Jeremia 32:36-41 en Lucas 24:35-48 Thaborkerk en Ontmoetingskerk 10 april 2016

Transcriptie

1 Jeremia 32:36-41 en Lucas 24:35-48 Thaborkerk en Ontmoetingskerk 10 april 2016 Kun je het nog terughalen wat je net dacht toen Hannie het evangelie las? Over Jezus, de gekruisigde, die drie dagen na zijn dood plotseling in de kring van zijn leerlingen verschijnt? En hen dan moet overtuigen dat hij geen geest is, maar een mens van vlees en beenderen, zoals dat er staat. En dan bij doorgaande twijfel van de leerlingen ook nog even aan de gebakken vis gaat? Wat heb je gedacht? Er zijn er dat weet ik zeker die hebben gedacht: daar geloof ik niks van. En die hebben er misschien achteraan gedacht: ik ben benieuwd hoe hij zich hieruit gaat redden. Er zijn er ook en ook dat weet ik zeker die hebben gedacht: en toch geloof ik dat dit zo echt gebeurd is. En er zijn er ook onder ons en ook daarvan ben ik zeker die hebben gedacht: ik weet niet wat ik met dit soort verhalen aan moet. Het probleem is overzichtelijk: gebeurtenissen zoals hier beschreven doen zich in onze werkelijkheid niet voor. Onze doden worden begraven of gecremeerd. Ja, er zijn enkelen die soms de genadevolle ervaring hebben van een moment van intense nabijheid met of een verschijning van de overledene, maar dat is altijd een ervaring van mysterie, van een visioen. Maar zoals hier beschreven, dat de overledene fysiek, lichamelijk present is, nee, dat maken wij niet mee. Ik zeg het probleem is overzichtelijk, maar daarmee nog wel een probleem. En ook eentje van formaat als je het eenvoudigweg niet kunt geloven. Het kan helpen, sterker, het is noodzakelijk om twee grote misverstanden uit de weg te helpen. En dat is nodig, omdat wij allemaal elke dag van jongsaf aan de westerse, wetenschappelijke kijk op de wereld krijgen voorgeschoteld, ik kan beter zeggen, krijgen ingeademd. Alleen wat bewezen kan worden is waar. Meten is weten en wat niet gemeten kan worden, daar kun je dan eigenlijk niets algemeen geldends van zeggen. Van peuterspeelzaal tot promotieplek op de universiteit: onze werkelijkheid beschrijven wij tegenwoordig principieel en systematisch zonder God. En dus ten aanzien van de dood: dood is 1

2 ook echt dood, al mogen we er natuurlijk allemaal zo onze ideetjes op na houden over een of ander hiernamaals. We leven in een vrij land wat dat betreft. We zouden er een boeiend referendum aan kunnen wijden. Maar met dit huidige denken stapelen de misverstanden zich rap op over b.v. wat hier in dit huis bezongen wordt. En ik ben zo vrij te beweren dat wij zelf nogal eens schuldig zijn aan die misverstanden. Ik noem er dus twee: Allereerst is er dat grote misverstand over wat geloven eigenlijk is. Dat je bij dit verhaal zegt: ik geloof dat dit echt zo gebeurd is. Of andersom: ik geloof dat dit nooit zo heeft kunnen gebeuren. Dan zeg je eigenlijk: geloof is: denken dat iets wel of niet gebeurd is. Maar, dat is dus geen geloof. Dat is: er van uitgaan dat iets wel of niet heeft plaatsgevonden. Geloof als iets uit een ver verleden voor waar houden. Als je bij dit mysterieuze verhaal zegt: ik geloof dat dit echt zo gebeurd is, dan heb je het dus over geschiedenis. Ooit toen en toen, al weten we niet precies wanneer, vond dit of dat plaats. Maar wij zitten nu in de kerk: 10 april Niet om iets uit de geschiedenis, hoe uitzonderlijk misschien ook, maar omdat we wel aanvoelen, vermoeden, verlangen ook, dat geloof gaat over wat er nu gebeurt, met jou zelf, met deze gemeenschap, met Fenn en alle kinderen en de vraag in wat voor wereld zij komen te leven. Voor enkel geschiedenis moet je naar een museum en niet naar de kerk. En als de kerk het geloof versmalt tot geschiedenis dan wordt het vanzelf een museum. Wie op dat niveau blijft steken van toen en toen, kan niet anders dan afhaken als hij of zij gaat denken dat het zo niet gebeurd is of kan zijn. En dat is precies wat we bij tallozen op dit moment meemaken. Misverstand 2. Het verhaal zelf geeft alle aanleiding om te denken dat we zouden moeten geloven dat Jezus lichaam weer levend is geworden. De lege-graf-verhalen lijken ook helemaal in die richting te wijzen. Maar in de vroege kerk, nog eerder dan dit verhaal werd opgeschreven, heeft de apostel Paulus daar al hele heldere dingen over gezegd: ik citeer (uit 1 Korintiërs 15): 2

3 Nu zou iemand kunnen vragen: Maar hoe worden de doden opgewekt? Hoe zou hun lichaam eruit moeten zien? Dwaas die u bent! Als u iets zaait, moet dat eerst sterven voordat het tot leven kan komen. En wat u zaait heeft nog niet de vorm die het later krijgt. En dan even verder: Wat in vergankelijke vorm wordt gezaaid, wordt in onvergankelijke vorm opgewekt, wat onaanzienlijk en zwak is als het wordt gezaaid, wordt in schittering en kracht opgewekt. Er wordt een aards lichaam gezaaid, maar een geestelijk lichaam opgewekt. Wanneer er een aards lichaam is, is er ook een geestelijk lichaam. Einde citaat. Dit is dus in elk geval duidelijke taal: wij worden niet uitgenodigd om te gaan geloven dat ons lijf zoals dat vroeg of laat sterft op een gegeven moment weer tot leven komt. Wanneer dan ook. Dwaas die u bent, dat zeg ik niet, dat zegt de apostel. Maar Lucas laat Jezus vis eten. En Paulus blijft wel degelijk praten over een lichaam, weliswaar een hemels lichaam, een onvergankelijk lichaam. Waarom toch die nadruk op dat fysieke. Dat lichamelijke? Nu naderen we het hart, de kern van het christelijk geloof. Dat is niet het geloof in een hiernamaals. Dat je op een of andere manier doorleeft. Dat geloofden de Egyptenaren bijvoorbeeld al veel langer. Heel hun begrafeniscultus met balseming en piramidebouw gaat over hun geloof in een opstaan uit de dood. En ook nu gelooft het overgrote deel van de wereldbevolking in een of andere vorm van voortleven na de dood, al dan niet via een serie reïncarnaties. Dat is niet het punt wat hier aan de orde is. Nogmaals: waarom die nadruk op het fysieke van de opgestane Heer? Ja, ik kan hier nog een uitwijding geven over het debat met de filosofen van de toenmalige Griekse cultuur die allerlei hooggeestelijke constructies bedachten hoe wij als mens ooit in het licht van God zouden kunnen komen. Dat lichaam van ons: enkel sterfelijke ballast waar je van los moet zien te komen, ascese dus, of en dat was ook een optie een tijdelijk lichamelijk huis waar je zoveel mogelijk genot uit moet zien te peuren. Een oude variant op Yolo you only live once dus. Lang leve de pret. 3

4 Maar ook die discussie is nog niet de kern. Het verhaal van deze morgen geeft zelf de sleutel: Dan opent hij (Jezus) hun verstand om de Schriften te begrijpen. Het is een herhaling van wat in dat prachtige verhaal dat hier pal voorstaat: over die twee die van Jeruzalem naar Emmaüs terug naar huis liepen, diep gedesillusioneerd. En waar Jezus toen plotseling zelf met hun ging oplopen, in gesprek kwam, inderdaad, zoals hier over de Schriften, over het verstaan van de woorden van God dus. Nee, ze herkenden hem niet. Zoals de leerlingen hier ook niet Jezus herkennen maar eerst een geest menen te zien. Pas bij het breken van het brood, eenmaal aan tafel, als de ontmoeting een avondmaal, een eucharistie is geworden, pas dan herkennen zij, maar uitgerekend op dat moment is Jezus er niet meer. En nu, bij de opening van de Schriften, is er weer dat open gaan, dat nieuwe begrijpen. Jezus is als de Levende aanwezig. Voluit. Maar nooit direct herkenbaar. Nooit om vast te houden. Nooit om te kunnen claimen. Maar tegelijkertijd is het wel hij. Zie mijn handen en voeten. Hij, het is de gekruisigde, onmiskenbaar toch. Ja, dat lichamelijke moet benoemd worden. Hij is geen geest. Waarom? Omdat wij vandaag in het hier en nu alleen maar gedacht kunnen worden als lichaam. Het gaat niet goed met ons als ons lichaam gaat haperen of erger: dat het aangeeft niet meer verder te kunnen. Ik zit lekker in m n vel zeggen we als het goed gaat. Ja, want waar zou je anders in kunnen zitten? Zo ben je mens. Jij in je vel, jouw lijf, vrouw, man, kleurtje of niet, genen, het hele pakket dat jou tot jou maakt. Fenn: 50% genen van Bob, 50% genen van Ruth, en tegelijkertijd een volstrekt uniek mens. Er is er maar eentje van. Dit is het christelijk geloof: niet dat je moet denken dat er ooit zich onherhaalbare mirakels hebben voorgedaan. Niet dat je moet gaan denken dat er een hiernamaals is. Allemaal prima op zich en je zult er je argumenten of ideeën bij hebben. Maar het christelijk geloof zegt: jij, wie jij nu bent, jij bent mens, zoals je er uit ziet, met de genen van je ouders en grootouders en al die generaties voor je die maken dat je bent wie je bent, maar wel die unieke. Zoals jij is er maar één. 4

5 En toch wordt heel dat unieke onderuit gehaald door het lijden. Onderuit gehaald door al die dingen in je leven die zinloos, betekenisloos, vreselijk, intens verdrietig, ongelofelijk stom ook soms zijn. Uiteindelijk wordt die unieke die jij bent onderuit gehaald door de dood. Vroeg of laat. Wat blijft er van je over dan een herinnering bij je nabestaanden tot zij op hun beurt alles moeten loslaten? Het christelijk geloof vertelt: God verlost ons omdat hij in Christus zich in precies diezelfde sterfelijkheid en dan in zijn meest vreselijke uitdossing die van de onmenselijkheid is ingegaan. Doorheen gegaan. Heeft gedragen. Heeft uitgehouden. Er niet voor weg gelopen is. Het niet weggevaagd heeft in een grote goddelijke schoonmaakactie. Om daarna, op de derde dag, de dag van de ultieme beslissing: die tussen leven en dood, die tussen licht en duisternis, die tussen het was niks of het is alles op te staan. Tot nieuw leven te worden gewekt. Niet dus als miraculeuze uitzondering op de verder zo dodelijke regel, maar als nieuwe regel van geloof en hoop en liefde op alles wat wij daar doorgaans van uitzonderen. En dus komt wie wij nu zijn helemaal in het geding. Helemaal: naar ziel en dus zeker ook naar lichaam. Nu dus. Vandaag. En niet toen en toen of dan en dan. En dus eindigt de opgestane in het midden van zijn diep verwonderde leerlingen met de opdracht dat omkeer, inkeer gepreekt moet worden. Omkeer van zonden. Omkeer van de gedachte dat het is wat het is. Omkeer van de gedachte dat jij levenslang hebt gekregen door wat anderen je hebben aangedaan of wat jij anderen hebt aangedaan. Omkeer van de dodelijke mechanismen van haat tegen haat, van geweld en tegengeweld. Paulus zegt: in Christus gebeurt het: een nieuw mens worden. Die omkeer blijkt dus mogelijk: ja, in Christus. Opgewekt, weggeroepen bij onze dodelijke wetmatigheden. Ja, voor een ieder van ons persoonlijk. Maar let op: die boodschap van inkeer en omkeer gaat alle volken aan. En jullie, zegt de Levende, jullie zijn er de getuigen van. 5

6 Juist omdat Yolo klopt en erg waar is: jij, zoals je nu bent, wie je nu bent, leeft maar een keer: juist daarom die diepste boodschap van inkeer en omkeer. Jij, wie jij bent, jouw lichaam, jouw leven met al je stommiteiten en mogelijkheden, met al je lelijkheid en schoonheid, met heel je geschiedenis en wie weet wat voor je ligt: jij bent een getuige van de Levende Heer, in het breken van het brood, in het gesprek over de Schriften, in de ontmoeting met de ander, in je toewijding aan het goede: je ziet dat het kan, gebeurt, beweegt, hoopt, verlangt, deelt, groeit. Leeft dus. Met Christus opgestaan. Vandaag en alle dagen van je leven. 6