Advies. Uniforme sociale correcties drinkwater. Brussel, 4 april 2012

Transcriptie

1 Advies Uniforme sociale correcties drinkwater Brussel, 4 april 2012 SERV_ADV_ _correcties_drinkwater Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen Wetstraat 34-36, 1040 Brussel T F info@serv.be

2 Advies op eigen initiatief Decretale opdracht: SERV-decreet 7 mei 2004 art. 11 (overlegfunctie) Goedkeuring dagelijks bestuur SERV: 4 april 2012 Goedkeuring/bekrachtiging raad: 9 mei

3 Mevrouw Joke Schauvliege Vlaams Minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Koolstraat 35 B-1000 BRUSSEL contactpersoon ons kenmerk Brussel Annick Lamote SERV_BR_ _correcties_drinkwater_alit 4 april alamote@serv.be Advies sociale correcties drinkwater Mevrouw de minister De SERV onderschrijft in het bijgevoegde advies op eigen initiatief onder voorbehoud van bekrachtiging door de eerstvolgende bijeenkomst van de raad - uw intentie om voor de meest kwetsbare huishoudens een extra inspanning te leveren en waardeert dat u zal laten onderzoeken op welke wijze de waterfactuur zou kunnen dalen door ondersteuning van waterbesparende maatregelen. Uw voorstel zal evenwel niet remediëren aan het zorgwekkende feit dat het aantal mensen van wie de watervoorziening afgesloten werd in 2011 verdubbelde t.o.v Uw voorstel voor uniformisering van de sociale correcties voor alle drinkwatermaatschappijen is een goede zaak, maar er moet beter afgewogen worden op welke manier dit best gebeurt. Wij zullen hiertoe vanuit de SERV een aanzet geven in een studie over het Beleid ter beperking van de energie- en waterfactuur van kwetsbare bevolkingsgroepen (zie SERV-werkprogramma 2012). Bovendien moet de uniformisering van deze sociale correcties in een breder perspectief bekeken worden, meer bepaald in samenhang met de reeds bestaande sociale vrijstellingen voor de andere componenten van de waterfactuur en de toekenning van gratis drinkwater. Wij rekenen erop, mevrouw de Minister, dat u met dit advies rekening zal houden en zullen u na het zomerreces voorstellen formuleren, waarvan de SERV wenst dat ze snel zullen geïmplementeerd worden. Hoogachtend Pieter Kerremans administrateur-generaal Karel Van Eetvelt voorzitter 3

4 Inhoud Krachtlijnen... 5 Advies Situering van het advies Toelichting bij het vooropgestelde scenario Bemerkingen en aanbevelingen Algemeen Doelbereik en afbakening doelgroep Lagere tarieven of extra m³? Financiering

5 Krachtlijnen Op 20 januari 2012 legde de Minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur aan de Vlaamse regering een mededeling voor met enkele mogelijke scenario s om te komen tot uniforme sociale correcties op de drinkwatercomponent van de waterfactuur. Vandaag passen immers slechts drie van de tien drinkwatermaatschappijen een sociale correctie toe, die bovendien sterk onderling verschilt. De SERV onderschrijft de intentie in de mededeling om de drinkwaterfactuur voor de meest kwetsbare huishoudens te beperken en vindt het positief dat zal onderzocht worden op welke wijze de waterfactuur zou kunnen dalen door ondersteuning van waterbesparende maatregelen. De SERV vraagt om een uitbreiding van de doelgroep te onderzoeken omdat wellicht niet alle kwetsbare gezinnen zullen bereikt worden. Uniformisering van de sociale correcties is een goede zaak, maar er moet beter afgewogen worden op welke manier dit best gebeurt. De SERV zal hiertoe een aanzet geven in een studie over het Beleid ter beperking van de energie- en waterfactuur van kwetsbare bevolkingsgroepen. Bovendien moet de uniformisering van deze sociale correcties in een breder perspectief bekeken worden, meer bepaald in samenhang met de reeds bestaande sociale vrijstellingen voor de andere componenten van de waterfactuur en de toekenning van gratis drinkwater. De evaluatie van de toekenning van gratis water moet volgens de SERV integraal deel uitmaken van de analyse ter voorbereiding van de invoering van sociale correcties voor kwetsbare gezinnen. Om het aantal afsluitingen te beperken zijn andere maatregelen aangewezen, vermits slechts 3,5 % van de gezinnen die afgesloten worden van drinkwater tot de doelgroep behoren die extra gratis water zou krijgen. In dit advies spreekt de SERV zich nog niet uit over de modaliteiten van de sociale correctie. Maar de raad is wel van mening dat de bevoegdheid inzake prijzencontrole de invoering van sociale tarieven lager dan de maximumtarieven in het Vlaams gewest niet belemmert. Het lijkt dus niet nodig om de sociale correctie onder de vorm van gratis water toe te kennen. De raad spreekt zich evenmin uit over de wijze van financiering. Alvorens een beslissing te nemen over de modaliteiten van de sociale correcties en de financiering moeten de herverdelingseffecten nader onderzocht worden. 5

6 Advies 1. Situering van het advies Op 20 januari 2012 kondigde de Vlaamse Minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur aan maatregelen voor te bereiden om de waterfactuur van kansarmen te verlagen. Ze legde aan de Vlaamse regering een mededeling voor met enkele mogelijke scenario s om te komen tot uniforme sociale correcties op de drinkwatercomponent van de waterfactuur 1. De aanleiding was de grote toename van het aantal gezinnen dat door de drinkwatermaatschappijen werd afgesloten van drinkwater. In 2009 waren dat 791 gezinnen. In 2010 was hun aantal ongeveer verdrievoudigd. Slechts drie 2 van de tien drinkwatermaatschappijen passen een sociale correctie toe, die bovendien sterk onderling verschilt. De minister wil komen tot een eenvormige regeling voor alle drinkwatermaatschappijen. Die zou de drinkwatermaatschappijen verplichten om de factuur te beperken voor gezinnen die nu reeds een sociale vrijstelling genieten voor de bovengemeentelijke saneringsbijdrage. De WaterRegulator, de reguleringsinstantie voor drinkwater opgericht als subentiteit bij de VMM, heeft op vraag van de Minister de onderstaande 3 scenario s en 6 simulaties uitgewerkt. De uitgewerkte scenario s zijn gebaseerd op de reeds bestaande sociale correcties en een aantal eigen voorstellen. Scenario 1: uniformiseren bestaande sociale correcties Simulatie 1: vrijstelling vaste vergoeding Simulatie 2: vermindering van de vaste vergoeding Simulatie 3: extra 15 m³ gratis per persoon in het gezin Scenario 2: toekenning van een gelijke tegemoetkoming (vast bedrag) als compensatie voor de drinkwatercomponent van de waterfactuur Scenario 3: sociale tariefstructuur met gelijk sociaal tarief voor de drinkwatercomponent van de waterfactuur Simulatie 1: sociaal tarief in combinatie van laagste vaste vergoeding en laagste variabele vergoeding Simulatie 2: alternatief sociaal tarief. 1 VR MED.0032/1BIS Mededeling van Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur betreffende scenario s voor uniforme sociale correcties van de drinkwatercomponent van de integrale waterfactuur in Vlaanderen. 2 Pidpa: korting op jaarlijkse vaste vergoeding van 38,62 euro voor klanten in budgetbeheer of budgetbegeleiding bij het OCMW (0,3 % van de abonnees). TMVW: vrijstelling van de jaarlijkse vaste vergoeding en korting op de aansluitingskost voor klanten die recht hebben op het leefloon, een inkomensgarantie voor ouderen of een tegemoetkoming voor gehandicapten (6,4 % van de abonnees). Knokke-Heist: bijkomende hoeveelheid van 15 m³ gratis per persoon voor inwoners die genieten van het leefloon, een inkomensgarantie voor ouderen, een tegemoetkoming voor gehandicapten, verhoogde kinderbijslag of twee kinderen ten laste mits het inkomen lager is dan een bepaalde grens en ten slotte gezinnen in collectieve schuldenregeling (3,1 % van de abonnees). 6

7 De Minister heeft het rapport van de regulator voorgelegd aan de drinkwatermaatschappijen en aan de armoede- en consumentenorganisaties met de vraag om binnen twee maanden advies uit te brengen over de optie om als sociale openbare dienstverplichting een extra aantal m³ drinkwater bijkomend kosteloos ter beschikking te stellen. Deze extra m³ drinkwater komen dus bovenop de 15 m³ die sinds 1997 aan elke abonnee en per gedomicilieerde gratis worden toegekend 3. De SERV heeft beslist om hierover op eigen initiatief het voorliggende advies te formuleren. Momenteel bereidt de SERV bovendien een studie voor over het Beleid ter beperking van de energie- en waterfactuur van kwetsbare bevolkingsgroepen. In deze studie zullen de sociale correcties op de waterfactuur uitvoeriger aan bod komen en hoopt de SERV een antwoord te kunnen geven op de openstaande vragen die ook verder in dit advies worden gesteld. 2. Toelichting bij het vooropgestelde scenario Concreet vroeg de Minister aan de voormelde organisaties advies over een voorstel om aan de rechthebbenden op een vrijstelling of compensatie van de bovengemeentelijke saneringsbijdrage een aantal m³ drinkwater bijkomend kosteloos ter beschikking te stellen. Er wordt niet gespecifieerd om hoeveel m³ het gaat en of de toekenning per abonnee of per persoon zou gebeuren. De WaterRegulator heeft naar analogie met de sociale correctie die de gemeentelijke waterdienst van Knokke-Heist toepast volgende berekeningen gemaakt uitgaande van een extra 15 m³ per persoon: hoeveel de sociale correctie zou kosten en dit uitgezet in percentage ten opzichte van de drinkwateromzet; hoeveel 3 typegezinnen (met respectievelijk 1, 3 en 5 personen) van de gerechtigde abonnees minder zullen moeten betalen; hoe groot de tariefstijging zou zijn bij doorrekening via variabele vergoeding; hoeveel 3 typegezinnen niet-gerechtigde abonnees meer zouden betalen bij doorrekening via variabele vergoeding; hoe groot de tariefstijging zou zijn bij doorrekening via vaste vergoeding; hoeveel 3 typegezinnen niet-gerechtigde abonnees meer zouden betalen bij doorrekening via vaste vergoeding. De WaterRegulator is bij deze berekeningen uitgegaan van een financiering hetzij via een verhoging van de vaste vergoeding voor de niet-gerechtigde huishoudelijke abonnees, hetzij via een verhoging van de variabele vergoeding voor alle huishoudelijke abonnees inclusief de rechthebbenden op extra gratis water. In de simulatie van de 3 Decreet van 20 december 1996 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 1997 (BS 31/12/ de ed.) 7

8 WaterRegulator gebeurt de compensatie binnen het segment van de huishoudelijke abonnees 4. Dit impliceert meteen ook dat er verschillende tarieven komen tussen huishoudelijke en niet-huishoudelijke (klein)verbruikers. De kostprijs van de maatregel zou voor alle drinkwatermaatschappijen samen uitkomen op 13,7 miljoen euro, of ongeveer 2,3% van de totale drinkwateromzet. Indien dit bedrag gecompenseerd zou worden via een verhoging van de variabele vergoeding dan betekent dit gemiddeld een verhoging van 0,0618 euro per m³. In de simulatie van de WaterRegulator wordt ervan uitgegaan dat ook de rechthebbenden op hun betalend verbruik (dus boven de 30 m³ per persoon) hiervoor zouden meebetalen. Indien dit bedrag gecompenseerd zou worden via een verhoging van de vaste vergoeding dan betekent dit gemiddeld een verhoging van 5,59 euro per niet-rechthebbende abonnee. De WaterRegulator berekende deze verhoging niet door voor de rechthebbende abonnees, wat impliceert dat er twee verschillende tarieven zouden toegepast worden voor de vaste vergoeding. Omdat de drinkwatertarieven sterk verschillen, verschilt ook de impact van de toekenning van extra 15 m³ gratis water per drinkwatermaatschappij. Gemiddeld genomen zal het voordeel voor een alleenstaande rechthebbende zo n 27 euro bedragen, voor een gezin met 3 personen 83 euro en voor een gezin met 5 personen 137 euro. In onderstaande tabel wordt telkens het minimum en maximum weergegeven per gezinstype. Tevens wordt ook aangegeven wat niet-rechthebbende gezinnen meer zullen betalen bij een verhoging van de variabele vergoeding en bij een verhoging van de vaste vergoeding. Ook dit verschilt per drinkwatermaatschappij en per gezinstype. één persoon / 50 m³ 3 personen / 108 m³ 5 personen / 160 m³ minder te betalen door rechthebbenden 5 min 18,98 18,6% 56,94 41,40% 94,90 57,4% max 40,21 39,4% 108,48 68,10% 173,11 85,2% meer te betalen door niet-rechthebbenden bij verhoging variabele vergoeding min 1,36 0,7% 2,94 0,8% 4,36 0,9% max 4,44 2,0% 9,58 2,3% 14,19 2,5% meer te betalen door niet-rechthebbenden bij verhoging vaste vergoeding min 2,45 1,4% 2,45 0,7% 2,45 0,5% max 6,70 3,2% 6,70 1,9% 6,70 1,4% 3. Bemerkingen en aanbevelingen Hierna formuleert de SERV enkele algemene bemerkingen en aanbevelingen. Vervolgens gaat de raad dieper in op aspecten die te maken hebben met het doelbereik, de 4 Hiertoe behoren alleen kleinverbruikers (< 500 m³ per jaar) met gedomicilieerde personen. 5 Ingeval compensatie via verhoging van de variabele vergoeding, zullen deze bedragen iets kleiner zijn omdat het verbruik boven 30 m³ per persoon iets duurder wordt. 8

9 afbakening van de doelgroep, de modaliteiten van de sociale correctie en de financiering ervan Algemeen Het uitgangspunt om voor de meest kwetsbare huishoudens een extra inspanning te leveren om de waterfactuur betaalbaar te houden, die bovendien in heel Vlaanderen gelijk zou zijn, is volgens de SERV een goede zaak. Maar er moet goed afgewogen worden op welke manier die best gebeurt en bovendien moeten deze sociale correcties in breder perspectief bekeken worden. De raad vraagt uitdrukkelijk om bij een globale herziening van de sociale correcties voor drinkwater rekening te houden met de resultaten van zijn aangekondigde studie. De raad wijst tevens op het belang van een duidelijke communicatie bij de inwerkingtreding van de gewijzigde regelgeving. Uniformisering sociale correcties is wenselijk De SERV heeft al in meerdere publicaties 6 gepleit voor de invoering van een uniforme tariefstructuur voor drinkwatertarieven. Er is nood aan een transparante prijszetting waarbij de structuur van de tarieven dezelfde is, maar de prijs per maatschappij kan verschillen op basis van een aantal afgelijnde criteria die de kosten van drinkwaterproductie en -distributie beïnvloeden. Een uniforme prijsstructuur impliceert volgens de raad ook een uniforme toepassing van sociale en ecologische correcties. Nu passen slechts 3 van de 10 drinkwatermaatschappijen sterk verschillende - sociale correcties op de drinkwatercomponent toe. Voor de bovengemeentelijke saneringsbijdrage geldt wel een gelijke sociale correctie voor heel Vlaanderen en voor de gemeentelijke saneringsbijdragen kunnen gemeenten zelf bepalen welke correctie ze toepassen (al blijken de meeste gemeenten in de praktijk wel eenzelfde correctie toe te passen als op bovengemeentelijk niveau). Een afstemming van de verschillende correcties is volgens de SERV een stap in de goede richting, maar er moet goed afgewogen worden op welke manier dit best gebeurt. Dit lijkt nu nog niet het geval te zijn geweest. De scenario s die de WaterRegulator uitwerkte geven een eerste indicatie, maar volgens de SERV is verder onderzoek nodig om effectieve en efficiënte sociale correcties af te lijnen. Volgende punten moeten verder uitgewerkt worden alvorens een goede keuze te kunnen maken inzake sociale correcties: explicitering van de doelstelling doelbereik en afbakening van de doelgroep afweging van verschillende modaliteiten kostprijs en financiering van de maatregel 6 Aanbeveling van 12 september 2007 over De kostenterugwinning van waterdiensten : beleidsvragen voor de Vlaamse watersector. Rapport van 11 juni 2008 De prijs van water 2008 : analyse en aanbevelingen. 9

10 herverdelingseffecten administratieve lasten voor drinkwatermaatschappijen en abonnees. Enkele van deze punten komen verder in dit advies aan bod. Op korte termijn zal de SERV hier dieper op ingaan in zijn analyse van het Beleid ter beperking van de energie- en waterfactuur van kwetsbare bevolkingsgroepen. maar moet globaal bekeken worden met andere sociale correcties De sociale correcties voor de component drinkwater op de waterfactuur moeten globaal bekeken worden met de reeds bestaande sociale correcties 7 voor de andere componenten op de waterfactuur. Ook moet de toekenning van de gratis 15 m³ per gedomicilieerde geëvalueerd worden. Deze evaluatie moet volgens de SERV integraal deel uitmaken van de analyse ter voorbereiding van de invoering van sociale correcties voor kwetsbare gezinnen. De SERV vindt het alvast positief dat de Minister ook aankondigt om te laten onderzoeken op welke wijze de waterfactuur zou kunnen dalen door ondersteuning van waterbesparende maatregelen. Net zoals op het vlak van energie is de daling van het verbruik een evidente manier om de factuur te doen dalen. Ook hier zal moeten gezocht worden naar specifieke ondersteuning van de meest kwetsbare gezinnen. Sociale correcties op de waterfactuur kunnen volgens de SERV ook niet los gezien worden van maatregelen in sectoraal beleid zoals het energiebeleid, het woonbeleid en het armoedebeleid in het algemeen. De raad zal hiertoe een aanzet geven in een studie over het Beleid ter beperking van de energie- en waterfactuur van kwetsbare bevolkingsgroepen. Hij vraagt uitdrukkelijk om bij een globale herziening van de sociale correcties voor drinkwater rekening te houden met de resultaten van deze studie. De SERV wijst tevens op het belang van een duidelijke communicatie bij de inwerkingtreding van de gewijzigde regelgeving Doelbereik en afbakening doelgroep Indien het de bedoeling is om het aantal afsluitingen te beperken dan mist de vooropgestelde maatregel zijn doel. De SERV vraagt om ook voor rechthebbende zonder individuele watermeter een compensatieregeling uit te werken. Tevens zou moeten onderzocht worden of de afgebakende doelgroep niet verruimd kan worden. Aantal afsluitingen zal niet dalen In haar mededeling aan de Vlaamse Regering wijst de Minister op het toenemend aantal abonnees waarvan het drinkwater wordt afgesloten. Dit aantal verdrievoudigde tussen 2009 en Recente gegevens van de drinkwatermaatschappijen tonen aan dat deze toename zich verder zet: in 2011 werden abonnees afgesloten van drinkwater, wat het dubbele is van het aantal in Het overgrote deel van de afsluitingen gebeurt op advies van de Lokale Adviescommissie met als reden wanbetaling. 7 Zie ook SERV-rapport van 8 oktober 1997 De verdelingseffecten van de nieuwe regeling voor de afvalwaterheffing en de drinkwatertarieven. 10

11 Binnen de groep abonnees waarvan het drinkwater wordt afgesloten is de groep waarvoor nu een sociale correctie zou worden voorzien evenwel zeer beperkt. Het aandeel rechthebbenden op een vrijstelling voor bovengemeentelijke saneringsbijdrage bedraagt amper 3,5% van de abonnees die effectief afgesloten worden van drinkwater. Dit lijkt erop te wijzen dat de Lokale Adviescommissies een belangrijke filter zijn bij de beslissing tot afsluiting. De doelgroep die nu reeds geniet van een sociale vrijstelling van de bovengemeentelijke saneringsbijdrage blijft dus grotendeels gespaard van afsluitingen van drinkwater. Maar dit betekent ook dat de vooropgestelde maatregel nauwelijks of geen invloed zal hebben op het aantal afsluitingen. Indien het de bedoeling is om het aantal afsluitingen te beperken dan zal de vooropgestelde maatregel zijn doel dus missen. Wil men het aantal afsluitingen doen dalen dan moeten volgens de SERV eerst een aantal zaken nader onderzocht worden zoals het profiel van de afgesloten abonnees, de reden voor de afsluiting, de werking van de LAC s, De sociale statistieken 8 die de drinkwatermaatschappijen op 31 maart 2012 voor het eerst 9 moeten rapporteren, zullen vanuit die optiek al relevante informatie kunnen aanleveren. Zorg voor compensatie bij collectieve watermeters De doelgroep die een extra tegemoetkoming zou ontvangen is duidelijk afgebakend. Het betreft gezinnen die nu ook al vrijgesteld zijn van bovengemeentelijke saneringsbijdrage. Concreet gaat het om gezinnen met een inwonend gezinslid dat geniet van de volgende tegemoetkoming: i. gewaarborgd inkomen voor bejaarden of de inkomensgarantie voor ouderen ii. leefloon of levensminimum iii. inkomensvervangende tegemoetkoming voor personen met een handicap iv. tegemoetkoming hulp aan bejaarden v. integratietegemoetkoming voor personen met een handicap De VMM raamt het aantal rechthebbenden in 2011 op drinkwaterabonnees. Heel wat gezinnen beschikken evenwel (nog) niet over een individuele watermeter. Zij worden dus niet bereikt via een korting op de waterfactuur. Hetzelfde geldt voor de toegekende 15 m³ per persoon gratis. Ingeval van collectieve watermeters is er geen garantie dat dit correct wordt doorgerekend. Dit was evenmin het geval voor de vrijstelling van de bovengemeentelijke saneringsbijdragen. Daarom werd vanaf 2008 een compensatie ingevoerd voor rechthebbenden op deze vrijstelling zonder individuele watermeter. In 2011 raamt VMM dit aantal op gezinnen of bijna een derde van de afgebakende doelgroep. De SERV vraagt om ook voor rechthebbenden zonder individuele watermeter een compensatieregeling uit te werken. Aangezien het dezelfde groep betreft die een compensatie ontvangt voor de vrijstelling van de bovengemeentelijke saneringsbijdrage lijkt de administratieve last voor de drinkwatermaatschappijen eerder beperkt. De TMVW 8 Ministerieel Besluit van 12 december 2011 betreffende de rapportering over de toepassing van de bepalingen uit openbaar waterdistributienetwerk en hun klanten met betrekking tot de levering van water bestemd voor menselijke consumptie, de uitvoering van de saneringsverplichting en het algemeen waterverkoopreglement (BS van 2 januari 2012). 9 Deze eerste rapportage zal nog onvolledig zijn. Vanaf 2013 zouden de sociale statistieken volledige gegevens moeten opleveren. 11

12 past dit trouwens al toe in de praktijk, ze betaalt de sociale correctie onder de vorm van een korting op de vaste vergoeding gezamenlijk uit met de compensatie voor de bovengemeentelijke saneringsbijdrage aan rechthebbenden zonder individuele watermeter. Onderzoek ruimere afbakening doelgroep Dezelfde afbakening van de doelgroep als voor de vrijstelling van de bovengemeentelijke saneringsbijdrage beperkt ongetwijfeld de bijkomende administratieve lasten voor de drinkwatermaatschappijen en maakt tevens een automatische toekenning mogelijk. Een cruciale vraag die evenwel nader onderzocht moet worden is of alle kwetsbare gezinnen worden bereikt. Naast hoger genoemde uitkeringsrechthebbenden zijn er immers ook gezinnen die kwetsbaar zijn omwille van een laag inkomen of omdat ze in een procedure van schuldbeheer verwikkeld zijn. Die vallen nu uit te boot. Volgens de SERV moet nader onderzocht worden of de afgebakende doelgroep niet moet verruimd worden. Zo zou bijvoorbeeld kunnen overwogen worden om de doelgroep uit te breiden tot gezinnen die het OMNIO-statuut 10 genieten. Dit statuut wordt pas toegekend na objectief onderzoek van het gezinsinkomen Lagere tarieven of extra m³ gratis? De keuze van de Minister om als sociale openbare dienstverplichting een extra aantal m³ gratis drinkwater ter beschikking te stellen in plaats van een korting op de tarieven, is mede ingegeven door de onduidelijkheid over de bevoegdheid van het Vlaams gewest voor het prijzenbeleid. Volgens de SERV staat de huidige bevoegdheidsverdeling de toekenning van lagere sociale tarieven niet in de weg. De raad licht hierna zijn visie hierover toe. De SERV vraagt om te expliciteren of een uniforme correctie een gelijk voordeel (m³) of gelijk bedrag zal inhouden. De raad vraagt bovendien om naast of in plaats van de toekenning van extra gratis water ook andere opties te bekijken die de waterfactuur van meest kwetsbare gezinnen kunnen verlichten. Kosten, baten en verdelingsaspecten moeten hierbij bekeken worden. De SERV spreekt zich nu nog niet uit over de modaliteiten van een sociale correctie, maar zal hier in zijn aangekondigde studie in detail op ingaan. Federale maximumtarieven sluiten toekenning lagere sociale tarieven in Vlaanderen niet uit Na de staatshervorming worden de gewesten bevoegd voor de prijzencontrole van de drinkwatertarieven. Voor drinkwaterdistributie bestaan er geen sociale tarieven zoals voor gas en elektriciteit, maar worden wel maximumtarieven per drinkwatermaatschappij bepaald. Deze 10 Wie een laag inkomen heeft, komt in aanmerking voor het OMNIO-statuut. Dit geeft recht op een verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering. Concreet mag het bruto belastbare gezinsinkomen (2011) niet hoger zijn dan ,71 euro, te verhogen met 2 889,22 euro per gezinslid dat niet de aanvrager is. Om het gezinsinkomen te berekenen, telt het inkomen mee van alle personen die op 1 januari 2012 op hetzelfde adres gedomicilieerd waren, ongeacht of er al dan niet een familieband is. Het OMNIO-statuut geldt voor alle leden van gezin. 12

13 maximumtarieven gelden zowel voor de vaste als voor de variabele vergoeding. Wanneer een drinkwatermaatschappij een prijsverhoging wil doorvoeren moet zij hiervoor eerst een dossier indienen bij de federale prijzencommissie. Op advies van deze commissie beslist de Minister van Economische Zaken over de toe te passen maximumprijs. Deze maximumprijs is dwingend. Drinkwatermaatschappijen mogen geen hogere prijs aanrekenen, een lagere prijs mag wel. Zij kunnen dus autonoom beslissen om een lager sociaal tarief in te voeren. Hiervoor is geen goedkeuring van de Minister van Economie nodig 11. Indien de sociale correcties of het nu gaat om de toekenning van extra gratis m³ of om een vermindering van het vast of variabel tarief worden gecompenseerd via verhoging van de gewone tarieven dan moet de drinkwatermaatschappij hiervoor sowieso een dossier indienen bij de federale prijzencommissie. Deze zal oordelen of de prijsverhoging gerechtvaardigd is. Bij de invoering van de gratis 15 m³ in 1997 hebben de drinkwatermaatschappijen ook tariefverhogingen moeten voorleggen aan de prijzencommissie. Zij zullen dit nu opnieuw moeten doen tenzij voor een alternatieve financieringswijze zou geopteerd worden. Ook indien het Vlaams gewest bevoegd wordt voor de prijzencontrole is een dergelijke procedure aangewezen gelet op het regionaal monopoliekarakter van de drinkwatermarkt. Uniforme sociale correctie : gelijk voordeel of gelijk tarief? De simulatie van de WaterRegulator (zie tabel supra) toont duidelijk aan dat de toekenning van extra gratis water niet overal een gelijke tegemoetkoming betekent. Dit komt omdat de drinkwatertarieven sterk verschillen tussen de drinkwatermaatschappijen onderling. Dit geldt overigens ook voor de toekenning van 15 m³ gratis drinkwater. De levering van een bepaald volume gratis drinkwater zou evenwel ook als een gelijk geldelijk voordeel kunnen toegekend worden. Dit is het geval bij de levering van gratis elektriciteit. Op basis van gemiddelde marktprijzen en types gebruikers en huishoudens bepaalt de VREG jaarlijks hoeveel 100 kwh uitgedrukt in euro vertegenwoordigt. Dit bedrag wordt, rekening houdend met het aantal personen, in mindering gebracht van de elektriciteitsfactuur. De SERV vraagt om te expliciteren of een uniforme correctie een gelijk voordeel (m³) of gelijk bedrag zal inhouden. Vanuit het oogpunt van uniformiteit geeft de raad de voorkeur aan een gelijke geldelijke tegemoetkoming. Sociale correctie per gezin of per abonnee? Het is niet duidelijk of de toekenning van extra gratis water zou gelden per abonnee of per gedomicilieerde. De simulatie van de WaterRegulator gaat uit van de toekenning van extra 15 m³ per gedomicilieerde. De SERV vindt dit onderscheid zeer belangrijk. Indien het zou gaan om een toekenning per abonnee zou het effect ervan gelijkaardig zijn aan een korting op de vaste vergoeding. Relatief gezien zal het voordeel ervan groter zijn voor kleine verbruikers/kleine huishoudens. Een toekenning per gedomicilieerde impliceert een relatief groter voor- 11 Zie Senaat schriftelijke vraag nr van 22 maart 2011 inzake de aanvraag van het invoeren van een sociale tegemoetkomingen voor drinkwaterproductie en levering bij de VMW. 13

14 deel naarmate het verbruik/huishouden groter is, wat minder aanspoort tot rationeel waterverbruik en vanuit ecologisch oogpunt minder interessant is. Bovendien wordt hierbij abstractie maakt van het dalend gemiddeld verbruik 12 per persoon naarmate het huishouden groter is. De SERV zal in zijn studie Beleid ter beperking van de energie- en waterfactuur van kwetsbare bevolkingsgroepen dieper ingaan op de modaliteiten van een sociale correctie en de verdelingseffecten ervan in kaart brengen (o.a. de relatie tussen inkomen, gezinsgrootte en waterverbruik). De concrete vorm van de sociale correctie zal afhangen van de herverdeling die men beoogt: is die eerder horizontaal (van kleine naar grote gezinnen) of eerder verticaal (van hoge inkomens naar lage inkomens)? 3.4. Financiering Financiering is onduidelijk Het is onduidelijk hoe de sociale correctie zal gefinancierd worden. Het scenario, uitgewerkt door de VMM, voorziet in een compensatie binnen het segment van de huishoudelijke klanten. Alvorens zich uit te spreken over de billijkheid van de compensatie binnen het huishoudelijk segment moeten volgens de SERV de huidige en toekomstige verdelingseffecten tussen de verschillende soorten gebruikers in kaart gebracht worden. Een belangrijke vraag is of de compensatie zal gebeuren op niveau van de drinkwatermaatschappij of op niveau van het Vlaams gewest. Bij financiering per drinkwatermaatschappij zal dit, zoals hoger reeds vermeld, aanleiding geven tot prijsverhogingsaanvragen bij de prijzencommissie. Financiering op niveau van het Vlaams gewest via een vaste toeslag 13 per abonnee of per m³ laat een uniforme behandeling toe zowel inzake de sociale correctie als de extra bijdrage. De financiering zal ook afhangen van de beoogde herverdeling (horizontaal versus verticaal). Een compensatie via verhoging van het variabel tarief zal relatief gezien de grotere huishoudens, die gemiddeld meer verbruiken, zwaarder treffen. Een verhoging van de vaste vergoeding zal de kleine verbruikers/gezinnen relatief zwaarder treffen. Zowel de keuze inzake de modaliteiten van de sociale correctie als van de financiering zullen dus meebepalend zijn voor de herverdelingseffecten tussen huishoudelijke klanten. Volgens de SERV moeten de herverdelingseffecten nader onderzocht worden alvorens een beslissing te nemen inzake de toepassing van een sociale correctie op de drinkwaterfactuur. 12 Het gemiddeld verbruik per persoon per gezin zag er 2011 als volgt uit : 50 m³ voor een alleenstaande, 39 m³, 36 m³, 33 m³ en 32 m³ voor respectievelijk gezinnen met 2, 3, 4 en 5 personen. 13 Cf. de financiering van gratis elektriciteit als uniforme toeslag op de distributienettarieven en een gelijk voordeel per gezinstype dat in mindering wordt gebracht op de elektriciteitsfactuur. 14