in het publiekrecht
Nadere informatieOmgaan met stress en burnout
Omgaan met stress en burnout Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag
Nadere informatieCognitieve therapie bij sociale angst
Cognitieve therapie bij sociale angst Dit boek, Cognitieve therapie bij sociale angst, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens het werkboek voor cliënten te bestellen:
Nadere informatieOverleef de onderwijsinspectie!
Overleef de onderwijsinspectie! Handreiking en tips voor basisscholen Thijs Radersma Henk van der Weijden BOOM www.overleefdeonderwijsinspectie.nl 2013, Thijs Radersma en Henk van der Weijden, p/a Uitgeverij
Nadere informatieHandleiding bij Beter beginnen
Handleiding bij Beter beginnen Handleiding bij Beter beginnen Trudy Mooren en Maartje Schoorl Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle
Nadere informatieJoanneke van der Nagel Marion Kiewik Robert Didden. Iedereen. gebruikt toch? Verslaving bij mensen met een lichte verstandelijke beperking
Joanneke van der Nagel Marion Kiewik Robert Didden Iedereen gebruikt toch? Verslaving bij mensen met een lichte verstandelijke beperking Boom Amsterdam 2013, J. vandernagel, M. Kiewik & R. Didden p/a Uitgeverij
Nadere informatieRichtlijn oppositioneelopstandige. en gedragsstoornis (CD) bij kinderen en jongeren
Richtlijn oppositioneelopstandige stoornis (ODD) en gedragsstoornis (CD) bij kinderen en jongeren Walter Matthys en Geurt van de Glind (redactie) Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) De Tijdstroom,
Nadere informatieMotiveringsstrategieën indeambulantepsychotherapie
Motiveringsstrategieën indeambulantepsychotherapie Psychotherapie in Praktijk De reeks Psychotherapie in Praktijk biedt de lezer een kijkje in de spreekkamer van de collega-behandelaar. Na een inleidend
Nadere informatieRekenen Oefenboek (1) Geschikt voor Entreetoets en de LVS-toetsen van het Cito - Groep 7
Rekenen Oefenboek (1) Geschikt voor Entreetoets en de LVS-toetsen van het Cito - Groep 7 2019 Junior Einstein bv Enschede, the Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen
Nadere informatieDe aansprakelijkheidsverzekering
De aansprakelijkheidsverzekering Dit boek is het achtste deel van een boekenreeks van Uitgeverij Paris: de ACIS-serie. ACIS staat voor het UvA Amsterdam Centre for Insurance Studies. Dit multidisciplinaire
Nadere informatiei Bij die wereld wil ik horen!
Henk Procee, Herman Meijer, Peter Timmerman ir Renzo Tuinsma (redactie) i Bij die wereld wil ik horen! Zesendertig columns éf drie essays over de vorming tot academicus Boom Amsterdam 2004 Henk Procee,
Nadere informatieprof. dr. Sako Visser dr. Michel Reinders Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie
prof. dr. Sako Visser dr. Michel Reinders Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie Dit boek, Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel
Nadere informatieNo part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.
LINK werkboek VU-NT2 en Boom uitgevers Amsterdam, 2018 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
Nadere informatieWerkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen
Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen hoort bij de handleiding Integrale
Nadere informatieDe basis van het Boekhouden
De basis van het Boekhouden Werkboek Niveau 3 BKB/elementair boekhouden Hans Dijkink de basis van het boekhouden Niveau 3 BKB/elementair boekhouden Werkboek Hans Dijkink Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten
Nadere informatiegroep Computerprogramma woordenschat
Taal actief G e b r u i k e r si n st r u c t i e C o m pu te rpro gra m m a w o o rde n s c ha t 214088_OM.indd 1 gro ep 6 22-06-2009 12:22:50 telefoon: 073-628 87 22 e-mail: helpdesk.bao@malmberg.nl
Nadere informatieBelastingwetgeving 2015
Belastingwetgeving 2015 Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Uitgeverij Educatief Belastingwetgeving Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Eerste druk Uitgeverij
Nadere informatieNo part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.
Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)
Nadere informatieLeven met angst voor ernstige ziektes
Leven met angst voor ernstige ziektes Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op
Nadere informatieZelfstandig werken. Ajodakt. Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie
Zelfstandig werken Ajodakt Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie 9 789074 080705 Informatieverwerking Groep 7 Antwoorden Auteur P. Nagtegaal ajodakt COLOFON Illustraties
Nadere informatieLeven met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
Leven met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook
Nadere informatieLeven met een piekerstoornis
Leven met een piekerstoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag
Nadere informatieHandboek klinische schematherapie
Handboek klinische schematherapie Handboek klinische schematherapie Eelco Muste Anoek Weertman Anne-Marie Claassen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieOmgaan met ziekelijke jaloezie
Omgaan met ziekelijke jaloezie Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag
Nadere informatieDe meest gestelde vragen over: cholesterol
De meest gestelde vragen over: cholesterol De meest gestelde vragen over: cholesterol Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieLeidraad inbrengwaarde
Leidraad inbrengwaarde Leidraad inbrengwaarde drs. ing. F.H. de Bruijne RT ir. ing. T.A. te Winkel RT ISBN: 978-90-78066-47-7 NUR 820-823 2010, Instituut voor Bouwrecht Alle rechten voorbehouden. Niets
Nadere informatieOmgaan met hoogtevrees
Omgaan met hoogtevrees Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men
Nadere informatieColofon. Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen
Colofon 1 Colofon Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: E. Benthem, J. Broekhuizen, H. La Poutré, J. Bruinsma,
Nadere informatieWerkboek voor kinderen en jongeren van ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen
Werkboek voor kinderen en jongeren van ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Werkboek voor kinderen en jongeren van ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen
Nadere informatieHandboek angst- en dwangstoornissen
Handboek angst- en dwangstoornissen Ton van Balkom, Désirée Oosterbaan, Sako Visser en Irene van Vliet (redactie) Handboek angst- en dwangstoornissen Tweede, geheel herziene druk De Tijdstroom, Utrecht
Nadere informatieLeven met een eetstoornis
Leven met een eetstoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe
Nadere informatie3000 jaar denkers over onderwijs
Henk Sissing (RED.) 3000 jaar denkers over onderwijs m.m.v. Gert Biesta Erno Eskens René Gude Mariëtte Lusse Paulien Meijer Robert-Jan Simons Luc Stevens Marc Vermeulen Boom Amsterdam Uitgeverij Boom,
Nadere informatieDoorbreek je depressie
Doorbreek je depressie Doorbreek je depressie Werkboek voor de cliënt Drs. P.J. Molenaar Drs. F.J. Don Prof. dr. J. van den Bout Drs. F. Sterk Prof. dr. J. Dekker Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó
Nadere informatieProf. mr. drs. F.C.M.A. Michiels Mr. A.G.A. Nijmeijer Mr. J.A.M. van der Velden. Het wetsvoorstel Wabo
Prof. mr. drs. F.C.M.A. Michiels Mr. A.G.A. Nijmeijer Mr. J.A.M. van der Velden Het wetsvoorstel Wabo Stichting Instituut voor Bouwrecht s-gravenhage 2007 ISBN: 978-90-78066-11-8 NUR 823 2007, F.C.M.A.
Nadere informatieBijzonder geschikt voor het werk
Bijzonder geschikt voor het werk Bijzonder geschikt voor het werk H.J.M. van Mierlobundel onder redactie van: E.W.J. de Groot en R.D. Harteman ISBN 978-90-78066-71-2 NUR 820-823 2012, Stichting Instituut
Nadere informatieHelpen veranderen. Motiveringsstrategieën in de psychotherapie. Ger P.J. Keijsers, Caroline J.C. Vossen & Lam H.A. Keijsers. Uitgeverij Boom Amsterdam
Helpen veranderen Motiveringsstrategieën in de psychotherapie Ger P.J. Keijsers, Caroline J.C. Vossen & Lam H.A. Keijsers Uitgeverij Boom Amsterdam 2012, G.P.J. Keijsers, C.J.C. Vossen, L.H.A. Keijsers
Nadere informatieCognitive Behavioral Analysis System of Psychotherapy (CBASP) voor de behandeling van chronische depressie
dr. Jenneke Wiersma dr. Anneke van Schaik prof.dr. Patricia van Oppen Cognitive Behavioral Analysis System of Psychotherapy (CBASP) voor de behandeling van chronische depressie Dit boek, Cognitive Behavioral
Nadere informatieCultureel erfgoed en ruimte
Cultureel erfgoed en ruimte gebieds- en ontwikkelingsgerichte erfgoedzorg in de ruimtelijke ordening Mr. J. Poelstra, Ir. A. E. de Graaf en Ir. R.J.M.M. Schram Mr. T.H.H.A. van der Schoot (eindredactie)
Nadere informatieZwart op wit Praktische schrijfvaardigheid voor volwassenen. Extra les: Wonen. Dorothé Pietersma. u i t g e v e r ij coutinho.
Zwart op wit Praktische schrijfvaardigheid voor volwassenen Extra les: Wonen Dorothé Pietersma u i t g e v e r ij coutinho c bussum 2009 Deze extra les over wonen hoort bij Zwart op wit. Praktische schrijfvaardigheid
Nadere informatieAutismespectrumstoornis
Autismespectrumstoornis Hilde Geurts, Bram Sizoo & Ilse Noens [red.] AUTISMESPECTRUMSTOORNIS interdisciplinair basisboek ISBN 978-90-368-2041-7 ISBN 978-90-368-2042-4 (ebook) DOI 10.1007/978-90-368-2042-4
Nadere informatieNeuropsychologische diagnostiek
Neuropsychologische diagnostiek De klinische praktijk Marc Hendriks Roy Kessels Mariëlle Gorissen Ben Schmand (redactie) Amsterdam Boom 2006, Uitgeverij Boom, Amsterdam. Behoudens de in of krachtens de
Nadere informatieProf. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn
Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,
Nadere informatieToetsvragen bij domein 6 Stellen
bijvoorbeeld Exemplarische opleidingsdidactiek voor taalonderwijs op de basisschool Toetsvragen bij domein 6 Stellen Bart van der Leeuw (red.) Jo van den Hauwe (red.) Els Moonen Ietje Pauw Anneli Schaufeli
Nadere informatie