Behoudsmedewerker erfgoed

Transcriptie

1 Leerplan OPLEIDING Behoudsmedewerker erfgoed Modulair Studiegebied Bibliotheek-, archief- en documentatiekunde Goedkeuringscode: 2013/797//6/D 31 mei 2013

2 STRUCTUURSCHEMA Algemene oriëntatie cultureel erfgoed 40 Specifieke archieftechnieken 40 Materialen cultureel erfgoed A 40 Materialen cultureel erfgoed B Materialen cultureel erfgoed C Behoudsmedewerker Erfgoed 240 Lt Bewaaromgeving cultureel erfgoed 40 Omgaan met de collectie cultureel erfgoed 40 Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

3 MODULES Naam Code Lestijden Algemene oriëntatie Cultureel Erfgoed M BD lt Materialen cultureel erfgoed A M BD lt Materialen cultureel erfgoed B M BD lt Materialen cultureel erfgoed C M BD lt Bewaaromgeving cultureel erfgoed M BD lt Omgaan met de collectie cultureel erfgoed M BD lt Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

4 INHOUDSTAFEL 1 Inleiding Beginsituatie Algemene doelstellingen van de opleiding Minimale materiële vereisten Algemene pedagogisch-didactische wenken Evaluatie van de cursisten Module: Algemene oriëntatie Cultureel Erfgoed (M BD lestijden) Module: Materialen cultureel erfgoed A (M BD lestijden) Module: Materialen cultureel erfgoed B (M BD lestijden) Module: Materialen cultureel erfgoed C (M BD lestijden) Module: Bewaaromgeving cultureel erfgoed (M BD lestijden) Module: Omgaan met de collectie cultureel erfgoed (M BD lestijden)22 13 Bibliografie... 25

5 1 INLEIDING Deze opleiding wil de elementaire technische vorming meegeven die nodig is voor een uitvoerende functie in depots of de bewaaromgeving van organisaties die zich bezig houden met roerend cultureel erfgoed. Dit leerplan refereert aan het opleidingsprofiel Behoudsmedewerker erfgoed (BO BD 003), en is afgeleid van een referentiekader dat werd opgesteld in samenspraak met vertegenwoordigers van het beroepsveld: Artesis Hogeschool Antwerpen, Fotomuseum Provincie Antwerpen, De Zilveren Passer Consultancy, FARO, Musea Brugge, Museumconsulent Oost-Vlaanderen, Bibliotheekschool Gent, KMSKA 1, en is goedgekeurd door de Raad van Bestuur van VVBAD 2 (januari 2011). De behoudsmedewerker voert ondersteunende taken uit op het gebied van de preventieve conservatie, onder leiding van een conservator-restaurator, die het uitgestippelde beleid concreet vorm geeft. De beoogde competenties zijn gericht op: het verwerven van een referentiekader met betrekking tot het beroepsveld. het beheersen van elementaire en vaak gebruikte technieken betreffende objecthandling, behoud en beheer. Objecthandling dient hier niet verstaan te worden als objectbehandeling of restauratie. het verwerven van ondersteunende vaardigheden bij het transport binnen en buiten het depot. De uitbreidingsmodule Specifieke archieftechnieken biedt de mogelijkheid om de verworven competenties van de opleiding Behoudsmedewerker erfgoed verder uit te diepen. De opleiding leidt tot het certificaat Behoudsmedewerker Erfgoed. De uitbreidingsmodule wordt beschreven in een afzonderlijk leerplan en wordt bekrachtigd met een deelcertificaat. De duur van de opleiding bedraagt 240 lestijden; de uitbreidingsmodule omvat 40 lestijden. 1 KMSKA: Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen 2 VVBAD: Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

6 2 BEGINSITUATIE De cursisten die deze opleiding willen volgen, moeten: minstens 18 jaar oud zijn en in het bezit zijn van een diploma lager secundair onderwijs of studiegetuigschrift 2e graad secundair onderwijs of slagen voor een toelatingsproef. Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

7 3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN VAN DE OPLEIDING 3.1 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Deze opleiding beoogt de elementaire technische vormig, nodig voor een uitvoerende functie op het gebied van preventieve conservatie, in depots of de bewaaromgeving van een organisatie die zich bezig houdt met roerend cultureel erfgoed. Het studieprogramma is zeer praktijkgericht en heeft volgende algemene doelstellingen: het verwerven van een referentiekader met betrekking tot het beroepsveld; het beheersen van elementaire en vaak gebruikte technieken betreffende objecthandling, behoud en beheer. Objecthandling dient hier niet verstaan te worden als objectbehandeling of restauratie; het verwerven van ondersteunende vaardigheden bij het transport binnen en buiten het depot. Daarnaast wordt aandacht besteed aan: de mogelijkheid om belangstelling te wekken voor de behandelde problemen; het wennen aan methodisch en aandachtig waarnemen en rapporteren; het aanleren van rationele werkmethodes; de zorg voor het hanteren van een correct taalgebruik; de ontwikkeling van sociale zin. 3.2 SLEUTELVAARDIGHEDEN Volgende sleutelvaardigheden komen in de verschillende modules aan bod. Code Sleutelvaardigheid Verklaring SV02 ACCURATESSE Erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien. SV06 CONTACTVAARDIGHEID In staat zijn om contact te leggen en eventueel te onderhouden, ook in moeilijke situaties (onder meer met mensen met verschillende opvattingen en achtergrond). SV07 CREATIVITEIT In staat zijn om persoonlijke ideeën en oplossingen te bedenken en uit te voeren. SV08 DIENSTVERLENENDE VAARDIGHEID In staat zijn om op vraag en proactief diensten of zorg te verlenen. SV09 DOORZETTINGSVERMOGEN In staat zijn om, ondanks, moeilijkheden, op een doel gericht te blijven. SV12 FLEXIBILITEIT In staat zijn om zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden, onder meer middelen, doelen, mensen en procedures. SV16 KUNNEN OMGAAN MET INFORMATIE In staat zijn om informatie te verzamelen, te verwerken en te verstrekken. SV17 KWALITEITSBEWUSTZIJN In staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen. SV19 LEERGIERIGHEID In staat zijn om actief te zoeken naar situaties om zijn competenties te verbreden en te verdiepen. SV23 PROBLEMEN ONDERKENNEN EN OPLOSSEN Zien dat er een probleem is, waar het precies gesitueerd is en er een oplossing voor aanreiken. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

8 SV26 SV30 RECEPTIEVE TAALVAARDIGHEID NEDERLANDS VEILIGHEIDS- EN MILIEUBEWUSTZIJN In staat zijn om als luisteraar en/of lezer in het Nederlands op adequate wijze een gesproken, geschreven of audiovisuele boodschap te ontvangen en bewerken. In staat zijn om actief en proactief in te staan voor de veiligheid en om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden. SV31 VERANTWOORDELIJKHEIDSZIN Aandacht hebben voor de consequenties van een taak en beslissingen nemen op basis van mogelijke consequenties ervan. SV32 ZELFSTANDIGHEID In staat zijn om zelfstandig zonder hulp of toezicht gedurende lange tijd aan een taak te werken. SV35 ZIN VOOR SAMENWERKING In staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

9 4 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Om de opleiding zeer praktijkgericht te maken is het concrete gebruik van de verschillende materiaalsoorten aanbevolen. Bijvoorbeeld: -Voor de module Algemene oriëntatie: fotoapparaten, belichtingsapparatuur, lenzen, filters -Voor de drie modules rond materiaalsoorten: stalen van de behandelde materiaalsoorten, ook stalen van beschadigde materialen, onderhoudsmateriaal (microvezeldoek, kwasten, borstels, handschoenen, pincet.), goede en slechte voorbeelden van verpakkingsmateriaal -Voor de module Bewaaromgeving: soorten meettoestellen, psychrometrische kaart, het waterschadewiel, het brandschadewiel, modellen van plakvallen, feromoonpastilles en buisjes, glazen recipiënten met insectenstalen, vergrootglas, ARA-kit (proefbuisjes voor schimmeltesten), mondmaskers, soorten handschoenen, doeken -Voor de module Omgaan met de collectie: specifieke 3 D-software (ook gratis downloadbaar) om grondplannen, laadplannen voor transport.. visueel voor te stellen. Omdat het onmogelijk is om alle materialen te transporteren naar de klaslokalen (bv. schilderijen, meubels ), is het onontbeerlijk om lessen op locatie, in erfgoedinstellingen of depots van musea, archieven en dergelijke te laten plaats vinden. Op deze manier zien de cursisten de materialen in hun omgeving zelf. Eventueel kunnen ook foto s gebruikt worden als alternatief om cursisten kennis te laten maken met materiaalsoorten en hun verval. Voor deze opleiding zijn verder noodzakelijk: -ruime en grote leslokalen: de meegebrachte materialen kunnen zo op een veilige manier uitgepakt worden en op een goede didactische wijze gebruikt worden -voldoende en modern projectiemateriaal -voldoende modern ICT-materiaal De ruimtes en lokalen waar de lessen plaats vinden dienen steeds te beantwoorden aan de reglementaire eisen op het vlak van veiligheid, gezondheid, hygiëne, ergonomie en milieu. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

10 5 ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Om in de erfgoedsector te functioneren, moet de cursist enerzijds beschikken over theoretische inzichten, en anderzijds over een aantal technische vaardigheden. Om de cursisten in staat te stellen deze mix van inzicht en vaardigheden te verwerven, zijn onder meer volgende werkvormen aangewezen: doceren; demonstraties van praktijkvoorbeelden; individuele (observatie)opdrachten; groepsoefeningen; onderwijsleergesprek. De opleiding kwam tot stand in nauwe samenwerking met het werkveld, en dit blijft uiteraard van primordiaal belang: om de cursisten kennis te laten maken met het werkveld worden studiebezoeken georganiseerd; een aantal lessen vinden plaats in de erfgoedinstellingen zelf, zodat cursisten oefeningen kunnen uitvoeren met behulp van het erfgoedmateriaal. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

11 6 EVALUATIE VAN DE CURSISTEN Het leerplan voorziet niet in concrete opdrachten. Opgaven moeten opgesteld worden in functie van de te bereiken doelstellingen, de beschikbare tijd en het voorhanden zijnde materiaal en materieel. Elke doelstelling van het leerplan moet ten minste één keer geëvalueerd worden. Als alle cursisten alle opgaven uitgevoerd hebben en alle criteria geëvalueerd werden, is het duidelijk of de doelstellingen bereikt werden. Wanneer de cursisten een werkstuk vervaardigen of een opdracht uitvoeren, krijgt elk aspect hiervan de aandacht. Binnen de doe-activiteiten zijn een aantal factoren te onderscheiden: cognitieve factoren: bijv. inzicht, argumentatie, ideeën, technische kennis; psycho-motorische vaardigheden: bijv. juiste weergave van verhoudingen, gebruik van materialen, oog-handcoördinatie, evenwicht; werkmethode en attitudes: bijv. werken binnen vooropgestelde limieten, thema's, tijd, aantallen en formaten; orde en netheid, afwerking, presentatie, inzet, organisatie, sociale omgang, veiligheidsbewustzijn, verantwoordelijkheidsgevoel, nauwkeurigheid, zelfstandigheid; beoordelingsvermogen. Er kan ook op verschillende momenten worden geëvalueerd: tijdens het opstellen van een bewerkingsvolgorde, tijdens of na een bewerking of na een afwerking. Duidelijke afspraken met de cursisten zijn hierbij noodzakelijk. Indien deze openheid er niet is, ontstaan betwistingen en blijft zelfevaluatie uit. Een zinvolle opdracht werkt een zinvolle evaluatie in de hand. Stimuleer de cursisten door positieve appreciatie, maar wijs op fouten en tekortkomingen. Tussentijdse evaluaties en de evolutie van de cursist zijn van groot belang voor de eindevaluatie. Maak duidelijke afspraken met de cursist, zo wordt het werk voor iedereen eenvoudiger. Leg bij elke opdracht uit op welke aspecten de nadruk ligt. De cursist ontwikkelt zo het vermogen om het eigen werk te evalueren. Een vereiste eigenschap van elke volwassene in zijn arbeid is immers zelfevaluatie. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

12 7 MODULE: ALGEMENE ORIËNTATIE CULTUREEL ERFGOED (M BD LESTIJDEN) 7.1 ALGEMENE DOELSTELLING VAN DE MODULE De module beoogt een overzicht van het beroepsveld (structuur, verschillende subsectoren, organisaties, wetgeving, procedures, registratie ) en de erkenning van de rol van de behoudsmedewerker in dat beroepsveld. 7.2 BEGINSITUATIE Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 7.3 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) De cursisten kunnen de kwetsbaarheid van de hem toevertrouwde objecten en BC 001 de invloed van de verblijfsomgeving op de toestand van de objecten inschatten. waarnemingen/bevindingen volgens geldende standaards BC 009 en protocollen verslaan en verantwoorden. ontwikkelingen, verschijnselen en gebeurtenissen in de BC 010 verblijfsomgeving van objecten volgens de geldende standaards en protocollen rapporteren. kritisch op de praktijk reflecteren. BC 012 aan de handhaving en navolging van protocollen en werkwijzen bijdragen. volgens de deontologie en de kwaliteitsnormen van het beroep, de functie en de organisatie handelen. waarnemingen, risico s en gevolgen volgens de geldende procedure helder rapporteren. als een betrokken lid van de beroepsgroep naar buiten treden. iedere objecthandling conform standaards en protocollen registreren. BC ED BC 013 BC 016 BC 019 BC 020 BC 030 Het erfgoeddecreet Beleidslijnen Leerinhouden Concretisering in de instellingen Doelstellingen en werking van erfgoedinstellingen Protocollen en standaarden. Plaatsregistratie Belang van een afdeling behoud en beheer. Taken en profiel van de erfgoedmedewerker, bijv.: Toepassen van (nieuwe) methoden en technieken Fotograferen van erfgoedobjecten in functie van registratie, publicatie, archivering, Specifieke pedagogischdidactische wenken Presentaties van verschillende instellingen en hun werking (pp en studiebezoeken). Bespreken van juridische kader en vakliteratuur. Presentatie van verschillende methodieken (o.a. door studiebezoeken en gastcollege). Bij het fotograferen van objecten ligt de nadruk op het gebruik van foto s in erfgoedbeheer. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

13 Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) BC ED Leerinhouden Specifieke pedagogischdidactische wenken De cursisten kunnen aan de implementatie van (nieuwe) methoden en technieken bijdragen. BC 032 behoud en beheer. 7.4 SLEUTELVAARDIGHEDEN Volgende sleutelvaardigheden komen aan bod in deze module: Sleutelvaardigheid Specificatie Code Accuratesse Erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien SV02 Contactvaardigheid In staat zijn om contact te leggen en eventueel te onderhouden, ook in moeilijk situaties (onder meer met mensen met verschillende opvattingen en achtergrond). SV06 Dienstverlenende vaardigheid In staat zijn om op vraag en proactief diensten of zorg te verlenen. SV08 Leergierigheid Receptieve taalvaardigheid Nederlands In staat zijn om actief te zoeken naar situaties om zijn competenties te verbreden en te verdiepen. In staat zijn om als luisteraar en/of lezer in het Nederlands op adequate wijze een gesproken, geschreven of audiovisuele boodschap te ontvangen en bewerken. SV19 SV26 Zin voor samenwerking In staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken. SV35 Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

14 8 MODULE: MATERIALEN CULTUREEL ERFGOED A (M BD LESTIJDEN) 8.1 ALGEMENE DOELSTELLING VAN DE MODULE De module beoogt het inzicht in materialen zoals papier, perkament, textiel en daarbij horende schadeoorzaken en herkenning. 8.2 BEGINSITUATIE Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 8.3 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) De cursisten kunnen BC ED de kwetsbaarheid van de hem toevertrouwde objecten en BC 001 de invloed van de verblijfsomgeving op de toestand van de objecten inschatten. waarnemingen op kennis van/inzicht in de materialen, BC 003 objecteigenschappen, conditiebepalende factoren en verblijfscondities baseren. alert op signalen en sporen die duiden op verval of BC 004 schade aan het object reageren. beoordelingen op kennis van en inzicht in de materialen, BC 007 objecteigenschappen, schades en conditiebepalende factoren en verblijfscondities baseren. kritisch op de praktijk reflecteren. BC 012 Leerinhouden Historiek, eigenschappen en productie van diverse materialen zoals: leer, perkament, papier, inkten en pigmenten, en textiel. Schadeoorzaken volgens categorie Fysisch Chemisch Biologisch De mens De correlatie tussen schade en preventieve Specifieke pedagogischdidactische wenken Het hanteren van de verschillende materialen, beschreven onder de leerinhouden, door de cursisten. Het bekijken van originele objecten. Studiebezoeken naar locaties die alle doelstellingen versterken. Het bepalen van schade op originele stukken. Het delen van ervaringen uit de werkomgeving en het bespreken ervan in groep. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

15 Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) BC ED Leerinhouden Specifieke pedagogischdidactische wenken De cursisten kunnen objecthandling vanuit inzicht in materialen, objecteigenschappen, schades, conditiebepalende factoren en verblijfscondities uitvoeren. BC 021 conservatie van de betrokken materialen Preventieve conservatie van de betrokken materialen Het aanbieden en bespreken van vakliteratuur. Conditiebepalende factoren: licht, lucht, vochtigheid Verblijfsfactoren Objecthandling in functie van preventieve conservatie van de betrokken materialen. 8.4 SLEUTELVAARDIGHEDEN Volgende sleutelvaardigheden komen aan bod in deze module: Sleutelvaardigheid Specificatie Code Kunnen omgaan met informatie In staat zijn om informatie te verzamelen, te verwerken en te verstrekken. SV16 Kwaliteitsbewustzijn In staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen. SV17 Problemen onderkennen en oplossen Zien dat er een probleem is, waar het precies gesitueerd is en er een oplossing voor aanreiken. SV23 Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

16 9 MODULE: MATERIALEN CULTUREEL ERFGOED B (M BD LESTIJDEN) 9.1 ALGEMENE DOELSTELLING VAN DE MODULE De module beoogt het inzicht in materialen zoals schilderijen, glas, hout, ceramiek en steen, en de daarbij horende schadeoorzaken en herkenning. 9.2 BEGINSITUATIE Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 9.3 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) De cursisten kunnen BC ED de kwetsbaarheid van de hem toevertrouwde objecten en BC 001 de invloed van de verblijfsomgeving op de toestand van de objecten inschatten. waarnemingen op kennis van/inzicht in de materialen, BC 003 objecteigenschappen, conditiebepalende factoren en verblijfscondities baseren. alert op signalen en sporen die duiden op verval of BC 004 schade aan het object reageren. beoordelingen op kennis van en inzicht in de materialen, BC 007 objecteigenschappen, schades en conditiebepalende factoren en verblijfscondities baseren. kritisch op de praktijk reflecteren. BC 012 Leerinhouden Historiek, eigenschappen en productie van diverse materialen zoals hout, glas, steenachtige materialen, keramiek, schilderdoek en schildermaterie. Schadeoorzaken volgens categorie Fysisch Chemisch Biologisch De mens Specifieke pedagogischdidactische wenken Het hanteren van de verschillende materialen, beschreven onder de leerinhouden, door de cursisten. Het bekijken van originele objecten. Studiebezoeken naar locaties die alle doelstellingen versterken. Het bepalen van schade op originele stukken. Het delen van ervaringen uit de werkomgeving en het bespreken ervan in groep. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

17 Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) BC ED Leerinhouden Specifieke pedagogischdidactische wenken De cursisten kunnen objecthandling vanuit inzicht in materialen, objecteigenschappen, schades, conditiebepalende factoren en verblijfscondities uitvoeren. BC 021 De correlatie tussen schade en preventieve conservatie van de betrokken materialen Het aanbieden en bespreken van vakliteratuur. Preventieve conservatie van de betrokken materialen Conditiebepalende factoren: licht, lucht, vochtigheid Verblijfsfactoren Objecthandling in functie van preventieve conservatie van de betrokken materialen. 9.4 SLEUTELVAARDIGHEDEN Volgende sleutelvaardigheden komen aan bod in deze module: Sleutelvaardigheid Specificatie Code Kunnen omgaan met informatie In staat zijn om informatie te verzamelen, te verwerken en te verstrekken. SV16 Kwaliteitsbewustzijn In staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen. SV17 Problemen onderkennen en oplossen Zien dat er een probleem is, waar het precies gesitueerd is en er een oplossing voor aanreiken. SV23 Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

18 10 MODULE: MATERIALEN CULTUREEL ERFGOED C (M BD LESTIJDEN) 10.1 ALGEMENE DOELSTELLING VAN DE MODULE De module beoogt het inzicht in materialen zoals optische media, foto s, metalen, grondstoffen, kunststof, en daarbij horende schadeoorzaken en herkenning BEGINSITUATIE Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) De cursisten kunnen BC ED de kwetsbaarheid van de hem toevertrouwde objecten en BC 001 de invloed van de verblijfsomgeving op de toestand van de objecten inschatten. waarnemingen op kennis van/inzicht in de materialen, BC 003 objecteigenschappen, conditiebepalende factoren en verblijfscondities baseren. alert op signalen en sporen die duiden op verval of BC 004 schade aan het object reageren. beoordelingen op kennis van en inzicht in de materialen, BC 007 objecteigenschappen, schades en conditiebepalende factoren en verblijfscondities baseren. kritisch op de praktijk reflecteren. BC 012 Leerinhouden Historiek, eigenschappen en productie van diverse materialen zoals optische en magnetische dragers, kunststoffen, foto s en metalen. Schadeoorzaken volgens categorie Fysisch Chemisch Biologisch De mens Specifieke pedagogischdidactische wenken Het hanteren van de verschillende materialen, beschreven onder de leerinhouden, door de cursisten. Het bekijken van originele objecten. Studiebezoeken naar locaties die alle doelstellingen versterken. Het bepalen van schade op originele stukken. Het delen van ervaringen uit de werkomgeving en het bespreken ervan in groep. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

19 Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) BC ED Leerinhouden Specifieke pedagogischdidactische wenken De cursisten kunnen objecthandling vanuit inzicht in materialen, objecteigenschappen, schades, conditiebepalende factoren en verblijfscondities uitvoeren. BC 021 De correlatie tussen schade en preventieve conservatie van de betrokken materialen Het aanbieden en bespreken van vakliteratuur. Preventieve conservatie van de betrokken materialen Conditiebepalende factoren: licht, lucht, vochtigheid Verblijfsfactoren Objecthandling in functie van preventieve conservatie van de betrokken materialen SLEUTELVAARDIGHEDEN Volgende sleutelvaardigheden komen aan bod in deze module: Sleutelvaardigheid Specificatie Code Kunnen omgaan met informatie In staat zijn om informatie te verzamelen, te verwerken en te verstrekken. SV16 Kwaliteitsbewustzijn In staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen. SV17 Problemen onderkennen en oplossen Zien dat er een probleem is, waar het precies gesitueerd is en er een oplossing voor aanreiken. SV23 Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

20 11 MODULE: BEWAAROMGEVING CULTUREEL ERFGOED (M BD LESTIJDEN) 11.1 ALGEMENE DOELSTELLING VAN DE MODULE De module beoogt de basisprincipes van een goede bewaaromgeving van roerend erfgoed BEGINSITUATIE Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) De cursisten kunnen BC ED de kwetsbaarheid van de hem toevertrouwde objecten en BC 001 de invloed van de verblijfsomgeving op de toestand van de objecten inschatten. alert op afwijkingen en bijzonderheden in klimaat, BC 002 verlichting, bewaking, verpakking, bevestiging reageren. waarnemingen op kennis van/inzicht in de materialen, BC 003 objecteigenschappen, conditiebepalende factoren en verblijfscondities baseren. de voorschriften voor het systematisch bewaken van de BC 005 verblijfsomgeving van objecten (monitoring) toepassen. observaties, meetgegevens en waarnemingen kritisch BC 006 omzetten in beoordelingen. beoordelingen op kennis van en inzicht in de materialen, BC 007 objecteigenschappen, schades en conditiebepalende factoren en verblijfscondities baseren. meetgegevens passend gebruiken en kritisch beoordelen. BC 008 ontwikkelingen, verschijnselen en gebeurtenissen in de verblijfsomgeving van objecten volgens de geldende standaards en protocollen rapporteren. BC 010 De bewaaromgeving Leerinhouden Voorwaarden voor het inrichten van verantwoorde bewaarplaatsen. De geschiktheid van bewaarmaterialen voor het behoud van collecties. De geschiktheid van bewaarmeubilair voor de inrichting van bewaarplaatsen. De monitoring van bewarings-omstandigheden Soorten meettoestellen Gebruik meettoestellen De monitoring van aanwezigheid van mogelijke biologische agentia Pestmanagement Schadebepaling aan originele stukken te wijten aan verkeerde bewaringsomstandigheden Specifieke pedagogischdidactische wenken Het hanteren van de verschillende basismaterialen door de cursisten. Het bekijken van originele casussen. Het ondernemen van studiebezoeken naar locaties die alle doelstellingen versterken. Praktische oefeningen. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

21 Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) De cursisten kunnen waarschuwen wanneer kritische waarden (dreigen te) BC 011 worden overschreden. kritisch op de praktijk reflecteren. BC 012 aan de handhaving en navolging van protocollen en BC 013 werkwijzen bijdragen. werk, werkplek en werkomgeving volgens de ter BC 015 beschikking gestelde veiligheids-, milieu- en gezondheidsvoorschriften inrichten. volgens geldende calamiteitenplannen handelen. BC 017 waarnemingen naar acties vertalen die passen bij de ernst van de situatie. waarnemingen, risico s en gevolgen volgens de geldende procedure helder rapporteren. technieken en methodieken van de preventieve conservatie volgens richtlijnen en verworven inzicht toepassen. aan de implementatie van (nieuwe) methoden en technieken bijdragen. BC ED BC 018 BC 019 BC 026 BC 032 Leerinhouden Rapportering en beoordeling van meetgegevens en waarnemingen Maatregelen voor het voorkomen en beheersen van kleine en grote rampen Brandveiligheid Anti-diefstalsystemen Courant gebruikte en nieuwe methoden en technieken voor preventieve conservatie. Specifieke pedagogischdidactische wenken 11.4 SLEUTELVAARDIGHEDEN Volgende sleutelvaardigheden komen aan bod in deze module: Sleutelvaardigheid Specificatie Code Accuratesse Erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien. SV02 Flexibiliteit In staat zijn om zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden, onder meer middelen, doelen, mensen en procedures. SV12 Problemen onderkennen en oplossen Zien dat er een probleem is, waar het precies gesitueerd is en er een oplossing voor aanreiken. SV23 Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

22 Veiligheids- en milieubewustzijn Verantwoordelijkheidszin Zelfstandigheid In staat zijn om actief en proactief in te staan voor de veiligheid en om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden. Aandacht hebben voor de consequenties van een taak en beslissingen nemen op basis van mogelijke consequenties ervan. In staat zijn om zelfstandig zonder hulp of toezicht gedurende lange tijd aan een taak te werken. Zin voor samenwerking In staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken. SV35 SV30 SV31 SV32 Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

23 12 MODULE: OMGAAN MET DE COLLECTIE CULTUREEL ERFGOED (M BD LESTIJDEN) 12.1 ALGEMENE DOELSTELLING VAN DE MODULE De module beoogt de basisprincipes van objecthandling, persoonlijke veiligheid en veiligheid van de collectie BEGINSITUATIE Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) De cursisten kunnen BC ED de kwetsbaarheid van de hem toevertrouwde objecten en BC 001 de invloed van de verblijfsomgeving op de toestand van de objecten inschatten. alert op afwijkingen en bijzonderheden in klimaat, BC 002 verlichting, bewaking, verpakking, bevestiging reageren. aan de handhaving en navolging van protocollen en BC 013 werkwijzen bijdragen. de milieu-, veiligheids- en gezondheidsrisico s overzien BC 014 die zijn verbonden met beroepsactiviteiten (objecten, materialen, gereedschappen ). volgens geldende calamiteitenplannen handelen. BC 017 waarnemingen naar acties vertalen die passen bij de ernst BC 018 van de situatie. waarnemingen, risico s en gevolgen volgens de geldende BC 019 procedure helder rapporteren. objecthandling vanuit inzicht in materialen, BC 021 objecteigenschappen, schades, conditiebepalende factoren en verblijfscondities uitvoeren. Leerinhouden De Belgische markt in art handling en transport Gespecialiseerde transport- en verhuisfirma s Persoonlijke veiligheid Hygiëne Bescherming Tiltechnieken Veiligheid van de objecten Klimatologische omstandigheden Hulpmateriaal bij manipulatie en transport Specifieke pedagogischdidactische wenken Het hanteren van de verschillende materialen door de cursisten. Het bekijken van originele casussen. Het ondernemen van studiebezoeken naar locaties die alle doelstellingen versterken. Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

24 Leerplandoelstellingen met inbegrip van basiscompetenties (BC), eigen doelen (ED) en uitbreidingsdoelstellingen (steeds cursief) BC ED Leerinhouden Specifieke pedagogischdidactische wenken De cursisten kunnen materialen volgens richtlijnen en verworven inzicht verpakken. transporten volgens richtlijnen en verworven inzicht ondersteunen. materialen volgens richtlijnen en verworven inzicht onderhouden. materialen volgens richtlijnen en verworven inzicht opbergen. technieken en methodieken van de preventieve conservatie volgens richtlijnen en verworven inzicht toepassen. bijstand verlenen bij presentaties volgens richtlijnen en verworven inzicht. objecthandling volgens aangereikte veiligheids-, milieu- en gezondheidsvoorschriften uitvoeren. mogelijke risico s van de objecthandling voor mensen en objecten herkennen. iedere objecthandling conform standaards en protocollen registreren. de voorraad middelen en materialen ten behoeve van objecthandling en de preventieve conservatie van de collectie opvolgen. aan de implementatie van (nieuwe) methoden en technieken bijdragen. BC 022 BC 023 BC 024 BC 025 BC 026 BC 027 BC 028 BC 029 BC 030 BC 031 BC 032 Verpakking Technische aspecten Soorten inpakmaterialen Transport Conditiecontrole Conditierapport Transportstrategieën Rol van de koerier Hulpmateriaal Tentoonstellingsopbouw en afbraak 12.4 SLEUTELVAARDIGHEDEN Volgende sleutelvaardigheden komen aan bod in deze module: Sleutelvaardigheid Specificatie Code Accuratesse Erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien. SV02 Creativiteit In staat zijn om persoonlijke ideeën en oplossingen te bedenken en uit te voeren. SV07 Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

25 Doorzettingsvermogen In staat zijn om, ondanks moeilijkheden, op een doel gericht te blijven. SV09 Problemen onderkennen en oplossen Verantwoordelijkheidszin Zelfstandigheid Zien dat er een probleem is, waar het precies gesitueerd is en er een oplossing voor aanreiken. Aandacht hebben voor de consequenties van een taak en beslissingen nemen op basis van mogelijke consequenties ervan. In staat zijn om zelfstandig zonder hulp of toezicht gedurende lange tijd aan een taak te werken. Zin voor samenwerking In staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken. SV35 SV23 SV31 SV32 Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

26 13 BIBLIOGRAFIE Archief- en documentbeheer: papier en digitaal. - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Kenniscel Anders Werken. - Brussel : V, 118p. Archiefbeheer bij verenigingen en stichtingen / Pelzers, E. ; Van Doornmalen, S.E.M. ; Hofman, J.. - Alphen aan den Rijn : Samsom H.D. Tjeenk Willink, p. - ISBN Bewaren en bewijzen / Durinck, Marjolijn ; Aarts, Inge. - ECP.NL, p. - ISBN BOM: bewaring en ontsluiting van multimediale data in Vlaanderen: perspectieven op audiovisueel erfgoed in het digitale tijdperk / Van de Walle, Rik ; Debuysere, Stoffel ; Moreels, Dries ; Van Nieuwerburgh, Inge ; Walterus, Jeroen. - Tielt : LannooCampus, p., ill. - ISBN Collectiemanagement in de praktijk: het belang van registratie voor het informatiebeheer van uw collectie. - 18p. Conserveringsbeleid papieren patrimonium / Coppens, C. ; Soetaert, P.. - Antwerpen : VVBAD [etc.], p., ill., 24 cm - ISBN Verschenen naar aanleiding van het symposium 'Conserveringsbeleid papieren patrimonium' in het kader van de 57ste Boekenbeurs van Antwerpen op dinsdag 9 november 1993 in Antwerpen Digitaal en toch duurzaam / Steenbakkers, Johan F. In : Archievenblad: jrg.107 (2003). - Amsterdam, 2003 nr. 2,p Duurzame onbestendigheid: de conservering van audiovisuele mediakunst in een veranderend landschap / Debuysere, Stoffel. - Brussel : Packed, Erfgoed 2.0: nieuwe perspectieven voor digitaal erfgoed / De Nil, Bart ; Walterus, Jeroen. - Brussel : Pharo, p., ill. - ISBN Erfgoedbibliotheken in Vlaanderen / De Rynck, Patrick. - Antwerpen : Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, p., ill. Faro: tijdschrift over cultureel erfgoed. - Brussel : Faro. - (Faro: tijdschrift over cultureel erfgoed jrg. 3 (2010). - Brussel, 2010) Gewaardeerd verleden: bouwstenen voor een nieuwe waarderingsmethodiek voor archieven / Jeurgens, K.J.P.F.M. ; Bongenaar, A.C.V.M. ; Windhorst, M.C.. - Den Haag : Nationeel Archief, p., ill. - ISBN Gids voor Behoud en Beheer van Kerkelijk Kunstbezit, een praktische handleiding / Van Zanten, M. Amsterdam : Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland, 1995 Het glas in België / Engen L. [et. al.]. Antwerpen : Mercatorfonds, Antwerpen, 1989 De Grafische Technieken / Van der Linden Fons. De Bilt : Cantecleer, 1990 Handboek boekbinden / Cambras J.,Tirion.Creatief, 2006, 160 pp. Handboek documentmanagement: compleet en praktisch / Timmerhuis, Frans. - Rijswijk : Elmar, p. - ISBN Handleiding voor het maken van een calamiteitenplan voor collectiebeherende instellingen / Peek, Marja ; Cremers, Ton ; [medew.] Fuhri Snethlage, Henriette. - Amsterdam : Instituut Collectie Nederland, p., ill. - ISBN Harmatan-leder : van geit tot boek. - In : De Boekbinder, jg.3, nr. 4, november 1984, p Historie op perkament: op zoek naar het verleden in het Gentse stadsarchief / De Herdt, René ; Vannieuwenhuyse, Johan. - Gent : Stadsarchief, p., ill. ICN-kwaliteitseisen voor archieven, bibliotheken en musea. - Amsterdam : Instituut Collectie Nederland, Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

27 In de zon én in de schaduw: gemeentearchieven in het Vlaamse erfgoedbeleid / De Keyser, Bart. - Berchem : VVBAD, p., ill. - (Archiefkunde : verhandelingen aansluitend bij Bibliotheek- en Archiefgids. - Antwerpen; vol. nr. 7) - ISBN Interfolia : handboek voor de conservatie en de restauratie van papier / Liénardy, Anne ; Van Damme, Philippe. - Brussel : Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium p., ill., 24 cm Keramiek en glas / Otte; M ; Van Lookeren Campagne K. - In : Syllabus bij de basiscursus Preventieve Conservering, LCM, Amsterdam 2002, pp Klik naar het verleden: een onderzoek naar gebruikers van digitaal erfgoed: hun profielen en zoekstrategieën / Wubs, Henrieke ; Huysmans, Frank. - Den Haag : Sociaal en Cultureel Planbureau, p. - ISBN Klimaatwerk: richtlijnen voor het museale binnenklimaat / Ankersmit, Bart. - Amsterdam : Amsterdam University Press, p., ill. - ISBN Koninklijke Bibliotheek en Algemeen Rijksarchief : schade-inventariserend onderzoek van de collecties en archieffondsen van na 1800 = Bibliotthéque Royale et Archives etc. / Liénardy, Anne ; Rombauts, W. - Brussel : Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, p., 30 cm Kunst op transport... Onze zorg, CL-Symposium ISBN Het loopt in de papieren : geïntegreerde bestrijding van insecten in collecties / Brokerhof, Agnes W. ; van Zanen, Bert ; van de Watering, Ko ; Porck, Henk. - Amsterdam : Instituut Collectie Nederland, p., ill. Musea in transitie: rollen van betekenis / Hoving, Frans ; Wehman, Natasja ; Reydon, Odette ; van Schaik, Karien ; Bras, Laura. - Amsterdam : Erfgoed Nederland, p., ill. - ISBN Niets gaat verloren: twintig jaar selectie en afstoting uit Nederlandse museale collecties / Kok, Arjan ; Timmer, Petra. - Amsterdam : Boekmanstudies, p., ill. - ISBN Numérisation de l'information et des archives parlementaires. - Brussel : Belgian House of Representatives, p., ill. Op de keper beschouwd: handboek voor het behoud van textielcollecties / Boersma, Foekje. - 1e dr. - Amsterdam : Stichting Textielcommissie Nederland, p., ill. - ISBN Papierconservering in Nederland : een overzicht van de ontwikkelingen in de periode / Bender, Yvonne. - Den Haag : CNC, p. - (CNC-Publikaties. - Den Haag; vol. 11) Pluis in huis : geïntegreerde bestrijding van schimmels in archieven / Brokerhof, Agnes W. ; van Zanen, Bert ; den Teuling, Arnold. - Herz.web versie, juli Amsterdam : Instituut Collectie Nederland, p., ill. Preservation and conservation of library and archival documents : a Unesco/IFLA/ICA enquiry into the current state of the world's patrimony / Clements, D.W.G.. - Unesco. General Information Programme and UNISIST ; IFLA ; ICA. - Paris : Unesco, p., 30 cm - (PGI. - Paris; vol. 87/WS/ 15) Richtlijnen voor de conservering van gebrandschilderd glas Jütte, B.A.H.G. ; Crèvecoeur, R. Amsterdam: Centraal Laboratorium voor Onderzoek van Voorwerpen van Kunst en Wetenschap, 1994 Study on mass conservation techniques for treatment of library and archives material - IFLA. Core Programme FAC. Regional Centre. Deutsche Bücherei ; Unesco. General Information Programme and UNISIST. - Paris : Unesco, p., 30 cm - (PGI. - Paris; vol. 89/WS/ 14) Uit de oude doos: culturele archiefwerking in Vlaanderen / Hoflack, Marijke. - Berchem : VVBAD, p., ill. - (Archiefkunde : verhandelingen aansluitend bij Bibliotheek- en Archiefgids. - Antwerpen; vol. nr. 8) - ISBN Uitgangspunten bij het gebruik van synthetische materialen voor conservering en restauratie: verstevigen, lijmen, vernissen, Themadag-verslag. Amsterdam : Centraal Laboratorium, ISBN Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei

28 Vademecum voor de Glastechnie / Heller, K. ; Vervest, J. ; Wilbrink, H. Deventer : Kluwer Technische Boeken,1992 Het velijn van de firma Band. - In : De Boekbinder, jg. 2, nr. 4, november 1983, p Het verval van papieren collecties / De Witte Guy. - In : Bladen voor Documentatie / Belgische Vereniging voor Documentatie, september 2005, nr 3, p Verzekerde bewaring. - Brussel : Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. 22 hoofdstukken, losbladig werk Vetvlekken na behandeling met vloeibare houtwormbestrijdingsmiddelen / Piena, H. - Care, 0- nummer, 1997, p Visies op erfgoed in Vlaanderen en Europa / Capenbergs, Joris ; Cools, Jan. - Antwerpen : Culturele Biografie Vlaanderen, p., ill. Voorzichtigheid is de moeder van de porseleinkast : preventieve conservering van keramiek en glas / Garachon, I. Amsterdam : Centraal Laboratorium voor Onderzoek van Voorwerpen van Kunst en Wetenschap, 1994 Was op meubels / Van nes, C.J. - Centraal Laboratorium Amsterdam (nu ICN), 1993 Zakboekje archiveren / Verschelde, Marijke. - Brugge : Vanden Broele, p., ill. - ISBN Leerplan Behoudsmedewerker erfgoed 31 mei