Informatie Welzijn en Zorg

Transcriptie

1 Informatie Welzijn en Zorg Centrale vraag: hoe stimuleer je als gemeente (de totstandkoming van) bewonersinitiatieven, op het gebied van welzijn en zorg? Dit om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen blijven wonen en zo lang mogelijk actief te blijven meedoen. Aanbevelingen: 1. Start het gesprek met een aantal sleutelfiguren 2. Verwacht niet dat het snel gaat 3. Vind aansluiting bij de belevingswereld van de inwoners, zeker in het beginstadium 4. Realiseer je dat zelforganisatie niet hetzelfde is als zelfredzaamheid 5. Praat mèt de bewoners en niet over de bewoners! 6. Informeer inwoners goed, dat maakt ze krachtig 7. Durf los te laten en durf inwoners regie te geven 8. Geef inwoners de kans en tijd om na te denken over hun idee en initiatief 9. Pak als gemeente je rol in verbinden 10. Bouw wederzijds vertrouwen op 11. Maak duidelijk hoe inwoners en gemeente elkaar kunnen versterken 12. Schat in het begin de onmogelijkheden in 13. Geef uitleg over de rolverdeling binnen de gemeente 14. Zorg als gemeente voor een goed toegerust wijk- of sociaalteam 15. Wees je bewust van de verschillen die er tussen de kernen bestaan Ervaringen in De Weere en Wijk aan Zee De Weere is een kleine kern met veel gemeenschapszin en burgerinitiatief. Zijn vaak dezelfde inwoners die actief zijn en zaken moeten trekken. Daar zit een grens aan. Voor Wijk aan Zee is dat niet anders. Wat ook opvalt is dat culturele initiatieven gemakkelijker opbloeien dan initiatieven op gebied van welzijn en zorg. Met problemen loop je niet te koop. Je weet niet zomaar van elkaar wat er nodig is en waar in het dorp behoefte aan is. 1 Start het gesprek met een aantal sleutelfiguren: Sleutelfiguren zijn bijvoorbeeld een Gemeenschapsraad of Dorpsraad en belangrijke sleutelfiguren/sleutelorganisaties zoals een welzijnsorganisatie, het buurtteam van de thuiszorg, de seniorenkring of het dorpshuis. Stimuleer en ondersteun deze sleutelfiguren bij hun activiteiten om meer en vooral andere, eerder niet actieve inwoners erbij te betrekken. Zo breidt het zich uit als een olievlek: langzaam maar zeker. Accepteer ook dat niet iedereen kan en wil meedoen. Burgerparticipatie kun je niet opleggen: geen opgelegde, maar oprechte participatie.

2 2 Verwacht niet dat het snel gaat: De voortgang kon niet altijd zo snel gaan als de gemeente wilde. Push niet, maar toon begrip op het moment dat sleutelfiguren gas terugnemen, omdat hun werk als vrijwilliger (tijdelijk) niet of minder lukt door welke omstandigheden dan ook. Blijf stimuleren, waarderen en daadwerkelijk ondersteunen, bijvoorbeeld door op zo n moment iets praktisch over te nemen, denk aan de facilitaire ondersteuning van een bijeenkomst. 3 Vind aansluiting bij de belevingswereld van de inwoners: Als de eerste vraagstelling is: Wat heeft deze kern, dit dorp nodig op het gebied van zorg om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen blijven wonen en zo actief mogelijk te blijven meedoen? realiseer je dan dat het onderwerp zorg (in het begin) soms nog een brug te ver is. Het zit niet in de belevingswereld van mensen, in ieder geval niet in die van mensen zonder beperkingen. Daarom hebben we in dit project welzijn eraan toegevoegd. Toen werd het herkenbaar voor de betrokken inwoners en begon het te leven. Inwoners raakten enthousiast. Er ontstonden ideeën: uitruil van vrijwilligersdiensten, rol van het dorpshuis, gezamenlijk eten en een groepswoonvorm. 4 Realiseer je dat zelforganisatie niet hetzelfde is als zelfredzaamheid Ook als in een kern veel zelforganisatie dus burgerinitiatief - aanwezig is, betekent dat niet automatisch een goede omgeving voor een grote mate van zelfredzaamheid. Zoals opvang voor kwetsbaren, burenhulp waar nodig van klusjes tot wandelen en lichte zorgtaken, signaleren van problemen en doorverwijzen aan formele zorg waar nodig. In een dorp waar zelfwerkzaamheid een vanzelfsprekendheid is zijn er zeker kansen om bijvoorbeeld mensen die in problemen dreigen te raken, eerder in beeld te krijgen en te helpen. Maar daar moet wel wat voor gebeuren. Je moet zicht krijgen op zorgbehoefte, kennis delen en verknopen : samenwerking creëren tussen formele en informele zorg. Ga met elkaar het gesprek aan over de aansluiting met de formele zorg- en welzijnsinstanties. Wie heeft zicht op hulpvraag? Hoe kunnen burgerinitiatief, vrijwilligers/ mantelzorgers en professionele organisaties elkaar versterken? Wie heeft daarin een rol? (hoe) Kan het Sociaal team hierin een rol spelen door het leggen van verbindingen? Vind een goede modus van samenwerking tussen professionele en vrijwillige inzet, zodat die elkaar kunnen versterken. 5 Praat met de bewoners en niet over de bewoners! Denk erom dat de leefbaarheid van het dorp niet wordt bepaald door de voorzieningen, maar dat de inwoners bepalend zijn voor de leefbaarheid en de voorzieningen zijn daarvan een resultaat. Laat inwoners weten dat je ervan overtuigd bent dat zij als geen ander weten hoe zij hun eigen buurt leefbaar, veilig en mooi kunnen houden. Het gaat dus niet om het betrekken van burgers bij beleid, maar om hoe je samen kunt optrekken in het leefbaar maken en houden van je dorp, als gelijkwaardige partners.

3 6 Informeer inwoners goed, dat maakt ze krachtig: Maak vanaf het begin duidelijk wat gemeenten en inwoners van elkaar kunnen verwachten. Het gaat erom wat de inwoners willen en niet om wat de gemeente wil en dat niet de gemeente iets gaat doen, maar de inwoners zelf. Het bleek dat inwoners zich bewust waren van de transformatie van de zorg met het accent op zelf doen. Er was minder bewustwording voor samen doen. De vraag was wat je dan samen kon doen in en met je kern vanuit de centrale vraagstelling. Geef voorbeelden van wat mensen samen kunnen doen. Voorbeeld: langer zelfstandig blijven wonen: hoe dat je dat? Iedereen weet: geen obstakels zoals drempels in je huis, maar domotica als middel om langer zelfstandig te blijven wonen, is relatief onbekend. De gemeente Opmeer heeft de brochure Comfortabel en veilig wonen, nu en later uitgegeven, is aangesloten op de website waar een gratis thuistest kan worden gemaakt, heeft een (humoristisch) promotiefilmpje gemaakt en heeft ervaren vrijwilligers die gratis bij de mensen thuis een thuisadvies kunnen geven. Denk wel om: informatie creëert ook vraag, dus wees duidelijk dat mensen (meestal) zelf moeten betalen! Stimuleer dat mensen het samen doen leuk gaan vinden. Met die gezamenlijke verantwoordelijkheid ontstaat kracht. Hoe ondersteun je als gemeenteambtenaar een bewonersinitiatief zonder je er teveel in te mengen? 7 Durf los te laten en durf inwoners regie te geven: Gemeenten verwachten meer van de inwoners. Durf dan ook los te laten. Durf inwoners regie te geven over hun eigen leefomgeving. Voorbeeld: Mensen die zelf via zonnepanelen energie opwekken, gaan veel bewuster en zuiniger met energiegebruik om. Ze laten lampen niet onnodig branden, zetten de computer uit als ze hem niet gebruiken. Energiegebruik is niet meer iets wat je overkomt, maar wat je kunt beïnvloeden. Zoals het niet werkt om te zeggen Wees zuinig met energie, werkt het ook niet om te volstaan met U moet het zelf en samen doen. Zo moet je eigen dorp of kern ook iets worden wat je als inwoners samen met elkaar kunt beïnvloeden. Als een proces in de fase komt dat diverse initiatieven verder worden bekeken en uitgewerkt door groepjes inwoners, bemoei je daar als gemeente dan niet direct mee. Maar laat wel weten dat je altijd bereid bent om mee te denken.

4 8 Geef inwoners de kans en tijd om na te denken over hun idee en initiatief: Kom niet meteen met beperkende en ingewikkelde wet- en regelgeving. Stimuleer initiatieven en ideeën. Ga ook niet direct zelf regelen of oplossingen verzinnen. Het daadwerkelijk toe-eigenen van publieke goederen kan een positieve invloed hebben op het gebruik daarvan. Durf dat toe te staan! Eigen belangen van inwoners die een plek krijgen in publieke en gezamenlijke belangen kunnen elkaar op een energieke manier versterken. Dat leg je niet vast in projectplannen, het een proces dat tijd nodig heeft. En de resultaten kunnen niet altijd meteen smart geformuleerd worden. Verwacht dat ook niet en besef dat: Meten is weten, maar je doet meer met ongeveer! 9 Pak als gemeente je rol in verbinden: Breng initiatiefnemers in verbinding met bijvoorbeeld het opbouwwerk of een vrijwilligerscentrale, als stimulator van actief burgerschap, en met andere professionele organisaties die (tijdelijk) kunnen meedenken, informeren of daadwerkelijk ondersteunen (bijvoorbeeld bij het aanvragen van een vergunning, subsidie e.d.). In dat proces kun je inwoners ondersteunen: met informatie, met het bij elkaar brengen van andere betrokken partijen, want leefbaarheid is niet het exclusieve domein van de gemeente of de inwoners: er zijn allerlei partijen nodig. 10 Bouw wederzijds vertrouwen op: Je kunt vertrouwen bieden aan de inwoners, maar het ook van hen vragen. Vul elkaar aan, stimuleer dat inwoners zich aangesproken voelen en willen werken aan een dorpsvisie, niet als wensenlijstje richting de gemeente, maar vooral in wat zij zelf en samen kunnen. Kijk daarbij ook naar lange termijn doelen. Maak ook duidelijk dat de gemeente taken heeft waarin zij een leidende rol heeft en houdt (kerntaken als paspoorten, uitkeringen etc.). Soms gaapt er een kloof tussen de belevingswereld van bewoners (het dorp, de buurt) en de gemeente als instituut. Geslaagde projecten of geslaagde stapjes in het proces zijn een manier om over en weer vertrouwen te krijgen. Maak het niet meteen te groot. Vertrouwen is iets dat van twee kanten moet groeien. Er zijn ideeën maar zijn er ook handjes om het uit te voeren en duurzaam in stand te houden? Een initiatief kan weer onderuit gaan door gebrek aan coördinatie, vrijwilligers of verwachte sponsoren. Dat hoort erbij maar het is goed als gemeente en bewoners zich bewust zijn van zowel kansen als risico s. Wat kun je bieden? En hoe zorg je ervoor dat je geen verwachtingen wekt die je niet kunt nakomen? 11 Maak duidelijk hoe inwoners en gemeente elkaar kunnen versterken: Maak duidelijk waar en hoe inwoners en gemeente elkaar kunnen versterken. Wijs op (welzijns)organisaties die kunnen ondersteunen, zoals het opbouwwerk, het jongerenwerk, het Vrijwilligerspunt. Help inwoners op weg met het leggen van die verbindingen. 12 Schat in het begin de onmogelijkheden in: Maak in het begin van een initiatief een inschatting van beperkingen en onmogelijkheden waar het bestemmingsplannen, financiën, accommodatiegebruik etc. betreft. Geef

5 duidelijkheid daarover. 13 Geef uitleg over de rolverdeling binnen de gemeente: Leg uit dat de gemeenteraad de (financiële) kaders bepaalt. Ongelimiteerde vrijheid is er niet. Zorg er ook voor de je verbindingen legt binnen je eigen gemeentehuis. Er zijn vaak meer disciplines nodig om een inwonersinitiatief mogelijk te maken. Zorg er voor dat je collega s van andere afdelingen, die niet of minder met het sociale domein te maken hebben, toch gekanteld gaan denken. Pak daarin de regie. 14 Zorg als gemeente voor een goed toegerust wijk- of sociaalteam: Zorg dat je wijk- of sociaal team erop toegerust is in welke vorm dan ook om niet alleen individuele hulpvragen van inwoners te behandelen, maar ook om inwoners met elkaar te verbinden, burgerinitiatieven te ondersteunen, oren en ogen in de buurt te hebben en de sterke en zwakke kanten van een buurt in kaart te hebben. Een wijkteam of sociaal team kan het gezicht en contactpunt zijn voor inwoners. Of denk aan een Werkgroep Sociaal Domein : een samenwerkingsverband waarin vanuit een mix van formele en informele zorg- en welzijnsorganisaties, diverse mensen in de uitvoering met elkaar samenwerken. Zij kennen de buurt, zoeken actief contact en komen achter de voordeur. 15 Wees je bewust van de verschillen die er tussen de kernen bestaan: Kernen, dorpen, wijken: je kunt ze niet over één kam scheren. Elk kern heeft zijn eigen karakteristieken. Bepaal samen per kern de agenda én de vorm van samenwerking. Niet iedereen/niet ieder dorp kan en wil iets zelf doen, dit wisselt ook per thema. Het ene dorp ziet kansen in het groenbeheer, de ander in het dorpshuis, de volgende kern wil helemaal niets zelf doen. We willen de aanpak van dit project en de ervaringen hiermee in De Weere en Wijk aan Zee in dit project meenemen als blauwdruk en niet als keurslijf voor de andere kernen. Voor vragen over Opmeer/De Weere: Vera Philips: vphilips@opmeer.nl / Voor vragen over Beverwijk/Wijk aan Zee: Marja van Leeuwen: M.vanLeeuwen@Beverwijk.nl /