Arnold Vanderlyde: Pak de handschoen op tegen whiplash. In dit nummer onder meer:

Transcriptie

1 WHIPLASH MAGAZINE HÉT WHIPLASH LIJFBLAD 21e jaargang nummer 3 december 2009 Arnold Vanderlyde: Pak de handschoen op tegen whiplash In dit nummer onder meer: Nationale Whiplashdag Sensorische Integratie Therapie Een andere kijk op verkeer

2 advertentie Ondersteuning van rug en nek DEFA Bolletjeskussen Zeer geschikt voor mensen met een gevoelige rug Getest en aanbevolen door fysiotherapeuten Ventilerende werking Eenvoudig te plaatsen op elk gewenste stoel Het kussen dat masseert DEFA Lordose Zitsteun Voorkomt en bestrijdt rugklachten Ontwikkeld en getest door fysiotherapeuten Zorgt voor een anatomisch natuurlijke zithouding Past op elke stoel; op hoogte instelbaar Voor een zithouding zonder rugklachten DEFA Draaikussen Een draaibeweging maken zonder de rug te bewegen Geschikt voor mensen met rug- of gewrichtsproblemen Voor thuis, in de auto of werkplek 2 maten; ø 30 en 39 cm Moeiteloos in- en uitstappen DEFA Ergonomische Lendensteun (verstelbaar) Extra steun in de onderrug Goede zijdelingse steun Vermindert vermoeidheid Verstelbaar d.m.v. spanbanden Past in elke auto Incl. hoes Voor totale ontspanning DEFA Hoofdsteunkussen Helpt ter voorkoming van een whiplash en ontspant de nekspieren Aanbevolen door ergonomen Universeel toepasbaar op vrijwel elke hoofdsteun Veilig én comfortabel! DEFA Anatomisch Wig- Zitkussen Voorkomt spanning in nek, schouders en rug Corrigeert de houding van bekken en rug Extra comfort en veiligheid Tegen wegglijden in de stoel Meer zitcomfort minder klachten Voor informatie Telefoon: defa.europe@defa.nl of kijk op Verkrijgbaar bij o.a. Welzorg en Thuiszorgwinkels, Fysiotherapeuten, de Medische Vakhandel, Halfords, Brezan, Medicorners van Vierstroomzorgring AutoStyle dealers en de betere autoshop. Ook in België. Op al onze gezondheidskussens 2 jaar garantie Haalt u het maximale uit de nacht? Een slaapsysteem van M Line vormt zich exact naar de contouren van uw lichaam. Het resultaat is een ongekende slaapsensatie en een perfecte ergonomische ondersteuning! Bovendien kunt u op M Line eenvoudig draaien tijdens uw slaap en bent u verzekerd van een optimale ventilatie en hygiëne. Zó haalt u het maximale uit de nacht!

3 Inhoud BOEIENDE ERVARINGEN Een liefdevol gebaar naar jezelf...8 Bagage om mijn eigen keuzes te maken Nationale Whiplashdag INFORMATIEF 34 Sensorische Integratie...4 Afgewikkeld. En dan? Uitgangspunten voor veilig en succesvol sporten Een andere kijk op verkeer De visie van Beijersbergen COLUMNS Petra Meese Kloppend hart...2 Whippie Henk Brejaart Kiplekker met Henk Column Willem Nationale Whiplashdag EN MEER... Dialoog preventie Prikbord Helpdesks Contact / colofon De Whiplash Stichting Nederland hoort graag over uw ervaringen met artsen, therapeuten, begeleiders, instanties, etc. Het kunnen goede en slechte ervaringen zijn. Door ervaringen te delen, komen we met elkaar verder! Mail ons daarom op socialekaart@whiplashstichting.nl 1

4 Voorwoord Kloppend hart Lieve mensen, ons 20-jarige jubileumjaar is bijna ten einde. Afgelopen 7 november vond de eerste Nationale Whiplashdag plaats in Woerden, waar de Whiplash Stichting Nederland een speciale verjaardagsviering had georganiseerd. Voordat ik iets vertel over deze dag, wil ik u eerst meenemen naar onze vrijwilligers. Zonder onze vrijwilligers zijn wij niets. Zij vormen het kloppende hart van onze stichting. Een speciaal woord van dank dan ook aan hen die zich op buitengewone wijze inzetten voor de belangen van de whiplashpatiënten. De WSN-vrijwilliger bestaat niet: het zijn zowel whiplashpatiënten alsook gezonde mensen, het zijn zowel mannen als vrouwen, ze werken op hun eigen diverse specialismen van Medische Advies Raad via telefonisch lotgenotencontact en voorlichting tot bestuur (en alles wat er dus ook tussenin zit). Iedere contactpersoon wordt elk jaar bijgeschoold, waardoor deze vrijwilligers anderen op deskundige en menselijke wijze kunnen bijstaan. De WSN telt ruim 60 vrijwilligers, de meesten van hen zijn vrijwilliger voor het leven. Lieve vrijwilligers, ik wil jullie graag laten weten dat de WSN jullie koestert! Dank dan ook weer voor de voortreffelijke inzet van afgelopen jaar! Tijdens onze 20 ste verjaardagsviering in Woerden memoreerde ik de wijze woorden van René Descartes: Cognito ergo Sum, ik denk dus ik besta. Immers, de stichters van onze club dachten 20 jaar geleden Cognito ergo Sum, aldus ik denk dus ik besta. En waren sindsdien een spreekbuis voor de whiplashpatiënten in Nederland. Zij verwoordden toen wat zij als whiplashpatiënt voelden en dachten. Op zich is er in die twintig jaren veel veranderd, doordat er meer bekendheid is gekomen over het begrip whiplash. Echter qua problematiek heeft de whiplashpatiënt nog steeds dezelfde problemen als toen: Wat is er met mijn lijf gebeurd? Wat moet ik nu doen om beter te worden? Wat moet ik doen om te kunnen blijven werken? Wat moet ik doen om mijn omgeving duidelijk te maken welke problemen ik heb? Wat, wat, wat, wat, wat???? Ik vroeg de aanwezigen een hand op te steken als zij net als ik van mening waren dat een whiplashpatiënt NIET een zielig, ziekerig, chagrijnig, zeikerig mens is met een halskraag om die de hele dag zit te niksen terwijl die thuis voor de tv op de bank hangt. Alle handen gingen omhoog, precies wat ik dacht. Wat zijn whiplashpatiënten dan wel? Whiplashslachtoffers zijn bruisende, leuke, bijzondere en vooral positief ingestelde mensen die de omgeving willen laten meeprofiteren van hun ervaringen: juist deze mensen weten dat het allerbelangrijkste is dat er zo min mogelijk liefst nul whiplashongevallen gebeuren. Wij ervaringsdeskundigen kunnen JUIST NU een belangrijke rol spelen! De Whiplash Stichting Nederland wil zich samen met u inzetten voor preventie van whiplash, voor het geven van coachingsadvies waardoor re-integratie makkelijker zal verlopen en voor het aangaan van een dialoog met slachtoffers, verzekeraars, letselschadeadvocaten, e.a.. 2

5 Daarnaast wil de Whiplash Stichting Nederland meegeven dat ONTSPANNING zeer belangrijk is in het leven van de whiplashpatiënt (net zoals in het alledaagse leven van elk druk mens). Vaak durven mensen met een whiplash bijvoorbeeld niet te gaan sporten omdat ze bang zijn dat de pijn en alle whiplashellende alleen maar erger worden. Dit zeg ik niet zomaar, dit is helaas gebaseerd op eigen ervaringen: toen ik in 1997 mijn eerste whiplash opliep, wist de medische wereld nog niet precies wat de beste behandeling was. De artsen en fysiotherapeuten vertelden mij toen dat ik vooral plat moest liggen om te rusten, zo min mogelijk doen. Bijna vier jaar lang heb ik dat advies opgevolgd en heb ik bijna alleen maar in bed doorgebracht. Lieve mensen, ik kan u vertellen, dat was een zeer ellendige periode uit mijn leven. Want welke 27-jarige kiest er nu zelf voor om 4 jaar in bed te liggen? Het zogenaamde deskundigenadvies van toen was helemaal niet goed, dat weet ik nu. Vandaar dat ik ook gekozen heb om mijn ervaringen met anderen te delen. Op de Nationale Whiplashdag boden wij de mensen massage, adem- en ontspanningsoefeningen en oud-bokser Arnold Vanderlyde zorgde voor een superbruisende lezing over veilig en succesvol sporten. Met dit ontspanningsaanbod voor lichaam en geest zorgt de Whiplash Stichting Nederland dat Cognito ergo Sum. Afsluitend: Als ik als mens Petra Meese aan u in het algemeen, en de whiplashpatiënt in het bijzonder, goede adviezen mag geven zeg ik tot u: BLIJF ALTIJD IN UZELF GELOVEN en RELATIVEER in het leven! Buitenstaanders willen u vaak helpen, meestal met oprecht goede bedoelingen. Maar er is maar één persoon die u echt kan helpen en dat bent u echt zelf! Als u zelf er niet voor 100% achter staat en niet het willen met het kunnen verbindt, zult u geen makkelijk leven hebben. Zorg voor PASSIE in uw leven en houd van uzelf, of om Harrie Jekkers te citeren Ik hou van mij Ik hou van mij hoor je nooit zingen Ik hou van mij wordt nooit gezegd Maar ik hou van mij, ga ik toch zingen Want ik hou van mij, van mij alleen en ik meen het echt! Fijne feestdagen, Uw voorzitter Petra Meese 3

6 Gezondheid Na een whiplashongeval kan de verwerking van zintuiglijke waarnemingen verstoord zijn. Het lichaam voelt dan onwennig en functioneert anders. Mensen raken hun zelfvertrouwen en het vertrouwen in hun lichaam kwijt. Wat is er toch met me aan de hand? Deze twijfel en onzekerheid constateert Heleen Rook, zelfstandig ergotherapeut in Zwolle, bij veel whiplashslachtoffers. Een behandeling volgens het ASITT-protocol kan verbetering brengen. SENSORISCHE INTEGRATIE STOORNISSEN EN BEHANDELING BIJ WHIPLASH Door Piet Jagersma Sensorische integratie is het vermogen om informatie vanuit de buitenwereld en vanuit ons eigen lichaam op te nemen, te selecteren en verschillende stukjes informatie met elkaar te verbinden. Zodanig dat we er op de juiste manier op kunnen reageren. De informatie verkrijgen we via onze zintuigen en verwerken we in de hersenen. De zintuigsystemen die ons hiervoor ter beschikking staan, zijn tast, zicht, gehoor, reuk en smaak voor waarneming buiten het lichaam en evenwicht en spier- en gewrichtsgevoel voor waarneming binnen het lichaam. Al onze zintuigsystemen werken 24 uur per dag. We zijn ons hier niet van bewust, totdat we iets meemaken wat we ongewoon vinden. Denk bijvoorbeeld maar eens aan een klok. Je hoort de klok niet tikken, maar het valt direct op als de klok stilstaat. Of het lichtknopje thuis dat we in het donker meteen weten te vinden, en het lichtknopje in een hotel dat we op de tast moeten zoeken. Verstoring van de sensorische integratie Verstoring in de sensorische integratie betekent dat binnenkomende zintuigelijke prikkels, ondanks goed werkende zintuigen, niet adequaat verwerkt worden door het zenuwstelsel. Daardoor worden de prikkels anders ervaren dan normaal. Die verstoring kan ontstaan door een whiplashongeval. Er kan dan zowel van over- als onderregistratie sprake zijn. Bij overregistratie worden normale prikkels te sterk ervaren. Bij onderregistratie heeft iemand meer prikkels nodig om ze te kunnen opmerken. Uitgangspunt is dat er sprake is van een onderregistratie in het systeem van spier- en gewrichtsgevoel. Daardoor ontstaat een overregistratie in de andere zintuigelijke systemen. Herkenning van problemen met sensorische integratie Op alle gebieden van zintuigelijke waarneming kunnen zich problemen met sensorische integratie voordoen. Ten aanzien van het spier- en gewrichtsgevoel kan het zich bijvoorbeeld uiten in vaker stoten en struikelen. De positie in de ruimte wordt minder gevoeld. Maar ook moeite met het uitvoeren van dubbeltaken of inschatten van de ruimte (bijvoorbeeld autorijden, parkeren) kunnen zich voordoen. Daarnaast kan het evenwichtsgevoel 4

7 verstoord zijn, waardoor iemand een misselijk of duizelig gevoel krijgt bij bijvoorbeeld autorijden, bukken, in de lift, op roltrap of bij het omhoog kijken, reiken en tillen. Bij een verstoorde visuele waarneming kunnen mensen bijvoorbeeld last hebben van fel licht, de neiging voelen een donkere bril te willen dragen of hebben zij moeite met wisselende beelden of de overgang van donker naar licht. Daarnaast kan er sprake zijn een overregistratie van gehoorprikkels. Iemand kan dan moeilijk aan groepsgesprekken deelnemen, heeft moeite met veel geluid of plotselinge geluiden in een stille omgeving. Irritatie van kleding (los of juist strak) kan zich voordoen als de tastzin verstoord is. Maar ook problemen met haren wassen of andere normale aanrakingen van het lichaam kunnen optreden, zoals een heftige reactie op massage. Gevoeligheid voor geuren kan optreden (parfums, sigarettenrook, of schoonmaakmiddelen op chemische basis), wat een misselijk gevoel meebrengt. In het algemeen kunnen snelle stemmingswisselingen zich voordoen en overmatige reacties van het vegetatieve zenuwstelsel (transpireren, koud-warm, duizelig, misselijk). Denk ook aan overmatige continue vermoeidheid, slaapproblemen, concentratieproblemen, moeite met planning en minder vertrouwen in het eigen lichaam. Tenslotte kan een verhoogde spierspanning optreden. Dit kost meer energie en iemand voelt zich constant moe. Heleen Rook ziet bij whiplashpatiënten dat de verstoring vaak gevolgen heeft voor vrijwel alle activiteiten bij zelfverzorging, verplaatsen, huishouden, werk en sociale contacten. ASITT protocol Voor de intake, observatie en behandeling van mensen met een verstoring van de sensorische integratie is een protocol opgesteld. Oorspronkelijk is dit protocol ontwikkeld voor de revalidatie van kinderen met sensorische integratie stoornissen. Door oefeningen met de kinderen te doen, bleek dat de binnenkomende zintuiglijke prikkels geleidelijk aan beter geselecteerd en verwerkt werden door de hersenen. Zo kon er adequater op de omgeving gereageerd worden. In 1995 behandelde het Roessingh in Enschede een aantal volwassen revalidanten op de kinderafdeling van de ergotherapie om te bezien of het toepassen van de principes uit dit protocol ook effect bij hen zou hebben. Onder hen waren een aantal whiplashpatiënten. De resultaten bleken gunstig. De kennis en ervaring met sensorische integratietherapie bij volwassenen is sindsdien gegroeid. Dit heeft onder meer geresulteerd in een speciaal protocol voor de intake, observatie en behandeling van volwassen. Dit is het ASITT-protocol: Adult Sensory Integration Timmerman Treatment, Sensorische Integratie Therapie voor volwassenen ontwikkeld door mevrouw E. Bakker-Timmerman. Vandaag de dag hebben zo n twintigtal revalidatiecentra en twee eerstelijns praktijken het ASITT-protocol in hun whiplashprogramma s opgenomen. Behandeling Aan de hand van een ASITT-vragenlijst worden allereerst de verstoringen in de sensorische integratie in beeld gebracht. Duidelijk wordt daarmee welke klachten je zelf ervaart bij activiteiten en vaardigheden. Door middel van observatie wordt vervolgens gekeken welke problemen je ondervindt en in welke mate ze je belemmeren. Dit kan resulteren in een indeling in één van de volgende categorieën. 5

8 Gezondheid O geen sensorische integratie stoornissen I weinig sensorische integratie stoornissen, participatie in werk en gezin is aangepast mogelijk II redelijk veel sensorische integratie stoornissen, zodanig dat participatie in werk en gezin veel klachten geeft III veel sensorische integratie stoornissen, zodat participeren in werk en gezin een duidelijk ander leefritme laat zien Op basis van deze analyse wordt een specifiek behandeltraject gestart. De therapie richt zich in het begin, na het geven van informatie over de zintuigen, op het zo rustig mogelijk maken van het zenuwstelsel. Dit gebeurt door adviezen te geven om de juiste zintuiglijke prikkeling op te zoeken en om andere prikkeling te vermijden. Dit heet ook wel compensatie. Bijvoorbeeld oefenen we daarom in een verduisterde ruimte en zit de cliënt met zijn rug naar het raam. Of adviseren we buiten een zonnebril te dragen om te fel licht in de ogen te voorkomen. Denk ook aan het advies om in 4 stappen om je as te draaien in plaats van in 1 keer. Overprikkeling, waar men zich zo naar door voelt, wordt zodoende voorkomen. Een dagactiviteitenschema wordt aangereikt en aangeleerd, zodat de cliënt de energie over de dag verdeelt en tijdens dagelijkse activiteiten de zintuigen ook met beleid, dus therapeutisch correct, inzet of rust gunt. Dit heet ook wel handelen vanuit een sensorisch dieet. Ga onder de bananenboom zitten en laat je door de leeuw in jezelf niet langer opjagen. Een hulpmiddel daarbij is De Activiteitenweger. De adviezen voor de dagelijkse activiteiten kunnen gaan over hoe je nou het handigst opstaat, doucht, keukenwerkzaamheden uitvoert, omgaat met de kinderen, aan tafel zit, werkt aan de computer, autorijdt, etc. We geven antwoorden op de vragen waarmee de cliënt zelf komt. Tijdens de behandeling wordt gebruik gemaakt van een oefenprogramma om een geleidelijke gewenning aan prikkels op te bouwen. Bijvoorbeeld: het licht in de oefenruimte wordt na een aantal sessies zacht aangedaan en in sterkte opgedraaid; de tolerantie van gewicht waarmee geoefend wordt, bouwen we op, zodat het in de 2 e fase dempend kan gaan werken; wandelen buiten wordt opgebouwd; en er worden technieken aangereikt om overgevoeligheidsreacties te voorkomen of te dempen. Bijvoorbeeld door bepaalde spiergroepen van de benen en de romp in te schakelen, een glas water te drinken als je je overprikkeld voelt. Daarna kan er gewerkt worden aan de 2 e fase: evenwichtsprikkels reguleren. Als prikkels voldoende verdragen / gedempt kunnen worden door de client, gaan we over naar de 3 e fase: de tast reguleren. Als die voldoende geïntegreerd is, wordt er gewerkt aan de 4 e fase: afbouw van overprikkeling van de ogen. Alle oefeningen en adviezen worden in nauwe observatie van en in samenspel met de cliënt en zijn omgeving afgestemd. Met als doel overprikkeling te voorkomen, af te bouwen en weer te wennen aan en kunnen verdragen van de prikkels. Zo wordt het leven weer leefbaar en kan de cliënt weer voor zichzelf zorgen, zijn liefhebberijen en werk uitoefenen. De participatie wordt vergroot. 6

9 De behandeling heeft het meeste effect bij whiplashpatiënten die minder dan 5 jaar geleden een ongeval hebben meegemaakt. Het is niet uitgesloten dat mensen met meer langdurige klachten ook enige verbetering kunnen verwachten. Behandelduur Op basis van de mate van de klachten kan er een inschatting gemaakt worden van de behandelduur. De duur varieert van 4 tot circa 26 weken. De behandeling komt veelal voor vergoeding in aanmerking, maar het aantal uren kan gemaximeerd zijn. Het is daarom aan te raden om in overleg met de therapeut en uw verzekering na te gaan hoeveel uren vergoed worden. Vertrouwen Heleen: Mijn ervaring is dat veel whiplashpatiënten met onzekerheid en schaamte over hun lichaam zitten. Een lichaam dat niet meer als voorheen functioneert. De stap om aandacht te vragen voor deze klachten, is dan ook best wel groot. Mensen zijn soms in de war en willen niet voor gek worden versleten. Ze hebben soms al van andere behandelaars te horen gekregen dat het psychisch is. Na het onderzoek en uitleg over het protocol zeggen mensen vaak dat de puzzel nu compleet is. Er wordt gesproken over hoe ze het ervaren en ze ondervinden eindelijk erkenning. Vertrouwen van de patiënt in de behandelaar als basis is van wezenlijk belang. Ook doorzetten totdat het protocol klaar is. Ik vind het bijzonder dat ik mensen heel doelbewust mag begeleiden naar een kwalitatief beter leven. Informatie Heleen Rook is zelfstandig ergotherapeut in Zwolle die de opleiding ASITT (Adult Sensory Integration Timmerman Treatment) heeft gevolgd. Voor informatie over behandelaars bij u in de buurt kunt u de ASITTwebsite bezoeken: Voor informatie over revalidatiecentra waar het ASITT-protocol is opgenomen in whiplashprogramma s, kunt u uiteraard bij de Whiplash Stichting Nederland terecht. Momenteel loopt er een onderzoek in het Erasmus ziekenhuis in Rotterdam naar dit protocol. 7

10 Persoonlijk Een liefdevol gebaar naar jezelf Ervaringen van Rina met de Activiteitenweger, een methode uit het ASITT oefenprogramma Door Erica Buser Rina Floris ontvangt mij bij haar thuis aan de keukentafel. Het is een miezerige dag met af en toe een flauw zon-nestraaltje. De warme koffie en de speculaas worden door mij dan ook dankbaar aanvaard. Ik ga het gesprek met Rina aan, om erachter te komen hoe zij het oefenen met de Activiteitenweger ervaren heeft. De Activiteitenweger is een onderdeel van het ASITT-oefenprogramma (Adult Sensory Integration Timmerman Treatment ofwel Timmermans Sensorische Integratie Therapie voor volwassenen). Sinds een paar maanden is Rina voor de tweede maal therapie aan het volgen in het revalidatiecentrum Heliomare te Wijk aan Zee. De eerste keer was dit in Toen lagen de neuropsychologische problemen op de voorgrond, nu is de pijn de reden van de therapie. Rina: In april had ik steeds meer last van mijn knieën en heupen, bekken, nek en onderrug. Hiervoor consulteerde ik de fysiotherapeute, die na een aantal behandelingen concludeerde dat mijn lichaam wel heel erg sterk reageerde op pijn. De pijnsensaties na de behandeling vond zij buiten proportie. Daarom werd ik verwezen naar de pijnpoli Niet Aangeboren Hersenletsel van revalidatiecentrum Heliomare. Daar bleek dat ik een chronisch pijnsyndroom had ontwikkeld. Een verstoord pijnmechanisme. Zelf merkte ik dat ik steeds pijn had en doodmoe was. Ik kon na een activiteit uren op bed liggen en had vaak pijn zonder duidelijke reden. Om hier verandering in te brengen, ben ik via de poli gaan werken met de Activiteitenweger. De Activiteitenweger zet je aan tot het maken van keuzes en stimuleert daarmee ook een actieve houding om een blijvende gedragsverandering te realiseren. Het zorgt voor balans tussen wat je kan en wat je doet, het bouwt de algemene belastbaarheid op en het geeft overzicht in de activiteiten die je wilt gaan doen. De ergotherapeut die mij begeleidt, schetst het als volgt: zie de belastbaarheid als een emmer en de activiteiten als druppels die in de emmer terecht komen. Probeer hier een evenwicht in te vinden. De eerste stap bestond uit het meetbaar maken van mijn activiteiten. Er wordt een basis activiteitenniveau berekend met behulp van een lijst. Dit is het aantal punten dat je altijd aankunt: of je nu een goede dag hebt of een slechte dag. Een lichte activiteit kost 1 punt per half uur, een gemiddelde 2 en een zware 3 punten per half uur. Ontspanning geeft 0 tot -1 punt per half uur. Zo kan stofzuigen omschreven worden als een zware activiteit die 3 punten kost. Echte ontspanning levert -1 punt op per half uur. Koffie drinken, zonder bezoek of andere bezigheid, is dan zo n moment. Na de middag is het toegestaan maximaal 1 uur te rusten. Dan is het lichaam weer voldoende hersteld en wordt niet lui. Dit puntenaantal wordt gebruikt als uitgangspunt voor het bereiken van je doelen. In mijn geval: het doel om weer als kunstenaar actief te kunnen zijn in mijn atelier, en weer een vast dagritme te hervinden. 8

11 Ik begon 7 dagen lang bij te houden hoe ik mijn dagen invulde. Daarna werd mij door de ergotherapeut gevraagd welke activiteiten ik als licht, gemiddeld of zwaar ervoer. Door punten achter de activiteiten te zetten, kreeg ik overzicht van de activiteiten en constateerde ik veel pieken en dalen in de week. Van de pieken en de dalen werd een gemiddelde genomen 20%. Wat overbleef waren 25 punten, wat voor mij de basis was om mee te starten. Deze 25 punten werden mijn nieuwe dagritme. Daar ik de neiging heb te verzanden in de tijd, en bijna geen tijdsbesef heb, ging ik een klein wekkertje gebruiken om de structuur vast te houden. Het vraagt discipline en eerlijkheid. Mijn advies is dan ook: luister naar jezelf, investeer in het begin en probeer met de Activiteitenweger je systeem te doorbreken, vind een vaste structuur. Kortom, het is een Bewustwording van hoe en waarmee je bezig bent. Je leert systematisch je dagen in te delen. Het is veel papierwerk, maar het is de enige manier. Ik plan de avond van te voren welke activiteiten en rustmomenten ik de volgende dag nodig heb, uitgaande van de 25 punten die op dit moment haalbaar zijn voor mij. Valkuilen zijn er legio: een onverwacht bezoek, een afspraak die uit dreigt te lopen qua tijd. Slecht weer en een geplande wandeling. Bijstellen van de activiteiten en rustmomenten zijn dan van belang. Ik probeer de structuur vast te houden. Stelregel is: niet meer of minder punten per dag. Je ego zit er zo tussen, je wilt zo graag. Houd het klein en behapbaar. De eerste twee maanden ben ik uitgegaan van deze 25 punten. Daarna ben ik uit gaan breiden naar 28 punten. Vervolgens mag ik ze iedere zes weken gaan uitbreiden. Deze bepaal je zelf. Het resultaat is nu: minder moe, minder pijn en een dagritme! Iedere stap vooruit moet je minimaal 6 weken aanhouden. Terugval zou dan niet ontstaan. Heb je een dag dat je door uitzonderlijke omstandigheden de 25 punten een keer niet haalt, zet door en pak dan de volgende dag direct de 25 puntenstructuur weer op! 9

12 Persoonlijk Prikbord Ik heb naast de daglijst nu ook een opbouwschema dat gericht is op de activiteiten werk en wandelen. Deze zijn belangrijk in mijn leven. Ik wil heel graag weer aan het werk in mijn atelier. Vooral het werken met klei is erg zwaar voor me. Ik leer kritisch en eerlijk naar de verschijnselen te luisteren die zich openbaren als ik bezig ben in mijn atelier. Wanneer voel ik pijn en wanneer is het genoeg voor me. Hier is ook weer een gemiddelde tijd genomen, welke regel is in mijn opbouw. Via het opbouwschema ben ik met kleien van een kwartier naar een half uur gegaan in 6 weken. Dan 6 weken vasthouden en weer opbouwen. De punten welke de activiteiten kosten zet je weer in de oorspronkelijke daglijst. Ik ben Rina en ik ben niet mijn pijn. Door mijn pijnsyndroom constateerde ik dat ik veel ging liggen, vermoeid was, en tot weinig activiteiten kwam. Deze klachten bepaalden mijn dagindeling. Ik moest toen ik met de daglijst begon te werken, de chronische pijn en vermoeidheid negeren. Chronische pijn is vaak een loos alarm, in tegenstelling tot acute pijn, die een waarschuwing is. Maar door inzicht in mijn activiteiten, de belasting en mijn belastbaarheid heb ik nu een nieuwe structuur gevonden. Door met deze methode te werken, ervaar ik dat ik de regie over mijn werk en leven weer terug krijg! Voor mij is het een goede methode die ik, na een periode met begeleiding, nu zelf kan toepassen in mijn leven. Meer achtergrondinformatie treft u in het voorgaande artikel. Sluiting feestdagen Het kantoor van de Whiplash Stichting Nederland is ge-sloten van 21 december 2009 tot en met 3 januari Wij wensen u hele fijne kerstdagen en geluk in het nieuwe jaar. Ervaring gezocht met behandeling van beschadigde zenuwen in nek en hoofd/ schedelrand Ruim 10 jaar geleden ben ik van trap gevallen, waardoor ik 7 uur buiten bewustzijn was. Ik heb sindsdien last van chronische hoofdpijn, nekpijn en ben doodop. Ook weet ik me niet meer alles te herinneren van de val. Ik kan niet meer werken als voorgaande jaren en de afgelopen 8 maanden was de pijn zo erg dat ik bijna alleen maar in bed heb gelegen en verzorgd wordt door familie en vrienden. De anesthesioloog van de pijnpoli van de Maartenskliniek stelt een behandeling voor van de beschadigde zenuwen in nek, hoofd/schedelrand. Hij kan zenuwtakjes van nekwervels, facet-gewrichtjes doorbranden en prednison inspuiten bij schedelrand/ hoofd en nek. Als dat niet werkt kan hij naalden in de zenuwen aanbrengen en daar elektrische stroomstootjes doorsturen en meer zenuwbanen doorbranden. Kans dat het werkt is helaas erg beperkt, maar dit het enige is wat ze kunnen doen. Het zijn hele zware en pijnlijke behandelingen. Daarom zou ik graag horen of er iemand is die ervaring heeft met bovenstaande behandelmethodes? Ik hoor graag hoe het bevallen is. Zijn er mensen die andere oplossingen hebben gevonden en die werken? Mechteld Roes, mechteldroes@zonnet.nl. 10

13 Digitaal whiplashplatform: testers gezocht De Whiplash Stichting Nederland werkt aan een nieuwe website: een veelzijdig en interactief digitaal whiplashplatform. Op 17 november is met een kleine groep een wensenlijstje opgesteld. Deze wensen gaan we vertalen in een soort demoversie van de website. Wij vinden het belangrijk dat deze demoversie goed bekeken wordt, zodat we uiteindelijk een website krijgen die goed te gebruiken is. Als u de demoversie met ons uit wilt testen, horen we graag van u via d.vaneden@whiplashstichting.nl. Schilderij Whiplash Ik schilder al mijn hele leven. Whiplash was het eerste schilderij dat ik na mijn ongeluk maakte. In 1992 was ik betrokken bij een frontale botsing tussen twee auto s en heb daaraan een whiplash over gehouden. Het duurde voor mij een jaar voor ik het schilderen weer kon oppakken. Dit schilderij verbeeldt voor mij een enorme nekpijn, schrik, moeheid, concentratiestoornissen en slapeloosheid. Frans Ouwerkerk (1954), kunstenaar ( Help aanstaande dokters aan ervaring Voor veel dokters zijn whiplashpatiënten moeilijke patiënten. Klachten zijn moeilijk objectiveerbaar en soms daarom niet goed te begrijpen. Een onderwijsproject in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) wil bijdragen aan meer begrip bij de dokters van morgen voor de beperkingen en belemmeringen die whiplashpatiënten ervaren in het dagelijks leven. Daarvoor krijgen derdejaars studenten de opdracht een patiënt met moeilijk objectiveerbare klachten te bezoeken en te interviewen. Ze doen dat per tweetal. Het UMCG zoekt whiplashpatiënten in Friesland, Groningen en Drenthe die mee willen werken aan dit onderwijsproject. Concreet betekent deelname dat u in de periode van eind november 2009 t/m april 2010 één of meerdere koppels studenten ontvangt. Zij stellen u vragen en u kunt hen vertellen wat u kwijt wilt. De interviews zullen worden geëvalueerd, zodat de studenten er van kunnen leren. Na afloop van het interview zullen de studenten u een gespreksverslag toezenden. De Whiplash Stichting zou het erg op prijs stellen om een kopie van dat verslag van u te ontvangen. Heeft u vragen of wilt u zich aanmelden, dan kan dat via het secretariaat van de Whiplash Stichting Nederland: (werkdagen van uur) of via info@whiplashstichting.nl. Verdraagt u contactlenzen? Oogproblematiek bij whiplashpatiënten staat de laatste jaren steeds meer in de aandacht, en dan met name het fixatie-disparatie probleem. Recent heeft de Whiplash Stichting van diverse mensen problemen gehoord met het dragen van contactlenzen: Mensen 11

14 Prikbord die contactlenzen na het ongeval niet meer verdragen, en moeten overstappen op een bril. Zijn er meer mensen die hier mee te maken hebben? Laat het ons weten via Persoonlijk contact Heeft u ook wel eens behoefte aan contact met een mede-whiplashpatiënt bij u in de omgeving? Gewoon om een wandeling te maken, een kopje koffie samen te drinken, een praatje te maken of ervaringen uit te wisselen. Wellicht samen activiteiten te ondernemen in uw eigen tempo? En te weten dat de ander, zonder al te veel woorden, begrijpt wat uw whiplashklachten inhouden. Als dit u aanspreekt, dan wil de Whiplash Stichting Nederland zich graag voor u inzetten om u in contact te brengen met een andere donateur in uw woonomgeving. U kunt dit eenvoudig bij ons aangeven en in goed overleg kunnen we dan contacten tot stand brengen. Heeft u interesse? Mailt u dan naar info@whiplashstichting.nl of bel naar T (werkdagen tussen uur). Informatie per mail ontvangen?! Graag informeren wij u per over activiteiten van de Whiplash Stichting Nederland en over relevante ontwikkelingen. Per 1 oktober aanstaande is echter de nieuwe Telecomwet van toepassing waardoor wij uw toestemming nodig hebben om u een bericht per te sturen. Wilt u informatie van de Whiplash Stichting Nederland (blijven) ontvangen, geef dan uw adres door via info@whiplashstichting.nl. Dialoog over de preventie van whiplash: praat mee! Op de Nationale Whiplashdag zijn we met elkaar de dialoog aangegaan over de preventie van whiplash. Was u er niet bij, maar wilt u wel graag meedenken? Geef dan uw ideeën en suggesties door via d.vaneden@whiplashstichting.nl. Hoe spreek je de potentiële veroorzakers aan om whiplash bij anderen te voorkomen? Stellingen: 1. Patiënten kunnen het best duidelijk maken waarom preventie van whiplashongevallen belangrijk is. 2. In voorlichtingscampagnes (van de overheid) zou explicieter aandacht moeten zijn voor whiplashongevallen. 3. Slachtoffer-veroorzaker gesprekken kunnen bijdragen Wat kan je (zelf) doen om een whiplashongeval te voorkomen? Stellingen: 1. In de preventie van whiplashongevallen is veilig gedrag belangrijker dan technische veiligheidsmaatregelen (aan middelen en situaties) 2. Whiplashongevallen terugdringen doe je samen, maar het begint bij jezelf aan bewustwording van het belang van veilig rijgedrag Ook uw ideeën en informatie over risicosituaties, risicofactoren en risico-inschatting zijn van harte welkom. Evenzo over campagnes, acties en maatregelen. 12

15 WSN 20-jarig jubileum Zaterdag 7 november jl. was het dan zover. De Whiplash Stichting Nederland vierde haar eerste Nationale Whiplashdag in Woerden. Dit ter afsluiting van haar 20-jarig jubileum. Het centrale thema van de dag was het aangaan van de dialoog over de preventie van whiplash. Een dag over bewustwording en verantwoordelijkheid. Het evenement bood volop informatie in de presentaties, workshops en discussies. Ook de humor ontbrak niet op deze inspirerende en bezinningsvolle dag. De locatie het Arsenaal in Woerden straalde een intieme sfeer uit en het was voor iedereen goed toeven binnen de dikke muren onder de zware dwarsbalken van dit prachtige monument. Een terugblik op de dag met impressies van verschillende mensen. DE 1 e NATIONALE WHIPLASHDAG: WHIPLASH KAN IEDEREEN OVERKOMEN Door Piet Jagersma Feestelijk gevarieerd aanbod De Nationale Whiplashdag was een uniek evenement dat de Whiplash Stichting Nederland aan haar donateurs aan kon bieden ter afsluiting van haar 20-jarig jubileum. In het drie verdiepingentellende gebouw van Het Arsenaal in Woerden was er een bedrijvigheid en een tal van activiteiten. Zo konden mensen met allerhande vragen in meerdere ruimten bij diverse stands terecht. Van algemene informatie over whiplash tot vragen over wao-keuringen bij het advies- en meldpunt ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Ook kon er deelgenomen worden aan verschillende presentaties en workshops. Zo bleek de belangstelling voor informatie van dhr van Els (optometrist) over oogproblematiek bij whiplash nog steeds zeer groot. Tevens was er veel belangstelling voor de kritische (zelf)reflectie van Paulien Bom, schrijfster van het boek Op de kop getikt. Een boek waarin zij verschillende aspecten van haar ziekteproces na haar whiplashongeval beschrijft. En wat te zeggen over de inzichtelijke informatie van dhr de Coninck over schadepreventie, trauma- en verkeersbegeleiding na (whiplash)ongevallen?! In het hele gebouw liepen verder adviseurs: advocaten van het ASP netwerk, deskundigen van de Medische adviesraad (MAR), contactpersonen van de Whiplash Stichting. Ook ontbraken op deze bijzondere dag niet de bemoedigende en hartverwarmende gedichten van mw. Kersseboom (ervaringsdeskundige), de ademen ontspanningsoefeningen van mw. Ambagtsheer (logopediste) en de coaching en voetreflexmassages 13

16 WSN 20-jarig jubileum van mw. Van Erp (ervarings)deskundige. Topper en publiekstrekker van de dag was toch wel drievoudig Europees kampioen boksen Arnold Vanderlyde. Hij wist het publiek op een heel aandoenlijke en ontwapenende manier mee te nemen naar de jonge jeugdjaren van Arnoldje. Zo ging zijn verhaal van de jeugdige, ietwat slungelachtige Arnold, verder naar de passie die geleidelijk aan voor het boksen ontstond. In zijn presentatie motiveerde hij mensen veilig en succesvol te sporten. Hij benadrukte daarbij dat geloven in jezelf en de kracht van teamwork heel essentieel is. Na al die activiteiten kon er nog even nagepraat worden, terwijl de dag muzikaal werd afgesloten door de band Zo was ut. De eerste Nationale Whiplashdag was een feit. Openhartige reacties Het was een komen en gaan van mensen naar de workshops en presentaties op de verschillende afdelingen. Het grote aanbod maakte het niet altijd even gemakkelijk een keuze te maken. Een eerste kennismaking met een workshop over een bepaald onderwerp was soms een complete verrassing. Sommige informatie bleek dan ook meer dan welkom. Een aantal impressies van bezoekers: Bart Faber uit Oosterhout:... verrassende opening... Wat een leuke ludieke opening deed die Marco Bakker (niet die van de opera). Ik heb nog niet eerder zo n verrassende opening meegemaakt. Het was gelijk een pakkend begin en zette de toon voor de hele dag. De mensen werden door hem als het ware op het verkeerde been gezet doordat de helft van de zaal z n stoel in een andere positie neer moest zetten. Heel ludiek was dat. Ooit heb ik zelf een whiplash opgelopen in de jaren tachtig en ik weet goed hoeveel klachten je kunt hebben. Toen werd het helemaal nog niet goed gediagnosticeerd. Het werd alleen maar betiteld als nek-, rug- en hoofdpijn. Sjaak de Coninck van Trafficmanagement bv kwam met heel concrete informatie over zijn andere kijk op verkeer. Dit sprak mij heel erg aan. Je gaat je op deze manier weer heel erg bezinnen op je eigen rol en deelname aan het verkeer. De presentatie van Arnold Vanderlyde was echt goed. Het hele gebeuren voelde als een verjaardagscadeautje. Willem-Jan Bakker uit Vleuten:... het lotgenotencontact deed me goed... Alhoewel er niet echt ruimte voor ingepland was, kwam ik toch hoofdzakelijk voor het lotgenotencontact. Er ontstond spontaan een gesprek aan één van de tafels in de grote zaal. Het was daar minder druk op dat moment, terwijl het juist op andere plekken te druk voor me was. Te veel prikkels dus. Natuurlijk was ik geïnteresseerd in de oogproblematiek bij dhr van Els. Ik had wel eens eerder zo n speciale bril gezien, maar dacht dan zo n ding wil ik echt niet op hoor! Op de 14

17 Nationale Whiplashdag kreeg ik dus in de gaten dat dat een standaard meetbril was. Weer wat geleerd. Ik heb nu drie en een half jaar whiplash. Ik vond het wel prettig dat er weinig licht in het gebouw was. Fel licht is een ware beproeving voor mij. Jan-Willem te Maarssen uit Lent:... super die Arnold Vanderlyde... Ik vond het een mooie locatie. Er was veel te doen en het was daardoor niet altijd gemakkelijk om een keuze te maken. Je wilde alles zoveel mogelijk meemaken. Ik was met een goede vriend die ook whiplash heeft. Het is fijn dat je de meegemaakte dingen dan samen kunt delen. Arnold Vanderlyde vond ik echt super. Een grote imponerende man die zo zachtaardig open en vriendelijk is. Het is mooi om te zien hoe zo iemand toch altijd de gewone jongen van de straat is gebleven. Ik vond dat hij met heel veel overredingskracht mensen wist aan te sporen hun talenten te pakken en te ontwikkelen. Hij deed dat met veel passie. Veilig sporten binnen je eigen grenzen heeft hij voor mij perfect over weten te brengen. Hennie van Keijsteren uit Grave:... kan die voetreflexmassage nog eens?... Sinds 2005 heb ik whiplash. Twee maanden na het ongeval werden de klachten en problemen pas goed zichtbaar. Ik kreeg soms ruzie met mensen om de meest onbenullige dingen. Beetje bij beetje werd me duidelijk dat dit allemaal door het whiplashongeval veroorzaakt werd. Door informatie bij de Whiplash Stichting kon ik aan de slag met verwerking en inzicht krijgen in wat er met mij aan de hand was. Ik ging toen bijvoorbeeld meer rustpauzes inlassen. Alles begon op z n plek te vallen. Na het ongeval kan ik niet meer mijn contactlenzen verdragen. Ik heb nu alweer een tijdje een bril. Maar misschien is een prismabril ook nog wel iets voor mij. Ik had deze informatie nog niet eerder gehoord. Ik vond dit verrassend en het sprak mij dan ook heel erg aan. Ook heb ik nog een voetreflexmassage gehad terwijl ik heerlijk op een massagebank lag. Als dat nog weer eens zou kunnen?! Het was voor mij een succesvolle dag. Rianne v/d Westen (vrouw van Bart):... misschien toch een prismabril... Het was wel even wennen. Het was druk doordat er zoveel te doen was. Toch stel je je daar op in. Je wilt zoveel mogelijk meemaken van de dag. Sinds 2003 heb ik whiplash. Sjaak de Coninck gaf me heel praktische tips. Bijvoorbeeld over hoe ik mijn handen ook aan het stuur kon vasthouden. Verder heb ik een gesprek gehad met optometrist dhr. Groenink. Misschien is een prismabril ook nog wel iets voor mij. Ik zag ook iemand heerlijk bij de voetreflexmassage liggen. Dat lijkt me ook nog wel eens lekker te doen. Ik vond het fijn me gesteund te voelen door medepatiënten. De dag was als een warme deken voor mij. 15

18 WSN 20-jarig jubileum Oprechte dank aan iedereen Langs deze weg wil de Whiplash Stichting Nederland iedereen oprecht bedanken voor de waardevolle bijdragen aan de Nationale Whiplashdag. Iedereen, van gastspreker tot workshopleider, van adviseur tot bezoeker heeft deze dag tot een geweldig evenement gemaakt. Door uw bijdrage en bezoek kan de Whiplash Stichting Nederland in de toekomst blijven bouwen aan de emancipatie en maatschappelijke positie van 20 jaar Whiplash Stichting Nederland, een feestelijke afsluiting Op het jaar 2009, jubileumjaar van de Whiplash Stichting Nederland, kan er teruggekeken worden als een bewogen jaar. Een jaar waarin er een begin is gemaakt met de ambitie om de maatschappelijke dialoog samen aan te gaan en levendig te houden. Whiplash en de gevolgen daarvan moeten onderdeel uit gaan maken van de belevingswereld van alle Nederlanders: whiplash kan iedereen overkomen. De Whiplash Stichting Nederland wil op een proactieve manier gezamenlijk op een zelfbewuste en goed onderbouwde wijze verder bouwen aan een eenduidig beeld over whiplash. Whiplash moet een duidelijk en erkend gezicht krijgen en blijven houden in de samenleving. De Nationale Whiplashdag heeft hierin een belangrijke bijdrage geleverd. Het jubileumjaar kan dan ook met deze feestelijke eerste Nationale Whiplashdag met gepaste trots afgesloten worden. whiplashpatiënten. We zijn geroerd door de veelal persoonlijke giften voor de veiling van Paulien Bom, Lies Zantman, MLine, SmartRest, Lukie van Wees, André Lusa, Rina Floris en Marissa Bleijerveld. Zo ook door Simon en Lucas Jörg, die met hun gesponsorde deelname aan de Dam tot Damloop een aardig bedrag voor de Nationale Whiplashdag bijeen brachten. Tot slot danken wij onze sponsors: Zonder hun steun was de dag niet mogelijk geweest. 16

19 Inspirator op de Nationale Whiplashdag Arnold Vanderlyde: Uitgangspunten voor veilig en succesvol sporten Arnold Vanderlyde geniet bekendheid als drievoudig Europees kampioen boksen. Vanuit zijn achtergrond weet hij veel over veilig en succesvol sporten. Op de Nationale Whiplashdag hebben wij Arnold tevens leren kennen als een groot verhalenverteller. Alhoewel deze woorden op papier geen recht doen aan de kracht en warmte waarmee Arnold ze op 7 november heeft uitgesproken, willen wij u een korte schets van zijn inspirerende ideeën niet onthouden. Door Danielle van Eden Met sporten, en ook bij het boksen, heb je kans om betrokken te raken bij een whiplashongeval. Voorkomen van whiplash is dan ook heel belangrijk. Maar als je een whiplash opgelopen hebt, is sporten ook van belang. Wat kunnen we doen om te vechten tegen whiplash? Op de Nationale Whiplashdag is Arnold op zoek gegaan naar de fighting spirit. De letters van het woord fighting staan voor Arnold voor de fundamentele waarden en karaktereigenschappen die je nodig hebt om te vechten tegen whiplash. Deze waarden en eigenschappen heeft Arnold geadopteerd uit de sportwereld. De sportwereld die bij hem zelf een mentaliteitsverandering teweeg heeft gebracht. En ook als je een klap door whiplash oploopt, verandert je identiteit. Nieuwe ervaringen moet je positief proberen te verwerken en emotioneel moet je in balans zien te komen. F Fysieke conditie Whiplash begint met je lijf, je fysieke staat. Verzorging van je lijf is belangrijk, de voorbereiding van je lichaam op wat je gaat doen. En dat vergt discipline en doorzet- tingsvermogen en wil. Als je in beweging blijft, is de kans dat je geraakt wordt het kleinst. I Intelligentie Denk na over wat je wilt bereiken en hoe je dat doet. De analyse, het beargumenteren, om te komen tot een goede groeistijl. Hoe hoog leg ik die lat? Een coach is ongelooflijk belangrijk. Iemand die je input en feedback geeft, vanuit respect voor elkaar, zodat je verantwoord kunt opereren en leert incasseren. Arnold coacht om mensen te laten groeien door een specifieke kwaliteit bij hen omhoog te halen. Wie ben je en wie wil je zijn?! 17

20 G Groeistrategie Wat is het doel achter het doel waarom je dingen doet? Arnold: Kleine Arnoldje heeft de bokssport geadopteerd, opgepakt in zijn eigen identiteit en verheven tot een bepaald niveau. Dat kun je doen met alles in het leven. Ook met ziekte. Toen ik klein was, had ik een slecht zelfbeeld. Mijn basishouding was niet goed. Ik was niet wie ik wilde zijn. Maar ik had wel een ongelooflijke droom. Toen ik jonger was, wilde ik speler in het 1e team van Fortuna Sittard worden. Later veranderde dit en droomde ik ervan om bokskampioen van Zuid-Nederland te zijn. Realiseer je dat het trainen belangrijker is dan de wedstrijd. Geniet daarom van het proces, wat de uitgangssituatie ook is. Arnold: En soms moet je genoegen nemen met Brons. Laat je niet uit het veld slaan door tegenslag. Iedere finishlijn is altijd weer de start van een nieuw begin. De tocht naar de finish levert je weer bagage op, daar leer je van en er is altijd weer perspectief om naar de volgende finish te gaan. Dat heeft Arnold ook altijd gemotiveerd om zijn klappen op te vangen. Om de handschoen weer op te pakken. Het is ook je eigen attitude: de emotie, maar ook het gedrag. H Humor 1 dag niet gelachen, is 1 dag niet geleefd. Als je glimlacht, kun je bijna niet in pijn en frustratie komen. T Tolerantie Hier hebben whiplashpatiënten veel mee te maken. Voor Arnold staat tolerantie gelijk aan flexibiliteit. Fysieke flexibliteit is gekoppeld aan emotionele flexibliteit. Stel je maar eens voor hoe iemand eruit ziet die zo flexibel is als een eikenhouten deur. Fysieke oefeningen zijn daarom ook belangrijk voor flexibiliteit. Denk bijvoorbeeld aan ademhalingsoefeningen. Ontspannen helpt. Goed ademhalen is van essentieel belang om goed flexibel te zijn: mentale en fysieke staat. I Interesse Vanuit interesse genereer je een relatie met mensen. Dat kan zich op vele manieren uiten. Je hebt iemand nodig. Die teamgedachte is essentieel: je kunt het nooit alleen. Sparren, ervaringen uitwisselen, met elkaar kunnen groeien, zoals vandaag hier. Met hart en ziel verbonden in de ring van inspiratie (boksring, de wereld) Als je iemand hebt, die voor je lacht en voor je grient, dan pas kun je zeggen: ik heb een vriend. N Normen en waarden Arnold: Ik ben een VIP-coach, want ieder mens is uniek. VIP staat voor hem ook voor Vertrouwen, Integriteit en Passie. Passie komt vanuit je hart, je ziel. Je kunt pas vertrouwen wekken in mensen op het moment dat je integer blijft. G Geluk en gezondheid Het is een basisvoorwaarde dat we dat willen. Probeer in je eigen kracht te staan, wat ook je situatie is en van daaruit te opereren. Symbolisch overhandigt Arnold ons twee kleine bokshandschoentjes: Pak de handschoen op tegen whiplash. Vecht tegen whiplash vanuit je eigen kracht. Met je eigen fighting spirit. Met vertrouwen, Integriteit en Passie. 18