Hoe verhoudt zich het medisch beroepsgeheim tegenover de notariële zorgplicht?
|
|
- Adriaan van der Laan
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Masterscriptie rechtsgeleerdheid Universiteit van Amsterdam Hoe verhoudt zich het medisch beroepsgeheim tegenover de notariële zorgplicht? H.C. van Lierop, Begeleider: Prof. Mr. B.C.M. Waaijer Datum: Januari, 2014
2 Inhoudsopgave Inleiding 1. Hoofdstuk 1 Hoe dient een notaris zich op te stellen bij het passeren van een notariële akte? 1.1 Notariële zorgplicht Het Stappenplan beoordeling Wilsbekwaamheid Jurisprudentie 5. Hoofdstuk 2 Wanneer dient een notariële akte al dan niet te worden gepasseerd? 2.1 Over het begrip wilsonbekwaamheid Algehele wilsonbekwaamheid Gedeeltelijke wilsonbekwaamheid Temporele wilsonbekwaamheid Curatele Sociale uitsluiting Hoe wilsonbekwaamheid te benaderen? Twee stromingen 9. Hoofdstuk 3 Op welke wijze dient het onderzoek naar de wilsbekwaamheid van een testateur plaats te vinden? 3.1 Werkwijze bij een mogelijk wilsonbekwame testateur Hoe heeft de notaris te handelen bij het wijzigen van een testament Getuige Geneeskundige verklaring Zorgvuldigheid en voortvarendheid 16. Hoofdstuk 4 Wat zijn de bezwaren voor het afgeven van een medische verklaring? 4.1 De ratio van de medische geheimhoudingsplicht Belangen Uitzonderingen Geheimhouding na overlijden 20. Hoofdstuk 5 Kan de medische geheimhoudingsplicht worden omzeild? 5.1 Jurisprudentie Wetsontwerp Wet Cliëntenregeling zorg Andere wegen die de notaris uitkomst kunnen bieden 24. Tot slot 25. Literatuurlijst 27. 2
3 3
4 Inleiding Wilsbekwaamheid is de laatste jaren steeds vaker een onderwerp van gesprek. Dit heeft te maken met de toenemende vergrijzing in Nederland. In de oudere leeftijdsgroepen in onze samenleving zijn veel mensen niet meer in staat hun wil te bepalen, zij zijn niet meer compos mentis of wilsonbekwaam. Een belangrijke oorzaak hiervan is het groot aantal dementerenden in de oudere bevolkingslagen. In Nederland lijdt 10 procent van de bevolking boven de 65 jaar aan dementie wat oploopt tot 40 procent in de bevolkingsgroep boven de 90 jaar. Naar verwachting zal in 2050 het aantal dementerenden in Nederland oplopen tot een half miljoen mensen. 1 Wilsbekwaamheid speelt voor notarissen een grote rol wanneer zij een uiterste wilsbeschikking opmaken voor een potentiële erflater. Een uiterste wilsbeschikking wordt aangemerkt als een ongerichte eenzijdige rechtshandeling en deze is nietig wanneer deze onder invloed van een stoornis in geestvermogens is gedaan en met de verklaring overeenstemmende wil geacht wordt te ontbreken. 2 Aldus kan een testateur die niet wilsbekwaam is geen rechtsgeldig testament laten opstellen. De notariële zorgplicht brengt met zich mee dat notarissen regelmatig de wilsbekwaamheid van testateurs dienen te beoordelen. Dit is echter in vele gevallen een niet eenvoudige taak nu de grens tussen het al dan niet wilsbekwaam zijn van een testateur, zeer fragiel kan zijn. Dit levert een veelvoorkomend probleem op voor het notariaat. Tevens worden steeds vaker testamenten na het overlijden van de testateur aangevochten door familieleden omdat de erflater ten tijde van het maken van het testament niet wilsbekwaam zou zijn geweest. Inzage in medische gegevens kan hiervoor bewijs opleveren. Dit is echter slechts in enkele gevallen mogelijk nu er uit art 7:457 BW een medisch beroepsgeheim voortvloeit. Medici kunnen daardoor slechts in geringe gevallen informatie aan erfgenamen verschaffen. 1 alzheimernederland.nl 2 Art 4:42 lid 1 jo art 3:34 lid 1 jo lid 2 BW. Hoewel het woordje ongericht niet in art 4:42 lid 1 BW staat opgenomen, wordt volgens de heersende leer (Prof. mr. M.J.A. van Mourik, Handboek Erfrecht, p. 108.) toch aangenomen dat een uiterste wilsbeschikking als een ongerichte eenzijdige rechtshandeling moet worden aangemerkt. 4
5 In deze scriptie zal ik de verhouding tussen de notariële zorgplicht en het medische beroepsgeheim nader onderzoeken en ingaan op de vraag hoe notarissen dienen te handelen wanneer er zich een testateur aandient die mogelijk niet wilsbekwaam is. Daartoe zal ook kort worden ingegaan op de verschillende vormen van wilsonbekwaamheid. Tevens zal ik aangeven welke verschillende stromingen in de juridische literatuur zijn waar te nemen omtrent het dilemma waarmee de notaris kampt wanneer er twijfel blijft bestaan over de wilsbekwaamheid van een testateur. Moet de notaris passeren of moet hij zijn diensten weigeren? Daarnaast zal ik de ratio van de medische geheimhoudingsplicht weergeven en aangeven wat hierop de uitzonderingen zijn. Daarna zal ik inzicht geven in de rode draad die er in de jurisprudentie over deze kwestie waar te nemen is. Tevens zal ik mijn onderzoek richten op de vraag of er voor het notariaat buiten de medici om nog andere manieren zijn om relevante informatie te vergaren welke dienstig kan zijn bij het onderzoek naar de wilsbekwaamheid van een testateur. Tot slot zal ik mijn conclusie hieromtrent geven. 1 Hoe dient een notaris zich op te stellen bij het passeren van een notariële akte? 1.1 Notariële zorgplicht De notaris is een vertrouwenspersoon en bestrijkt het terrein van de gekwalificeerde juridische dienstverlening. 3 Het notarisambt wordt beheerst door een aantal kernwaarden, te weten: onpartijdigheid, zorgvuldigheid, onafhankelijkheid, aldus art 17 (1) Wna. 4 Lekkerkerker voegt hier nog een drietal waarden aan toe, publieke verantwoordelijkheid, vertrouwelijkheid en deskundigheid. Met name de integriteit en deskundigheid vormen belangrijke kenmerken voor het notariaat wanneer een testateur zich aandient die mogelijk niet wilsbekwaam is en daarmee niet in staat een rechtsgeldig testament te maken. Het is de taak van de notaris zich ervan te overtuigen dat hetgeen in de akte wordt opgenomen ook inderdaad door de partijen gewild en begrepen is. Dit wordt ook wel aangeduid als de wilscontrolerende taak van de notaris. 5 3 Mr. G.J.C. Lekkerkerker, De goede notaris, p Art 17 lid 1 Wna 5
6 De oplopende vergrijzing en een daarmee in verband staand groeiend aantal dementerenden, verlangt een adequate methode voor de uitoefening van deze wilscontrolerende taak. Dit temeer nu een dementeringsproces gepaard kan gaan met een opmerkelijk behoud van goede manieren waardoor het op het eerste gezicht voor een notaris niet kenbaar is dat iemand in zijn geestesvermogen is gestoord. 6 Wanneer een notaris bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid een steek laat vallen kan dit tot onwenselijke resultaten leiden, zeker wanneer er een akte wordt verleden van een erflater die over een groot vermogen beschikte. Van Mourik schat de gevallen waarin het fout gaat op minstens vijf duizend per jaar. 7 Alhoewel van een notaris verwacht kan worden dat hij geen akte opmaakt als hem apert duidelijk is dat betrokkene onbekwaam is, wil dat nog niet zeggen dat hij de expertise heeft om een deskundig oordeel te geven over de verstandelijke vermogens van erflaatster 8. Toch behoort het tot zijn taak hier een adequaat oordeel over te vormen nu juist de notaris de persoon is aan wie het opstellen en passeren van testamenten is toevertrouwd. Het beoordelen van wilsbekwaamheid is aldus onlosmakelijk met het notariële ambt verbonden. Deze taak komt tot uitdrukking in de Belehrungspflicht welke nader wordt gespecificeerd in het arrest Groningse huwelijksevoorwaarden. 9 Hierin heeft de Hoge Raad benadrukt dat de functie van de notaris in het rechtsverkeer met zich meebrengt dat hij beroepshalve is gehouden naar vermogen te voorkomen dat misbruik wordt gemaakt van juridische onkunde en feitelijk overwicht, hij dient daartoe in voorkomende gevallen voorlichting te geven over de specifieke, bezwarende rechtsgevolgen die rechtshandelingen met zich meebrengen voor partijen die hij bijstand verleent. 10 De Belehrungsplicht heeft zijn neerslag gevonden in artikel 43 Wna. 5 J.C.H. Melis, De Notariswet, p Hof Arnhem, 05 april 2012, BW Zembla tv documentaire: Aasgieren en erfgenamen 26 januari B.C.M. Waaijer,, Het passeren van een testament voor een mogelijk wilsonbekwame testateur; een proeve voor een protocol, WPNR (2005) 6630.p Hoge Raad, 20 januari 1989, NJ J.C.H. Melis, De Notariswet, p
7 1.2 Het Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid Het Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid ten behoeve van notariële dienstverlening 11 (hierna het Stappenplan) vormt een hulpmiddel bij het beoordelen van die wilsbekwaamheid. Zo worden het hebben van een hoge leeftijd, een onder bewind gesteld vermogen, het niet meer in staat zijn zelfstandig te wonen en het verblijven in een zorginstelling als indicatoren genoemd. Wanneer deze indicatoren zich voordoen dient een notaris de geestesgesteldheid van zijn cliënt nader te onderzoeken, zo stelt Stap B van het stappenplan. 12 Omzichtigheid is echter geboden. De mens stelt het immers doorgaans niet op prijs te vernemen dat er getwijfeld wordt aan zijn geestvermogens. 13 Het stappenplan vormt aldus een belangrijke leidraad maar bovenal dient een notaris af te gaan op zijn fingerspitzengefühl ofwel zijn niet pluis gevoel. Ik citeer van Mourik: Ik persoonlijk vertrouw helemaal niemand, ik zeg niet in geval van twijfel is het voordeel voor u, nee ik vertrouw niemand. Iemand moet mijn vertrouwen waarmaken, vandaar dat ik er altijd op gericht ben om te achterhalen of iemand mij een streek aan het leveren is. Als iemand met een braaf gezicht binnenkomt dan denk ik je hebt wel een braaf gezicht maar ik vertrouw eigenlijk helemaal niets. Vandaar dat ik altijd nadere vragen ga stellen, dat zit een beetje in de aard van het beestje maar dat heb ik nou eenmaal en dat is een hele goede eigenschap voor een notaris 14 Dat het Stappenplan slechts een leidraad vormt en geen uitputtende regeling wordt temeer benadrukt in Hof s uitspraak van 8 februari 2007: Nu de notaris wist dat de comparant aan Alzheimer leed, had hij in ieder geval advies moeten inwinnen bij een Alzheimer-deskundige. 11 KNB, mei KNB, mei 2006, Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid ten behoeve van notariële dienstverlening, Stap B. 13 Prof. mr. M.J.A. van Mourik, Notaris en wilsonbekwaamheid, WPNR 2013(6987) p Citaat: Prof. mr. M.J.A. van Mourik in de zembla tv documentaire: Aasgieren en erfgenamen, 26 januari
8 En dat het stappenplan geen bepaling bevat omtrent het inschakelen van een dergelijke deskundige doet hier niet aan af, aldus het Hof Jurisprudentie Hoewel notarissen een grote verantwoordelijkheid hebben inzake de wilscontrole, staan zij hier niet alleen voor. Ook andere ambtenaren kunnen hieraan bijdragen. Te denken valt onder meer aan ambtenaren van de burgerlijke stand welke betrokken zijn bij het sluiten van een huwelijk. Zij dienen te controleren of aan de wettelijke vereisten voor een huwelijk is voldaan. Indien de ambtenaar bekend is met een huwelijksbeletsel, mag hij niet aan de huwelijksaangifte of voltrekking meewerken aldus art. 1:57 BW. Gestoordheid in geestesvermogen vormt zo een beletsel. 16 Hoewel er van de ambtenaar geen bijzondere medische of geriatrische kennis wordt verwacht, zal hij wel behoedzaam moeten zijn wanneer er een hoogbejaarde vrouw in het huwelijk treedt met haar 57 jaar jongere partner. 17 Zij dienen dan met name ten tijde van de ondertrouw bij de minst geringe twijfel controlerende vragen te stellen om misstanden te voorkomen. Aldus rust er tevens op hen een plicht om zorgvuldiger te constateren of er sprake is van geestelijk onvermogen. Wanneer er onzekerheid blijft bestaan, kan de betreffende ambtenaar zich laten voorlichten door een psychiater, zo stelt Asser. 18 Ook de kantonrechter wordt voor een soortgelijke beslissing gesteld indien hij moet beslissen over de onderbewindstelling ter bescherming van meerderjarigen art 1:431 BW. Dan moet tevens worden beoordeeld of iemand geestelijk dan wel lichamelijk niet meer is staat kan worden geacht zijn vermogensrechtelijke belangen zelf behoorlijk waar te nemen. Dit kan samenvallen met wilsonbekwaamheid. Kantonrechters kampen tevens met problemen bij deze beoordeling, nu dit zeker niet in alle gevallen eenvoudig is. Een kantonrechter ontbreekt doorgaans medische deskundigheid en hij zal zijn oordeel vaak moeten baseren op een aanwezige medische verklaring met betrekking tot de rechthebbende. Een probleem ontstaat 15 Hof Amsterdam, civiele kamer, 8 februari 2007 LJN AZ Art 1:32 BW. 17 Gerechtshof Arnhem, 5 april 2012, BW 6572, Aan deze zaak is ook een uitzending gewijd van De Vijfde Dag : Financieel misbruik ouderen, 2 oktober Prof. Mr. J. de Boer, Asser serie *1 personen en familierecht, nr
9 op het moment dat een dergelijke medische verklaring ontbreekt en de kantonrechter ook niet zelf kan vaststellen of genoemde wettelijke toewijzingsgrond zich voordoet. 19 De kantonrechter laat hierbij zijn keuze afhangen van verschillende factoren. Is er sprake van vergeetachtigheid of dementie? Is de persoon in kwestie schuldig aan wanbetalingen of in staat zijn eigen financiële belangen te beheren? Dit zijn vergelijkbare indicatoren voor de beoordeling van wilsbekwaamheid door de notaris, ook voor hem zijn een onder bewind gesteld vermogen en een verslechterd cognitief vermogen indicatoren om nader onderzoek te verrichten. 2 Wanneer dient een notariële akte al dan niet te worden gepasseerd? 2.1 Over het begrip wilsonbekwaamheid Wanneer vaststaat dat een comparant wilsonbekwaam is, dient de notaris de akte niet te passeren. Hoewel er geen wettelijke definitie van wilsonbekwaamheid bestaat, is zij wel af te leiden uit enkele wetsbepalingen. Volgens art 465 lid 2 van de wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst zijn patiënten wilsonbekwaam wanneer zij niet in staat kunnen worden geacht tot een redelijke waardering van hun belangen ter zake van een beslissing of situatie die aan de orde is. 20 Deze wilsonbekwaamheid bestaat in vele vormen. Hieronder zal ik deze verschillende vormen uiteenzetten. 2.2 Algehele wilsonbekwaamheid Bij deze vorm van wilsonbekwaamheid kan men denken aan zwakzinnigen, geestelijk gehandicapten en aan personen met een vermindering in het cognitieve vermogen zoals dat bij Alzheimerpatiënten het geval is. Personen zijn in zijn geheel niet meer in staat tot een redelijke waardering van hun belangen. Zij zullen de gevolgen van een uiterste wilsbeschikking dan ook niet kunnen overzien. Indien dit kenbaar is, zal de notaris weigeren een testament op te stellen. 19 Rechtbank Breda, 16 november 2011, LJN BU F.G.I. Jennekens, A. Jennekens Schinkel, De dementerende persoon, het testament en de notaris p. 598, interpretatie van art 7:465 lid 2 BW. 9
10 2.3 Gedeeltelijke wilsonbekwaamheid De wilsonbekwaamheid hoeft zich niet per definitie uit te strekken tot alle terreinen waarop iemand een beslissing moet nemen, maar kan zich ook slechts op een beperkt aantal handelingsterreinen voordoen. 21 Hierbij kan men denken aan personen welke leiden aan manische depressiviteit of een burn out. Zij zullen grotendeels hun handelingen niet kunnen overzien maar dit hoeft niet voor alle handelsterreinen te gelden. De notaris zal moeten onderzoeken of de stoornis van de geestvermogens van invloed is op de wilsverklaring Temporele wilsonbekwaamheid Deze vorm van wilsonbekwaamheid is van tijdelijke aard en kan voorkomen na bijvoorbeeld het overlijden van dierbaren, tijdens een rouwproces, dronkenschap maar ook bij een lichamelijk herstel na een operatie. Personen met deze vorm van onbekwaamheid zijn dus slechts in bepaalde perioden niet in staat om over hun geestvermogens te beschikken. Tijdens deze perioden zal de notaris weigeren een testament op te maken voor de persoon in kwestie. Deze tijdelijke wilsonbekwaamheid vormt eveneens als de gedeeltelijke wilsonbekwaamheid, een probleem voor de algehele volmacht van art 3:62 BW, welke echter pas ingaat bij wilsonbekwaamheid van de volmachtgever. 23 Hierover blijft onduidelijkheid bestaan wanneer iemand tijdelijk of gedeeltelijk wilsonbekwaam is, de volmacht zal dan niet kunnen worden afgegeven Mw. drs. Cleton, mw. mr. C.G.C. Engelbertink, mw. drs. S.A. van de Merwe, Wilsonbekwaamheid mede vanuit medisch perspectief nader bekeken. FTV 2012(6) p Prof. mr. M.J.A. van Mourik, Notaris en wilsonbekwaamheid, WPNR 2013(6987) p Mw. drs. Cleton, mw. mr. C.G.C. Engelberink, mw. drs. S.A. van de Merwe, Wilsonbekwaamheid mede vanuit medisch perspectief nader bekeken. FTV 2012(6) p Tenzij hierover in de akte van de volmacht nadere invulling is gegeven. 10
11 2.5 Curatele Een persoon die wegens geestelijke stoornis onder curatele is gesteld, kan met toestemming van de kantonrechter een uiterste wilsbeschikking maken, aldus art 4:55 lid 2 BW. De kantonrechter zal bij de beoordeling laten meewegen of hij de curandus voldoende wilsbekwaam acht tot het maken van een uiterste wilsbeschikking. Wanneer er toestemming door de kantonrechter is verleend,dient tevens de notaris de wilsbekwaamheid van de testateur te controleren. Uit het bovenstaande volgt dat een persoon met een geestelijke stoornis niet te allen tijde wilsonbekwaam moet worden geacht. Wanneer de persoon in kwestie in staat is tot redelijke waardering van zijn belangen ter zake, in dit geval tot het maken van een uiterste wilsbeschikking, is dit met toestemming van de kantonrechter mogelijk. De gronden voor curatele kunnen derhalve niet gelijk worden gesteld met het wilsonbekwaamheidsbegrip. 2.6 Sociale deprivatie 25 Het fenomeen van sociale deprivatie vormt ook een veelvoorkomend probleem. Slachtoffers hebben dan weliswaar medisch gezien nog een uitstekend cognitief vermogen maar worden door afzondering van hun sociale omgeving afhankelijk van bepaalde personen in hun omgeving. 26 Er ontstaat een angst voor eenzaamheid waardoor dit in samenhang met afhankelijkheid leidt tot een vervormd beeld van de realiteit. Sociale deprivatie komt vaak voor bij oudere personen. Familieleden of naasten maken hier vaak op een handige manier misbruik van. Iemand die door een levensgezel of een buurvrouw in een afhankelijkheidspositie is gemanoeuvreerd en afgesloten wordt zijn sociale en familiaire omgeving, kan de notaris een ongestoorde en wilsbekwame indruk bezorgen waaraan niet hoeft te worden getwijfeld. 27 Dit kan een negatieve invloed hebben op een uiterste wilsbeschikking. 25 Term is ontleend aan het artikel van Mw. drs. Cleton, mw. mr. C.G.C. Engelberink, mw. drs. S.A. van de Merwe, Wilsonbekwaamheid mede vanuit medisch perspectief nader bekeken. FTV 2012(6) 26 Rechtbank Den Haag, 8 juni 2011, LJN BU Prof. mr. M.J.A. van Mourik, Notaris en wilsonbekwaamheid, WPNR 2013(6987) p
12 Hieruit zou een nieuwe vorm van wilsonbekwaamheid kunnen worden gedestilleerd. 28 Slachtoffers zijn dan immers niet meer in staat tot een redelijke waardering van hun belangen met betrekking tot het testament. Ook voor deze vorm van oudermishandeling dient de notaris te waken. 2.7 Hoe wilsonbekwaamheid te benaderen? Wilsonbekwaamheid is niet in alle gevallen gemakkelijk vast te stellen. De waarde van deze vaststelling kan betrekkelijk zijn. De wilsonbekwaamheid op zichzelf en de mate daarvan kan immers behoorlijk fluctueren. Zo kan een testateur met een verslechterd cognitief vermogen in een stabiele en heldere periode bekwaam zijn om een testament op te maken. Aan de andere kant kan iemand met een geestelijke beperking op een bepaald gebied wel degelijk in staat zijn zijn of haar wil te bepalen omtrent de nalatenschap maar is dit eenvoudigweg niet mogelijk nu hij of zij wilsonbekwaam wordt geacht. Hier valt een wanverhouding in aan te merken. Mijns inziens is het voornaamste dat een testateur de gevolgen van een testament kan overzien. Dit moet hij dan ook kenbaar en voldoende duidelijk kunnen maken in zijn eigen woorden. Uit de verscheidene gesprekken die een notaris met een testateur voert, moet een eenduidige wil zijn te destilleren. Een rechtshandeling vereist immers een op rechtsgevolg gerichte wil die zich door een verklaring heeft geopenbaard aldus art 3:33BW. Van geval tot geval moet worden bekeken of een testateur in staat is zijn zelfstandig gevormde werkelijke wil kenbaar te maken. De notaris dient hier dan ook op toe te zien. Wanneer een wilonbekwaam persoon hiertoe in staat is, is er naar mijn mening geen beletsel om een testament op te stellen. 2.8 Twee stromingen In vele gevallen zal er echter twijfel bestaan over de wilsbekwaamheid van een testateur. Wat dient een notaris te beslissen in dergelijke gevallen? Het notariaat kampt regelmatig met problemen rond de vraag of men in dergelijke gevallen de akte wel of niet dient te passeren. Uit art 2 Wna vloeit voort dat het notarisambt een bevoegdheid inhoudt om notariële diensten te verlenen. Echterheeft de notaris geen vrijheid om daar al dan niet gebruik van te maken, 28 Mw. drs. Cleton, mw. mr. C.G.C. Engelbertink, mw. drs. S.A. van de Merwe, Wilsonbekwaamheid mede vanuit medisch perspectief nader bekeken, FTV 2012 (6) p
13 gezien de ministerieplicht van art 21 lid 1 Wna. Hij moet worden aangemerkt als openbaar ambtenaar in dienst van de maatschappij en dient dan ook in beginsel zijn diensten te verlenen aan hen die daarom verzoeken, tenzij er gegronde redenen zijn waarom hij zijn diensten zal moeten weigeren. Bij zijn oordeelvorming dienaangaande moet de notaris laveren tussen de Scylla van zijn plicht tot ambtsbediening en de Charybdis van verantwoord handelen als openbaar ambtenaar 29 In de literatuur zijn meningen omtrent dit dilemma sterk verdeeld. De ene stroming blijft bij het punt dat wanneer er twijfel bestaat, een testament desondanks gepasseerd moet worden. Een notaris zou immers op de stoel van de rechter gaan zitten indien hij iemand onnodig de mogelijkheid ontneemt zijn voorgenomen uiterste wilsbeschikking geldig te maken. 30 Wanneer een notaris bij twijfel toch passeert is er in geval van een geschil altijd nog een rechter die zich hier over uit kan spreken, Wanneer een notaris weigert te passeren is die mogelijkheid er in zijn geheel niet, nu er helemaal geen testament tot stand is gekomen. 31 Een aanhanger van dit standpunt is bijvoorbeeld Perrick: Bestaat er bij de notaris twijfel omtrent de verstandelijke vermogens van de testateur, is dit geen reden om zijn dienst te weigeren. Wel stelt hij dat zijn twijfels schriftelijk moeten worden vastgelegd zodat deze als bewijsmateriaal kunnen dienen wanneer het testament wordt aangevallen. Waaijer neemt duidelijk een ander standpunt in, bij gerede twijfel over de wilsbekwaamheid van een comparant dient het testament vooral niet gepasseerd te worden. Deze mening sluit aan bij jurisprudentie. 32 Toch ziet ook Waaijer ruimte voor een uitzondering in geval een comparant op sterven ligt en er zeer beperkte tijd is een testament op te stellen, enige voortvarendheid is aldus vereist. Wanneer een notaris in dat geval weigert is de kans om 29 Rechtbank Zwolle, 24 oktober 1984, KG 1984/ W.M. Kleijn, Gedachten over het notariële dilemma omtrent passeren bij wilsbekwaamheid van een testateur, FTV , p W.M. Kleijn, Gedachten over het notariële dilemma omtrent passeren bij wilsbekwaamheid van een testateur, FTV , p Hof Amsterdam, 24 augustus 1995, LJN
14 überhaupt een uiterste wilsbeschikking op te stellen, definitief vergooid. Dit mag niet de bedoeling zijn. Ik citeer: Hier aarzel ik. Onder die extreme omstandigheden acht ik verdedigbaar dat de notaris passeert mits hij zijn twijfel over de wilsbekwaamheid van de testateur openbaart. Hij dient dat te doen in de akte en niet slechts in de dossieraantekeningen die voor derden immers niet kenbaar zijn. 33 Uit beide stromingen komt duidelijk naar voren dat een notaris te allen tijde zijn twijfels in de aantekeningen bij een testament moet opnemen als bewijsmateriaal indien het testament in de toekomst mocht worden aangevochten. Waaijer gaat zelfs verder nu hij van mening is dat wanneer er twijfels bestaan, deze tevens in de akte opgenomen dienen te worden. Naar mijn mening is dit niet erg realistisch. Het is immers niet goed denkbaar dat een testateur een stuk ondertekent waarin is opgenomen dat hij niet goed bij zinnen is. De testateur zal in dergelijke gevallen naar een andere notaris stappen welke een akte zal opmaken waarin geen twijfels omtrent de wilsbekwaamheid van de testateur zullen worden opgenomen. Wel dienen notarissen te allen tijden hun bevindingen en werkwijzen in dossiers op te nemen zodat zij ook na vele jaren, de totstandkoming van het testament kunnen reconstrueren. Deze reconstructie zal van belang zijn voor belanghebbenden en tevens voor de notaris in kwestie wanneer deze aansprakelijk wordt gesteld voor een mogelijke beroepsfout B.C.M. Waaijer,, Het passeren van een testament voor een mogelijk wilsonbekwame testateur; een proeve voor een protocol, WPNR (2005) Hof Amsterdam, 29 september 2009, BK
15 3 Op welke wijze dient het onderzoek naar de wilsbekwaamheid van een testateur plaats te vinden? 3.1 Werkwijze bij een mogelijk wilsonbekwame testateur De notaris dient, wanneer er zich een mogelijk wilsonbekwame testateur aandient, te allen tijde het stappenplan in ogenschouw te nemen. Op basis hiervan kan hij de testateur gaan analyseren om zo meer duidelijkheid te krijgen over zijn of haar cognitieve vermogen. Zoals hiervoor reeds is aangehaald, biedt het stappenplan slechts een leidraad. De notaris dient de comparant uitvoerig te ondervragen, een actieve opstelling is daarbij vereist. Wanneer men zich beperkt tot het stellen van vragen waarop een erflater met een ja of nee kan antwoorden, is dit onvoldoende. Er dienen controlevragen te worden gesteld waaruit kan worden afgeleid dat de erflater ook bedoelde wat hij heeft verklaard. 35 Bij iedere oudere cliënt is verhoogde waakzaamheid van de notaris geboden, ongeacht de rechtshandeling die hij in een akte doet vastleggen. 36 Dit rijmt met onderdeel B van het Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid ten behoeve van de notariële dienstverlening. Daarnaast is het te allen tijde van groot belang dat de testateur zich goed voelt, hieraan kan de notaris op zijn kantoor meewerken door de cliënt op zijn gemak te stellen. Wanneer dit hem goeddunkt, kan de notaris ook besluiten de cliënt in huiselijke omgeving op te zoeken. Wilsbekwaamheid is immers naast geestelijke functies ook afhankelijk van omgevingsfactoren. Cliënten kunnen in huiselijke omgeving wellicht minder druk voelen, waardoor zij helderder van geest zijn en beter in staat zijn hun wil te uiten. De testateur moet zich immers in ieder geval bevrijd voelen van psychische druk om op een bepaalde manier te kunnen beschikken. 37 Bij voorkeur voert de notaris de inleidende gesprekken met de testateur alleen. Op deze manier wordt de testateur tijdens zijn bezoek aan de notaris niet beïnvloed door 35 Hof Den Bosch, 28 augustus 2012, LJN BX B.C.M. Waaijer, Het passeren van een testament voor een mogelijk wilsonbekwame testateur; een proeve voor een protocol, WPNR (2005) 6630 p J.C.H. Melis, De Notariswet, p
16 buitenstaanders, welke veelal familieleden of naasten zullen zijn. De wil van de testateur komt dan het beste tot uiting. Wanneer het vanwege fysieke dan wel andere redenen niet mogelijk is om de testateur zelfstandig de gang naar de notaris te laten maken, dient de betreffende notaris bijzondere voorzichtigheid in acht te nemen. Een ander aandachtspunt is de omstandigheid dat een testateur uit een andere regio afkomstig is dan in welke de notaris gevestigd is. Dit kan namelijk duiden op shoppen. Een notaris kan wegens het twijfelen aan de wilsbekwaamheid van een testateur zijn diensten hebben geweigerd, waarna de betreffende testateur bij een notaris in een andere regio aanklopt. Te allen tijde is het raadzaam om, wanneer de gezondheid van de cliënt hier de gelegenheid voor biedt, meerdere gesprekken te voeren. De notaris moet in die verschillende gesprekken een eenduidige lijn kunnen waarnemen met betrekking tot de geuite wil van de erflater. Tijdens deze correspondentie vormt ook het spraakgebruik van de testateur een belangrijk aandachtspunt voor de notaris. Weet de comparant nog wel de juiste woorden te vinden en valt hij niet teveel in herhaling? Ook dit is van belang om vast te kunnen stellen of de testateur zijn wil kan bepalen welke hij wil vastleggen in een verklaring. Vervult de notaris zijn taak naar behoren dan is dat een belangrijke bijdrage om de wil van degene die zich tot hem wenden, in een daarmee overeenstemmende verklaring te openbaren, art 3:33 BW. 38 Tevens stelt Blokland dat het nooit kwaad kan om het Stappenplan te hanteren als de cliënt oud en/ of ziek is dan wel door een ander zou kunnen worden beïnvloed, zodat de notaris later zonodig kan aantonen dat hij zich daarvan in concreto rekenschap heeft gegeven en een verdedigbare afweging heeft gemaakt Hoe heeft de notaris te handelen bij het wijzigen van een testament Het kan het voor komen dat een cliënt een of meerdere malen zijn testament wijzigt. Het staat de testateur vrij om dit te doen. In het eerste testament worden de kinderen als erfgenaam benoemd maar na wijziging kent de testateur zijn hele vermogen toe aan zijn ene kleindochter. Bij een dergelijke rigoureuze testamentwijziging is het heel goed mogelijk dat er een addertje onder het gras zit. De notaris dient dan op zijn hoede zijn en opnieuw met cliënt 38 J.C.H. Melis, De Notariswet, p Mr. P. Blokland, Notaris en wilsonbekwaamheid in jurisprudentie en praktijk, WPNR 2013 (6987) 16
17 om tafel te gaan zitten om duidelijk de verschillen met het vorige testament aan te geven. 40 Vervolgens zal hij duidelijk moeten doorvragen om zo te kunnen vaststellen dat de testateur de gevolgen van het nieuwe testament overziet. Hij zal zich er aldus van moeten blijven vergewissen hoe een cliënt tot zijn wensen komt. Hierbij is belang dat cliënt zijn nieuwe wensen in eigen woorden helder kan overbrengen aan de notaris. Als extra zekerheid kan de notaris nadat cliënt zijn wensen te kennen heeft gegeven, het testament even laten rusten voor nog een latere controle. Beide partijen hebben op deze manier de tijd om de zaken te overdenken. Bij het volgende bezoek maakt de notaris opnieuw duidelijk wat de gevolgen van het nieuwe testament zullen zijn en legt hij de nadruk op de personen welke worden onterfd. Indien cliënt opnieuw overtuigend zijn vernieuwde wil kenbaar maakt, kan de notaris de akte verlijden. 3.3 Getuige De notaris kan als onderdeel van zijn wilscontrolerende taak, te allen tijde de tegenwoordigheid van twee getuigen verlangen, indien hij dit nodig acht. 41 Melis acht het verstandig om getuigen te laten optreden in gevallen van opmerkelijke, buitengewone rechtshandelingen en in gevallen waarin vraagtekens gesteld kunnen worden bij de bekwaamheid van de verschijnende personen. De tegenwoordigheid van getuigen kan immers worden opgevat als een indicatie dat de notaris bijzondere zorg heeft besteed aan het verlijden van de akte. 42 Getuigen hebben immers veelal een goed beeld van de leefsituatie van cliënt en kunnen de notaris hierover inlichten of indien nodig ingrijpen wanneer er zich misverstanden voordoen. Aan de andere kant kunnen zij als een extra controle element worden beschouwd. Zij leggen immers door hun ondertekening getuigenis af dat zij hebben waargenomen dat is voldaan aan de in de akte vermelde wettelijke vereisten. 43 Wel maakt het verschil welke personen er als getuige bij de opstelling van de uiterste wilsbeschikking zijn betrokken. Wanneer een testateur voor zijn verzorging afhankelijk is van bepaalde personen, dienen zij als toehoorders in de voorafgaande gesprekken, en bij het 40 Het wijzigen van een testament wordt tevens als indicator genoemd in het Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid. 41 art 39 lid 2 Wna. 42 J.C.H. Melis, De Notariswet, p J.C.H. Melis, De Notariswet, p
18 verlijden van de akte, te worden geweerd. Zeker indien zij ook als begunstigden worden genoemd in het testament. De notaris dient zich er aldus van te vergewissen dat wanneer hij getuigen laat optreden, deze zich in een voldoende onafhankelijke positie bevinden ten opzichte van de erflater. Het Stappenplan geeft in zijn inleiding aan dat het raadzaam is voor de notaris om zich, ten tijde van twijfel, bij de uiteindelijke besluitvorming te laten bijstaan door twee medewerkers die als getuigen zullen optreden. 44 Deze getuigen, welke bij voorkeur tevens het notariële ambt beoefenen, hebben kennis van zaken en zullen de kwestie met een professionele blik kunnen bekijken en beoordelen. 3.4 Geneeskundige verklaring Ondanks de zorgvuldige werkwijze en controlerende vragen, zal er in enkele gevallen bij de notaris, welke medisch een leek is, twijfel blijven bestaan. Per 19 januari 2012 is er uit een samenwerkingsverband tussen de Vereniging van Estate Planners in het Notariaat ( EPN) en de wetenschappelijke Vereniging van Indicerende en adviserende Artsen (VIA), het protocol Wilsonbekwaamheid in werking getreden. Hieruit volgt dat een notaris, in situaties wanneer er twijfel bestaat over de wilsbekwaamheid van een testateur, een geneeskundige verklaring kan aanvragen bij een onafhankelijk arts, een zogenaamde arts Indicatie & Advies, hierna I&A arts. Deze artsen hebben een opleiding gevolgd tot sociaal medische advisering en dienen onafhankelijk te zijn. Het kan van belang zijn dat de arts I & A informatie krijgt over de achtergronden van cliënt. Te denken valt aan het opleidingsniveau, de gezinssamenstelling, de dagelijkse werkzaamheden en het arbeidsverleden. 45 Deze informatie kan de arts I & A beter in staat stellen om een nauwkeurig oordeel te vormen. Een verklaring van een dergelijke arts lijkt de notaris zekerheid te bieden omtrent de geestesgesteldheid van een testateur. De vraag of het niet mogelijk is om voor elke testateur een verklaring van een I&A arts aan te vragen, moet ik ontkennend beantwoorden. Hoewel dit naar alle waarschijnlijkheid veel misbruik doet voorkomen, neigt mijn mening toch naar een negatief antwoord. Een medische verklaring voor iedereen, of voor testateurs boven een bepaalde leeftijd zal veel tijd en daarmee veel geld kosten. Nu deze kosten worden berekend aan de comparant, zullen vele van hen hier niet welwillend tegenover staan. Hierbij komt dat een medische verklaring in 44 Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid ten behoeve van de notariële dienstverlening, onder A. 45 Mr. dr. C. Blankman, mw. mr. C.G.C. Engelbertink, Notariële bescherming ouderen, p
19 vele gevallen onnodig zal zijn. In de regel kunnen cliënten in staat worden geacht hun wil te bepalen en die ook te uiten. Comparanten worden aldus onnodig op kosten gejaagd. Dit zal er toe leiden dat het notariaat ontoegankelijk wordt gemaakt. Tevens zullen er testateurs zijn die zich de tijd die met dit hele medische traject gemoeid zal gaan, niet kunnen veroorloven. Waardoor men het risico loopt dat de testateur hangende het onderzoek overlijdt. De notaris zal een belangenafweging moeten maken. Wanneer er wel wordt besloten een geneeskundige verklaring bij een I&A arts aan te vragen, doet een verklaring, indien deze positief is, niets af aan de eigen verantwoordelijkheid van de notaris. Hij moet persoonlijk de overtuiging hebben dat de cliënt zijn wil kan bepalen Zorgvuldigheid en voortvarendheid Duidelijk is dat de notaris kan kampen met een dilemma dat aan de ene kant de belangen van voorzichtigheid en zorgvuldigheid in strijd komen met het belang van de voortvarendheid. Het opmaken van een testament moet geen zaak zijn die tot in de eeuwigheid duurt, dat komt het belang van de comparant en dat van de notaris niet ten goede. Daarbij komt het feit dat enige voortvarendheid is vereist wanneer een comparant nog maar een beperkte levensverwachting heeft. Wanneer door een uiterst zorgvuldige handelswijze het passeren van het testament een aanzienlijke tijd in beslag neemt kan het voor de comparant te laat zijn. Een notaris kan worden aangeklaagd voor het niet opstellen van een testament. Dit moet te alle tijden worden voorkomen. Al met al is het niet eenvoudig eenduidige regels op te stellen voor een notaris. In sommige situaties is het immers in het geheel niet duidelijk dat iemand in zijn geestesvermogen is gestoord. als achteraf uit rapporten van deskundigen valt af te leiden dat een testateur op het moment van een bespreking of passeren van een akte niet als wilsbekwaam kon worden aangemerkt, betekent dit niet zonder meer dat dit ook aan de notaris duidelijk had moeten zijn geweest. Of dit zo is hangt af van de omstandigheden van het geval. 47 Ook uit de volgende overwegingen blijkt dat het hof de notaris een ruime beoordelingsvrijheid geeft, 48 Het hof neemt daarbij in aanmerking dat, hoewel de gemachtigde van klaagster erop heeft gewezen dat het voor de omgeving van erflaatster 46 J.C.H.Melis, De Notariswet, p Hof Amsterdam (Notariskamer), 18 januari 2011, BP Mr. P. Blokland, Notaris en wilsonbekwaamheid in jurisprudentie en praktijk, WPNR 2013 (6987). 19
20 duidelijk was dat zij geleidelijk mentaal achteruitging, dit op zichzelf niet relevant is voor de positie van de notaris, aangezien hij bij de beoordeling van de geestelijke gesteldheid van een testateur voorafgaand aan en op het moment van het passeren van het testament dient uit te gaan van zijn eigen waarneming. 49 Indien de notaris wel degelijk onderzoek heeft gedaan naar de wilsbekwaamheid van een cliënt dient hij de onderzoeksgegevens altijd te bewaren in het betreffende dossier. Deze gegevens versterken de bewijspositie van de notaris indien deze op zijn handelswijze wordt aangesproken. 4 Wat zijn de bezwaren voor het afgeven van een medische verklaring? 4.1 De ratio van de medische geheimhoudingsplicht Hoewel er geen eenduidige wettelijke omschrijving van de medische geheimhoudingsplicht is, kunnen we haar afleiden uit verschillende bepalingen. De medische geheimhoudingsplicht van hulpverleners is gebaseerd op art 7:457 BW, art. 272 Wetboek van Strafrecht, art. 218 Wetboek van Strafvordering en op art 88 Wet beroepen in de individuele gezondheidszorg, Een ieder is verplicht geheimhouding in acht te nemen ten opzichte van al datgene wat hem bij het uitoefenen van zijn beroep op het gebied van de individuele gezondheidszorg als geheim is toevertrouwd, of wat daarbij als geheim te zijner kennis is gekomen of wat daarbij te zijner kennis is gekomen en waarvan hij het vertrouwelijke karakter moest begrijpen 50 Een ieder wordt in art 7:457 BW gelijk gesteld met een hulpverlener en als gevolg van deze definitie geldt dit voor een ziekenhuis of andere instelling optredende als hulpverlener. 51 Deze brede interpretatie van de reikwijdte van het beroepsgeheim is mede voor de 49 Hof Amsterdam (Notariskamer), 26 juni 2008, LJN BD art 88 BIG. 51 J.H. Nieuwenhuis, C.J.J.M. Stolker, W.I. Valk, M.H. Wissink, Tekst en commentaar, Vermogensrecht,2011art 7:457 p
21 duidelijkheid naar de patiënten toe, zij kunnen vaak moeilijk onderscheid maken tussen bepaalde categorieën artsen en andere hulpverleners. 52 Het medisch beroepsgeheim is geen recht van de arts maar die van patiënten. Om dit recht van de patiënt te waarborgen rust op de arts de plicht te zwijgen over de informatie die hij over een patiënt heeft verkregen. 53 Daartegenover staat het verschoningsrecht welke artsen tegenover de rechter hebben. Andere hulpverleners, zoals een wijkverpleegkundige, hebben geen zelfstandig verschoningsrecht. 54 Hun verschoningsrecht is slechts te herleiden tot dat van degene die zich zelfstandig op dit recht kan beroepen, bijvoorbeeld de behandelend arts. Worden dergelijke hulpverleners in een juridische procedure gevraagd uitlatingen te doen over medische gegevens, zal de arts zich als principaal moeten stellen, omdat anders zijn beroepsgeheim en geheimhoudingsplicht als zodanig een dode letter worden Belangen De medische geheimhoudingsplicht dient individuele belangen van patiënten, het waarborgt de privacy van patiënten. Privacybescherming en gegevensgebruik anders dan in de individuele relatie tussen behandelend arts en patiënt verhouden zich als communicerende vaten. Hoe meer behoefte aan persoonsgegevens voor andere doelen, hoe meer de individuele sfeer moet worden beschermd. 56 Tevens garandeert de geheimhouding van medische gegevens een vrije toegang tot de gezondheidszorg. Hieruit vloeit een maatschappelijk belang voort. Er moet worden voorkomen dat zieken ervan zouden worden weerhouden geneeskundige hulp in te roepen uit vrees dat hetgeen aan de geneeskundige zou blijken of zou worden toevertrouwd, openbaar zou worden wanneer de geheimhouding daarvan niet zou zijn zeker gesteld. Er mag dus niet te lichtvaardig mee omgegaan worden H.J.J. Leenen, Handboek gezondheidsrecht, 2011, p Knmg richtlijnen inzake het omgaan met medische gegevens,,2010, P Rechtbank Arnhem 8 oktober 1992, TvGR 1993/ H.J.J. Leenen, Handboek gezondheidsrecht, 2011, p H.J.J. Leenen, Handboek gezondheidsrecht, 2011, P Rechtbank Arnhem, 10 mei 2007, LJN: BA5822 en HR 20 april 2001, NJ 2001,
22 Deze belangen bracht de Hoge Raad al tot uiting aan het begin van de vorige eeuw een vrije toegang tot de gezondheidszorg vereist dat een ieder die zich onder behandeling stelt van een geneesheer, erop moet kunnen vertrouwen dat hetgeen deze behandelaar door patiënt zelf of door een ander ten behoeve van de patiënt, geheim blijft Uitzonderingen Art 7:457 lid 1 BW maakt op deze geheimhoudingsplicht een uitzondering indien de patiënt toestemming voor het verstrekken van informatie heeft gegeven. Het tweede lid stelt dat tevens informatie kan worden verstrekt aan degenen die rechtstreeks betrokken zijn bij de uitvoering van de behandelingsovereenkomst en aan degene die optreedt als vervanger van de hulpverlener, voor zover de verstrekking noodzakelijk is voor de door hen in dat kader te verrichten werkzaamheden. Ten slotte geldt de geheimhoudingsplicht niet tegenover wettelijk vertegenwoordigers van de patiënt. Hieronder vallen de ouders van een minderjarige patiënt, welke de leeftijd van 16 nog niet heeft bereikt en waarvoor toestemming van de ouders voor de behandelingsovereenkomst is vereist. Indien er sprake is van curatele of mentorschap, kan tevens informatie worden verstrekt aan de curator of mentor in kwestie. 59 Deze uitzonderingen treden echter niet in werking wanneer het goed hulpverlenerschap zich hiertegen verzet. 60 De hulpverlener moet bij zijn werkzaamheden de zorg van een goed hulpverlener in acht nemen en handelt daarbij in overeenstemming met de op hem rustende verantwoordelijkheid, voorvloeiende uit de voor hulpverleners geldende professionele standaard. 61 De zorgplicht van de hulpverlener brengt aldus met zich mee dat er grote terughoudendheid moet worden betracht bij een eventuele doorbreking van de geheimhoudingsplicht. 58 Hoge Raad, 21 april 1913, NJ 1913, Art 7:457 lid 3 BW jo art 7:450 BW jo art 7:465 BW. 60 Onduidelijk is of het goed hulpverlenersschap zich ook verzet tegen het verstrekken van informatie met toestemming van de patiënt. Uit tekst en commentaar bij art 7:457, J.H. Nieuwenhuis, C.J.J.M. Stolker, W.L. Valk, Deventer 2011, vloeit slechts voort dat het goed hulpverlenersschap zich kan verzetten tegen informatie verschaffing aan personen rechtstreeks betrokken bij de hulpverlening en aan vertegenwoordigers van de patiënt. Naar mijn idee kan de situatie met zich meebrengen dat de arts in een individueel geval informatie over de patiënt geheim dient te houden, ook indien hiervoor toestemming is gegeven door de patiënt. De arts kan worden aangemerkt als de professionele partij en kan in sommige gevallen dan ook beter beslissen welke handelswijzen de belangen van de patiënt het beste dienen. 61 Art 7:457 lid 3 BW jo art 7:453 BW. 22
23 In de jurisprudentie zijn nog enkele voorwaarden ontwikkeld waaronder medische gegevens van patiënten kunnen worden verstrekt. Deze worden behandeld in het volgende hoofdstuk (5.1). 4.4 Geheimhouding na overlijden Hoewel de wetgever geen regeling heeft getroffen voor het verstrekken van inlichtingen na het overlijden van de patiënt, wordt over het algemeen wel aangenomen dat het beroepsgeheim ook geldt na de dood. 62 De geheimhoudingsplicht reikt in wezen over het graf heen. Nu het een persoonlijk recht van de patiënt betreft kunnen nabestaanden, behoudens uitzonderingen, de arts niet van zijn geheimhoudingsplicht ontheffen. 63 Dit kan problemen opleveren wanneer zij inzage in medische gegevens willen verkrijgen om de geldigheid van een uiterste wilsbeschikking aan te vechten. Het grote belang van de medische geheimhoudingsplicht staat aan deze informatieverschaffing in de weg. Indien er sprake was van vertegenwoordigingsbevoegdheid van een bewindvoerder, curator of mentor, vervalt ook deze na het overlijden van de erflater. Dit heeft tot gevolg dat ook deze personen geen inzicht in het medisch dossier kunnen geven namens de erflater. Dit is anders indien de potentiële erflater een volmacht heeft gegeven voor inzage in zijn medisch dossier. Deze volmacht heeft ook werking na overlijden. Leenen geeft tevens aan dat medische persoonsgegevens enkele problemen met zich mee brengen. Door cumulatie van gegevens, in bijvoorbeeld een dossier, kan een schaduwpersoon ontstaan die niet (meer) met de werkelijke persoon hoeft overeen te stemmen. Daarnaast geeft Engelbertink aan dat het voor artsen, die een voortdurende zorgrelatie hebben met patiënten, moeilijk zal zijn om onbevooroordeelde conclusies en oordelen te geven. 64 Subjectieve bevindingen kunnen door derden als objectief en voor waar worden gehouden. Voorts verandert en veroudert, anders dan in de werkelijkheid, een mens in een dossier of databank niet en wordt van hem niet vergeten wat in het normale leven veelal vergeten wordt Rechtbank Almelo, 28 maart Uitzonderingen worden in het volgende hoofdstuk uiteengezet. 64 Mr. dr. C. Blankman, mw. mr. C.G.C. Engelbertink, Notariële bescherming ouderen, p H.J.J. Leenen, Handboek gezondheidsrecht, p
24 Wanneer er na het overlijden van een erflater inzicht wordt verschaft in zijn medisch dossier, kunnen gegevens door medische leken op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. In enkele gevallen zullen de gegevens tot een eenduidige conclusie leiden. Een erflater met de ziekte van Alzheimer, blijft hieraan lijden en zal ook niet meer wilsbekwaam kunnen worden geacht. In andere gevallen kan er echter nog onduidelijkheid blijven bestaan na het inzien van gegevens. Bijvoorbeeld indien er sprake is van een andere tijdelijke vorm van wilsonbekwaamheid, zoals depressiviteit, is het ook met behulp van inzage in medische gegevens uiterst lastig om te bepalen in welke perioden en in welke mate de wilsonbekwaamheid zich heeft voorgedaan. Als gevolg hiervan kunnen onjuiste conclusies worden getrokken. 5 Kan de medische geheimhoudingsplicht worden omzeild? 5.1 Jurisprudentie In de afgelopen decennia is er veel geprocedeerd over de medische geheimhoudingsplicht en de eventuele doorbreking daarvan. Naast de uitzonderingen die de wet ons geeft, zijn er in de jurisprudentie nog enkele ontstaan. De hoofdregel die in de huidige rechtspraak wordt aangehangen, is vooralsnog dat op art 7:457 BW slechts inbreuk gemaakt kan worden, indien er voldoende concrete aanwijzingen bestaan dat een ander zwaarwegend belang geschaad zou kunnen worden indien die geheimhouding onverkort zou worden gehandhaafd. 66 Hieruit blijkt dat de Hoge Raad een groot belang hecht aan de geheimhoudingsplicht maar wel degelijk ruimte heeft willen bieden om in enkele gevallen informatie aan medici te kunnen onttrekken. Echter is toen wel bepaald dat inbreuk op de geheimhoudingsplicht slechts mogelijk is indien de verzoeker voldoende in zijn belangen is getroffen en er cumulatief aan enkele voorwaarden is voldaan, 67 - Er bestaan zwaarwegende aanwijzingen dat er sprake is van wilsonbekwaamheid ten tijde van het opmaken van het testament. - Aannemelijk is gemaakt dat de overledene, ware hij nog in leven geweest, toestemming gegeven zou hebben. 66 Hoge Raad, 20 april 2001, NJ 2001, Rechtbank Amsterdam, 27 februari 2013, LJN BZ
25 - Deze wijze van gegevensopenbaring is de enige effectieve mogelijkheid om de gewenste opheldering te verschaffen. De medische geheimhoudingsplicht wordt aldus niet onverkort gehandhaafd. In latere jurisprudentie wordt in verband met de tweede voorwaarde nog een nadere versoepeling aangenomen, namelijk het fenomeen van de veronderstelde toestemming. Het moet in het algemeen aannemelijk zijn dat iemand in een dergelijke situatie wenst dat het medisch dossier beschikbaar zal komen. 68 Aldus kan ook ingeval erfgenamen de veronderstelde toestemming aannemelijk maken, inzage in medische gegevens worden verstrekt. De arts in kwestie zal het belang van de verzoeker bij de gegevensvertrekking in acht nemen, maar dat belang levert als zodanig onvoldoende grond op om de toestemming van de overledene te veronderstellen. 69 Hoewel geen algemene regels zijn te geven, kunnen artsen veelal toestemming veronderstellen indien de verzoekende partij een nabestaande is die tijdens het leven een goede band had met de erflater. Wanneer het een echtgenoot betreft, die een zwaarwegend persoonlijk belang heeft bij het inzien van het dossier en die voorheen volledig en in alle openheid bij de behandeling betrokken was, kan ook na het overlijden van de erflater inzage in het dossier krijgen. Heeft de overledene echter bij leven verklaard dat hij niet wil dat derden zijn dossier inzien nadat hij is overleden, dan kan de arts de toestemming niet meer veronderstellen. 70 De aanwezigheid van voldoende zwaarwegende aanwijzingen wordt in de rechtspraak niet te snel aangenomen. Een enkel feit dat de erflater oud was toen hij het testament ondertekende of dat de dochters van de buren tot erfgenaam worden benoemd, zijn geen zodanig ongewone omstandigheden dat daaruit zonder meer zou kunnen worden afgeleid dat de testateur wilsonbekwaam was toen hij het testament ondertekende en is aldus nog geen reden om de aanwezigheid van zwaarwegende aanwijzingen aan te nemen. 71 Hieruit volgt dat je van goede huizen moet komen om aannemelijk te maken dat er zwaarwegende aanwijzingen bestaan dat er sprake was van wilsonbekwaamheid ten tijde van het opmaken van het testament. 68 Rechtbank Almelo, 28 maart 2013, LJN BZ Knmg richtlijnen inzake het omgaan met medische gegevens, 2010, p Knmg richtlijnen inzake het omgaan met medische gegevens, 2010, p Hof Arnhem, 10 januari 2012, LJN BV
Volksgezondheidswetgeving GENEESKUNDIGE BEHANDELINGSOVEREENKOMST
GENEESKUNDIGE BEHANDELINGSOVEREENKOMST 13 Geneeskundige behandelingsovereenkomst (P.B. 2000, no. 118) Landsverordening van de 23ste oktober 2000 houdende vaststelling van de tekst van Boek 7 van het Burgerlijk
Nadere informatieHet levenstestament. De regie zelf in handen houden. Wat is een levenstestament? Wat is het verschil met een gewoon testament?
Pagina 1 Het levenstestament De regie zelf in handen houden Wellicht heeft u wel eens nagedacht over wat er gebeurt wanneer u een zwaar ongeluk krijgt, ernstig ziek wordt of gaat dementeren? Wie kan dan
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/143215
Nadere informatie2. Onder handelingen op het gebied van de geneeskunst worden verstaan:
Artikel 446 1. De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling - in deze afdeling verder aangeduid als de behandelingsovereenkomst - is de overeenkomst waarbij een natuurlijke persoon of een rechtspersoon,
Nadere informatieBurgerlijk Wetboek Boek 7, Afdeling 5
Burgerlijk Wetboek Boek 7, Afdeling 5 (Tekst geldend op: 19 02 2015) Afdeling 5. De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling Artikel 446 4. De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling in deze
Nadere informatieECLI:NL:GHAMS:2016:1333 Gerechtshof Amsterdam Datum uitspraak Datum publicatie
ECLI:NL:GHAMS:2016:1333 Instantie Gerechtshof Amsterdam Datum uitspraak 12-04-2016 Datum publicatie 14-04-2016 Zaaknummer Formele relaties Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie 200.180.180/01
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/92920
Nadere informatie3 In op die behandelingsovereenkomst betrekking hebbende aangelegenheden is de minderjarige bekwaam in en buiten rechte op te treden.
Afdeling 5. De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling Artikel 446 1 De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling - in deze afdeling verder aangeduid als de behandelingsovereenkomst - is de overeenkomst
Nadere informatieWGBO boek 7, afdeling 5 Burgerlijk wetboek (BW) Citeren als: artikel 7:446, lid 1 BW etc. Afdeling 5. De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling
WGBO boek 7, afdeling 5 Burgerlijk wetboek (BW) Citeren als: artikel 7:446, lid 1 BW etc. Afdeling 5. De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling Artikel 446 1. De overeenkomst inzake geneeskundige
Nadere informatieARTIKEL 3 Totstandkoming van de behandelingsovereenkomst
Algemene voorwaarden ARTIKEL 1 Definities en begrippen In deze voorwaarden wordt verstaan onder: Opdrachtgever: degene die voor zichzelf of voor een bepaalde derde een behandelingsovereenkomst sluit met
Nadere informatieDe overeenkomst inzake geneeskundige behandeling (WGBO)
De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling (WGBO) Artikel 446 1.De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling - in deze afdeling verder aangeduid als de behandelingsovereenkomst - is de overeenkomst
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG en Juridische Zaken Sector privaatrecht Schedeldoekshaven 100 2511
Nadere informatieBeroepsgeheim en Huiselijk Geweld
Beroepsgeheim en Huiselijk Geweld Workshop Landelijk Congres Huiselijk Geweld 16 november 2009 Inhoud Waar hebben we het over Juridisch Kader Achtergrond Afweging: geheim doorbreken? Stappenplan Casusposities
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/175388
Nadere informatieWerkstuk Maatschappijleer Curatele, mentorschap en bewindvoerschap
Werkstuk Maatschappijleer Curatele, mentorschap en bewindvoerschap Werkstuk door een scholier 2527 woorden 2 oktober 2001 6,1 34 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Wat is ondercuratelestelling,
Nadere informatiePRIVACY REGLEMENT MIND-KRACHT
PRIVACY REGLEMENT MIND-KRACHT Mind-Kracht en de aan haar verbonden hulpverleners zijn wettelijk verplicht om een dossier met betrekking tot de behandeling van de cliënt in te richten. In dit dossier zijn
Nadere informatieECLI:NL:GHAMS:2017:1107 Gerechtshof Amsterdam Datum uitspraak Datum publicatie
ECLI:NL:GHAMS:2017:1107 Instantie Gerechtshof Amsterdam Datum uitspraak 04-04-2017 Datum publicatie 07-04-2017 Zaaknummer Formele relaties Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie 200.190.897/01
Nadere informatieREGIONAAL TUCHTCOLLEGE. Het College heeft het volgende overwogen en beslist over de op 7 juni 2011 binnengekomen
G2010/51 REGIONAAL TUCHTCOLLEGE Beslissing in de zaak onder nummer van: G2010/51 Rep.nr. G 2010/51 6 december 2011 Def. 159 REGIONAAL TUCHTCOLLEGE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG TE GRONINGEN Het College heeft
Nadere informatieBegripsomschrijvingen Persoonsgegevens Persoonsregistratie Patiënt Verantwoordelijke Hulpverlener Personeel Bewerker Derde Verstrekken van
Privacyreglement B.V. Vicino Noord-Holland Noord (hierna: Vicino) en de aan haar verbonden hulpverleners zijn wettelijk verplicht om een medisch dossier met betrekking tot de behandeling van de patiënt
Nadere informatieKlachtenreglement Vitaalpunt. december PR P0040 Klachtenreglement Vitaalpunt versie
Klachtenreglement Vitaalpunt december 2017 PR P0040 Klachtenreglement Vitaalpunt versie 2.0 05-12-2017 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Begripsbepalingen... 3 3. Algemeen... 4 5. Doelstellingen van
Nadere informatieIUS COMMUNE CONFERENCE 2015 LEUVEN, 26-11-2015
IUS COMMUNE CONFERENCE 2015 LEUVEN, 26-11-2015 RECHTSBESCHERMING VAN OUDEREN: TOETSING VAN WILSBEKWAAMHEID BIJ DEMENTERENDEN ESTHER PANS OPBOUW PRESENTATIE 1. De term wilsbekwaamheid 2. Casus: de Zeeuwse
Nadere informatiePrivacyreglement Groenhuysen
Privacyreglement Groenhuysen Voorwoord Dit privacyreglement heeft als doel een praktische uitwerking te geven van de relevante bepalingen van Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), de Wet bijzondere opneming
Nadere informatiePrivacy. Informatie. www.arienszorgpalet.nl
Privacy Informatie www.arienszorgpalet.nl Inleiding Over ons Over AriënsZorgpalet AriënsZorgpalet is een toonaangevende zorginstelling in Enschede. Met 900 medewerkers en 350 vrijwilligers bieden we onze
Nadere informatiePrivacyreglement Praktijk Denge Conform GGZ Praktijk
Privacyreglement Praktijk Denge Conform GGZ Praktijk Paragraaf 1 Begripsomschrijvingen In dit reglement wordt onder de hierna aangegeven begrippen en termen het volgende verstaan: a. persoonsgegevens:een
Nadere informatieKAMER VOOR HET NOTARIAAT. Beslissing in de zaak onder nummer van: C/05/ KL RK KAMER VOOR HET NOTARIAAT IN HET RESSORT ARNHEM-LEEUWARDEN
C/05/327807 KL RK 17-157 ECLI:NL:TNORARL:2018:7 KAMER VOOR HET NOTARIAAT Beslissing in de zaak onder nummer van: C/05/327807 KL RK 17-157 KAMER VOOR HET NOTARIAAT IN HET RESSORT ARNHEM-LEEUWARDEN Kenmerk:
Nadere informatieLevenstestament. Een presentatie over de juridische, praktische en medische aspecten van het levenstestament
Levenstestament Een presentatie over de juridische, praktische en medische aspecten van het levenstestament Marks Wachters Notarissen Betrokkenheid sinds 1949 Notaris Marks en Notaris Wachters Duidelijk
Nadere informatieINA HOUWING & SASKIA MOS-VAN GOOL HET LEVENS TESTAMENT. klaar voor de notaris deel 1
INA HOUWING & SASKIA MOS-VAN GOOL HET LEVENS TESTAMENT klaar voor de notaris deel 1 1 e druk, februari 2013 Copyright 2013 Consumentenbond, Den Haag en EPN Auteursrechten op tekst, tabellen en illustraties
Nadere informatieInschatting wilsbekwaamheid volgens KNMG richtlijn
Naam patiënt:.. Geboortedatum patiënt:... Naam afnemer: Datum afname: Inschatting wilsbekwaamheid volgens KNMG richtlijn 1. Wilsbekwaamheid wordt altijd beoordeeld ter zake een bepaald onderzoek of bepaalde
Nadere informatieDatum 14 april 2011 Onderwerp Beantwoording Kamervragen over Alzheimerpatiënten en over de uitzending 'Alzheimerpatiënten steeds vaker opgelicht"
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den
Nadere informatieKAMER VOOR HET NOTARIAAT. Beslissing van 3 april 2018 in de klacht met nummer / NT van:
638597 / NT 17-76 ECLI:NL:TNORAMS:2018:16 KAMER VOOR HET NOTARIAAT Beslissing in de zaak onder nummer van: 638597 / NT 17-76 KAMER VOOR HET NOTARIAAT IN HET RESSORT AMSTERDAM Beslissing van 3 april 2018
Nadere informatieStappenplan voor artsen en gedragskundigen ter beoordeling van wils(on)bekwaamheid van cliënten IdB, versie 2.0
Stappenplan voor artsen en gedragskundigen ter beoordeling van wils(on)bekwaamheid van cliënten IdB, versie 2.0 Type document Richtlijn Vastgesteld door Raad van Bestuur Status document Definitief Datum
Nadere informatieDit document geeft juridische informatie bij de Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling om de beroepskracht te ondersteunen.
Juridische informatie bij de Meldcode HG & KM Dit document geeft juridische informatie bij de Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling om de beroepskracht te ondersteunen. In het eerste deel wordt
Nadere informatie15 jaar erfrecht bezien vanuit notariaat, advocatuur en rechterlijke macht. EPN VEAN Congres 20 september 2018 Prof.mr.dr.
15 jaar erfrecht bezien vanuit notariaat, advocatuur en rechterlijke macht EPN VEAN Congres 20 september 2018 Prof.mr.dr. Fons Stollenwerck Rechterlijke macht Civiele rechter Kantonrechter/Rechtbank/Hof/Hoge
Nadere informatieRichtlijn Reanimatie. Richtlijn Reanimatie, De Lichtenvoorde, verpleegkundig adviseur, oktober 2012 1
Richtlijn Reanimatie Inleiding Binnen De Lichtenvoorde leven met enige regelmaat vragen met betrekking tot het reanimeren van cliënten: heeft De Lichtenvoorde beleid ten aanzien van reanimatie, wie mag
Nadere informatieDisclosure. behandelsector. Wettelijk vertegenwoordiger WILS(ON)BEKWAAMHEID. Nefrologiedagen, 26 maart 2019 Theo Trompetter, arts
Disclosure Geen belangenverstrengelingen WILS(ON)BEKWAAMHEID Nefrologiedagen, 26 maart 2019 Theo Trompetter, arts behandelsector WGBO Behandelend arts - patiënt Wettelijk vertegenwoordiger Bank-volmacht
Nadere informatieHET LEVENSTESTAMENT. Wat is een levenstestament?
HET LEVENSTESTAMENT U heeft er waarschijnlijk al over gehoord of iets over gelezen: het maken van een levenstestament. Maar wat is een levenstestament nu precies? En wanneer is het maken van een levenstestament
Nadere informatiede bank ambtshalve onderzoek de bank Definitieve Bevindingen
POSTADRES Postbus 93374, 2509 AJ Den Haag BEZOEKADRES Prins Clauslaan 20 TEL 070-381 13 00 FAX 070-381 13 01 E-MAIL info@cbpweb.nl INTERNET www.cbpweb.nl AAN de bank DATUM 17 maart 2006 CONTACTPERSOON
Nadere informatieDe poort is waar de beoordeling hoort. De verantwoordelijkheid van de notaris in het herkennen en beoordelen van de wilsbekwaamheid van de cliënt
De poort is waar de beoordeling hoort De verantwoordelijkheid van de notaris in het herkennen en beoordelen van de wilsbekwaamheid van de cliënt Naam: I.H.E. Sengers E-mailadres: irissengers@gmail.com
Nadere informatieINA HOUWING & SASKIA MOS-VAN GOOL HET LEVENS TESTAMENT. klaar voor de notaris deel 1
INA HOUWING & SASKIA MOS-VAN GOOL HET LEVENS TESTAMENT klaar voor de notaris deel 1 Eerder verschenen in deze reeks: 2. Samenwonen 3. De rol van de executeur 4. Mijn vermogen en de AWBZ 5. De familiebank
Nadere informatieLEVENSTESTAMENT. Kort verslag lezing 21 maart 2016
LEVENSTESTAMENT CHANIEN ENGELBERTINK, van EWIJK ESTATEPLANNING BUSSUM Kort verslag lezing 21 maart 2016 Vraag je iemand op straat of hij een levenstestament heeft of weet wat het is, dan zal je, meer dan
Nadere informatieRapport. Datum: 4 december 2010 Rapportnummer: 2010/346
Rapport Datum: 4 december 2010 Rapportnummer: 2010/346 2 Klacht Beoordeling Conclusie Onderzoek Bevindingen Klacht Verzoekster klaagt erover dat Bureau Jeugdzorg Noord-Brabant, vestiging Roosendaal, zonder
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer Der Staten-Generaal Postus EA DEN HAAG
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Juridischee Zaken Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer Der Staten-Generaal Postus 20018 2500 EA DEN HAAG Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301
Nadere informatie1.1 Persoonsgegevens Elk gegeven betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon.
Privacyreglement Stichting de As Inleiding en doel Bij Stichting de As worden persoonsgegevens van zowel patiënten als van medewerkers verwerkt. Het gaat daarbij vaak om zeer privacygevoelige gegevens
Nadere informatieDe hulpverlener legt in het dossier, bedoeld in artikel 454, vast voor welke handelingen van ingrijpende aard de patiënt toestemming heeft gegeven.
Wijziging van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek, de Jeugdwet en enkele andere wetten ter verbetering van patiëntgerichte zorg en het opnemen van een wettelijke regeling voor het inzagerecht in het medisch
Nadere informatie1.1 Persoonsgegevens: Elk gegeven betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon.
1. Algemene bepalingen Artikel 1: Begripsbepalingen: 1.1 Persoonsgegevens: Elk gegeven betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon. 1.2 Gezondheidsgegevens: Persoonsgegevens
Nadere informatieDatum 15 november 2013 Onderwerp Beantwoording Kamervragen over notarissen die uitbuiting van hun cliënten moeten melden
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj
Nadere informatieALZHEIMER & RECHT. Mijn partner heeft diagnose Alzheimer. Zijn er zaken die ik dien te regelen?
Mijn partner heeft diagnose Alzheimer. Zijn er zaken die ik dien te regelen? Mijn partner heeft diagnose Alzheimer. Moeten we nu een testament maken of aanpassen? Kan ik het huis verkopen als ik kleiner
Nadere informatie1.1. Persoonsgegevens Elk gegeven betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon.
PRIVACY REGLEMENT 1. Algemene bepalingen Begripsbepalingen 1.1. Persoonsgegevens Elk gegeven betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon. 1.2 Gezondheidsgegevens / Bijzondere
Nadere informatieArtikel 1 Voor de toepassing van het bij of krachtens deze regeling bepaalde, wordt verstaan onder:
Inleiding Een cliënt kan een klacht of een uiting van onvrede voorleggen aan de desbetreffende medewerker, de manager of de Raad van Bestuur van MEE & de Wering. Indien dit niet tot een voor de cliënt
Nadere informatieLET OP: dit is een onbeheerde kopie; de inhoud kan gewijzigd zijn.
Doel Achtergrondinformatie over het beroepsgeheim, de meldcode en zwijgplicht behorende bij de documenten over kindermishandeling, huiselijk geweld en. Reikwijdte MGG Functionaris medisch specialist verpleegkundige
Nadere informatieECLI:NL:GHLEE:2003:AL3148 Gerechtshof Leeuwarden Datum uitspraak Datum publicatie Zaaknummer Rekestnummer
ECLI:NL:GHLEE:2003:AL3148 Instantie Gerechtshof Leeuwarden Datum uitspraak 17-09-2003 Datum publicatie 29-09-2003 Zaaknummer Rekestnummer 0300116 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Personen-
Nadere informatieMinderjarigheid in het recht
Minderjarigheid in het recht Minderjarigen zijn personen onder de 18 jaar, tenzij voor hun 18e levensjaar huwelijk, geregistreerd partnerschap (GP) of meerderjarigverklaring van moeder van 16/17 jr Twee
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Sector privaatrecht Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus
Nadere informatieSeminar De Europese Erfrechtverordening. Europese Erfrechtverklaring. Grensoverschrijdende nalatenschappen. De Europese verklaring van erfrecht
Seminar De Europese Erfrechtverordening De Europese verklaring van erfrecht Prof. mr. Tea Mellema Kranenburg 28 juni 2013 1 Europese Erfrechtverklaring niet in de plaats van de nationale verklaring van
Nadere informatieCliënt Onder een cliënt verstaan we de jeugdige, zijn (stief)ouders of wettelijk vertegenwoordigers.
Inleiding D3 werkt vanuit de privacy kaders die door de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) zijn opgelegd. Bij de start van de zorg bij D3 ontvangt de cliënt het privacyreglement. Alle privacygevoelige
Nadere informatieWet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO)
Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) Hieronder vindt u een samenvatting van de inhoud van de WGBO. Voor verdere informatie verwijzen wij u naar het Burgerlijk Wetboek Boek 7: Bijzondere
Nadere informatiePrivacyreglement ZorgFamilie
Privacyreglement ZorgFamilie Inhoudsopgave Algemene bepalingen Art 1. Begripsbepalingen Art 2. Reikwijdte Art 3. Doel Rechtmatige verwerking persoonsgegevens Art 4. Voorwaarden voor rechtmatige verwerking
Nadere informatieMELDCODE KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD
MELDCODE KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD OPENBAAR APOTHEKERS De Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld is een uitgave door de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie
Nadere informatiePRIVACYVERKLARING HAK & REIN VOS JURIDISCHE ADVISEURS EN NOTARISSEN
PRIVACYVERKLARING HAK & REIN VOS JURIDISCHE ADVISEURS EN NOTARISSEN 2018.04 Deze verklaring geeft informatie over hoe ons kantoor omgaat met persoonsgegevens die in het kader van de werkzaamheden en dienstverlening
Nadere informatieWie geeft u het vertrouwen?
9 Wie geeft u het vertrouwen? Alles over het levenstestament, de volmacht en het testament en in welke situaties dit van belang is. 2 Waarom dit boekje? Wie behartigt uw belangen als u dat zelf niet meer
Nadere informatieDe WGBO is een dwingend recht. Dit betekent dat cliënten en zorgverleners onderling geen afspraken kunnen maken die van deze wet afwijken.
Cliëntenrechten Als cliënt van De Zorggroep vraagt u zich misschien af wat uw rechten en plichten zijn. Uw rechten zijn vastgelegd in een wet. Dit is de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO).
Nadere informatiesecundaire preventie kindermishandeling
Bijlage 2 Meldcodes van VWS/NIZW 1 en KNMG De samenvattingen van de meldcode kindermishandeling van VWS/NIZW en van de KNMG zijn beide in deze bijlage afgedrukt. In beide meldcodes worden de stappen van
Nadere informatieBEWIND -1- M:\brochures\bewind.docx 22/6/2015
BEWIND Zodra een kind meerderjarig is (18 jaar) mag het zelf over zijn of haar eigen vermogen beschikken. Dat is meestal geen probleem, als dat vermogen niet groot is en één van beide ouders of beide ouders
Nadere informatieRecht op inzage Hoe vraag ik inzage in een patiëntendossier?
ALGEMEEN Recht op inzage Hoe vraag ik inzage in een patiëntendossier? In deze folder vindt u de volgende informatie: Onderscheid klinisch dossier, poliklinisch dossier en radiologische gegevens Verzoek
Nadere informatieLJN: BB9778,Voorzieningenrechter Rechtbank Dordrecht, AWB 07/963. Datum uitspraak: Datum publicatie:
LJN: BB9778,Voorzieningenrechter Rechtbank Dordrecht, AWB 07/963 Datum uitspraak: 04-12-2007 Datum publicatie: 11-12-2007 Rechtsgebied: Soort procedure: Inhoudsindicatie: Bestuursrecht overig Voorlopige
Nadere informatiePRIVACYREGLEMENT Goudsbloem & De Vries Januari 2019
De Kronkels 9a 3752 LM Bunschoten - 033-3302515 - www.goudsbloemendevries.nl PRIVACYREGLEMENT Goudsbloem & De Vries Januari 2019 Vertrouwelijkheid Artikel 1 Geheimhouding In het directe contact met de
Nadere informatieBeoordeling Bevindingen
Rapport 2 h2>klacht Verzoeker klaagt erover dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) aan hem als advocaat een machtiging van zijn cliënt heeft gevraagd om stukken bij de IND te kunnen opvragen,
Nadere informatieInhoudsopgave. Inspiratie uit het buitenland voor het Nederlandse levenstestament 17 Mr. A. Van den Broeck
I Inspiratie uit het buitenland voor het Nederlandse levenstestament 17 Mr. A. Van den Broeck 1 De internationale opkomst van het levenstestament 17 2 De verhouding van het levenstestament tot rechterlijke
Nadere informatiePolanerbaan 13N, 3447 GN Woerden, tel: 0348 46 83 31, fax: 0348 46 83 33 email: info@epn-notaris.nl, website: www.epn-notaris.nl
2 Polanerbaan 13N, 3447 GN Woerden, tel: 0348 46 83 31, fax: 0348 46 83 33 email: info@epn-notaris.nl, website: www.epn-notaris.nl 3 Het levenstestament De regie zelf in handen houden 1 Het levenstestament
Nadere informatieHet familierecht in beweging: Zorg voor nu en later; Alimentatienieuws
Het familierecht in beweging: Zorg voor nu en later; Alimentatienieuws 26 maart 2015 Henry van Halen Erik van de Loo Susanne Bosch Daniëlle Oosten Jolanda Steenhuis Onderwerpen: Levenstestamenten/volmachten
Nadere informatieRapport betreffende een klacht over Menzis Zorgkantoor uit Enschede. Bestuursorgaan: de Raad van Bestuur van Menzis Zorg en Inkomen uit Enschede.
Rapport 2 p class="c3">rapport Rapport betreffende een klacht over Menzis Zorgkantoor uit Enschede. Bestuursorgaan: de Raad van Bestuur van Menzis Zorg en Inkomen uit Enschede. Datum: Rapportnummer:2011/197
Nadere informatiePrivacyprotocol Sociaal Domein regio Utrecht Zuidoost
Privacyprotocol Sociaal Domein regio Utrecht Zuidoost Aanleiding voor dit protocol De gemeente werkt met andere publieke en private organisaties (hierna aan te duiden met: partner) samen om aan inwoners
Nadere informatieGEMEENTEBLAD VAN UTRECHT 2002 Nr. 29
GEMEENTEBLAD VAN UTRECHT 2002 Nr. 29 VERORDENING over het recht van onderzoek. (raadsbesluit van 28 november 2002) De raad der gemeente Utrecht gelet op het voorstel van b. en w. d.d. 14 november 2002
Nadere informatieB E L A N G E N B E H A R T I G I N G L E D E N O M / Z M K W A L I T E I T R E C H T S P R A A K
Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak Datum: 1 april 2010 Ons kenmerk: B2.1.9./1782/HD Uw kenmerk: 5637692/10/6 Onderwerp: Wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap De minister van Justitie
Nadere informatieVergelijking Curatele, Beschermingsbewind en Mentorschap
Vergelijking Curatele, Beschermingsbewind en Mentorschap Curatele Beschermingsbewind Mentorschap Vanaf welke leeftijd? 18 jaar 18 jaar 18 jaar De grond voor de maatregel is voor de meerderjarige die tijdelijk
Nadere informatiePrivacyreglement. ALTRA Jeugd- en Opvoedhulp
Privacyreglement ALTRA Jeugd- en Opvoedhulp 1 Vastgesteld MT Altra 11 november 2016 INHOUDSOPGAVE Algemene bepalingen 1. Begripsbepalingen 2. Reikwijdte Rechtmatige verwerking persoonsgegevens 3. Doel
Nadere informatiePrivacy policy: Uw persoonsgegevens en uw privacy in onze praktijk Bureau VIER-V
Privacy policy: Uw persoonsgegevens en uw privacy in onze praktijk Bureau VIER-V Inleiding Bureau VIER-V hecht veel waarde aan de bescherming van uw persoonsgegevens. In deze privacy policy willen we heldere
Nadere informatiePrivacyreglement Tandem Bewind, Bewindvoering, Mentorschap & Curatele. Dit reglement is op 25 mei 2018 in werking getreden.
Privacyreglement Tandem Bewind, Bewindvoering, Mentorschap & Curatele Dit reglement is op 25 mei 2018 in werking getreden. Inleiding In dit Privacy Reglement informeert Tandem Bewind u over de wijze waarop
Nadere informatieMantelzorgers. Mantelzorgen?... Nee hoor, gewoon Liefde!
Mantelzorgers Als de alledaagse dingen niet meer vanzelfsprekend zijn, als de regie voeren over je leven een klus blijkt te zijn geworden en het misschien ook lastig is om jezelf te verzorgen, dan is het
Nadere informatiePrivacyreglement. Algemene bepalingen. Doelstelling
Doelstelling Privacyreglement Het doel van dit reglement is een praktische uitwerking te geven van de bepalingen van de Wet bescherming persoonsgegevens, verder te noemen WBP. Dit reglement is van toepassing
Nadere informatieKLACHTENREGELING. de cliënt een vertegenwoordiger van een cliënt nabestaande(n) van een overleden cliënt. b Klacht een klacht kan zijn:
KLACHTENREGELING Artikel 1 Begripsbepalingen In deze Klachtenregeling wordt verstaan onder: a Klager de natuurlijke persoon die een klacht indient. Klager kan zijn: b Klacht een klacht kan zijn: c Klachtenfunctionaris
Nadere informatiePrivacyverklaring van onze praktijk Uw persoonsgegevens en uw privacy in onze praktijk
Privacyverklaring van onze praktijk Uw persoonsgegevens en uw privacy in onze praktijk Algemeen De AVG is de nieuwe wet ter bescherming van privacy en persoonsgegevens. Op grond van deze wet heeft een
Nadere informatieAls ouders niet meer samen zijn
Als ouders niet meer samen zijn Informatiefolder over de rechten en plichten van gescheiden ouders bij hulpverlening aan kinderen ALS OUDERS NIET MEER SAMEN ZIJN INFORMATIEFOLDER OVER DE RECHTEN EN PLICHTEN
Nadere informatieProtocol Vertegenwoordiging
Protocol Vertegenwoordiging 1.Inleiding Sommige patiënten kunnen (enkele van) hun belangen zelf niet -of niet meer- goed behartigen. Zo hebben ze bijvoorbeeld problemen op het gebied van huisvesting, financiën
Nadere informatiePrivacyreglement Rosemarijn Gezinsbegeleiding
Privacyreglement respecteert de privacy van cliënten en de gebruikers van haar website en draagt er zorg voor dat de persoonlijke informatie die u ons verschaft vertrouwelijk wordt behandeld. Dit privacyreglement
Nadere informatiePrivacyreglement Cliënten Ons Tweede Thuis. Vastgesteld September 2015 (met tekstuele wijzigingen AVG 25 mei 2018)
Privacyreglement Cliënten Ons Tweede Thuis Vastgesteld September 2015 (met tekstuele wijzigingen AVG 25 mei 2018) Inhoud 1. Inleiding... 3 1.1 Doel van het reglement... 3 2. Algemene bepalingen... 3 2.1
Nadere informatiePrivacyreglement. Inhoudsopgave. Vastgestelde privacyreglement Kraamzorg Novo Peri, 13 juni 2012
Pagina 1 van 7 Privacyreglement Vastgestelde privacyreglement Kraamzorg Novo Peri, 13 juni 2012 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen artikel 1: Begripsomschrijvingen artikel 2: Reikwijdte artikel
Nadere informatieEen Levenstestament is een testament dat werkt tijdens uw leven.
Levenstestament Een Levenstestament is een document waarin u een aantal zaken vast laat leggen voor het geval dat er tijdens uw leven iets gebeurt waardoor u niet meer in staat bent zelfstandig te handelen.
Nadere informatiePrivacyreglement Kindertherapeuticum
1. Begripsbepalingen Binnen de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP) wordt een aantal begrippen gehanteerd. In onderstaande lijst staat een uitleg van de begrippen. 1.1 Persoonsgegevens Elk gegeven betreffende
Nadere informatieCuratele, bewind en mentorschap
DC 40 Curatele, bewind en mentorschap 1 Inleiding Als medewerker maatschappelijke zorg kun je in aanraking komen met cliënten die door de kantonrechter onder curatele gesteld zijn, een bewindvoerder krijgen
Nadere informatieInhoud KLACHTENREGELING IZER, JANUARI
Klachtenregeling Inhoud Artikel 1 Begripsbepalingen... 2 Artikel 2 Doelstellingen van de Klachtenregeling... 2 Artikel 3 Indienen van uiting van onvrede en/of een klacht... 3 Artikel 4 Ontvankelijkheid...
Nadere informatieECLI:NL:RBLEE:2011:BQ7902
ECLI:NL:RBLEE:2011:BQ7902 Instantie Rechtbank Leeuwarden Datum uitspraak 08-06-2011 Datum publicatie 15-06-2011 Zaaknummer 112142 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Civiel recht Kort
Nadere informatieWie geeft u het vertrouwen?
Wie geeft u het vertrouwen? Lees meer over het levenstestament, de volmacht en het testament en in welke situaties dit van belang is. 2 Waarom dit boekje? Wie behartigt uw belangen als u dat zelf niet
Nadere informatieRapport. Rapport betreffende een klacht over het college van burgemeester en wethouders van Halderberge. Datum: 24 mei 2013. Rapportnummer: 2013/057
Rapport Rapport betreffende een klacht over het college van burgemeester en wethouders van Halderberge Datum: 24 mei 2013 Rapportnummer: 2013/057 2 Klacht Verzoeker, een advocaat, klaagt erover dat het
Nadere informatieKlachten regeling. Opgemaakt:
Klachten regeling Opgemaakt: 06-12-2017 U mag ervan uitgaan dat wij onze uiterste best doen om de hulpverlening zo goed mogelijk te verlenen. Toch kan het gebeuren dat u niet tevreden bent over de zorg
Nadere informatieBeoordeling Bevindingen
Rapport 2 h2>klacht Verzoeker klaagt erover dat Bureau Jeugdzorg Zeeland: hem niet heeft betrokken bij de totstandkoming van het indicatiebesluit dat is opgesteld met betrekking tot zijn minderjarige kind;
Nadere informatieECLI:NL:RBHAA:2010:BO2401
ECLI:NL:RBHAA:2010:BO2401 Instantie Rechtbank Haarlem Datum uitspraak 15-09-2010 Datum publicatie 29-10-2010 Zaaknummer 127472 - HA ZA 06-1116 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Civiel
Nadere informatieKern: verstrekken van informatie aan behandelend specialist na beëindiging behandelrelatie. Conflict van plichten?
Klachtencommissie Huisartsenzorg Midden-Nederland Uitspraak maart 2013 Kern: verstrekken van informatie aan behandelend specialist na beëindiging behandelrelatie. Conflict van plichten? Klaagster verwijt
Nadere informatieKlachtenregeling. Klachtenregeling Sensa Zorg versie 1.0
Klachtenregeling 1 Voorwoord Deze klachtenregeling bevat informatie over hoe Sensa Zorg onvrede en klachten van cliënten behandeld. Sensa Zorg streeft ernaar een passende oplossing te vinden voor de cliënten.
Nadere informatieHet Levenstestament (ook wel genaamd: De Notariële volmacht)
Het Levenstestament (ook wel genaamd: De Notariële volmacht) Door mvr. Mr. S. (Stevie) Post Kandidaat-Notaris bij Smeets en Weijmer notarissen te Goirle Opbouw presentatie levenstestament Wat is het levenstestament?
Nadere informatie