EEN GOED BEGIN, MAAR HET KAN NOG ZEKER BETER

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "EEN GOED BEGIN, MAAR HET KAN NOG ZEKER BETER"

Transcriptie

1 Financial accounting AFM onderzoek naar Integrated Reporting: EEN GOED BEGIN, MAAR HET KAN NOG ZEKER BETER De IIRC kwam eerder dit jaar met een concept-raamwerk voor het verbeteren van de kwaliteit van de jaarverslaggeving. Integrated Reporting met voor de gebruiker relevante informatie is het toverwoord. Uit een nulmeting die de Autoriteit Financiële Markten uitvoerde onder beursgenoteerde ondernemingen blijkt dat Integrated Reporting nog lang niet volwassen is. De auteurs gaan in op de criteria waaraan een jaarverslag moet voldoen om te kunnen spreken van werkelijk Integrated Reporting. DOOR MOHAMED EL HARCHAOUI EN FERDY VAN BEEST In april 2013 is een concept-raamwerk voor Integrated Reporting uitgebracht door de International Integrated Reporting Council (IIRC, 2013). (In dit artikel spreken we consequent over Integrated Reporting. Dit is analoog aan het gebruik van de term geïntegreerde verslaggeving, zoals gebruikt in het AFM-rapport.) Dit concept krijgt naar verwachting eind 2013 zijn definitieve vorm. Het doel is om de kwaliteit van de jaarverslaggeving te verbeteren door zowel het opnemen van financiële als niet-financiële informatie op een geïntegreerde manier. In dit artikel bespreken we de belangrijkste conclusies van het AFM-onderzoek (AFM, 2013a). De belangrijkste conclusie is dat beursgenoteerde ondernemingen al een eind op weg zijn met niet-financiële verslaggeving, maar voor echte Integrated Reporting moeten ze nog flinke stappen zetten om vooral de transparantie en onderbouwing te verbeteren. Dit artikel is niet alleen interessant voor financiële functionarissen van beursgenoteerde ondernemingen en beleggers die gebaat zijn bij meer informatieve rapportages, maar kan ook een bijdrage leveren aan de kwaliteit van rapportages van middelgrote en kleine ondernemingen. Inleiding Eerder schreef Van Beest al een artikel in FC over de bijdrage van toezicht op de uiteindelijke kwaliteit van financiële verslaggeving (Van Beest, 2012). Dit artikel gaat over Integrated Reporting. Kieft gaf in een ander artikel in dit tijdschrift een goed overzicht van de achtergrond ervan, maar hij gaf tegelijkertijd aan dat er weerstand kan zijn tegen meer volledige transparantie (Kieft, 2013). In het verleden werd de AFM weleens verweten te veel reactief te werken en alleen aan te geven wat niet goed gaat op het niveau van individuele verslaggevingsstandaarden. Met deze rapportage wil de AFM vooruitkijken en de resultaten tonen van een nulmeting voor Integrated Reporting. We bespreken eerst de aanleiding voor het onderzoek en geven daarna de nodige achtergrondinformatie. Aanleiding De aanleiding voor het themaonderzoek van de AFM is de ontwikkeling naar Integrated Reporting in de externe verslaggeving van beursgenoteerde ondernemingen en de wensen van gebruikers voor meer niet-financiële verslaggeving. Integrated Reporting is een vorm van jaarverslaggeving die ondernemingen in staat stelt om te communiceren over het verband tussen de strategie, governance, prestaties en vooruitzichten enerzijds en de sociale, economische en milieucontext waarin de onderneming opereert anderzijds. Kieft (2013) wijst op het discussierapport van de IIRC, waaruit blijkt dat Integrated Reporting focust op een compact verslag, primair gericht op investeerders, waarbij een overzicht wordt gegeven van het bedrijfsmodel en de waardecreatie op zowel financieel als niet-financieel gebied. 30 DECEMBER 2013

2 Het waardecreërende vermogen van een onderneming wordt niet alleen bepaald door de netto activa op de balans, maar vooral ook door factoren die niet direct financieel meetbaar zijn, zoals de betrokkenheid van werknemers en de benutting van natuurlijke hulpbronnen. Integrated Reporting verschaft meer inzicht in de werkelijke waarde van een onderneming en de gevolgen van de uitvoering van de ondernemingsstrategie op korte, middellange en lange termijn. Integrated Reporting heeft als doel de transparantie in de verslaggeving te vergroten en gaat daarmee hand in hand met de strategische doelstelling van de AFM om financiële markten eerlijk en efficiënt te laten functioneren. Het is een relatief nieuw concept en is nog volop in beweging. De verwachting is dat deze vorm van verslaggeving voor beleggers en andere stakeholders zich de komende jaren gaat ontwikkelen tot de belangrijkste informatiebron over het reilen en zeilen van een onderneming. Het sluit daarmee zeer nadrukkelijk aan op de maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dit kan positief bijdragen aan het merk en de reputatie van de ondernemingen. Van handhaving kan pas sprake zijn als Integrated Reporting meer volwassen is in welke mate beursgenoteerde ondernemingen Integrated Reporting in hun huidige verslaggeving toepassen. IIRC Consultation Draft Het raamwerk van de IIRC benadrukt dat het een principlesbased visie is op Integrated Reporting. Dit is in lijn met de trend van cutting the clutter, waarbij de focus binnen een jaarverslag moet liggen op de kernwaarden van de organisatie en de belangrijkste facetten binnen het jaarverslag. Van belang is dat voor de gebruiker relevante informatie wordt opgenomen. Dit betekent niet altijd meer informatie opnemen, maar het gaat juist om betere informatie: beknopt en ondernemingsspecifiek. Het IIRC-raamwerk bespreekt welke vragen een integrated report zou moeten beantwoorden: ~ organizational overview and external environment: wat doet de organisatie en hoe gaat zij om met de omgeving waarbinnen ze opereert? ~ governance: hoe helpt de governancestructuur bij het creëren van waarde voor de organisatie? ~ opportunities and risks: wat zijn de specifieke kansen en risico s voor het creëren van waarde op korte, middellange en lange termijn? ~ strategy and resource allocation: waar wil de organisatie naartoe en hoe denkt ze daar te komen? ~ businessmodel: wat is het businessmodel dat ondernemingen willen bereiken? ~ performance: in welke mate bereikt de organisatie haar ge- De AFM beschouwt het goed voorbereid zijn op het proces van toekomstige veranderingen in corporate reporting als een onderdeel van het toezicht op de kapitaalmarkten. Ook ondersteunt ze het concept van Integrated Reporting, omdat dit een middel is voor ondernemingen om meer relevante informatie te verstrekken aan de beleggers en andere stakeholders. De AFM vindt Integrated Reporting een belangrijke ontwikkeling in de externe verslaggeving die ondernemingen in staat stelt waardecreatie te bewerkstelligen via de externe rapportage. Ze is van mening dat marktpartijen de leiding moeten nemen bij de verdere ontwikkeling en vormgeving ervan, waarbij de rol van toezichthouders in deze fase beperkt is tot het stimuleren van de ontwikkeling van geïntegreerde verslagen. Van handhaving kan pas sprake zijn als Integrated Reporting meer volwassen is. De resultaten van dit onderzoek worden door de AFM gezien als nulmeting, waarbij het doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen CONSISTENCY AND COMPARABILITY RELIABILITY AND COMPLETENESS Figuur 1 OPPORTUNITIES AND RISKS STRATEGIC FOCUS AND FUTURE ORIENTATION ORGANIZATIONAL OVERVIEW AND EXTERNAL ENVIRONMENT PERFORMANCE BUSINESS MODEL GOVERNANCE FUTURE OUTLOOK MATERIALITY AND CONCISENESS Leidende principes en contentelementen CONNECTIVITY OF INFORMATION STRATEGY AND RESOURCE ALLOCATION STAKEHOLDER RESPONSIVENESS DECEMBER

3 stelde doelstellingen en wat is het effect op haar kapitaal? ~ future outlook: welke uitdagingen en onzekerheden kan de organisatie in de toekomst tegemoet zien en welk potentieel effect heeft dat op het businessmodel? Financial Integrated Reporting gaat dus over een veel breder perspectief dan puur financiële verslaggeving. Het behelst een totale weergave van de verwachtingen van de organisatie, het verleden, het heden en de toekomst. De resources die hiervoor nodig zijn, worden in het IIRC-raamwerk schematisch weergegeven (IIRC, 2013, p. 13) (zie ook figuur 2). Naast het financiële kapitaal en het materiële kapitaal van de organisatie gaat het dus nadrukkelijk ook om het menselijk kapitaal. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen intellectual, waarbij het enerzijds draait om de kennis van de organisatie met in achtneming van patenten, licenties, enz. en anderzijds om human, waarbij het gaat om de competenties en het innovatief vermogen van het personeel van de organisatie. Ook hierbij wordt de organisatie, en daarmee samenhangend Integrated Reporting, veel breder gezien dan puur financieel. Vervolgens gaat het IIRC-raamwerk in op guiding principles en content elements voor Integrated Reporting. Deze elementen weerspiegelen de informatiecontent die volgens de IIRC opgenomen moet worden in een integrated report. Aangezien dit in het artikel van Kieft (2013) al is besproken, hier nog slechts een kort overzicht: Al met al is de AFM tevreden met de eerste poging voor het beschrijven van Integrated Reporting Guiding principles: ~ strategic focus and future orientation: het verslag moet inzicht bieden in de strategische doelstellingen teneinde waarde te creëren; ~ connectivity of information: het verslag moet inzicht bieden in de verbanden tussen het bedrijfsmodel en de extern te gebruiken bronnen; ~ stakeholders responsiveness: het verslag moet aansluiten op de gerechtvaardigde informatiebehoeften van belanghebbenden; ~ materiality and conciseness: de geboden informatie moet kernachtig en materieel zijn ten aanzien van het proces van waardecreatie; ~ reliability and completeness: een integrated report moet alle materiële informatie, zowel positief als negatief, opnemen in het rapport; Intellectual Manufactured Social and relationship Natural Human Figuur 2 Schematische weergave van benodigde middelen voor integrated reporting ~ consistency and comparability: er moet consistentie worden betracht door het hele rapport en daarnaast dient de informatie vergelijkbaar te zijn met andere organisaties. De content elements moeten vervolgens aansluiten bij de behoeften van de gebruikers van een integrated report om de eerder gestelde vragen te kunnen beantwoorden. De vijf leidende beginselen dienen dus in ieder geval in te gaan op het bedrijfsmodel, de organisatiecontext, de strategische doelstellingen, alsmede op de governance- en beloningsstructuur van de organisatie. De guiding principles en content elements zijn opgenomen in figuur 1. Comment letter AFM De AFM heeft een comment letter (AFM, 2013b) geschreven naar aanleiding van de IIRC Consultation Draft. Ze geeft hierin aan positief te staan ten opzichte van het raamwerk, maar is soms kritisch over de toepasbaarheid en mogelijke effecten voor bijvoorbeeld vergelijkbaarheid van integrated reports: The requirements of the Draft Framework are principlesbased. The AFM supports the principles-based approach, which will encourage companies to tell their individual and unique story of value creation. It also will help avoiding a checking the box mentality in applying Integrated Reporting. However, the AFM would like to point out that guiding principles might impose a risk that organizations present themselves in a favorable position by making a biased assessment of whether a matter is material, and possibly mislead stakeholder s perceptions. Nonetheless, the AFM is of the opi- 32 DECEMBER 2013

4 nion that this first draft of the Draft Framework provides a solid starting point for integrated corporate reporting. Al met al is de AFM tevreden met de eerste poging voor het beschrijven van Integrated Reporting. Wel blijft ze waakzaam bij de toepassing van de verschillende onderdelen. Zo kunnen principles-based uitgangspunten voor materialiteit gebruikt Bedrijven zijn erg voorzichtig met uitspraken over de toekomst worden om meer positieve dan negatieve componenten te bespreken, terwijl deze nu juist in evenwicht dienen te zijn. De brief, alsmede ook andere comment letters, kan worden teruggelezen op de site van de IIRC ( Resultaten AFM onderzoek: nulmeting Voor het themaonderzoek heeft de AFM de jaarverslagen over het boekjaar 2012 bekeken van 41 ondernemingen die in Nederland onder toezicht staan en waarvan de aandelen per 31 december 2012 tot de handel op Euronext Amsterdam zijn toegelaten. De ondernemingen zijn verdeeld over de AEX (11), AMX (10), ASCX (10) en de overige lokaal genoteerde ondernemingen (10). Het conceptraamwerk van de IIRC is als normenkader gehanteerd bij de uitvoering van het onderzoek. Daarnaast hebben we met acht stakeholders (gebruikers, verschaffers en controleurs) voorafgaand aan het onderzoek interviews afgenomen over Integrated Reporting. De input uit deze interviews is door de AFM gebruikt voor de inrichting van haar onderzoek. De boodschap is less is more in plaats van more is better De rapportage van niet-financiële informatie kan aan kwaliteit winnen op het gebied van relevantie, beknoptheid, toegankelijkheid en samenhang. Veel ondernemingen zien het belang van het rapporteren over niet-financiële informatie in en zijn aan het experimenteren geslagen. Dit is zichtbaar in de verschillende vormen waarin nietfinanciële informatie wordt gerapporteerd. Vooral de AEX-ondernemingen nemen hierin het voortouw. Zoals we verder in dit artikel zullen zien, scoren de AEX-ondernemingen op alle kenmerken van Integrated Reporting beter dan de rest. De lokale ondernemingen (overige genoteerde bedrijven) scoren het laagst op deze onderdelen. AMX- en ASCX-ondernemingen scoren gemiddeld, echter met grote onderlinge verschillen. In het onderzoek is de AFM twee ondernemingen tegengekomen die een jaarverslag publiceren dat ze integrated report noemen. Vijf andere ondernemingen benoemen dit niet expliciet, maar hun rapporten bevatten veel elementen die in het IIRC-raamwerk worden behandeld. De strategie, doelstellingen, activiteiten, financiële en niet-financiële informatie, stakeholdersdialoog, risico s en kansen en bestuursbeloning worden uitvoerig en in samenhang besproken. Daarnaast zien we dat deze ondernemingen het concept van integrated thinking omarmen, dat aan de basis ligt van Integrated Reporting. Met integrated thinking legt de onderneming een relatie tussen de strategie, economische context, milieu, sociale omgeving, risico s en kansen. Dat heeft tot doel waarde te creëren op (middel)lange termijn. De ondernemingen die al ver zijn op het gebied van Integrated Reporting hebben alle een historie in het rapporteren van niet-financiële informatie en kunnen met recht voorlopers genoemd worden. Integrated Reporting is meer dan alleen het uitbrengen van een verslag met financiële én niet-financiële informatie. De AFM is in het onderzoek diverse ondernemingen tegengekomen die duurzaamheidsinformatie in de financiële verslaggeving hebben opgenomen en hierdoor aangeven een integrated report uitgebracht te hebben. Het zal duidelijk zijn dat dit niet is wat het concept beoogt. Ruim 20 procent van de ondernemingen publiceert een apart duurzaamheids- of MVO-verslag. Ongeveer de helft hiervan zijn ondernemingen uit de AEX. Het aantal ondernemingen uit de andere indexen is gelijkelijk verdeeld. Verder heeft de AFM geconstateerd dat ruim de helft van de ondernemingen onderdelen van de niet-financiële informatie opstelt op basis van de internationale standaard voor duurzaamheidsverslaggeving van het Global Reporting Initiative (GRI). Andere veelvoorkomende verwijzingen naar (inter) nationale normen zijn bijvoorbeeld de principes van het UN Global Compact, ISO Milieumanagement, het Green House Gas-protocol, de transparantiebenchmark van Economische Zaken en de CO 2 -prestatieladder. De omvang van het directieverslag in relatie tot het jaarverslag verschilt per onderneming, maar is vaak relatief groot. In veel gevallen beslaat het directieverslag ongeveer de helft van de totale verslaggeving. Vooral de jaarverslagen van de AEX- en AMX-ondernemingen zijn omvangrijk, tot wel 400 pagina s lang. De AFM heeft vastgesteld dat uitgebreide uiteenzettingen over de onderneming, de activiteiten, foto s en herhaling van informatie en het soms integraal opnemen van het separaat gepubliceerde duurzaamheids- of MVO-verslag hier debet aan zijn. Dit soort zaken maken de jaarverslagen onnodig omvangrijk, ontoegankelijk en onoverzichtelijk. Beknoptheid, relevantie, leesbaarheid en samenhang zijn be- DECEMBER

5 langrijke onderwerpen binnen Integrated Reporting. Het liefst willen de stakeholders die wij geïnterviewd hebben een beknopt verslag zien met alleen relevante informatie. De boodschap is less is more in plaats van de huidige situatie van more is better. Volgens het IIRC-raamwerk dient alleen materiële informatie gerapporteerd te worden: onderwerpen die echt belangrijk zijn voor de onderneming. Hiermee kan het rapport beknopt en overzichtelijk blijven. Een hulpmiddel om dit te realiseren is een materialiteitsanalyse die een onderneming opstelt in samenspraak met haar stakeholders. Ondernemingen moeten een vorm zien te vinden waarin ze enerzijds voldoen aan de wettelijke verplichtingen (directieverslag, jaarrekening en overige gegevens) die voornamelijk financieel georiënteerd zijn en anderzijds relevante, samenhangende en beknopte (niet-)financiële informatie rapporteren. Een kleine minderheid van de ondernemingen (15%) laat de niet-financiële informatie expliciet beoordelen door een accountant. In alle gevallen zijn de verklaringen afgegeven door een accountant van een Big 4-kantoor (KPMG, PWC, EY en Deloitte). AEX-ondernemingen scoren op alle kenmerken van Integrated Reporting beter dan de rest De ondernemingen geven inzicht in missie, activiteiten en markten; informatie over verdienmodel en risicohouding kan beter. De AFM heeft gekeken in hoeverre informatie is gegeven over wat de onderneming doet en hoe zij waarde creëert en behoudt zowel op korte, middellange als lange termijn. Aspecten die daarbij zijn beoordeeld zijn de missie, inzicht in de activiteiten, markten, producten en diensten, verdienmodel, value drivers en houding tegenover risico s en kansen. Vrijwel alle ondernemingen geven informatie over hun missie, inzicht in de activiteiten, markten, producten en diensten. Wat betreft het verdienmodel, value drivers en houding ten opzichte van de risico s is dat met ruim 65 procent een stuk lager. Weinig ondernemingen geven de relatie weer tussen strategie, businessmodel en value drivers. De AEX-ondernemingen scoren op dit onderdeel het hoogst en de lokaal genoteerde ondernemingen het laagst. De overgrote meerderheid van de ondernemingen geeft een beschrijving van de strategie en strategie-uitvoering; het kwantificeren en doorvertalen naar kpi s is een aandachtspunt. De AFM heeft gekeken in hoeverre informatie is gegeven over wat de onderneming doet, waar ze naartoe wil en hoe zij dit wil gaan doen. Beleggers zijn erg geïnteresseerd in de strategie van de onderneming en de uitvoering ervan, waarmee ze in staat zijn de (langetermijn)waardecreatie te beoordelen. Ruim driekwart van de ondernemingen rapporteert doelstellingen en de gekozen strategie om deze te bereiken. Ook hier scoren de AEX-ondernemingen het best. Vrijwel alle AEX-ondernemingen geven een uiteenzetting over de strategische doelstellingen. Bij de andere beursgenoteerde ondernemingen is dat met circa 80 procent eveneens hoog. Minder dan de helft van alle ondernemingen kwantificeert de financiële doelstellingen en heeft deze doorvertaald naar kpi s. Hier zijn de verschillen wel groot tussen de indexen. AEX-ondernemingen scoren het hoogst met ruim 80 procent en lokaal genoteerde ondernemingen het laagst met 30 procent. AMX en ASCX schommelen rond de 40 en 50 procent. Waar sprake is van kwantificering van strategische doelstellingen betreft het vrijwel altijd financiële doelstellingen. Hoewel de strategie over het algemeen duidelijk wordt beschreven, is het een gemiste kans dat het grootste deel van de ondernemingen de strategie niet doorvertaalt naar kpi s die van waarde zijn voor de gebruikers. Met deze informatie zijn de gebruikers beter in staat om de prestaties van de ondernemingen te beoordelen. De AFM heeft geconstateerd dat het voor de gebruiker nog niet eenvoudig is om de verbanden te leggen tussen strategie, beleid en doelstellingen enerzijds en behaalde en verwachte prestaties anderzijds. Minder dan de helft van de ondernemingen vermeldt de prestaties afgezet tegen de doelstellingen. De gerapporteerde kengetallen zijn vaak algemeen van aard. Financiële kengetallen zijn veelal omzet, brutowinst, bedrijfsresultaat, EBIT(D)A, kosten, operationele kasstroom en solvabiliteit. Ten aanzien van milieu wordt bijvoorbeeld CO 2 -uitstoot, papierverbruik, energieverbruik, waterverbruik en afval gerapporteerd. Wat personeel betreft worden medewerkersbetrokkenheid en -tevredenheid, ziekteverzuim, opleiding en training en de verhouding man/vrouw gerapporteerd. Het aantal kengetallen dat wordt gerapporteerd verschilt per onderneming en varieert van één enkel kengetal tot meer dan tien. Hoewel ondernemingen al deze kengetallen rapporteren, is vaak niet duidelijk in hoeverre dit echt kpi s zijn. Gebruikers willen inzicht hebben in de strategische kpi s die de ondernemingsleiding hanteert bij het managen van de onderneming. Een kleine twee derde van de ondernemingen rapporteert de belangrijkste negatieve en positieve externe factoren die invloed hebben op de prestatie van de onderneming. De negatieve factoren worden iets vaker gerapporteerd dan de posi- 34 DECEMBER 2013

6 tieve. Ruim de helft van de ondernemingen geeft een visie op belangrijke economische, milieu- en sociale factoren. Alle ondernemingen rapporteren over governance en risico s, maar informatie over tone at the top, cultuur, competenties en beloning van het management kan fors beter. Alle ondernemingen geven informatie over governance. Dit is niet verbazingwekkend omdat beursgenoteerde ondernemingen de corporategovernancecode moeten naleven. Vanwege het pas-toe-of-leg-uitprincipe worden vaak standaardteksten gebruikt. De informatieve waarde van de governanceparagraaf is hierdoor beperkt en vormt een geïsoleerd onderdeel binnen het jaarverslag. Weinig ondernemingen geven de relatie weer tussen strategie, businessmodel en value drivers Minder dan de helft van de ondernemingen geeft informatie over het strategisch beslissingsproces. Slechts 30 procent van de ondernemingen geeft informatie over de tone at the top en de cultuur binnen de onderneming. Ongeveer de helft van de ondernemingen geeft informatie over stakeholders. Deze informatie is vaak oppervlakkig en is niet meer dan de vermelding dat de onderneming in dialoog is met de diverse stakeholders. Inzicht in wie deze stakeholders zijn en de kwesties die met hen zijn besproken, ontbreekt vaak. Een klein deel van de ondernemingen geeft informatie waaruit gebruikers een mening kunnen vormen over de competenties van het management in relatie tot de activiteiten. Op dit onderdeel zijn nog belangrijke verbeteringen mogelijk door informatie te geven over een bredere managementlaag. Tevens kunnen ondernemingen inzicht geven in hoe de managers elkaar aanvullen en informatie geven waaruit blijkt dat dit het juiste managementteam is in de huidige ontwikkelingsfase van de onderneming. De informatie die gegeven wordt over de raad van bestuur en de raad van commissarissen, bestaat vaak uit niet meer dan een beknopte opsomming van (neven)functies. Ten aanzien van het beloningsbeleid van bestuurders is het vaak duidelijk dat de variabele beloning mede gebaseerd is op andere dan financiële criteria. Het is echter niet altijd duidelijk in hoeverre milieu en sociale maatstaven meetellen in de criteria. De transparantie over niet-financiële maatstaven in de beloning van het topmanagement is beperkt. Daarnaast heeft de commissie Corporate Governance (Commissie- Streppel, 2013) gereflecteerd op de verslaggeving over remuneratie, waarbij deze als nodeloos complex werd bestempeld. Vrijwel alle ondernemingen rapporteren over significante risico s. Ruim 70 procent rapporteert ook over significante kansen. Hoe de risico s zijn geïdentificeerd wordt eveneens door 70 procent uiteengezet. Ruim 80 procent van de ondernemingen rapporteert hoe risico s worden gemonitord, inclusief de mitigerende maatregelen. De relatie tussen risico s en het waardecreërend vermogen van de onderneming wordt slechts in enkele jaarverslagen gelegd. Geen van de ondernemingen geeft kwantitatieve informatie ter ondersteuning van de opgenomen risico s. Ruim 30 procent maakt verder melding van significante wet- en regelgeving. Toekomstgerichte informatie is te algemeen en nauwelijks onderbouwd met externe bronnen. In haar onderzoek heeft de AFM verder gekeken in hoeverre de ondernemingen informatie geven over toekomstige kansen, onzekerheden en uitdagingen. Het gaat hier om informatie over de manier waarop de organisatie toekomstige uitdagingen gaat aanpakken en hoe zij omgaat met korte- en langetermijnverwachtingen, alsmede welke impact dit heeft op haar businessmodel en prestaties. Deze informatie is nuttig voor gebruikers om de business en de strategie van de onderneming om duurzame waardecreatie te realiseren beter te begrijpen. Meer dan de helft van de ondernemingen neemt toekomstgerichte informatie op. De focus ervan is echter primair gericht op het komende boekjaar in plaats van op de middellange en lange termijn. Bedrijven zijn erg voorzichtig met uitspraken over de toekomst. Ze vervallen veelal in economische algemeenheden en geven weinig ondernemingsspecifieke informatie. Slechts in enkele gevallen is de gegeven informatie onderbouwd met externe informatiebronnen. Een minderheid van de ondernemingen geeft concrete verwachtingen voor het komende jaar. Een ruime meerderheid geeft informatie over trends en markten. Slechts een klein deel geeft informatie over concurrenten. Ook op dit onderdeel kunnen de ondernemingen een grote verbeterslag maken door specifiekere informatie te geven over de toekomstige uitdagingen en hun aanpak daarvan. De indruk bestaat dat deze informatie intern aanwezig is, maar dat ondernemingen gereserveerd zijn in het delen van deze informatie via de jaarlijkse verslaggeving. Dit is in lijn met de eerdere conclusies van Kieft (2013). Wij hebben overigens van de geïnterviewde stakeholders begrepen dat deze informatie vaak wel op analistenbijeenkomsten en roadshows aanwezig is. Het zou een bijdrage leveren aan een eerlijke en transparante markt als deze informatie in het jaarverslag wordt opgenomen, zodat iedere stakeholder er kennis van kan nemen. De logica om het achter te houden in de verslaggeving ontgaat de AFM. Conclusie en follow-up Het doel van het IIRC-raamwerk is het verbeteren van de kwaliteit van de jaarverslaggeving door het opnemen van zo- DECEMBER

7 wel financiële als niet-financiële informatie op een geïntegreerde manier. Op basis van het uitgevoerde themaonderzoek naar Integrated Reporting bij 41 beursgenoteerde ondernemingen komt de AFM tot de volgende conclusies: ~ De rapportage van niet-financiële informatie kan aan kwaliteit winnen op het vlak van relevantie, beknoptheid, toegankelijkheid en samenhang. ~ De ondernemingen geven inzicht in missie, activiteiten en markten; informatie over verdienmodel en risicohouding kan beter. ~ De overgrote meerderheid van de ondernemingen geeft een beschrijving van de strategie en strategie-uitvoering; het kwantificeren en doorvertalen naar kpi s is echter een aandachtspunt. ~ Alle ondernemingen rapporteren over governance en risico s; maar informatie over tone at the top, cultuur, competenties en beloning van het management kan fors beter. ~ Toekomstgerichte informatie is te algemeen en nauwelijks onderbouwd met externe bronnen. Gebruikers willen inzicht hebben in de strategische kpi s De AFM-agenda van 2014 vermeldt het volgende over Integrated Reporting: De AFM bevordert de ontwikkeling naar een verslaggevingsysteem van geïntegreerde verslaggeving op de lange termijn. Hierbij geven ondernemingen zowel hun strategie als de financiële en niet-financiële prestaties geïntegreerd weer. Het huidige model van verslaggeving richt zich voornamelijk op slechts de financiële prestaties en positie. Dit model heeft beperkte mogelijkheden om te communiceren over niet-financiële factoren, welke eveneens relevant zijn voor het behalen van de ondernemingsdoelstellingen en de waardeontwikkeling van een onderneming op langere termijn. Verder geeft een geïntegreerd verslag een beter inzicht in het risicoprofiel, de afhankelijkheden en de continuïteit in de bedrijfsvoering. Deze bredere focus en geïntegreerde verantwoording zal naar verwachting ook herkenbaar zijn in de wijze van aansturing van en prioritering binnen een onderneming. In haar volgende onderzoek, een t1-meting, blijft de AFM de focus en ontwikkeling van Integrated Reporting actief volgen en stimuleert ze ondernemingen om een geïntegreerd rapport te ontwikkelen. Literatuur ~ Autoriteit Financiële Markten (2013a). Beursgenoteerde ondernemingen en geïntegreerde verslaggeving, Themaonderzoek financiële verslaggeving 2013, www. afm.nl/~/media/files/fin-verslag/2013/themaonderzoeken-fv/integrated-reporting.ashx. ~ Autoriteit Financiële Markten (2013b). AFM response to the Consultation Draft of the International <IR> Framework, comment letter, ~ Beest, F. van (2012). Cost benefit analysis: Toezicht heeft nut, Finance Control, nr. 3, p ~ International Integrated Reporting Council (2013). Consultation Draft of the International <IR> Framework, Integrated Reporting, tent/uploads/consultation-draft/consultation-draft-of-the-internationalir- Framework.pdf. ~ Kieft, R. (2013). Integrated reporting, Menselijk en intellectueel kapitaal, Finance Control, nr. 3, p ~ Streppel, J. (2013). Monitoring Commissie Corporate Governance Code. Corporate Governance in beweging, mccg.nl/download/?id%3d2199. Dr. Ferdy van Beest is Senior Toezichthouder bij de AFM, alsmede Assistant Professor op de Nyenrode Business Universiteit. Mohamed El Harchaoui RA is Toezichthouder bij de AFM en is projectleider Integrated Reporting. 36 DECEMBER 2013

Beursgenoteerde ondernemingen en geïntegreerde verslaggeving. Toezicht Financiële Verslaggeving

Beursgenoteerde ondernemingen en geïntegreerde verslaggeving. Toezicht Financiële Verslaggeving Beursgenoteerde ondernemingen en geïntegreerde verslaggeving Toezicht Financiële Verslaggeving Oktober 2013 Inhoudsopgave 1 Managementsamenvatting 4 2 Aanleiding, doelstellingen en populatie 7 3 Belangrijkste

Nadere informatie

INTEGRATED REPORTING. Ondernemingen worden als verschaffers van informatie in. Menselijk en intellectueel kapitaal

INTEGRATED REPORTING. Ondernemingen worden als verschaffers van informatie in. Menselijk en intellectueel kapitaal Financial accounting Menselijk en intellectueel kapitaal INTEGRATED REPORTING Grote organisaties, accountants, beleggers en regelgevers werken in de International Integrated Reporting Council al enige

Nadere informatie

Themaonderzoek 2011 Winst per aandeel (IAS 33)

Themaonderzoek 2011 Winst per aandeel (IAS 33) Themaonderzoek 2011 Winst per aandeel (IAS 33) Toezicht Financiële Verslaggeving 27 oktober 2011 Autoriteit Financiële Markten De AFM bevordert eerlijke en transparante financiële markten. Wij zijn de

Nadere informatie

NBA Waardecreatie, Integrated Thinking en Integrated Reporting. 17 januari 2017 Paul Hurks

NBA Waardecreatie, Integrated Thinking en Integrated Reporting. 17 januari 2017 Paul Hurks NBA Waardecreatie, Integrated Thinking en Integrated Reporting 17 januari 2017 Paul Hurks NBA Wat is IR? Eccles at al. NBA Wat is IR? Eccles at al. NBA Wat is IR? Welke informatie is voor

Nadere informatie

Hoe groot was de appetite voor risk appetite?

Hoe groot was de appetite voor risk appetite? Hoe groot was de appetite voor risk appetite? Hoe groot was de appetite voor risk appetite? In 2016 zijn de eerste bestuursverslagen gepubliceerd waarin ondernemingen de nieuwe RJ vereisten ten aanzien

Nadere informatie

Alternatieve financiële prestatie-indicatoren. Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving

Alternatieve financiële prestatie-indicatoren. Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving Alternatieve financiële prestatie-indicatoren Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving April 2014 Inhoudsopgave 1 Conclusie en samenvatting 4 2 Doelstellingen, onderzoeksopzet en definiëring

Nadere informatie

Ervaringen met GRI en CO2-Prestatieladder. 14 december 2011

Ervaringen met GRI en CO2-Prestatieladder. 14 december 2011 Ervaringen met GRI en CO2-Prestatieladder 14 december 2011 Overzicht presentatie Intro VGG Communicatie en organisatie GRI en Jaarbeeld CO2 en Prestatieladder Transparantiebenchmark Aanbestedingen Slide

Nadere informatie

Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants t.a.v. Adviescollege voor Beroepsreglementeting Postbus 7984 1008 AD AMSTERDAM

Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants t.a.v. Adviescollege voor Beroepsreglementeting Postbus 7984 1008 AD AMSTERDAM E Ernst & Young Accountants LLP Telt +31 88 407 1000 Boompjes 258 Faxt +31 88407 8970 3011 XZ Rotterdam, Netherlands ey.corn Postbus 2295 3000 CG Rotterdam, Netherlands Nederlandse Beroepsorganisatie van

Nadere informatie

Prof dr Philip Wallage 2 JUNI 2010 AMSTERDAM SEMINAR EUMEDION, NIVRA EN VBA

Prof dr Philip Wallage 2 JUNI 2010 AMSTERDAM SEMINAR EUMEDION, NIVRA EN VBA Wat is de feitelijke rol van de accountant ten aanzien van het jaarverslag en elders opgenomen niet financiële informatie? In hoeverre matcht deze rol met de verwachtingen van beleggers? Prof dr Philip

Nadere informatie

07 July 2015 GRI G4 Workshop

07 July 2015 GRI G4 Workshop 07 July 2015 GRI G4 Workshop Workshop Integrated Reporting Hugo Hollander 19 June 2015 Programma Wat is integrated reporting? Andere vormen van reporting waaronder Integrated Reporting Kapitaal van de

Nadere informatie

De benchmark geanalyseerd

De benchmark geanalyseerd Datum 21-05-2015 1 De benchmark geanalyseerd Master studies naar de uitkomsten van de Transparantie Benchmark Allard Hibma MSc Prof. dr. Dick de Waard Datum 21-05-2015 2 Agenda Introductie Toelichting

Nadere informatie

Integrated Reporting in het MKB: Theorie, toepassing en de rol van de accountant.

Integrated Reporting in het MKB: Theorie, toepassing en de rol van de accountant. Integrated Reporting in het MKB: Theorie, toepassing en de rol van de accountant. Agenda Integrated Reporting: Theorie Integrated Reporting: Toepassing De accountant: Actualiteiten De accountant: Geschiedenis

Nadere informatie

De accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs

De accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs De accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs Aanleiding Op 13 november 2015 publiceerde de NBA haar consultatiedocument De accountant en het bestuursverslag: Verder kijken dan de jaarrekening.

Nadere informatie

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Materieel belang in de jaarrekening Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Agenda Inleiding Doel van de jaarrekening Wat is materieel belang Wat

Nadere informatie

2010 Integrated reporting

2010 Integrated reporting 2010 Integrated reporting Source: Discussion Paper, IIRC, September 2011 1 20/80 2 Source: The International framework, IIRC, December 2013 3 Integrated reporting in eight questions Organizational

Nadere informatie

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING 2. VERSTEVIGING VAN RISICOMANAGEMENT Van belang is een goed samenspel tussen het bestuur, de raad van commissarissen en de auditcommissie, evenals goede communicatie met

Nadere informatie

Materialiteit en waardecreatie. Jos Reinhoudt 21 mei 2015

Materialiteit en waardecreatie. Jos Reinhoudt 21 mei 2015 Materialiteit en waardecreatie Jos Reinhoudt 21 mei 2015 JOS REINHOUDT MVO Nederland Speerpuntonderwerpen: Transparantie Stakeholderdialoog Impact MVO Trendrapport 2015 j.reinhoudt@mvonederland.nl @JosReinhoudt

Nadere informatie

Langetermijndenken - De toekomst van Verantwoord Beleggen. IM seminar, Amstelveen 10 mei Lars Kurznack, Senior Manager KPMG Sustainability

Langetermijndenken - De toekomst van Verantwoord Beleggen. IM seminar, Amstelveen 10 mei Lars Kurznack, Senior Manager KPMG Sustainability Langetermijndenken - De toekomst van Verantwoord Beleggen IM seminar, Amstelveen 10 mei 2016 Lars Kurznack, Senior Manager KPMG Sustainability Maatschappelijke uitdaging Opiniestuk FD Minister Dijsselbloem

Nadere informatie

Contouren van morgen. Proces van materialiteitsanalyse

Contouren van morgen. Proces van materialiteitsanalyse Contouren van morgen Proces van materialiteitsanalyse Definitie en context Definitie Wat is echt materieel voor een goed begrip van de waardecreatie door een onderneming? Te onderzoeken aan de hand van:

Nadere informatie

IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R

IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R 2 0 1 8 Introductie Werkzaam bij Kempen, onderdeel van Van Lanschot Kempen Fiduciair manager van NL pensioenfondsen Lid ESG council Kempen

Nadere informatie

Variabel beloningsbeleid Identified Staff Kempen & Co

Variabel beloningsbeleid Identified Staff Kempen & Co Variabel beloningsbeleid Identified Staff u 2014 heeft een zorgvuldig, beheerst en duurzaam beloningsbeleid, dat vanzelfsprekend voldoet aan de geldende wettelijke vereisten. Belangrijke doelen van dit

Nadere informatie

RvC-verslagen geven weinig inzicht

RvC-verslagen geven weinig inzicht RvC-verslagen geven weinig inzicht Erasmus Universiteit Rotterdam September 2010 Dr. Mijntje Lückerath-Rovers Drs. Margot Scheltema contact: luckerath@frg.eur.nl Het onderzoek Ondernemingen : Van 60 ondernemingen

Nadere informatie

Verslaggeving Duurzaam Ondernemen. I.B.R. I.R.E. Belgium

Verslaggeving Duurzaam Ondernemen. I.B.R. I.R.E. Belgium Verslaggeving Duurzaam Ondernemen I.B.R. I.R.E. Belgium Verslaggeving Duurzaam Ondernemen Rosita Van Maele Ernst & Young 1. Definities Duurzaam Ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen Societal

Nadere informatie

Voorzieningen, voorwaardelijke verplichtingen en activa. Toezicht Financiële Verslaggeving

Voorzieningen, voorwaardelijke verplichtingen en activa. Toezicht Financiële Verslaggeving Voorzieningen, voorwaardelijke verplichtingen en activa Toezicht Financiële Verslaggeving Oktober 2013 Inhoudsopgave 1 Mangementsamenvatting 4 2 Aanleiding, doelstellingen en populatie 6 3 Belangrijkste

Nadere informatie

Risicoparagraaf. Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving. Oktober 2014

Risicoparagraaf. Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving. Oktober 2014 Risicoparagraaf Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving Oktober 2014 Inhoudsopgave 1 Managementsamenvatting 4 2 Aanleiding, doelstellingen en populatie 6 3 Belangrijkste onderzoeksresultaten 7 2

Nadere informatie

De revolutie van Integrated Reporting en de veranderende rol van de accountant Renaldo van Stein Hogeschool Rotterdam 28 juni 2016

De revolutie van Integrated Reporting en de veranderende rol van de accountant Renaldo van Stein Hogeschool Rotterdam 28 juni 2016 De revolutie van Integrated Reporting en de veranderende rol van de accountant Renaldo van Stein Hogeschool Rotterdam 28 juni 2016 Onderzoek Reporting 28 juni 2016 Renaldo van Stein 1 SAMENVATTING In dit

Nadere informatie

Toelichting op minderheidsbelangen. Toezicht Financiële Verslaggeving

Toelichting op minderheidsbelangen. Toezicht Financiële Verslaggeving Toelichting op minderheidsbelangen Toezicht Financiële Verslaggeving Oktober 2012 Inhoudsopgave 1 Executive Summary 4 2 Belangrijkste onderzoeksresultaten 7 3 Aanleiding, doelstellingen en populatie 10

Nadere informatie

Toelichting op belangen in ondernemingen. Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving

Toelichting op belangen in ondernemingen. Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving Toelichting op belangen in ondernemingen Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving Publicatiedatum: 29 oktober 2015 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk voor eerlijke en transparante

Nadere informatie

COMPLIANCE MET DE NEDERLANDSE CORPORATE GOVERNANCE CODE

COMPLIANCE MET DE NEDERLANDSE CORPORATE GOVERNANCE CODE COMPLIANCE MET DE NEDERLANDSE CORPORATE GOVERNANCE CODE Corporate Governance Novisource streeft naar een organisatiestructuur die onder meer recht doet aan de belangen van de onderneming, haar klanten,

Nadere informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel CORPORATE GOVERNANCE 7 MAART UUR. SPD Bedrijfsadministratie B / 10

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel CORPORATE GOVERNANCE 7 MAART UUR. SPD Bedrijfsadministratie B / 10 SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel CORPORATE GOVERNANCE 7 MAART 2016 14.30-16.00 UUR SPD Bedrijfsadministratie B / 10 2015 NGO-ENS B / 10 Opgave 1 (19 punten) Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 (4 punten) Dit

Nadere informatie

ISO 9001: Business in Control 2.0

ISO 9001: Business in Control 2.0 ISO 9001: 2015 Business in Control 2.0 Waarom Geintegreerd toepassen verschillende management normen Betere aansluiting normen op de strategie; zorgen voor een goede inbedding in de bedrijfsvoering WAAROM

Nadere informatie

In Balans Themaonderzoek geïntegreerde verslaggeving, risicoparagraaf, omvang en kwaliteit toelichtingen

In Balans Themaonderzoek geïntegreerde verslaggeving, risicoparagraaf, omvang en kwaliteit toelichtingen In Balans 2016 Themaonderzoek geïntegreerde verslaggeving, risicoparagraaf, omvang en kwaliteit toelichtingen Publicatie datum: 18 november 2016 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk voor

Nadere informatie

Dit document maakt gebruik van bladwijzers. NBA-handreiking 1123 Gecombineerde verklaring bij financiële en mvoverslagen

Dit document maakt gebruik van bladwijzers. NBA-handreiking 1123 Gecombineerde verklaring bij financiële en mvoverslagen Dit document maakt gebruik van bladwijzers NBA-handreiking 1123 Gecombineerde verklaring bij financiële en mvoverslagen 31 januari 2014 NBA-handreiking 1123 Gecombineerde verklaring bij financiële en mvo-verslagen

Nadere informatie

Niet-financiële informatie (NFI) in Nederland

Niet-financiële informatie (NFI) in Nederland Niet-financiële informatie (NFI) in Nederland Koninklijk NIVRA Michèl J.P. Admiraal RA IBR 7 december 2009 1 Inhoud van deze presentatie 1. Voorstellen spreker 2. State of the art in Nederland 3. NIVRA

Nadere informatie

Aandachtspunten Halfjaarlijkse Financiële Verslaggeving. Toezicht Financiële Verslaggeving

Aandachtspunten Halfjaarlijkse Financiële Verslaggeving. Toezicht Financiële Verslaggeving Aandachtspunten Halfjaarlijkse Financiële Verslaggeving Toezicht Financiële Verslaggeving Juni 2012 Inhoudsopgave 1 Conclusie en samenvatting 4 2 Inleiding 5 3 Bevindingen 6 4 Gevolgen van de toepassing

Nadere informatie

Wim Eysink Deloitte IIA Raad van Advies. Voorstellen herziene Corporate Governance Code

Wim Eysink Deloitte IIA Raad van Advies. Voorstellen herziene Corporate Governance Code Wim Eysink Deloitte IIA Raad van Advies Voorstellen herziene Corporate Governance Code De voorstelllen voor de nieuwe corporate governance code Compliance versus impact Zeist, 8 juni 2016 Commissie Peters

Nadere informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel CORPORATE GOVERNANCE MAANDAG 2 MAART UUR

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel CORPORATE GOVERNANCE MAANDAG 2 MAART UUR SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel CORPORATE GOVERNANCE MAANDAG 2 MAART 2015 13.30-15.00 UUR SPD Bedrijfsadministratie Corporate governance Maandag 2 MAART 2015 B / 7 2015 Stichting ENS B / 7 Opgave

Nadere informatie

De remuneratie disclosure is conform artikel 25 van de RBB.

De remuneratie disclosure is conform artikel 25 van de RBB. Remuneratie disclosure 2013 De remuneratie disclosure betreft de remuneratie van de leden van de Raad van Bestuur, de leden van de Raad van Commissarissen en de groep functionarissen die in het nieuwe

Nadere informatie

DIT ZIJN DE 12 INGREDIËNTEN VOOR EEN TRANSPARANT JAARVERSLAG

DIT ZIJN DE 12 INGREDIËNTEN VOOR EEN TRANSPARANT JAARVERSLAG 60 Hoe maak je een goed jaarverslag? DIT ZIJN DE 12 INGREDIËNTEN VOOR EEN TRANSPARANT JAARVERSLAG Natuurlijk, een jaarverslag kan voor het Financieele Dagblad een mooie aanleiding zijn voor een artikel.

Nadere informatie

In Balans deel A. Verkenning Besluit bekendmaking niet-financiële informatie en geïntegreerde verslaggeving

In Balans deel A. Verkenning Besluit bekendmaking niet-financiële informatie en geïntegreerde verslaggeving In Balans 2017- deel A Verkenning Besluit bekendmaking niet-financiële informatie en geïntegreerde verslaggeving Publicatiedatum: 12 december 2017 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk

Nadere informatie

Balanced Scorecard. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.

Balanced Scorecard. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Balanced Scorecard Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 9 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER... 3 2 DE

Nadere informatie

De Code Banken. Het zelfreguleringsinstrument om het vertrouwen in de bancaire sector te herstellen of blijft overheidsingrijpen onvermijdelijk?

De Code Banken. Het zelfreguleringsinstrument om het vertrouwen in de bancaire sector te herstellen of blijft overheidsingrijpen onvermijdelijk? De Code Banken Het zelfreguleringsinstrument om het vertrouwen in de bancaire sector te herstellen of blijft overheidsingrijpen onvermijdelijk? Een onderzoek naar de naleving van de Code Banken in het

Nadere informatie

Overzicht van de afwijkingen van PGGM N.V. ten opzichte van de Nederlandse Corporate Governance Code

Overzicht van de afwijkingen van PGGM N.V. ten opzichte van de Nederlandse Corporate Governance Code Overzicht van de afwijkingen van PGGM N.V. ten opzichte van de Nederlandse Corporate Governance Code De Nederlandse Corporate Governance Code ( Code ) is van toepassing op alle Nederlandse beursgenoteerde

Nadere informatie

Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging. Het mega project van de IASB

Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging. Het mega project van de IASB Rubriek Verslaggeving en Verslaglegging Het mega project van de IASB Meerdere malen hebben we in deze rubriek gesproken over allerlei initiatieven van de International Accounting Standards Board (IASB)

Nadere informatie

FREQUENTLY ASKED QUESTIONS MVO & DUURZAAMHEIDSVERSLAGGEVING

FREQUENTLY ASKED QUESTIONS MVO & DUURZAAMHEIDSVERSLAGGEVING FREQUENTLY ASKED QUESTIONS MVO & DUURZAAMHEIDSVERSLAGGEVING Dit FAQ document is gebaseerd op de GRI (Global Reporting Initiative) richtlijnen volgens versie GRI G3.1 en certificering en tracht antwoord

Nadere informatie

Wij leggen rekenschap af over:

Wij leggen rekenschap af over: VRAGEN Het afleggen van rekenschap. ANTWOORDEN TOELICHTING / VOORBEELDEN VRAAG 1. Onze organisatie legt rekenschap af over onze effecten op de maatschappij, de economie en het milieu. Welke activiteiten

Nadere informatie

Reglement bestuur Stichting Havensteder

Reglement bestuur Stichting Havensteder Reglement bestuur Stichting Havensteder Dit reglement is krachtens artikel 7 lid 3 van de statuten door het bestuur van Stichting Havensteder vastgesteld op 6 september 2011, na goedkeuring door de raad

Nadere informatie

Project Portfolio Management. Doing enough of the right things

Project Portfolio Management. Doing enough of the right things Project Portfolio Management Doing enough of the right things BPUG, Hilversum, 24 juni, 2015 Inhoud 1 2 3 4 Introductie Het belang van portfolio management Project portfolio management volgens MoP 3a 3b

Nadere informatie

REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN

REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN 24 november 2017 INHOUD HOOFDSTUK 1: Rol en status van het Reglement 1 HOOFDSTUK 2: Samenstelling RAC 1 HOOFDSTUK 3: Taken RAC 2 HOOFDSTUK

Nadere informatie

Corporate governance code Caparis NV

Corporate governance code Caparis NV Corporate governance code Caparis NV De brancheorganisatie sociale werkgelegenheid en arbeidsintegratie Cedris heeft in het voorjaar van 2010 een branchecode aangenomen. In de inleiding van deze branchecode

Nadere informatie

Directiestatuut. Waterleidingmaatschappij Drenthe

Directiestatuut. Waterleidingmaatschappij Drenthe Directiestatuut Waterleidingmaatschappij Drenthe Inhoud Directiestatuut van de NV Waterleidingmaatschappij Drenthe Artikel 1 Definities 3 Artikel 2 Inleiding 3 Artikel 3 Taken van de directie 3 Artikel

Nadere informatie

Juryverslag voor het Beste Rapport Duurzaam Ondernemen 2006. Prijs 2007

Juryverslag voor het Beste Rapport Duurzaam Ondernemen 2006. Prijs 2007 Juryverslag voor het Beste Rapport Duurzaam Ondernemen 2006 20 NOVEMBER 2007 JURYVERSLAG VOOR HET BESTE RAPPORT DUURZAAM ONDERNEMEN 2006 JURYVERSLAG VOOR HET BESTE RAPPORT DUURZAAM ONDERNEMEN 2006 Doelstellingen

Nadere informatie

Juryverslag. Het Beste Rapport Duurzaam Ondernemen 2005 Prijs Instituut der Bedrijfsrevisoren. Koninklijk Instituut

Juryverslag. Het Beste Rapport Duurzaam Ondernemen 2005 Prijs Instituut der Bedrijfsrevisoren. Koninklijk Instituut Juryverslag Het Beste Rapport Duurzaam Ondernemen 2005 Prijs 2006 Instituut der Bedrijfsrevisoren Koninklijk Instituut Inleiding Het Instituut der Bedrijfsrevisoren heeft, op initiatief van de Association

Nadere informatie

STRATAEGOS CONSULTING

STRATAEGOS CONSULTING STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.

Nadere informatie

Februari Goed mkb-bestuur en accountant: een waardevolle combinatie

Februari Goed mkb-bestuur en accountant: een waardevolle combinatie Februari 2018 Goed mkb-bestuur en accountant: een waardevolle combinatie De tekst van deze brochure is een samenvatting van het NEMACC-rapport MKB Goed bestuur en toezicht in Nederland, een verkennend

Nadere informatie

smartops people analytics

smartops people analytics smartops people analytics Introductie De organisatie zoals we die kennen is aan het veranderen. Technologische ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden zorgen dat onze manier van werken verandert. Waar veel

Nadere informatie

No Risk No Glory? k(no)w risks, k(no)w FUN, k(no)w opportunities, k(no)w future!

No Risk No Glory? k(no)w risks, k(no)w FUN, k(no)w opportunities, k(no)w future! No Risk No Glory? k(no)w risks, k(no)w FUN, k(no)w opportunities, k(no)w future! STEDIN Netbeheer 19 april 2018 Joep Weerts Directeur Klant & Markt Ravish Mehairjan Hoofd Corporate Risk Management SAMEN

Nadere informatie

REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR

REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR Opgesteld door de Raad van Toezicht van de Stichting SWZ, statutair gevestigd te Son (gemeente Son en Breugel) en vastgesteld bij besluit van de Raad van Toezicht van 08-09-2016

Nadere informatie

5 Richtlijn 400 annex Handreiking van de Raad van de Jaarverslaggeving

5 Richtlijn 400 annex Handreiking van de Raad van de Jaarverslaggeving 5 Richtlijn 400 annex Handreiking van de Raad van de Jaarverslaggeving 5.1 Beschrijving en toelichting Wat is de Raad van de Jaarverslaggeving (RJ)? De in 1981 opgerichte Stichting voor de Jaarverslaggeving

Nadere informatie

ISO/IEC Governance of InformationTechnology. Yvette Backer ASL BiSL Foundation. 16 juni ISO Governance of Information Technoloy 1

ISO/IEC Governance of InformationTechnology. Yvette Backer ASL BiSL Foundation. 16 juni ISO Governance of Information Technoloy 1 ISO/IEC 38500 Governance of InformationTechnology Yvette Backer ASL BiSL Foundation 16 juni 2016 ISO 38500 Governance of Information Technoloy 1 Achtergrond Yvette Backer Zelfstandig consultant en trainer,

Nadere informatie

Prestatiebeloning werkt nauwelijks, maar prestatieafstemming

Prestatiebeloning werkt nauwelijks, maar prestatieafstemming Prestatiebeloning werkt nauwelijks, maar prestatieafstemming werkt wel André de Waal Prestatiebeloning wordt steeds populairder bij organisaties. Echter, deze soort van beloning werkt in veel gevallen

Nadere informatie

2 volgens het boekje

2 volgens het boekje 10 balanced scorecard 2 volgens het boekje Hoeveel beleidsplannen leven alleen op de directieverdieping, of komen na voltooiing in een stoffige bureaula terecht? Hoeveel strategische verkenningen verzanden

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Ecolab. Compliance Charter. Voorwoord

Stichting Pensioenfonds Ecolab. Compliance Charter. Voorwoord Stichting Pensioenfonds Ecolab Compliance Charter Voorwoord Het Compliance Charter beschrijft de definitie, doelstellingen, scope, en taken en verantwoordelijkheden van de betrokkenen in het kader van

Nadere informatie

Implementatie Code Banken

Implementatie Code Banken Implementatie Code Banken Koninginnegracht 2 2514 AA Den Haag T 070 3750 750 www.bngbank.nl BNG Bank is een handelsnaam van N.V. Bank Nederlandse Gemeenten, statutair gevestigd te Den Haag, KvK-nummer

Nadere informatie

Financiële Risicobeheersing Port of Rotterdam

Financiële Risicobeheersing Port of Rotterdam Financiële Risicobeheersing Port of Rotterdam Brussel, 30 september 2011 Daniëlle van der Sluijs Concerncontroller Inhoud presentatie Port of Rotterdam in het kort Richting bepalen: Strategievorming Sturen

Nadere informatie

Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen

Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen Dit Directiestatuut is op 14 december 2006 ter kennis gebracht aan de algemene vergadering van aandeelhouders en na goedkeuring door de raad van commissarissen

Nadere informatie

Uit de beleidsvisie maakt de AFM op dat vier modellen voor de inrichting van de corporatie te onderscheiden zijn. Dit zijn:

Uit de beleidsvisie maakt de AFM op dat vier modellen voor de inrichting van de corporatie te onderscheiden zijn. Dit zijn: Ministerie van VROM t.a.v. dr. P. Winsemius Postbus 20951 2500 EZ DEN HAAG Datum 22 januari 2007 Uw kenmerk DB02006310723 Betreft Advies inzake (financieel) toezicht op activiteiten met en zonder staatssteun

Nadere informatie

DoubleDividend Management B.V. en haar rol als verantwoord aandeelhouder

DoubleDividend Management B.V. en haar rol als verantwoord aandeelhouder DoubleDividend Management B.V. en haar rol als verantwoord aandeelhouder Beloningsbeleid Amsterdam, 31 maart 2015 BELONINGSBELEID MAART 2015 DOUBLEDIVIDEND MANAGEMENT B.V. Pagina 1 Beloning van bestuurders

Nadere informatie

Bestuurdersbeloningen in de financiële verslaggeving

Bestuurdersbeloningen in de financiële verslaggeving Bestuurdersbeloningen in de financiële verslaggeving Kwaliteit Accountantscontrole en Verslaggeving Oktober 2014 Inhoudsopgave 1 Managementsamenvatting 4 2 Aanleiding, doelstellingen en vervolg 6 3 Belangrijkste

Nadere informatie

Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid

Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Het begrip assurance en maatschappelijke ontwikkelingen

Nadere informatie

23 MAART 2016 MONITORING COMMISSIE CORPORATE GOVERNANCE PROF. DR. BARBARA BAARSMA AMSTERDAM, EUMEDION EN CLIFFORD CHANCE

23 MAART 2016 MONITORING COMMISSIE CORPORATE GOVERNANCE PROF. DR. BARBARA BAARSMA AMSTERDAM, EUMEDION EN CLIFFORD CHANCE 23 MAART 2016 MONITORING COMMISSIE CORPORATE GOVERNANCE PROF. DR. BARBARA BAARSMA AMSTERDAM, EUMEDION EN CLIFFORD CHANCE De huidige Code» Wat is de achtergrond van de Code?» Wat is het doel van de Code?»

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X

Nadere informatie

Van Risicomanagement naar Waarde Creatie. Duurzaam Inkopen 3.0

Van Risicomanagement naar Waarde Creatie. Duurzaam Inkopen 3.0 Van Risicomanagement naar Waarde Creatie Duurzaam Inkopen 3.0 Content Wie zijn wij Verdwaald in het woud Duurzaamheid gedefinieerd Drijfveren duurzaamheid Duurzaam inkopen De reis naar waardecreatie FIRmus

Nadere informatie

Verder dan 1 mei 2015

Verder dan 1 mei 2015 4.2.2 Governance Tabel 20. Resultaten maatregelen governance Overzicht resultaten maatregelen uit het rapport 'In het publiek belang' Verder dan 1 mei 2015 Governance 2.1 - Instellen rvc + * * + + + +

Nadere informatie

In de bijlage treft u onze beantwoording van de concrete vragen aan, alsmede ons commentaar op het concept van de herziene criteria.

In de bijlage treft u onze beantwoording van de concrete vragen aan, alsmede ons commentaar op het concept van de herziene criteria. Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie T.a.v. mevrouw M.Verreck-Stam Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV DEN HAAG Verstuurd per e-mail Betreft: Consultatiedocument criteria Transparantiebenchmark

Nadere informatie

Business as (un)usual

Business as (un)usual Business as (un)usual Beperking van de impact van incidenten begint vandaag! Aon Global Risk Consulting Business Continuity Practice Continuiteit = basis voor succesvol ondernemen.voor u business as usual?

Nadere informatie

Corporate Governance Code

Corporate Governance Code Corporate Governance Code Van korte- naar langetermijnwaardecreatie De Nederlandse Corporate Governance Code heeft een grote herziening ondergaan. De Monitoring Commissie heeft deze op 8 december 06 gepubliceerd,

Nadere informatie

Corporate Governance verantwoording

Corporate Governance verantwoording Corporate Governance verantwoording Algemeen De Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur van Verenigde Nederlandse Compagnie (VNC) respecteren de principes en best practice bepalingen van de Corporate

Nadere informatie

Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Woningbouwvereniging Habeko wonen op 8 juli 2008.

Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Woningbouwvereniging Habeko wonen op 8 juli 2008. Bestuursreglement Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Woningbouwvereniging Habeko wonen op 8 juli 2008. Artikel 1 Status en inhoud van het reglement 1. Dit reglement is opgesteld

Nadere informatie

Commitment without understanding is a liability

Commitment without understanding is a liability Commitment without understanding is a liability Accent Organisatie Advies Risicocultuur tastbaar maken Propositie van Accent Organisatie Advies Frank van Egeraat Januari 2017 Nederlandse Corporate Governance

Nadere informatie

Intro ISO. Finance. Wie zijn wij? Producten. Programma

Intro ISO. Finance. Wie zijn wij? Producten. Programma 1 Intro 2 Wie zijn wij? Producten ISO Programma ICT Finance Producten 3 Visma/AccountView Vivaldi (Interim) (Financieel) Management Workshops & Trainingen De 4U way 4 Nadruk op training en kennisoverdracht.

Nadere informatie

Deelnameprotocol Transparantiebenchmark 2015

Deelnameprotocol Transparantiebenchmark 2015 Deelnameprotocol Transparantiebenchmark 2015 Maart 2015 De Transparantiebenchmark is een jaarlijks onderzoek van het Ministerie van Economische Zaken naar de inhoud en kwaliteit van externe verslaggeving

Nadere informatie

- Vaststelling van de jaarrekening 2014 van ABN AMRO Group N.V.

- Vaststelling van de jaarrekening 2014 van ABN AMRO Group N.V. Verantwoording stemgedrag eerste half jaar 2015 Stemgedrag op vergaderingen van aandeelhouders en genomen aandeelhoudersbesluiten buiten vergadering 1. Inleiding NLFI onderschrijft het belang van de Nederlandse

Nadere informatie

Corporate Governance - de rol van de accountant

Corporate Governance - de rol van de accountant Corporate Governance - de rol van de accountant Corporate Governance Seminar Allen & Overy Okura Hotel, Amsterdam 26 augustus 2003 Jaap van Manen jaap.van.manen@nl.pwc.com Agenda Corporate Governance Uitspraken

Nadere informatie

Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur

Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur 1. Algemeen Deugdelijk ondernemingsbestuur is waar corporate governance over gaat. Binnen de bedrijfskunde wordt de term gebruikt voor het aanduiden van hoe een

Nadere informatie

De impact van fintech en regtech op het integriteitstoezicht. Willemieke van Gorkum Risk & Compliance Congres, 20 juni 2017

De impact van fintech en regtech op het integriteitstoezicht. Willemieke van Gorkum Risk & Compliance Congres, 20 juni 2017 De impact van fintech en regtech op het integriteitstoezicht Willemieke van Gorkum Risk & Compliance Congres, 20 juni 2017 0 1 Outline A. Nieuwe ontwikkelingen; wat is het speelveld? B. Hoe ziet de toekomst

Nadere informatie

Samenvatting Beloningsbeleid Arcona Capital Fund Management B.V.

Samenvatting Beloningsbeleid Arcona Capital Fund Management B.V. Samenvatting Beloningsbeleid Arcona Capital Fund Management B.V. 3 april 2018 Inleiding en reikwijdte van het beleid Arcona Capital Fund Management B.V. heeft een beloningsbeleid opgesteld aan de hand

Nadere informatie

Duurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik. Waarde creëren voor onze stakeholders

Duurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik. Waarde creëren voor onze stakeholders Duurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik Waarde creëren voor onze stakeholders Duurzaam bankieren bij ABN AMRO ABN AMRO levert een scala aan producten en diensten aan particuliere, private

Nadere informatie

In 7 stappen naar geïntegreerd rapporteren. Naar een toekomstbestendig mkb-bedrijf

In 7 stappen naar geïntegreerd rapporteren. Naar een toekomstbestendig mkb-bedrijf In 7 stappen naar geïntegreerd rapporteren Naar een toekomstbestendig mkb-bedrijf Colofon De tekst van deze brochure is tot stand gekomen met medewerking van NEMACC, het mkb-kenniscentrum waarin de NBA

Nadere informatie

over cultuur .10 toezichtsvragen

over cultuur .10 toezichtsvragen .10 toezichtsvragen over cultuur Muel Kaptein 3 e Commissarissensymposium NBA & IIA Cultuur en Gedrag en de rol van de internal audit functie 9 oktober 2017 1. In hoeverre dragen de kernwaarden bij aan

Nadere informatie

DE STAKEHOLDERS IN DE OMGEVING

DE STAKEHOLDERS IN DE OMGEVING DE STAKEHOLDERS IN DE OMGEVING ( uit boek Reputatie onder Druk van Frank Peters) Stakeholders zijn personen of instituties die een belang hebben bij de organisatie en omgekeerd. Het bouwen van relaties

Nadere informatie

Toenemende vraag naar niet-financiële informatie

Toenemende vraag naar niet-financiële informatie Relevant, betrouwbaar en realistisch Toenemende vraag naar niet-financiële informatie Frank van Kuijck RA RO EMIA en Dennis Leus RA Deloitte Accountants B.V. Stakeholders van organisaties vragen in toenemende

Nadere informatie

K O P L O P E R S B I J E E N K O M S T - T R A N S P A R A N T I E B E N C H M A R K

K O P L O P E R S B I J E E N K O M S T - T R A N S P A R A N T I E B E N C H M A R K T R A N S P A R A N T I E B E N C H M A R K 2 0 1 7 1 WIE WEET wat in het jaarverslag van de raad van commissarissen staat? wie van de commissarissen CSR in zijn/haar portefeuille heeft? T R A N S P A

Nadere informatie

Integrated reporting; het rapportagemodel van de toekomst! Visiedocument NBA over de weg ernaar toe en de rol van het accountantsberoep

Integrated reporting; het rapportagemodel van de toekomst! Visiedocument NBA over de weg ernaar toe en de rol van het accountantsberoep Integrated reporting; het rapportagemodel van de toekomst! Visiedocument NBA over de weg ernaar toe en de rol van het accountantsberoep Mei 2013 Inleiding Gebruikers hebben al geruime tijd behoefte aan

Nadere informatie

DOORSTAAT UW RISICOMANAGEMENT DE APK?

DOORSTAAT UW RISICOMANAGEMENT DE APK? WHITEPAPER DOORSTAAT UW RISICOMANAGEMENT DE APK? DOOR M. HOOGERWERF, SENIOR BUSINESS CONS ULTANT Risicomanagement is tegenwoordig een belangrijk onderdeel van uw bedrijfsvoering. Dagelijks wordt er aandacht

Nadere informatie

Programma uur Introductie door de dagvoorzitter

Programma uur Introductie door de dagvoorzitter Programma 14.30-14.35 uur Introductie door de dagvoorzitter 14.35-15.10 uur Prof. Mr. Gerard van Solinge Risico-management: taak, verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid 15.10-15.45 uur Drs. Geomaly

Nadere informatie

Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system!

Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system! Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system!! Tom Veerman! Triple A Risk Finance B.V.! 1! Programma! Solvency II stand

Nadere informatie

De definitieve Code Corporate Governance, enige beschouwingen vanuit risicoperspectief.

De definitieve Code Corporate Governance, enige beschouwingen vanuit risicoperspectief. De definitieve Code Corporate Governance, enige beschouwingen vanuit risicoperspectief. In de Code van Commissie Peters De Veertig Aanbevelingen (juni 1997) staat in zeer algemene termen iets over risicobeheersing.

Nadere informatie

Stembeleid AEGON Nederland N.V.

Stembeleid AEGON Nederland N.V. Jaarverslag 2008 Stembeleid AEGON Nederland N.V. Inleiding AEGON is een wereldwijde organisatie. Dit stemverslag heeft uitsluitend betrekking op de beleggingen van AEGON Nederland N.V. en haar dochtermaatschappijen

Nadere informatie