Endometriose. Afdeling Gynaecologie

Transcriptie

1 Endometriose Afdeling Gynaecologie

2 Endometriose Endometriose is de situatie waarbij baarmoederslijmvlies buiten de holte van de baarmoeder voorkomt. Ongeveer een op de tien vrouwen lijdt aan endometriose. Endometriose komt vaak voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Vijftien procent van de patiënten is onder de dertig jaar. Endometriose kan langzamerhand toenemen en van een geringe afwijking uitgroeien tot een vergevorderd stadium. Een vroege diagnose (vaststelling van de ziekte) en behandeling kan grotere ingrepen voorkomen. Ook neemt daarmee de kans op het behoud van vruchtbaarheid toe. Wat is endometriose? Het endometrium is het slijmvlies van de baarmoeder. Dit bevindt zich normaal alleen in de baarmoederholte. Bij endometriose komt het slijmvlies ook buiten de baarmoeder voor, bijvoorbeeld in de buikholte op of in de eierstokken op de ophangbanden van de baarmoeder tussen de baarmoeder en de blaas tussen de baarmoeder en de endeldarm in de darmwand diep in de wand van de baarmoeder zelf (zeldzaam) op andere plaatsen in het lichaam. Endometriose kan aan de oppervlakte voorkomen, maar kan ook diep zijn ingegroeid in de organen. Bij de menstruatie komt het bloed in de buikholte, in de eierstok of tussen de baarmoeder en de blaas of endeldarm. In de eierstok kunnen zo 'holten' ontstaan die gevuld zijn met (oud) bloed. Welke klachten geeft endometriose? De meeste vrouwen met endometriose klagen over een zeer pijnlijke menstruatie, zware buik- en darmpijn of uitstralende pijnklachten naar been of rug. Ook kunnen problemen met de vruchtbaarheid ontstaan. Hier geldt meestal: hoe ernstiger en hoe uitgebreider de endometriose, hoe kleiner de kans op een spontane zwangerschap. Maar ook een grote groep vrouwen heeft geen klachten en hoort pas bij het ondergaan van vruchtbaarheidsonderzoeken dat ze endometriose hebben. Er zijn verschillende symptomen (verschijnselen) die bij endometriose kunnen optreden. We noemen hieronder de meest voorkomende: vermoeidheid vruchtbaarheidsproblematiek

3 pijn tijdens en/of na geslachtsgemeenschap ovulatiepijn (pijn tijdens de eisprong) hevige bloedingen en/of stolsels langdurige bloedingen licht bloedverlies voor de menstruatie pijnlijke stoelgang (diarree of obstipatie) pijnlijke darmen pijn bij het plassen lusteloosheid. Ook kunt u te maken krijgen met psychische klachten. De ongewenste kinderloosheid, onbegrip vanuit uw omgeving voor uw klachten en boosheid als u niet de dingen kunt doen die u graag zou willen doen. Hoe kan endometriose worden behandeld? Endometriose is niet levensbedreigend. Behandeling is alleen nodig als u klachten heeft. De behandeling kan bestaan uit medicijnen en/of een operatie. Bij vrouwen zonder kinderwens gaat de voorkeur uit naar een behandeling door middel van medicijnen. Het effect van medicijnen is om eisprong en daardoor de vrouwelijke hormoonspiegels te onderdrukken. Hierdoor kunnen de endometrioseplekjes rustig worden. Meestal wordt de anticonceptiepil voorgeschreven, waarbij alleen na elke derde strip een stopweek wordt ingelast. Alleen bij onvoldoende effect of hevige klachten kunnen sterkere hormoontabletten worden voorgeschreven of injecties, die tijdelijk een kunstmatige overgang veroorzaken. Bij vrouwen met een kinderwens wordt een operatie aanbevolen. Dit geldt ook voor vrouwen bij wie tijdens de behandeling met medicijnen onvoldoende verbetering van de klachten optreedt. Operatie Endometriose kan tijdens een operatie worden verwijderd, door middel van een buikoperatie of een kijkoperatie (laparoscopie). Beide methodes worden hieronder nader beschreven. Soms vindt de operatie plaats in samenwerking met een chirurg of een uroloog. Deze operatie vindt altijd plaats in de Isala kliniek te Zwolle. Tijdens de operatie wordt met elektrische stroom of ultrageluidenergie de endometriose weggesneden of weggebrand. Hoe meer endometriose wordt verwijderd, hoe kleiner de kans dat de endometriose terugkomt. Hiermee neemt echter wel de kans op een complicatie toe. Het is mogelijk dat uw darmen of blaas beschadigd worden, of dat de hele eierstok moet worden weggehaald. De gynaecoloog zal deze mogelijke complicaties met u bespreken. Het doel van de operatie zal altijd zijn: zo veel mogelijk endometriose

4 verwijderen met zo min mogelijk schade aan de organen. Na de operatie kan de gynaecoloog u voorstellen om hormonen te gebruiken om zo te voorkomen dat de endometriose terugkomt. Kijkoperatie (laparoscopie) De gynaecoloog voert een laparoscopische operatie uit via kleine sneetjes van ongeveer een centimeter in de buikwand. Vervolgens wordt uw buik enigszins opgeblazen met een onschadelijk gas, zodat de organen in de onderbuik beter zichtbaar worden. Door een van deze sneetjes brengt de arts een laparoscoop in de buik: een lange dunne buis met camera waar hij doorheen kan kijken. Het beeld verschijnt op een monitor. Via de andere sneetjes brengt de gynaecoloog instrumenten in waarmee hij of zij kan opereren. Voor deze ingreep staat een korte opnameduur van een a twee dagen. Dit kan soms wat langer zijn. U heeft ongeveer twee weken nodig om volledig te herstellen. Buikoperatie Bij een (gewone) buikoperatie maakt de gynaecoloog een snee van 12 tot 15 centimeter. Via de geopende buikwand kan hij of zij de endometriose verwijderen door middel van wegsnijden of wegbranden. Een buikoperatie wordt aangeraden bij grote endometrioseplekken die niet met een kijkoperatie behandeld kunnen worden. Ook kan dit worden gedaan als andere organen (bijvoorbeeld de darmen) bij de ingreep betrokken zijn. Voor deze ingreep moet u een aantal dagen in het ziekenhuis blijven en heeft u drie tot vijf weken nodig om volledig te herstellen. Na de operatie Als u goed wakker bent, gaat u terug naar de verpleegafdeling. Soms hebt u keelpijn als gevolg van een buisje dat (onder narcose) in uw luchtpijp werd ingebracht om u te beademen. Misselijkheid en braken na de ingreep is soms niet te voorkomen. Hier kunt u medicijnen voor krijgen. Het kan zijn dat u na de operatie met uw hoofdsteun en uw benen iets omhoog ligt. Dit is het geval als de arts vloeistof in uw buikholte heeft achtergelaten om verklevingen te voorkomen. Deze vloeistof wordt na verloop van tijd door uw lichaam opgenomen. De verhoogde houding kan ontspannend werken en wordt meestal niet als vervelend ervaren. Pijn Direct na de ingreep heeft u vaak wat buikpijnklachten. Sommige vrouwen houden de eerste dagen nog buikpijn. U kunt hier gerust pijnstillers voor gebruiken. Afhankelijk van uw pijnklachten kunt u paracetamol innemen. U mag maximaal 4 keer per dag 2 tabletten van 500 mg innemen.

5 Na een laparoscopische operatie kunnen schouderpijn en prikkeling van het middenrif voorkomen. Dit wordt veroorzaakt door het koolzuurgas dat tijdens de operatie is gebruikt om de kijkruimte in de buik te vergroten. Het koolzuurgas wordt vanzelf door het lichaam opgenomen. De schouderpijn verdwijnt meestal de dag na de operatie. Bloedverlies Tot enkele dagen na de ingreep kunt u wat vaginaal bloedverlies hebben. Dit komt doordat tijdens de operatie een paktangetje op de baarmoedermond gezet is. Hechtingen Als u een kijkoperatie hebt ondergaan, zijn de wondjes in uw buik gehecht met oplosbare hechtingen. Het duurt ruim vier tot zes weken voordat de eventuele uiteinden van de hechtdraadjes die u nog ziet, verdwenen zijn. U mag gerust douchen. Een bad nemen is toegestaan als u geen vaginaal bloedverlies meer hebt. Om uw kleding te beschermen kunt u een pleister gebruiken zolang er nog vocht uit de wondjes komt. Als u een buikoperatie hebt ondergaan, hebt u een grotere wond. In sommige gevallen zijn oplosbare hechtingen gebruikt (zie hierboven), maar er kunnen ook hechtingen zijn gebruikt die na vijf tot zeven dagen verwijderd moeten worden. Dit hoort u van de arts of verpleegkundige. U mag gerust douchen. Een bad nemen is pas toegestaan een dag nadat de hechtingen zijn verwijderd. Om uw kleding te beschermen kunt u een pleister gebruiken zolang er nog vocht uit de wond komt. Naar huis Door de operatie en de narcose bent u vaak nog behoorlijk slap. Het is daarom verstandig dat u uit het ziekenhuis wordt opgehaald. Zelf autorijden of met het openbaar vervoer naar huis wordt sterk afgeraden. Herstel Gedurende de eerste drie dagen na de ingreep moet de buikpijn afnemen. De eerste dagen na de ingreep kunt u over het algemeen wel voor uzelf zorgen, maar nog niet voor u eventuele gezinsleden. Het is Verstandig de eerste dagen extra hulp te regelen. Vaak bent u sneller moe en kunt u minder aan dan u dacht. In dat geval is het verstandig toe te geven aan de moeheid en extra rust te nemen. Het is belangrijk om te luisteren naar uw eigen lichaam. Uw lichaam geeft aan wat u wel en niet aankunt. 4

6 Als u zich voelt opknappen, kunt u geleidelijk uw activiteiten uitbreiden. Weer in beweging komen (mobiliseren) kan zelfs het herstel bevorderen. Trap lopen mag; er hoeft dus geen bed in de kamer. De eerste weken mag u niet te zwaar tillen, dat wil zeggen: niet meer dan vijf kilo. Na drie weken mag u weer sporten. Werk kunt u hervatten als u zich weer hersteld voelt. Voor de meeste vrouwen is dit enkele dagen tot een week (na een laparoscopie). De zwaarte van de operatie, de snelheid van uw herstel en de zwaarte van uw werk zijn hierbij van belang. Na een buikoperatie duurt dit wat langer. Het gebruik van tampons en het hebben van gemeenschap zijn weer toegestaan als u geen vaginaal bloedverlies meer heeft als gevolg van de ingreep. Klachten of problemen? De eerste twee weken na uw ziekenhuisopname kunt u contact opnemen met de verpleegafdeling Gynaecologie; het telefoonnummer staat achterin deze brochure. Na die twee weken kunt u terecht bij uw huisarts. Bij onderstaande problemen moet u in ieder geval contact opnemen: toenemende buikpijn braken koorts, meer dan 38,5?C overmatig vloeien nabloeden van de wond. Tot slot De tekst in deze brochure is een aanvulling op het gesprek met uw gynaecoloog. Hebt u na het lezen ervan nog vragen of wilt u meer informatie, stelt u uw vragen dan gerust aan de gynaecoloog of een verpleegkundige. Verdere informatie Heeft u na het lezen van de folder nog vragen, dan kunt u contact opnemen met de polikliniek Gynaecologie. Bereikbaar op werkdagen van uur. Ook kunt u voor meer informatie over endometriose terecht bij onderstaande (patiënten)organisaties: Endometriose Stichting Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) rubriek patiëntenvoorlichting

7 Informatie Centrum Gynaecologie Floresstraat 2/ HS Groningen telefoon (050) (op dinsdag en woensdag) Verantwoording tekst Het copyright van en verantwoordelijkheid voor deze brochure berusten bij de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) in Utrecht.

8 Isala Diaconessenhuis Hoogeveenseweg KA Meppel Tel. (0522) Website: fld-dm/235/0713