Kadernotitie. Alternatieve Energiebronnen. actief en betrokken. dewolden.nl

Transcriptie

1 Kadernotitie Alternatieve Energiebronnen actief en betrokken dewolden.nl

2 Inhoud 1. Inleiding Achtergrondinformatie Aanleiding Doel Uitgangspunten Windenergie Provinciaal beleid windenergie Windenergie in De Wolden Zonne-energie Provinciaal beleid zonne-energie Zonne-energie in De Wolden Vergunningvrij bouwen Lokale Duurzame Energie-initiatieven Trends LDE s in De Wolden Overige vormen duurzame energie Conclusie Communicatie/participatie

3 1. Inleiding Deze kadernotitie beschrijft hoe we in De Wolden tot een Beleidsnotitie Alternatieve energiebronnen komen. Zowel inhoudelijke als procesmatige uitgangspunten komen aan bod. De beleidsnotitie zal afwegingskaders bevatten over de wijze waarop alternatieve energiebronnen in het landschap van De Wolden gerealiseerd kunnen worden. 2. Achtergrondinformatie De rijksoverheid vindt het gebruik van duurzame energie van belang, zij streeft er namelijk naar om in % van de gebruikte energie duurzaam op te wekken, in 2023 moet dat 16% zijn en in 2050 is het de bedoeling dat de volledige energievoorziening duurzaam wordt opgewekt. Uiteindelijk moet dit ervoor zorgen dat de uitstoot van Co2 wordt verminderd en dat Nederland minder afhankelijk wordt van andere landen, die kolen, olie en gas leveren. Het rijk heeft verschillende maatregelen waarmee zij het gebruik van duurzame energie stimuleert, zoals de SDE+ regeling (subsidies voor het investeren in duurzame energie), de salderingsregeling, de verhoging van energiebelasting op aardgas en de sluiting van oude kolencentrales (Sociaal- Economische Raad, 2013). Grootschalige initiatieven kunnen de landschappelijke kwaliteiten beïnvloeden. Zonnevelden bijvoorbeeld kunnen van invloed zijn op het landschap en de aanwezige flora & fauna. Het is daarom gewenst kaders in een beleidsnotitie vast te leggen die de mogelijkheden voor alternatieve energiebronnen weergeven. Hierdoor kan in een vroeg stadium duidelijkheid worden gegeven aan initiatiefnemers. 3. Aanleiding In het collegeprogramma is aangegeven dat duurzame energiebronnen een plek moeten krijgen in onze omgeving zonder dat het waardevolle landschap en de ruimtelijke kwaliteit wordt verminderd. In de structuurvisie De Wolden, vastgesteld in maart 2011, wordt tevens aangegeven in te willen zetten op verduurzaming van het energiegebruik. We willen de uitstoot van CO2 beperken door het gebruik van alternatieve energiebronnen en energiebesparing. Verder wordt aangegeven dat in de toekomst binnen het beleid ruimte zal worden gecreëerd voor een positieve benadering van grootschalige initiatieven. Voor deze initiatieven geldt dat de landschappelijke inpassing van groot belang is. Een onderzoek naar mogelijkheden voor alternatieve energiebronnen binnen De Wolden is gewenst. In het projectoverzicht in de structuurvisie wordt al aangegeven dat het opstellen van een beleidsplan ten behoeve van de mogelijkheden voor alternatieve energiebronnen gepland staat voor Er komen steeds meer initiatieven vanuit de samenleving m.b.t. het gebruik van alternatieve energiebronnen, zoals het realiseren van zonnevelden binnen de gemeente of plannen om complete dorpen energieneutraal te maken (SEN). Gezien de snelle ontwikkelingen op het gebied van alternatieve energieopwekking is het van belang dat de gemeente een beleid heeft dat hierop anticipeert, zodat de gemeente hierbij een faciliterende rol kan innemen. 4. Doel Doel is om te onderzoeken hoe we om kunnen gaan met de ontwikkelingen die zich afspelen op het gebied van duurzame energie. Hierbij speelt ook ruimtelijke kwaliteit een belangrijke rol. Het is van belang om samen met verschillende partijen de dialoog aan te gaan om zo gezamenlijk te komen tot gewenste ontwikkelingen in De Wolden. Een neveneffect van deze beleidsnotitie kan zijn dat er meer 2

4 bewustwording bij inwoners wordt gecreëerd over het gebruik van alternatieve energiebronnen, daarbij kan de beleidsnotitie een stimulans zijn voor initiatieven m.b.t. alternatieve energie. 5. Uitgangspunten Er zijn een aantal specifieke onderwerpen die bij het realiseren van de beleidsnotitie om aandacht vragen. Deze onderwerpen worden hier behandeld waarbij de huidige situatie wordt beschreven. Het gaat vooral om onderwerpen die binnen het huidige beleid van de gemeente nog niet duidelijk een plek hebben gekregen. 5.1 Windenergie Provinciaal beleid windenergie Wat betreft de opwekking van windenergie, vindt de provincie dat het landschap van een groot deel van de gemeenten Emmen en Coevorden, en van het oostelijke veenkoloniale gebied zich het beste leent voor deze vorm van energieopwekking. Deze gebieden vallen daarom ook binnen de zoekgebieden die zijn aangewezen om de doelstelling te bereiken van 285,5 MW in Deze zoekgebieden komen voort uit afspraken die zijn gemaakt tussen het rijk en de 12 provincies. Deze afspraken zijn gemaakt om de doelstelling van het rijk om landelijk 6000 MW aan duurzame energie op te wekken in 2020, te behalen. In de in 2014 door het kabinet vastgestelde Structuurvisie Wind Op Land (svwol) is het oostelijke veenkoloniale gebied van de gemeenten Aa en Hunze en Borger- Odoorn aangewezen als één van de 11 gebieden in Nederland die zich lenen voor grootschalige windenergie. Voor het realiseren van windparken streeft de provincie zoveel mogelijk naar logische locaties binnen deze zoekgebieden. De provincie sluit niet uit dat er na 2020 ook buiten deze zoekgebieden naar locaties worden gezocht voor windparken. Wat betreft kleine installaties in het bebouwde gebied, geeft de provincie aan dat dit van gemeentelijke belang worden geacht, gemeentes kunnen dus zelf bepalen hoe ze hiermee om willen gaan. Wel wordt aangegeven dat deze in ieder geval bij de bestaande bebouwing (niet zijne buitengebied) en beplantingshoogte moeten passen. (provincie Drenthe, 2014) Windenergie in De Wolden Tot op heden is ons beleid erop gericht geen grote windmolens toe te staan in de gemeente. Toch kan er worden gekeken naar de mogelijkheden van kleinere windenergietoepassingen binnen de gemeente. Op agrarische percelen gelden nu volgens het bestemmingsplan bouwhoogtes van 15 meter, waardoor dus ook windmolens van 15 meter hoog worden toegestaan. Zijn er andere locaties waarop deze toepassingen als minder storend worden ervaren?, of hoe kunnen deze toepassingen ingepast worden in het landschap van de gemeente? Het zou bijvoorbeeld kunnen gaan om windenergie in combinatie met bedrijventerreinen. Verder komen er steeds meer windenergietoepassingen op de markt die niet (zoals de meeste windturbines) de hoogte in gaan, maar juist horizontaal worden geplaatst op bestaande bebouwing, waardoor de impact op het landschap kleiner is. Welke geschikte combinaties met bepaalde bebouwingstypen zijn er als het gaat om deze windenergie-installaties? 3

5 5.2 Zonne-energie Provinciaal beleid zonne-energie De zon is een energiebron die ook bij kan dragen aan de energietransitie van provincie Drenthe. Provincie Drenthe streeft naar een hogere productie van zowel zonnestroom als zonnewarmte. Doelstelling is om in Drenthe de zonnewarmte uit te breiden tot 125 TJ in Wat betreft zonnestroom wordt gestreefd naar een uitbreiding tot 151 TJ in 2020, dit betekent dat het aandeel zonnestroom door pv-panelen tussen 2010 en 2020 vijftig keer groter moet worden. Bij zonne-energie kan er onderscheid worden gemaakt tussen de kleine installaties (op het erf) en de meer grootschalige zonneakkers. Bij installaties op het erf gaat het meestal om zonnepanelen op daken, maar soms ook om het plaatsen van grondgebonden installaties, bijvoorbeeld rijen zonnepanelen achter de woning. Zonneakkers zijn vanwege de omvang vaak moeilijker in te passen in het landschap. Een drietal basisregels met betrekking tot het plaatsen van zonnepanelen geven aan hoe de provincie om wil gaan met zonne-energie. Samengevat gaat het om de volgende regels: 1. Zonnepanelen worden zoveel mogelijk gerealiseerd middels gebouw gebonden installaties. Het gaat hier hoofdzakelijk dus om het plaatsen van zonnepanelen op het dak van bestaande bebouwing. Bij het plaatsen van zonnepanelen wordt wel gestreefd naar een rustig en evenwichtig beeld. In gebieden met cultuurhistorische en archeologische kernkwaliteiten mag ook zonne-energie worden toegepast. 2. Het plaatsen van grondgebonden installaties (op maaiveldhoogte ) wordt toegestaan in bestaand stedelijk gebied. Voorkeur gaat uit naar locaties die op korte en middellange termijn geen invulling zullen krijgen (bijvoorbeeld woningbouwlocaties of bedrijventerreinen. 3. Buiten bestaand stedelijk gebied kunnen grondgebonden zonne-installaties op een positieve houding rekenen als de initiatieven voorzien zijn van een breed maatschappelijk draagvlak en wanneer ze kunnen rekenen op betrokkenheid vanuit de directe omgeving. Een voorbeeld hiervan is het oprichten van lokale energiecoöperaties. In april 2014 heeft de provincie een ruimtelijke verkenning m.b.t. zonne-akkers laten uitvoeren, het gaat hier om de ruimtelijke inpassing van grootschalige energieopwekking waarbij gebruik wordt gemaakt van zonnepanelen. Uit dit adviesrapport komen een aantal ruimtelijke kaders naar voren die centraal kunnen staan bij de ontwikkeling van zonne-akkers in de provincie Drenthe: In open landschappen geldt een nee tenzij benadering, dit geldt ook voor landbouwgebieden en natuurgebieden In besloten landschappen geldt een ja mits benadering Voorkeur gaat uit naar initiatiefnemers die hard aan kunnen tonen dat de omvang (productie) van de zonne-akker in balans is met de afname Voorkeur gaat uit naar het zoeken van combinaties met infrastructuur, stortplaatsen en afronding bedrijventerreinen Projecten die Drenthe op de kaart zetten moeten juist in het zicht en op beleefbare plekken worden gerealiseerd (provincie Drenthe, 2014) 4

6 5.2.2 Zonne-energie in De Wolden Zonne-energie kan worden toegepast op verschillende manieren waarbij vooral de schaalgrootte de impact op het landschap bepaalt. Kleine installaties op het erf zullen makkelijker in te passen zijn dan grote zonnevelden. Bij installaties op het erf kan onderscheid gemaakt worden tussen zonnepanelen op daken, of grondgebonden zonnepanelen. Middels de landelijke regeling vergunningvrij bouwen is het plaatsen van zonnepanelen op daken gereguleerd. Als het gaat om grootschalige energieopwekking middels zonnepanelen (bijv. zonnevelden) hebben we nog geen concreet beleid opgesteld, dit onderwerp biedt dus ruimte voor discussie. De Wolden staat bekend om haar landschappelijke kwaliteiten. Het is daarom van groot belang deze kwaliteiten te waarborgen en eventuele zonnevelden landschappelijk in te passen. Is het mogelijk om dit aan de hand van het LOK te doen, om zo eventueel geschikte landschapstypen aan te wijzen voor zonnevelden?. Verder zouden provinciale kaders m.b.t. zonnevelden als vertrekpunt kunnen dienen voor ontwikkelingen in De Wolden. Een mogelijkheid zou kunnen zijn dat grootschalige zonnevelden worden toegestaan mits de energie wordt afgenomen door inwoners / bedrijven binnen de Wolden. Op deze manier wordt ook zelfvoorziening gestimuleerd. Verder zou er over nagedacht kunnen worden om zonnepanelen ook mogelijk te maken in agrarisch gebied. Er kan tevens voor worden gekozen om lokaal opgezette projecten voorrang te geven, waarbij initiatiefnemers uit De Wolden gezamenlijk inzetten op duurzaamheid. Hierover meer in het nu volgende hoofdstuk Vergunningvrij bouwen De meeste zonne-energie installaties worden nog op het dak geplaatst, waarbij over het algemeen de regeling betreft het vergunningvrij bouwen van toepassing is. Op bepaalde voorwaarden mogen zonnepanelen meestal vergunningvrij op het dak worden geplaatst. Voor het plaatsen van zonnepanelen op rijksmonumenten, of binnen van rijkswege beschermde stadsgezichten/ dorpsgezichten geldt dat wel een omgevingsvergunning nodig is. Voor zonnepanelen op de grond (bijvoorbeeld in de achtertuin) moet er een omgevingsvergunning worden aangevraagd. Indien de plannen voor het plaatsen van zonnepanelen niet in aanmerking komen voor de regeling m.b.t. het vergunningvrij bouwen, moet een omgevingsvergunning worden aangevraagd bij de gemeente. De gemeente zal de aanvraag beoordelen op grond van het bestemmingsplan/de beheersverordening, het bouwbesluit en wanneer dit van toepassing is, de welstandsregels. Grondgebonden zonnepanelen zijn in onze gemeente mogelijk op bestemmingen als wonen en agrarisch bedrijf, op grond van de bouwregels uit het bestemmingsplan. Hierbij geldt wel dat deze binnen het bouwblok dienen te worden geplaatst. 5.3 Lokale Duurzame Energie-initiatieven Trends Sinds 2007 is er een sterke opkomst van lokale burgerinitiatieven waarbij plaatselijke verduurzaming centraal staat, deze worden Lokale Duurzame Energie- initiatieven (LDE s) genoemd. De bedrijfsvorm is meestal een coöperatie en vaak wordt er gezocht naar samenwerking met bedrijven, organisaties en lokale overheden. 5

7 De opkomst van LDE s passen in een brede maatschappelijke beweging waar burgers meer eigen initiatieven nemen en niet meer wachten op grote bedrijven of overheden om veranderingen te bewerkstelligen (Klopstra & Schuurs, 2013) Begin 2014 telde Nederland meer dan 100 energiecoöperaties die streven naar verduurzaming, dit zijn coöperaties waarbij hoofdzakelijk burgers de initiatiefnemers zijn (Elzenga & Schwencke, 2014). Ook in onze gemeente wordt door burgers actief ingezet op de verduurzaming van dorpen als Ruinerwold, Koekangerveld en Ansen. Bewoners worden hierbij geadviseerd en ondersteund door Stichting Samen Energie Neutraal. De gemeente ziet deze lokale initiatieven als een zeer positieve ontwikkeling. Een concreet project dat onderdeel is van deze burgerinitiatieven, is de plaatsing van enkele honderden zonnepanelen op een nieuwe stal in landgoed Rheebruggen. Dit project is een grote stap in de richting om Ansen in 2020 energieneutraal te maken. Als de ontwikkeling van dit soort projecten zich voortzet is het goed mogelijk dat er in de gemeente De Wolden steeds meer vraag komt naar locaties voor het grootschalig opwekken van energie, bijvoorbeeld in de vorm van zonnevelden. Provincie Drenthe geeft in haar omgevingsvisie het volgende aan over grondgebonden zonnepanelen in het buitengebied: Grondgebonden zonne-installaties buiten bestaand stedelijk gebied kunnen alleen dan op een positieve houding rekenen wanneer de initiatieven voorzien zijn van een breed maatschappelijk draagvlak en wanneer ze kunnen rekenen op betrokkenheid vanuit de directe omgeving. Bij maatschappelijke initiatieven die inhaken op noaberschap, menselijke maat en kleinschaligheid bijvoorbeeld in de vorm van lokale energiecoöperaties gaan we in samenspraak met de initiatiefnemers verkennen onder welke voorwaarden toepassing mogelijk is. (Provincie Drenthe, 2014) LDE s in De Wolden Met het oog op de opkomst van lokale Duurzame Energie- initiatieven, is het van belang om dit mee te nemen in de beleidsnotitie. Hierbij moeten we bepalen wat onze rol als gemeente is bij deze vorm van duurzame ontwikkeling. Tegenwoordig komen steeds meer initiatieven vanuit de samenleving waarbij het begrip overheidsparticipatie belangrijker wordt. Als gemeente geven we ook aan ruimte te willen geven aan initiatieven vanuit de inwoners, deze gedachte sluit erg aan bij het idee van Lokale Duurzame Initiatieven. Als er vanuit wordt gegaan dat er vanuit de samenleving steeds meer vraag komt naar locaties voor het grootschalig opwekken van energie (als gevolg van LDE s en de oprichting van nieuwe coöperaties) is het eveneens van belang dat wordt nagedacht over soort locaties waar dit mogelijk is. In Ansen wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van agrarische bedrijfsbebouwing, maar wat kunnen nog meer geschikte locaties zijn voor het grootschalig opwekken van zonne-energie? Hierover kan gediscussieerd worden. Naast zonnevelden zouden natuurlijk alle mogelijke vormen van duurzaamheid kunnen worden toegepast bij LDE s, het zou bijvoorbeeld ook om windenergie of warmteterugwinning kunnen gaan. Ook is het van belang om als gemeente na te denken over het belang van landschap in relatie tot duurzame initiatieven, hierbij speelt landschappelijke inpassing ook weer een nadrukkelijke rol. 5.4 Overige vormen duurzame energie Biomassa: In 2008 heeft de gemeenteraad de beleidsnotitie vastgesteld m.b.t. biovergistingsinstallaties. De essentie van dit beleid is dat vergistingsinstallaties binnen de agrarische bestemming toelaatbaar zijn mits er sprake is van een functionele relatie met het aanwezige agrarische bedrijf. De installaties moeten vallen onder categorie A,B of C van de handreiking 6

8 covergisting. Bij de herziening van ons bestemmingsplan Buitengebied, waarbij deze is omgezet naar een beheersverordening is het beleid m.b.t. biovergistingsinstallaties weer bekrachtigd. Hierdoor is het niet nodig om biomassa opnieuw mee te nemen bij het opstellen van nieuw beleid betreft de inpassing van duurzame energiebronnen. Ook het telen van gewassen (al dan niet ten behoeve van biovergisting) is geregeld via de beheersverordening Bodemenergie: Bodemenergie wordt niet specifiek meegenomen bij het ontwikkelen van beleid voor inpassing van alternatieve energiebronnen, omdat deze vorm van duurzame energie geen grote landschappelijke gevolgen met zich meebrengt. De huidige rijksregelgeving m.b.t. bodemenergie is op dit moment voldoende om het gebruik van bodemenergiesystemen te reguleren. Daarbij is Provincie Drenthe bezig met de realisatie van een Structuurvisie Ondergrond, dit beleid dient bij ons als uitgangspunt voor ontwikkelingen m.b.t. bodemenergie. Waterkrachtenergie: Waterkrachtenergie is een vorm van duurzame energie die zich vooral leent voor gebieden met grote vervalverschillen. Er wordt niet verwacht dat waterkrachtenergie een grote bijdrage gaat leveren aan de Nederlandse energietransitie (Ridderbos, 2014). Het is daarom niet nodig om dit als apart onderwerp te behandelen. 5.5 Conclusie: Samenvattend zijn de volgende aandachtspunten van belang bij de realisatie van de beleidsnotitie: Mogelijkheden voor kleine windmolens: Combinaties met bepaalde functies, bijvoorbeeld agrarische sector of bedrijventerreinen. Nieuwe vormen van windenergietoepassingen die niet per definitie de hoogte in gaan, welke mogelijkheden zijn er? Zijn grootschalige vormen van zonne-energie (zonnevelden) gewenst in de Wolden, zo ja: Onder welke voorwaarden? Wat kunnen geschikte locaties zijn? Hoe te anticiperen op lokale duurzame energie-initiatieven? Landschappelijke inpassing: Bij alle bovengenoemde aandachtspunten is het van belang om te onderzoeken hoe alternatieve energiebronnen landschappelijk kunnen worden ingepast in gemeente De Wolden. Zoals eerder genoemd zou het LOK uit 2012 gekoppeld kunnen worden aan de inpassing van alternatieve energiebronnen. 7

9 6. Communicatie/participatie Om tot een beleidsnotitie alternatieve energiebronnen te komen, is het van belang om inwoners en verschillende organisaties te betrekken bij de totstandkoming van de beleidsnotitie. Het gaat hier om een onderwerp dat in sommige gevallen gevoelig kan liggen (lokale impact op omgeving door grootschalige projecten). Het is daarom van belang om te peilen hoe inwoners tegen bepaalde aspecten aankijken, maar ook om de expertise van verschillende organisaties die zich bezighouden met duurzaamheid, te gebruiken. 1. Doel: Inwoners en relevante organisaties laten meedenken over het gebruik van alternatieve energiebronnen in gemeente De Wolden. In samenspraak kan worden bepaald waar kansen liggen in de gemeente, of waar zich juist knelpunten bevinden. 2. Actoren: Intern: College, gemeenteraad, beleidsmakers. Externe partijen zijn belanghebbende bewoners en partijen die zich met duurzaamheid en landschap bezighouden. De volgende partijen worden betrokken bij de totstandkoming van de beleidsnotitie: - Dorpsbelangen - Raadsleden - Natuur en Milieufederatie Drenthe - Samen Energie Neutraal - Reestdalenergie - LTO - Kerngroep natuur en milieu Werkwijze Inwoners en organisaties worden geïnformeerd over het feit dat de gemeente een beleidsnotitie alternatieve energiebronnen wil realiseren. Daarnaast adviseren de bovengenoemde partijen over de inpassing van alternatieve energiebronnen in de gemeente. Het organiseren van workshops zou hiervoor geschikt kunnen zijn. Verder wordt de beleidsnotitie middels de gebruikelijk manier ter inzage gelegd waarop eenieder een inspraakreactie kan geven. 3. Kansen en bedreigingen, sterktes en zwaktes: Kansen: Actieve en positieve houding vanuit inwoners en organisaties. Bedreigingen: Weinig belangstelling om mee te denken over het onderwerp (te breed onderwerp). Meningen die zodanig uiteenlopen dat er geen eenduidige richting kan worden gekozen. (not in my backyard) Sterktes: Veel draagvlak creëren voor de beleidsnotitie. Zwaktes: Geen garantie op concrete uitkomsten, te breed, iedereen heeft eigen belangen. 4. Invloed van deelnemers: Genoemde partijen: Advisering Inwoners: Informeren en raadplegen 5. Communicatieboodschap: Hoe ziet u alternatieve energiebronnen een plek krijgen in het landschap van De Wolden? Middelen: - Persberichten - Uitnodiging/flyer 8

10 - Werkatelier/workshops 6. Financieel: de kosten worden geschat op ongeveer 2000 euro (afhuren zaal en inhuren externe gespreksleider). De kosten worden gedekt middels het reguliere budget vanuit Structuur- en bestemmingsplannen en Lucht, water en energiebeheer. Dit is kortgesloten met de budgethouders. 9