MEERJARENPLAN RUBBER- EN KUNSTSTOFINDUSTRIE

Transcriptie

1 NEDERLANDSE RUBBER-, LIJM- EN KUNSTSTOFINDUSTRIE Postbus AK Leidschendam Synthesium gebouw C Loire 150, 2491 AK Den Haag Telefoon (070) Fax (070) info@nrk.nl MEERJARENPLAN RUBBER- EN KUNSTSTOFINDUSTRIE Opgesteld door de NRK in samenwerking met: Energy Experts International B.V. Julianastraat 7 Postbus AD HUISSEN Den Haag, oktober 2010

2 ref/2009/ -2- INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING INLEIDING VERLEDEN: PERIODE MJP resultaten Uitgevoerde projecten Externe factoren (crisis) Communicatiebeleid KANSEN VOOR DE TOEKOMST: VOORSTUDIE KANSEN VOOR DE KORTE TERMIJN Trends: inventarisatie, analyses, EEP s en overige projecten EEP's Overige studies Wat gaat NRK/Agentschap NL doen komende periode Brainstormsessies MeerJarenPlanning Taakverdeling, tijdschema, kostenindicatie en financiering DOELSTELLINGEN BIJLAGE 1: Lijst van de aan de MJA-3 deelnemende ondernemingen en inrichtingen BIJLAGE 2: Overzicht opdrachten BIJLAGE 3: Overzicht van maatregelen die de RKI wil uitvoeren in de periode 2009 t/m BIJLAGE 4: Overzicht resultaten overige studies in de periode 2009 t/m BIJLAGE 5: Overzicht resultaten branche studies in de periode 2009 t/m BIJLAGE 6: MeerJarenPlanning 2009 t/m LITERATUURLIJST MeerJarenPlan

3 ref/2009/ -3- SAMENVATTING In het vorige MJP ) is een besparingspotentieel van 19,5% voor de periode weergegeven op basis van de EEP s van de individuele bedrijven De totale energie efficiency verbetering is in de periode met meer dan 30% verbeterd 15). Dit werd met name veroorzaakt door projecten gerealiseerd aan energiezuinige productontwikkeling. Hiermee is de doelstelling weergegeven in het MJP gehaald. Een aantal in het verleden waargenomen trends hebben zich door de economische crisis niet voortgezet. Door omzetverlies en slechte bedrijfsresultaten in de Rubber en Kunststofindustrie (RKI) is de aandacht voor energie-efficiency (tijdelijk) afgenomen. Door de crisis is zeker 25% van de MJA contactpersonen gewijzigd. Vaak moesten ook nieuwe contactpersonen meteen met EEP beginnen, zonder MJA ervaring. Tevens heeft de crisis invloed gehad op het EEP en op het EEP traject (laat inleveren). Ook zijn er bedrijven uit MJA gevallen door de crisis (sluitingen locaties, opzeggingen). Dit MeerJarenPlan (MJP) is afgestemd op het doelgroepenbeleid/communicatiebeleid van de NRK branche. Uit de inventarisatie en analyse kwam naar voren dat het MJP aan kan sluiten op de in de Voorstudie/Routekaart beschreven resultaten. De resultaten van de Voorstudie/Routekaart sluiten aan bij de beschreven projecten in o.a. de EEP s van de bedrijven. De gekozen thema s zijn die uit de Voorstudie, aangevuld met duurzame energie. Dit leidt tot vijf thema s: People, planet, profit (energiezorg, MVO, etc); Bio based; Sluiten van de keten; Energiezuinige producten en gebruiksfase; Eigen proces en duurzame energie. Met name de doelstelling ten aanzien van PPP management en eigen proces en duurzame energie kunnen binnen de branche worden uitgewerkt en biedt op korte termijn al resultaten. De drie andere onderwerpen zijn brancheoverschrijdend en vragen een andere aanpak om te komen tot een goed resultaat. Deze andere aanpak is terug te vinden in trajecten die opgestart gaan worden: Sectoroverschrijdende campagne; Communicatie(beleid) in de branche (strategie per thema); Digitaal platform. De doelstelling voor dit MJP is als volgt geformuleerd: PPP management: toekomstige rendementen:> toegevoegde waarde voor de gehele sector in 2012 met 1% laten toenemen; Bio based: koolstofketens uit biologisch materiaal; Bio based grondstoffen met 1% (0,25PJ) laten toenemen (0,25% p.j.) voor de periode en voorwaarden creëren op basis van resultaten Voorstudie/Routekaart voor ; Sluiten van de keten: sluiten van materiaal ketens:> sluiten van de materiaal ketens met 2% (1,75PJ) laten toenemen (0,5% p.j.) voor de periode en voorwaarden creëren op basis van resultaten Voorstudie/Routekaart voor ; MeerJarenPlan

4 ref/2009/ -4- Energiezuinige producten en gebruiksfase: duurzame producten:> het maken van duurzame producten (onder andere door beperking van energiegebruik in de gebruiksfase en aanmaakfase en materiaalgebruik in de aanmaakfase en de recyclefase); 0,25 PJ besparing realiseren voor de periode en voorwaarden creëren op basis van resultaten Voorstudie/Routekaart voor ; Eigen proces en duurzame energie: het continu verlagen van het energiegebruik in het eigen proces en in de keten blijft een belangrijk thema met als gevolg een besparing van in het eigen (RKI) energiegebruik; EEI verbetering van 8% voor de periode (0,8 PJ; de Energy Efficiency met 2% verbeteren per jaar). De RKI staat aan de vooravond van grote veranderingen. Om in 2030 een economisch vitale RKI-keten te realiseren, zullen RKI-bedrijven (meer) toegevoegde waarde (combinaties van producten en diensten) moeten blijven leveren in een sterk concurrerende en veranderende markt. 4) Totaal komt dit neer op een doelstelling in dit MJP van 3,0 PJ, oftewel een energie efficiency verbetering voor de branche van meer dan 30%. Hiermee wil de branche hoger insteken dan de doelstelling van 24%, zoals geformuleerd in de EEP s van de bedrijven. De extra 6% besparing is op voorhand niet toe te schrijven aan een van bovengenoemde specifieke thema s. Dit extra potentieel wordt verwacht gehaald te worden door: het vergroten van het bewustzijn over energie-efficiency bij de bedrijven. Het prikkelen en stimuleren van de bedrijven om te innoveren Aanwezige en nieuwe kennis goed te communiceren naar de bedrijven. De NRK voert hiervoor de komende vier jaar een actieve regie. Deze pro actieve benadering zal in voorkomende gevallen leiden dat de bedrijven besparende maatregelen uit zullen voeren die niet voorzien waren in het EEP, maar wel goed aansluiten bij de bedrijfsvoering. Bij de doelstelling passen enkele kanttekeningen: Dit MJP wordt geschreven op een moment dat de planperiode al loopt, we zijn bijna halverwege; In dit MJP nemen we nieuwe inzichten uit de voorstudie op. Met name resultaten bij energiezuinige producten en gebruiksfase vragen een ketenaanpak. Die samenwerking in de keten moet nog ontwikkeld worden; De monitoring over 2009 toont aan dat ook de bedrijven in de rubber- en kunststofindustrie fors geraakt zijn door de crisis. De crisis heeft een negatief effect op de gerealiseerde energie-efficiency. Met deze aanpak wil de branche het beleid dat afgelopen jaren is ingezet continueren en meer aandacht gaan vestigen op de brancheoverschrijdende trajecten. Maar de hoofdlijn blijft: Verbetering van de procesenergie-efficiency binnen de inrichting; Verbetering van de energie-efficiency buiten de inrichting, waaronder energiezuinige producten en gebruiksfase, sluiten van de keten en bio based; Kostenreductie (fiscaal, subsidie) bij uitvoering maatregelen. Om deze doelstellingen te bereiken is naast de ondersteuning die gebruikelijk is in het kader van MJA3 (zoals gebruikersgroepen) specifieke aandacht en ondersteuning gewenst bij het opstarten van de branche overschrijdende projecten en processen. MeerJarenPlan

5 1. INLEIDING In dit rapport wordt het MJP op het gebied van energie voor de RKI beschreven, voor de periode Energy Experts Int. B.V. (EEI) heeft dit MJP opgesteld in samenwerking met het NRK en Agentschap NL. EEI is in het voortraject betrokken geweest bij het uitvoeren van de Voorstudie (Routekaart) voor de RKI, heeft gebruikersgroepen energiezorg en koeling uitgevoerd voor de branche en heeft recentelijk een 30-tal Energie Efficiency Plannen voor NRK bedrijven afgerond. De ervaringen van de NRK en de bedrijven, alsmede de werkzaamheden die door EEI de afgelopen jaren zijn uitgevoerd, worden als uitgangspunt genomen voor dit MJP. De opzet van dit project is afgestemd op de behoefte binnen de branche. Het doel van dit project is tweeledig: 1. Een overzicht van maatregelen en besparingen die in de periode bij de individuele bedrijven gerealiseerd gaan worden, aangevuld met mogelijke knelpunten; 2. Een plan waarin de acties van de branche worden aangegeven voor de periode Deze acties zijn gericht op ondersteuning van de bedrijven bij het realiseren van de doelstellingen en het wegnemen van mogelijke knelpunten. De uitgevoerde werkzaamheden zijn te rangschikken in de volgende fasen: 1. Inventarisatie; 2. Analyse; 3. Brainstormsessies; 4. Jaarplanning; 5. Doelstelling Bij de uitvoering van het project is de insteek geweest dat de branche een niveau hoger wil opereren en dat energiebesparing een evolutie ondergaat. Het ambitieniveau zal dan ook anders geformuleerd worden dan 4 jaar geleden, waarbij de projecten meer procesmatig worden behandeld, zodat continuïteit van energiebesparing in de branche ontstaat. MeerJarenPlan Pagina 5

6 2. VERLEDEN: PERIODE Afgelopen jaren is het MJP uitgevoerd, waarbij vele projecten zijn gerealiseerd. Externe factoren hebben invloed gehad en het doelgroepenbeleid/-communicatiebeleid van NRK is een belangrijk aanknopingspunt voor realisatie van projecten MJP resultaten Binnen de NRK branche is de afgelopen 4 jaar veel opgezet rondom het thema energie. In het vorige MJP ) zijn de brancheactiviteiten weergegeven. Het besparingspotentieel van 19,5% voor de periode was gebaseerd op de EEP s van de individuele bedrijven. De totale energie efficiency verbetering is in de periode met meer dan 30% verbeterd 15). Dit werd met name veroorzaakt door projecten gerealiseerd aan energiezuinige productontwikkeling. Hiermee is de doelstelling weergegeven in het MJP gehaald. In het MJP 2004 NRK staan een aantal hoofdlijnen beschreven, te weten: MJA2 beleidskader van de ; Doelstellingen en cijfers; Beperkende factoren bij de doelstelling; Plan van aanpak NRK; Kosten en inzet NRK; Evaluatie. Een korte evaluatie op hoofdpunten: Het activiteitenoverzicht is uitgevoerd; Een aantal projecten is niet opgestart; De Meerjarenraming is uitgevoerd zoals gepland; Het opdracht verlenen via enkelvoudige offertes is vervangen door een jaarplan met kwartaaloverleg (actielijst) op basis waarvan wordt beslist; De integrale aanpak samenwerking met andere organisaties in de keten heeft niet gewerkt. Veel parijen zijn afgehaakt bij het overleg; De NRK heeft haar regietaken uitgevoerd. Er is veel interesse voor de Lean Manufacturing gebruikersgroepen en voor de algemene thema s perslucht en verlichting. De response van 20% op de mailing voor deelname aan projecten valt tegen Uitgevoerde projecten Om de voortgang van de projecten te bewaken heeft Agentschap NL een database van MJA opdrachten met onderwerp en status, dat per kwartaal met NRK word besproken. In bijlage 2 is het overzicht MJA opdrachten weergegeven dat betrekking heeft op de NRK branche. Dit overzicht wordt door Agentschap NL actueel gehouden. MeerJarenPlan Pagina 6

7 Veel van deze MJA opdrachten worden door de NRK uitgevoerd, begeleid en gecommuniceerd naar de (deelnemende) bedrijven in de branche. In de laatste wervingsactie naar de branche 3) van 9 november 2009 hebben de bedrijven zich kunnen aanmelden voor de volgende projecten: 1. C2C middag 2. Gebruikersgroep Biopolymeren - folie 2 3. Gebruikersgroep Lean Manufacturing, Energie efficiënt proces monitoring en control 4. Gebruikersgroep Proceskoeling 5. Ketenproject recycling composieten 6. Gebruikersgroep Perslucht Tevens is de interesse gepeild voor de toekomstige projecten: 7. Gebruikersgroep Lean Manufacturing, Life Cycle Cost Productieapparatuur 8. Gebruikersgroep Lean Manufacturing, Slimmer omstellen matrijzen 9. Gebruikersgroep Biopolymeren Polyurethaanschuim PUR 10. Gebruikersgroep CO2 neutraal bouwen 11. Workshop Basic skills ecodesign 12. Ketenproject Transport 13. Ketenproject Cradle to Cradle (C2C) 14. Gebruikersgroep Verlichting Naast de EEP s, studies en brancheactiviteiten is er op dit moment een Voorstudie 4) gereed. Deze Voorstudie geeft een beeld van de wereld in 2030 en geeft richting aan de oplossingen die voor deze sector nodig zijn om vitaal te blijven. In de Voorstudie wordt tevens de werkhypothese, het realiseren van 50% energie efficiëntie in 2030, behandeld. Zoals het er nu uitziet ligt de ambitie van de branche een factor 10 hoger dan deze werkhypothese en komt deze op 50PJ, oftewel 500% energie efficiëntie in 2030! In hoofdstuk 3 worden de resultaten van de Voorstudie weergegeven Externe factoren (crisis) Een aantal in het verleden waargenomen trends hebben zich door de economische crisis niet voortgezet. Door omzetverlies en slechte bedrijfsresultaten in de Rubber en Kunststofindustrie (RKI) is de aandacht voor energie-efficiency (tijdelijk) afgenomen. Door de crisis is zeker 25% van de MJA contactpersonen gewijzigd. Vaak moesten ook nieuwe contactpersonen meteen met EEP beginnen, zonder MJA ervaring. Tevens heeft de crisis invloed gehad op het EEP en op het EEP traject (laat inleveren). Ook zijn er bedrijven uit MJA gevallen door de crisis (sluitingen locaties, opzeggingen). MeerJarenPlan Pagina 7

8 2.4. Communicatiebeleid Het doelgroepenbeleid/communicatiebeleid van NRK is opgedeeld in deelgebieden. Onderstaand een toelichting van de vijf deelgebieden: 1. Netwerk Business: met algemene management informatie over de NRK, de branche, de leden, de economie, de concurrentiepositie, het ondernemingsklimaat, verpakkingenbelasting, duurzaam inkopen, administratieve lasten en de markt. Veel van deze informatie staat in NRK Netwerk en NRK Netwerk digitaal. 2. Netwerk Arbeidsverhoudingen: met informatie over sociaal beleid, arbeidsvoorwaarden, regelgeving op sociaal gebied, CAO ontwikkelingen, arbeidsmarkt, scholingsmogelijkheden, stages etc. en NRK-activiteiten op dit gebied. 3. Netwerk KAM en Energie: met informatie over wijziging in regelgeving, duurzaam produceren, energie-inkoop, energiebesparingsprojecten, afval, IMT, wijziging in regelgeving die gevolgen heeft voor de exploitatie, omgevingsvergunning, RI&E, veiligheid etc. 4. Netwerk Stoffen/REACH: met informatie over ontwikkelingen op dit gebied, gevaarlijke stoffen, veiligheidsinformatiebladen, etikettering, opslag en GHS. 5. Netwerk Innovatie en Technologie: met informatie over ketensamenwerking, innovatie en subsidies, nieuwe kunststoffen, productontwikkeling, engineering, R&D en nieuwe markten. Het MJP zal afgestemd worden op dit doelgroepenbeleid/communicatiebeleid. In de periode was dit veelal nog niet in voldoende mate het geval. MeerJarenPlan Pagina 8

9 3. KANSEN VOOR DE TOEKOMST: VOORSTUDIE In de Voorstudie van de Rubber- en Kunststof Industrie 4) is een ambitieuze besparingdoelstelling geformuleerd voor de periode tot 2030 van 50PJ. Het energiegebruik van de aan de MJA deelnemende NRK bedrijven is ca. 9 PJ. Dit betekent een besparingspotentieel dat een factor 5 hoger ligt dan het energiegebruik van de NRK bedrijven zelf die deelnemen aan de MJA. Dit besparingspotentieel is vooral te realiseren met 5 onderwerpen die in een Routekaart uitgewerkt zullen worden. De vijf onderwerpen genoemd in de voorstudie zijn: PPP management: toekomstige rendementen:> 10% meer toegevoegde waarde voor de gehele sector in 2030; Bio based: koolstofketens uit biologisch materiaal:> 25% in 2030 met als gevolg een besparing van 5,8 PJ in de keten; (1% is al gerealiseerd); Sluiten van de keten: sluiten van materiaal ketens:> 60% gesloten in 2030, met als gevolg een besparing in de keten van 24,7 PJ (22% is al gerealiseerd); Energiezuinige producten en gebruiksfase: duurzame producten:> het maken van duurzame producten (onder andere door beperking van energiegebruik in de gebruiksfase en aanmaakfase (> -10%) en materiaalgebruik in de aanmaakfase en de recyclefase), met als gevolg een besparing in de keten van 16,5 PJ; Eigen proces en duurzame energie: het continu verlagen van het energiegebruik in het eigen proces en in de keten blijft een belangrijk thema (> -25%), met als gevolg een besparing van in het eigen (RKI) energiegebruik van 2,5 PJ. De RKI staat aan de vooravond van grote veranderingen. Om in 2030 een economisch vitale RKI-keten te realiseren, zullen RKI-bedrijven (meer) toegevoegde waarde (combinaties van producten en diensten) moeten blijven leveren in een sterk concurrerende en veranderende markt. Het blijven leveren van toegevoegde waarde voor klanten in de komende decennia is geen vanzelfsprekendheid. Er komen vele mondiale ontwikkelingen op de sector af (zoals globalisering, energie- en materiaalschaarste en vergrijzing), die kansen kunnen bieden, maar ook bedreigend kunnen zijn. Ook op het gebied van duurzaamheid zijn er kansen en bedreigingen. Daarnaast nemen de eisen van klanten verder toe en zijn er vele ontwikkelingen en kansen in de verschillende markten waar de RKI aan levert. Ook neemt de mondiale concurrentie van met name lagekostenlanden toe; daarom zullen Nederlandse RKI-bedrijven zich moeten onderscheiden op andere sterkten dan prijs alleen. Dat kan met name door te investeren in innovatie en samenwerking en het juiste business model te kiezen in samenhang met een local-for-local voordelen of juist door global aanwezig te zijn. Kortom, de RKI zal zich moeten blijven aanpassen aan de veranderende wereld en waar mogelijk kansen moeten grijpen om de ambitie waar te maken om > 10% meer toegevoegde waarde te realiseren voor de hele sector in ) De geplande en interessante maatregelen en geïnventariseerde ontwikkelingen bij bedrijven (zie hoofdstuk 4) sluiten aan bij de vijf onderwerpen genoemd in de voorstudie en dragen bij aan de ambities in de voorstudie. In de sterkte/zwakteanalyse komen een aantal zwakke punten naar voren die m.n. belangrijk zijn om deze onderwerpen een succes te maken, o.a.: Samenwerking in de keten; Samenwerking op het gebied van innovatie, R&D en ontwikkeling; Afwezigheid van duwende bedrijven qua innovatie; MeerJarenPlan Pagina 9

10 Wet- en regelgeving; Imago van de (kunststof)industrie is niet sexy voor overheid en maatschappij. MeerJarenPlan Pagina 10

11 4 KANSEN VOOR DE KORTE TERMIJN Op basis van een inventarisatie en analyse zijn trends inzichtelijk gemaakt. Hierbij is gebruik gemaakt van EEP s en uitgevoerde en lopende projecten in de branche Trends: inventarisatie, analyses, EEP s en overige projecten De inventarisatie en analyse van trends omvat in hoofdlijnen: 1. Resultaten 30% van de EEP s opgesteld door EEI en 69 van ingeleverde EEP s door Agentschap NL: het gaat hier om EEP s die reeds volledig getoetst zijn en een positief advies hebben gekregen van Agentschap NL. Er zijn meer EEP s ingeleverd dan 69, deze zitten echter nog in de toets/-vragenprocedure; 2. Resultaten overige studies. De inventarisatie en analyse is getalsmatig gebaseerd op de gegevens van Agentschap NL. De inventarisatie van de resultaten van de EEP opgesteld door EEI heeft aanvullende informatie opgeleverd. EEI heeft de geïnventariseerde gegevens geanalyseerd en verwerkt en heeft generieke voorstellen op branche niveau voorgesteld om het realiseren van de doelstellingen van de bedrijven te ondersteunen. De geïnventariseerde gegevens en voorstellen vormen de input voor de volgende fase: de brainstormsessies EEP's In bijlage 3 zijn de resultaten van de geïnventariseerde en geanalyseerde EEP s weergegeven. Van ingeleverde EEP s heeft Agentschap NL een analyse gemaakt. Hier gaat het om EEP s die reeds volledig getoetst zijn en een positief advies hebben gekregen. Deze 69 EEP s representeren 70% van het energiegebruik in de sector. Het totaal ambitieniveau is 24% op basis van voorwaardelijke en zekere maatregelen. 15 van de 69 bedrijven hebben een ambitie lager dan 8%. Uitschieters met een hoog ambitieniveau worden vaak veroorzaakt door KE maatregelen. Er zijn 3 bedrijven met een ambitie ruim hoger dan 100%. Er zijn 6 maatregelen (van de 700 zekere en voorwaardelijke in totaal) die verantwoordelijk zijn voor 10% van de EEI verbetering. In bijlage 3 zijn de gegevens weergegeven, zowel per bedrijf als een totaalbeeld. Kwalificatie Categorie DE KE PE Totaal Zeker (TJ) Voorwaardelijk (TJ) Onzeker (TJ) Totaal (TJ) Tabel: Energiebesparing van alle maatregelen per categorie en per kwalificatie in TJ MeerJarenPlan Pagina 11

12 Kwalificatie Categorie DE KE PE Totaal Zeker (aantal) Voorwaardelijk (aantal) Onzeker (aantal) Totaal (aantal) Tabel: Aantal maatregelen per categorie en kwalificatie Conclusie besparingspotentieel: Het ambitieniveau dat berekend is door Agentschap NL is over 69 bedrijven en geeft een betrouwbaar beeld. 24% voor de periode is het berekende besparingspotentieel. Door maatregelen van individuele bedrijven kunnen uitschieters in ambitieniveau ontstaan per bedrijf. Analyse geplande maatregelen: In bijlage 3 is de analyse van de maatregelen weergegeven. Hierbij zijn zowel de analyses van EEI als die van Agentschap NL weergegeven. EEI heeft haar analyse met name gebaseerd op de voorwaardelijke en onzekere maatregelen en de voorwaarden die daaraan zijn verbonden. Agentschap NL heeft de analyse gebaseerd op het aanwezige besparingspotentieel in GJ. Tezamen vormt dit een analyse zoals hierna weergegeven. Uit de analyse blijkt dat de zekere maatregelen vooral zijn: Energiemanagement; Efficiënter inrichten van het proces; Perslucht- en vacuümsysteem; Stoomsysteem, warmteterugwinning/restwarmte toepassingen; (Elektro) motoren, frequentieregeling, compressoren; Overige maatregelen in het proces; Overige maatregelen: naverbrander; Inzetten intern recyclaat; Inzetten extern recyclaat; Minder afval door optimalisatieproces; Ander type kunststof; Dematerialisatie. Met name de maatregelen inzet extern recyclaat, ander type kunststof en dematerialisatie leveren een grote bijdrage. In bijlage 3 is een toelichting per maatregel weergegeven. Op basis van de analyses zijn de volgende maatregelen per categorie vastgesteld als zijnde maatregelen met potentieel, maar veelal zijnde voorwaardelijke en onzekere maatregelen. Hierbij zijn de belangrijkste per categorie geselecteerd op basis van energiebesparingpotentieel. MeerJarenPlan Pagina 12

13 Categorie Proces- en productefficiency (PE) Duurzame energie (DE) Ketenmaatregelen en overige (KE) Maatregel Perslucht en vacuümsysteem Stoomsysteem, warmteterugwinning/-restwarmte toepassingen Aanschaf energiezuinige spuitgiet-, extrusie-, folieblaasmachines Overige maatregelen in het proces Optimalisatie koeling (Elektro)motoren, frequentieregeling, compressoren Inkoop duurzame energie Warmte Koude Opslag Windenergie Fotovoltaische zonne-energie Pas koeling met oppervlaktewater toe Inzetten van intern recyclaat Inzetten van extern recyclaat Verminderen afval door optimalisatie proces Ander type kunstsof Dematerialisatie Gebruik biogrondstoffen Materiaalbesparing door ontwerpaanpassing Tabel: Overzicht voorwaardelijke en onzekere maatregelen De voorwaarden geven aan waarom een maatregel voorwaardelijk of onzeker is. Voorwaarden zijn afkomstig uit door EEI opgestelde EEP s. Uit de analyses blijkt dat er veel overeenkomsten zijn in voorwaarden van maatregelen die voorwaardelijk of onzeker zijn. Meest voorkomende voorwaarden zijn: o Nader onderzoek nodig (deelname gebruikersgroep, uitvoeren studies, metingen, inpassing in proces, producten herontwikkelen en resultaten pilot); o Kosten (offertes en onderhandeling); o Afhankelijk van tijdsmoment (nieuwbouw en natuurlijk vervangingsmoment); o Afhankelijk van marktomstandigheden (beschikbaarheid en kwaliteit van grondstoffen); o Vergunning/handhaving/regulering (milieueisen die worden gesteld). Bij PE maatregelen zien we vooral dat de eerste 2 genoemde voorwaarden aan de orde zijn. Bij DE en KE maatregelen komen veelal aanvullend andere voorwaarden naar voren. Dit heeft mede te maken met het aspect dat deze maatregelen direct ingrijpen op het product en vaak nog niet generiek toegepast worden. MeerJarenPlan Pagina 13

14 Conclusies analyse geplande maatregelen In de analyse is te zien dat er maatregelen zijn die zowel veelvuldig als zeker, maar ook als voorwaardelijk of onzeker worden genoemd. Dit geeft aan dat daar waar een aantal bedrijven maatregelen kunnen uitvoeren, andere bedrijven meer problemen hebben met dezelfde maatregel. Op basis van het aanwezige besparingspotentieel in GJ zijn de volgende maatregelen voor bedrijven belangrijk: Energiemanagement; Efficiënter inrichten van het proces; Perslucht- en vacuümsysteem; Stoomsysteem, warmteterugwinning/restwarmte toepassingen; (Elektro) motoren, frequentieregeling, compressoren; Overige maatregelen in het proces; Overige maatregelen: naverbrander; Inzetten intern recyclaat; Inzetten extern recyclaat; Minder afval door optimalisatieproces; Ander type kunststof; Dematerialisatie; Aanschaf energiezuinige spuitgiet-, extrusie-, folieblaasmachines; Optimalisatie koeling; (Elektro)motoren, frequentieregeling, compressoren; Inkoop duurzame energie; Warmte/Koudeopslag; Pas koeling met oppervlaktewater toe; Gebruik biogrondstoffen; Materiaalbesparing door ontwerpaanpassing Overige studies Parallel aan het opstellen van de EEP s, heeft een deel van de bedrijven deelgenomen aan gebruikersgroepen (o.a. koeling, spuitgieten, energiezorg, etc). De resultaten van deze gebruikersgroepen zijn geïnventariseerd. Ten behoeve hiervan zijn gegevens opgevraagd bij de branche en bij Agentschap NL. In bijlage 2 is een overzicht weergegeven van uitgevoerde gebruikersgroepen. Opvallend is dat van veel gebruikersgroepen en projecten niet duidelijk is hoe een project wordt afgerond. Een rapportage of evaluatie van een project is vaak niet voorhanden. De evaluatie van de in bijlage 4 genoemde projecten is door NRK uitgevoerd op basis van beschikbare documenten en ervaring van de betrokken branchecoördinator. De volgende afgeronde gebruikersgroepen zijn geëvalueerd: - Energiezuinig spuitgieten; - Recyclaat; - C2C; - Biofolie en proef meerlaagse biofolie; - LCA studie berekening composietbrug; - Ketenproject EPS. Een selectie van opvallende zaken in de evaluaties van gebruikersgroepen zijn: MeerJarenPlan Pagina 14

15 Er is veel bereikt en de onderwerpen waren divers en gingen soms ver buiten het thema; Deelnemers aan de gebruikersgroep hebben vaak hoge besparingen; De moeilijkheden blijken niet in de techniek te liggen; Ondanks de populariteit van het C2C concept, weten maar weinig kunststofbedrijven wat het concept precies inhoudt, welke kansen het biedt voor hun bedrijf en hoe een product ontworpen moet worden om te passen binnen de Cradle to Cradle filosofie; De producenten van folie hebben interesse in PLA gebaseerde folie, maar niet ieder bedrijf is al klaar om echt te produceren en proeven te doen; De momenteel commercieel aangeboden ongemodificeerde PLA-materialen laten zich lastig verwerken; De deelnemende bedrijven hebben aangegeven verder te willen gaan met de ontwikkeling van deze PLA folies. Bijzonder interessant lijkt de optie/mogelijkheid om zeer dunne PLA films te gaan produceren; De LCA studie composiet brug heeft veel stof doen opwaaien. Deze korte studie gaf een bijzonder goed resultaat voor de glasvezelversterkte composiet brug ten opzicht van een koolstofvezelversterkte composiet brug, een betonnen brug en een stalen brug; Er is geen sluitende inzamelstructuur voor materialen uit de bouw en ook niet voor verpakkingen van consumenten en MKB s; Fabrikanten van producten hebben een afvalverwerkingvergunning nodig om gebruikt en ingezameld materiaal te recyclen; Er is nog onvoldoende drijvende kracht voor hoogwaardige recycling. Rapportage, afronding en evaluatie van toekomstige projecten is een belangrijk aandachtspunt voor dit MJP. Binnen de branche zijn de afgelopen 4 jaar diverse branchestudies uitgevoerd. Hieronder een opsomming van verrichte studies. Ketenanalyse Energie voor de RKI 2) ; 030/2009/MJA: MJA projecten ) ; RKI-koolstofketencircels 2030 maken het duurzaam vitale verschil, Voorstudie MJA3: Rubber-, lijm- en kunststofindustrie 4) ; Backcasting in de RKI Toekomsttrends als strategisch instrument voor duurzaam innoveren 5) ; NRK MJP Energie Efficiency voor de ). Naast deze studies brengt NRK met regelmaat haar blad NRK Netwerk en de digitale nieuwsbrieven per doelgroep uit. In NRK Netwerk wordt altijd aandacht aan MJA besteed. In de volgende doegroep nieuwsbrieven wordt ook regelmatig aandacht aan MJA besteed: o Netwerk Business; o Netwerk Innovatie en Technologie; o Netwerk KAM & Energie. Vier dominante trends voortkomend uit relevante studies zijn: 1. Biobased Economy 2. Internationalisering 3. Sustainability Quality of Life 4. Recycling / Afvalverwerking MeerJarenPlan Pagina 15

16 Belangrijke condities & randvoorwaarden: Veiligheid; Beschikbaarheid grondstoffen (stock & prijs); Milieu-impact; Leveringszekerheid; Technologische ontwikkeling o Kennis: opleidingen & R&D; o Innovatiemanagement bij bedrijven; o Overheden: subsidies, beleid & wetgeving. Dit komt overeen met de resultaten van de Voorstudie, zie hoofdstuk Wat gaat NRK/Agentschap NL doen komende periode Ter ondersteuning van het MJP is een drietal bijeenkomsten/ brainstormsessies uitgevoerd. Tijdens deze brainstormsessies zijn de geïnventariseerde en geanalyseerde gegevens en de voorstellen besproken, gewijzigd en aangevuld. Op basis hiervan is een voorstel gegeven voor een MeerJarenPlanning Brainstormsessies Er is vastgesteld wat de mogelijkheden zijn van de branche qua tijd, organisatie, personele inzet, communicatiemogelijkheden en -middelen. De mogelijkheden om deze capaciteiten te verhogen is besproken. De betrokkenen bij deze sessies waren NRK, Agentschap NL en EEI. De sessies hebben plaatsgevonden op: 18 februari 2010: Mevrouw J. de Waal (NRK) en de heer J. Lenselink (EEI) 2 maart 2010: Mevrouw J. de Waal (NRK), Mevrouw S. van der Reepe-de Reus (Agentschap NL) en de heer K. van der Sterren (Agentschap NL) en de heer J. Lenselink (EEI) 7 april 2010: Mevrouw J. de Waal (NRK) en de heer J. Lenselink (EEI) Tijdens de brainstormsessies zijn de volgende onderwerpen belicht: - De inventarisatie van EEP s overige studies en Voorstudie/Routekaart en de analyse hiervan; - Gemeenschappelijke trends en hoe kan de branche daarop inspelen; - Ambitie/mogelijkheden van de brancheorganisatie NRK; - Beoogde activiteiten en resultaten. Communicatie wordt dé paraplu voor het MJP. Inhoudelijk is n.a.v. de analyse van de EEP s en de Voorstudie een duidelijk beeld ontstaan waarop de activiteiten moeten worden opgestart. MeerJarenPlan Pagina 16

17 De activiteiten in de komende jaren (en dus de opbouw van het MJP) worden onderverdeeld in thema s. De gekozen thema s zijn die uit de Voorstudie, aangevuld met duurzame energie. Dit leidt tot vijf thema s: People, planet, profit (energiezorg, MVO, etc); Bio based; Sluiten van de keten; Energiezuinige producten en gebruiksfase; Eigen proces en duurzame energie; De onderverdeling in thema s moeten zorgen voor herkenning bij de bedrijven, doordat activiteiten steeds het licht staan van deze thema s. De thema s moeten hun eigen huisstijl krijgen en een eigen inleiding die keer op keer herhaald wordt. Onder de verschillende thema s worden jaarlijks diverse activiteiten en projecten uitgevoerd. Het vaststellen van deze activiteiten wordt in overleg tussen NRK en Agentschap NL gedaan (onder andere n.a.v. de analyses van de EEP s, de Voorstudie en lopende activiteiten) in het kwartaaloverleg van NRK en Agentschap NL. Hiermee moet een (meer)jaarplanning tot stand komen waardoor de activiteiten optimaal op elkaar afgestemd zijn en goed verdeeld zijn over de diverse thema s. Bij elke activiteit zijn aandachtspunten: Wie/wat is de doelgroep? Wie moeten we aanspreken binnen het bedrijf? Is het een probleem op R&D niveau, managementniveau of technisch niveau? Is het een activiteit rondom zekere, voorwaardelijke of onzekere maatregelen? Voor zekere maatregelen zijn er andere activiteiten nodig, dan voor voorwaardelijk/onzeker. Voor zekere maatregelen kun men i.p.v. projectondersteuning beter insteken op actieve communicatie met voorbeeldprojecten. Hiermee beloon je bedrijven ook voor het feit dat ze energiemaatregelen hebben genomen. Voor onzekere/voorwaardelijke maatregelen moet je meer insteken op projecten/haalbaarheidsstudies. Wijze van benaderen. Wil men een voorloperbedrijf of me too bedrijf aanspreken? Het kan voorkomen dat bedrijven zich niet aangesproken voelen, doordat nieuwe technieken voor hen een ver van hun bed show zijn. Communicatie rondom projecten NRK heeft de visie dat de huidige manier van communiceren van resultaten niet effectief is en niet bij de doelgroep terecht komt. NRK is op zoek naar een (digitaal) platform waarop duidelijk de thema s naar voren komen en bedrijven informatie over de projecten en aansprekende filmpjes ed. kunnen zien. Om dit voor elkaar te krijgen is het van belang dat de projecten die gedaan worden een standaard output krijgen naast het rapport. Er wordt gedacht aan: Openbare samenvatting/factsheet Filmpje (Voorbeeld: Artikel Ook deze output wordt weer in de huisstijl van het thema gepresenteerd. De communicatiestrategie wordt afgestemd met het NRK doelgroepenbeleid. Campagne Als men kijkt naar de onderwerpen die genoemd worden in de Voorstudie, dan zijn veel daarvan ketengericht. Hiervoor is samenwerking met andere sectoren noodzakelijk. Gedacht MeerJarenPlan Pagina 17

18 wordt om in de komende periode een (soort) campagne te gaan starten waarin sectoroverschrijdende initiatieven worden gepromoot MeerJarenPlanning De conclusie van de brainstorm (hoofdstuk 4.2.1) en de analyse van EEP's, overige studies en Voorstudie/Routekaart is dat er een groot besparingspotentieel is in maatregelen/onderwerpen die brancheoverschrijdend zijn. Dit vraagt een andere aanpak om te komen tot een goed resultaat. Deze andere aanpak is terug te vinden in de MeerJarenPlanning in de volgende op te starten projecten/processen: Sectoroverschrijdende campagne; Communicatie(beleid) in de branche (strategie per thema); Digitaal platform. Door het opstarten van deze processen en projecten is noodzakelijk om de ambities weergegeven in dit MJP ( ), maar ook in de voorstudie (tot 2030), te kunnen realiseren. De huidige structuur van vastlegging van projecten (zie bijlage 2) dient te worden aangepast aan de hand van de in dit MJP genoemde aandachtspunten. Hiermee krijgt de MeerJarenPlanning een meer sturend karakter in plaats van volgend. Dit overzicht is ontstaan naar aanleiding van de inventarisatie en analyse van dit MJP Tijdens het analyseren van dit MJP kwam opvallend naar voren dat van veel uitgevoerde projecten niet direct resultaten aantoonbaar waren. Evaluatie van projecten vindt niet plaats. Evaluatie en wijze van presentatie van resultaten is derhalve toegevoegd aan de MeerJarenPlanning. Belangrijkste aanvullingen in de MeerJarenPlanning zijn: Aanleiding/reden; Het project moet gericht zijn op een thema zoals genoemd in hoofdstuk ; Het type bedrijf moet van te voren duidelijk worden gesteld; Het niveau NRK doelgroep waarop het project zich gaat richten dient afgestemd te zijn op het doelgroepenbeleid van de branche (zie hoofdstuk 2); Beschrijving van de activiteit. Dit wordt nu ook al gedaan, echter dit is wel aandachtspunt ter verbetering; Aanstellen van een coördinator (verantwoordelijke) per project; Beschrijven wat het beoogde eindresultaat van het project dient te zijn; De communicatie afstemmen op het communicatiebeleid (zie hoofdstuk 2); Wijze van presentatie van de eindresultaten (website, publicaties, etc); Verwachte kosten en wijze van financiering van het project; Planning van de projecten in tijd; Evaluatie projecten. In bijlage 6 is een voorbeeld van een MeerJarenPlanning weergegeven die als leidraad kan worden genomen. De huidige projecten aangevuld met een aantal op te starten brancheactiviteiten zijn als uitgangspunt genomen. Hierbij is van belang dat voor alle thema s projecten lopen. MeerJarenPlan Pagina 18

19 Deze projecten dienen de voorwaarden genoemd hoofdstuk 4 weg te nemen of invulling geven, zodat bedrijven tot uitvoering komen van de voorwaardelijke en onzekere maatregelen. De op te starten brancheactiviteiten zijn van belang om de structuur meer een proces te laten worden binnen (en buiten) de branche. Met name omdat een deel van de projecten waar een groot besparingspotentieel mee te halen is ketenprojecten zijn en brancheoverschrijdend handelen vereisen. Doordat projecten zich richten op verschillende thema s zal de communicatie afgestemd dienen te worden op de doelgroep. Het doelgroepen/communicatiebeleid van NRK is hier reeds op ingericht, echter is de communicatie wordt hier nog niet voldoende gebruik van gemaakt. De MeerJarenPlanning kan als leidraad voor het kwartaaloverleg tussen NRK en Agentschap NL worden gehanteerd Taakverdeling, tijdschema, kostenindicatie en financiering De voorgenomen acties vanuit de branche zijn gepland over de periode en opgenomen in de MeerJarenPlanning. Hierbij is het mogelijk om aan te geven wie deze actie coördineert, of er kosten aan zijn verbonden en hoe deze gefinancierd worden. Tevens dient per actie aangegeven te worden wat de doelgroep is, wat het beoogde resultaat is en op wijze de communicatie wordt verzorgd. Belangrijk hierbij is de regiefunctie van de NRK. De invulling van de MeerJarenPlanning dient te geschieden tijdens de reguliere overleggen tussen Agentschap NL en NRK. Regiefunctie NRK De individuele EEP s en visies van bedrijven en branches, gecombineerd met ontwikkelingen buiten de industrie, zijn de basis voor het inhoudelijke beleid. De synthese van dit beleid met het NRK doelgroepenbeleid/communicatiebeleid, leiden tot de activiteiten van de NRK. De MeerJarenPlanning wordt bijgehouden en vormt een belangrijk instrument om de regiefunctie te kunnen vervullen. De activiteiten zijn een mix van: - Communicatie, actief en passief (ICT-ondersteund): informeren en elkaar helpen; - Probleemoplossend voor actuele knelpunten; - Toepassen van innovaties. In het kader van MJA3 komt de regiefunctie van de NRK tot uiting in uiteenlopende activiteiten: - Als aanspreekpunt fungeren voor de partijen aan overheidszijde; - Informatie verstrekken ten behoeve van de evaluatie van de MJA; - Haar leden actief voorlichten over het onderwerp van de MJA; - Haar leden stimuleren om deel te nemen en uitvoering te geven aan de MJA; - Omgeving opbouwen die samenwerking in de keten ondersteunt en stimuleert; - Geven van voorbeelden van succesvolle maatregelen (best practices); - Start gebruikersgroepen om gezamenlijk energiebesparingen te realiseren; - Vormgeving en actieve ondersteuning van brancheprojecten om de in het MJP genoemde (nieuwe) thema's uit te werken; MeerJarenPlan Pagina 19

20 - Inzet brancheverenigingen binnen NRK gelederen; - Uitvoering geven aan het MJP voor zover het binnen de invloedssfeer van de brancheorganisatie ligt; - Jaarlijkse monitoring bij de MJA deelnemers waarin behalve de voortgang van de EEP ook draagvlak en deelname aan gebruikersgroepen en brancheprojecten aan de orde komen; - Uitbouw van de website en intensivering inzet, in lijn met internet / e- mail gebruik van de MJA deelnemers; - Energie en milieuzorgsystemen opzetten met modulair karakter in maatwerk voor MKB RKI (afgeleid van ISO). Internet inzetten ter ondersteuning bedrijven. Adviseurs De NRK acht het van belang om met meerdere energie- en milieu adviseurs samen te werken in het kader van MJA3. Aan de adviesbureaus wordt een drietal eisen gesteld: - Kennis van processen in RKI (structureel actief in RKI; core business); - Energiemanagement is kernactiviteit (hoge kennis en ervaring); - Onderschrijven integrale benadering (Duurzaam Ondernemen visie NRK). MeerJarenPlan Pagina 20

21 5. DOELSTELLINGEN Sinds 1990 zijn er door de ca 100 deelnemende NRK bedrijven al behoorlijke besparingen gerealiseerd. In MJA1 is over de periode ca 20% energie efficiency verbetering gerealiseerd; In MJA2 is over de periode ca 60% energie efficiency betering gerealiseerd. Vooruitlopend op de Routekaart is in dit MJP de lijn die is aangegeven in de Voorstudie als leidraad genomen. De doelstellingen van de Voorstudie zijn weergegeven in hoofdstuk 3. De doelstelling voor dit MJP is als volgt geformuleerd: PPP management: toekomstige rendementen:> toegevoegde waarde voor de gehele sector in 2012 met 1% laten toenemen; Bio based: koolstofketens uit biologisch materiaal; Bio based grondstoffen met 1% (0,25PJ) laten toenemen (0,25% p.j.) voor de periode en voorwaarden creëren op basis van resultaten Voorstudie/Routekaart voor ; Sluiten van de keten: sluiten van materiaal ketens:> sluiten van de materiaal ketens met 2% (1,75PJ) laten toenemen (0,5% p.j.) voor de periode en voorwaarden creëren op basis van resultaten Voorstudie/Routekaart voor ; Energiezuinige producten en gebruiksfase: duurzame producten:> het maken van duurzame producten (onder andere door beperking van energiegebruik in de gebruiksfase en aanmaakfase en materiaalgebruik in de aanmaakfase en de recyclefase); 0,25 PJ besparing realiseren voor de periode en voorwaarden creëren op basis van resultaten Voorstudie/Routekaart voor ; Eigen proces en duurzame energie: het continu verlagen van het energiegebruik in het eigen proces en in de keten blijft een belangrijk thema met als gevolg een besparing van in het eigen (RKI) energiegebruik; EEI verbetering van 8% voor de periode (0,8 PJ; de Energy Efficiency met 2% verbeteren per jaar). De RKI staat aan de vooravond van grote veranderingen. Om in 2030 een economisch vitale RKI-keten te realiseren, zullen RKI-bedrijven (meer) toegevoegde waarde (combinaties van producten en diensten) moeten blijven leveren in een sterk concurrerende en veranderende markt. 4) Totaal komt dit neer op een doelstelling in dit MJP van 2,65 PJ, oftewel een energie efficiency verbetering voor de branche van meer dan 30%. Hiermee wil de branche hoger insteken dan de doelstelling van 24%, zoals geformuleerd in de EEP s van de bedrijven. De extra 6% besparing is op voorhand niet toe te schrijven aan een van bovengenoemde specifieke thema s. Dit extra potentieel wordt verwacht gehaald te worden door: het vergroten van het bewustzijn over energie-efficiency bij de bedrijven. Het prikkelen en stimuleren van de bedrijven om te innoveren Aanwezige en nieuwe kennis goed te communiceren naar de bedrijven. MeerJarenPlan Pagina 21

22 De NRK voert hiervoor de komende vier jaar een actieve regie. Deze pro actieve benadering zal in voorkomende gevallen leiden dat de bedrijven besparende maatregelen uit zullen voeren die niet voorzien waren in het EEP, maar wel goed aansluiten bij de bedrijfsvoering. Bij de doelstelling passen enkele kanttekeningen: Dit MJP wordt geschreven op een moment dat de planperiode al loopt, we zijn bijna halverwege; In dit MJP nemen we nieuwe inzichten uit de voorstudie op. Met name resultaten bij energiezuinige producten en gebruiksfase vragen een ketenaanpak. Die samenwerking in de keten moet nog ontwikkeld worden; De monitoring over 2009 toont aan dat ook de bedrijven in de rubber- en kunststofindustrie fors geraakt zijn door de crisis. De crisis heeft een negatief effect op de gerealiseerde energie-efficicency. Met name de doelstelling ten aanzien van PPP management en eigen proces en duurzame energie kunnen binnen de branche worden uitgewerkt en biedt op korte termijn al resultaten. De drie andere onderwerpen zijn brancheoverschrijdend en vragen een andere aanpak om te komen tot een goed resultaat. Deze andere aanpak is terug te vinden in trajecten (zie ook MeerJarenPlanning) die opgestart gaan worden: Sectoroverschrijdende campagne; Communicatie(beleid) in de branche (strategie per thema); Digitaal platform. Met deze aanpak wil de branche het beleid dat afgelopen jaren is ingezet continueren en meer aandacht gaan vestigen op de brancheoverschrijdende trajecten. Maar de hoofdlijn blijft: Verbetering van de procesenergie-efficiency binnen de inrichting; Verbetering van de energie-efficiency buiten de inrichting, waaronder energiezuinige producten, sluiten van de keten en bio based; Kostenreductie (fiscaal, subsidie) bij uitvoering maatregelen. Om deze doelstellingen te bereiken is naast de ondersteuning die gebruikelijk is in het kader van MJA3 (zoals gebruikersgroepen) specifieke aandacht en ondersteuning gewenst bij het opstarten van de branche overschrijdende projecten en processen. MeerJarenPlan Pagina 22

23 BIJLAGE 1: Lijst van de aan de MJA-3 deelnemende ondernemingen en inrichtingen Ondernemingen die zijn toegetreden tot de MJA Stand van zaken per 1 december 2009 Naam van de onderneming Branche datum toetreding Provincie Artiplast BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 FL Bema Kunststoffen BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 ZE BN International BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NH BPI Indupac BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Caligen Europe BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NB CurTec Nederland BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NB Depron BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 LI Draka Interfoam BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NH Fenner Dunlop BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 FR Dyka BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV MCi Nederland BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 UT Enitor BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 FR Euro Mouldings B.V. Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Fardem Packaging BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NH Flestic B.V. Dronten Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 FL Flestic Nabewerking B.V. Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 FL FM&E B.V. Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 FL Plastech Dronten B.V. Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 FL Flevo Rubber Extrusion B.V. Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 FL Future Pipe Industries BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Hertel Rubber Products Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Hordijk Verpakkingsindustrie BV Zaandam Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NH Hordijk Verpakkingsindustrie BV Delft Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 ZH Polynorm van Niftrik B.V. Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NB Kon.Verpakkingsind. Stempher Afd.Polyethyleen en papier Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Krehalon Industrie BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Medisize BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 ZH Oerlemans Plastics BV Genderen Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 GE Parker Hannifin BV, Polyflex Division Almelo Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Perfon BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Pipelife Nederland BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NH Plasthill BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 ZH Plastic Industrie Twente BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Polycomp BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 GE Elastogran BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NB Rivièra BV Industrie & Handelmij. Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NH Rubber Resources B.V. Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 LI Ruma Holding BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 DR Schoeller Wavin Systems BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Sekisui Alveo BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 LI Sekisui Jushi BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 LI Solvay Draka BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NH Sphere Nederland BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Synbra Technology BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NB Trelleborg Bakker BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 ZH Trelleborg Velp BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 GE Velsen Flexoplast BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NH Vernay Europa BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Wavin KLS BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Wavin Nederland BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 OV Wisa BV Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 GE Mauser Benelux Rubber- en kunststofindustrie 22 juli 2002 NB Remondis Plano BV Rubber- en kunststofindustrie 15 augustus 2002 GE Snelcore BV Rubber- en kunststofindustrie 15 augustus 2002 GE Sonoco Crellin BV Rubber- en kunststofindustrie 15 augustus 2002 ZH Stramit BV Rubber- en kunststofindustrie 15 augustus 2002 LI Trelleborg BV Rubber- en kunststofindustrie 22 augustus 2002 GR KIVO Plastic Verpakkingen Rubber- en kunststofindustrie 30 augustus 2002 NH Quadrant EPP Nederland BV Rubber- en kunststofindustrie 30 augustus 2002 OV Wittenburg B.V. Thermoplastische afdeling Rubber- en kunststofindustrie 30 augustus 2002 GE Reobijn Plastic Products Rubber- en kunststofindustrie 13 september 2002 OV Parker Hannifin BV Hoogezand Rubber- en kunststofindustrie 11 december 2002 GR Pekago Kunststoffen BV Rubber- en kunststofindustrie 11 december 2002 NB Sylvaphane Rubber- en kunststofindustrie 28 februari 2003 GR Ten Cate Nicolon Rubber- en kunststofindustrie 28 februari 2003 OV AEP Industries Nederland B.V. Rubber- en kunststofindustrie 28 mei 2003 LI Berdal rubber & Plastics Rubber- en kunststofindustrie 25 juli 2003 OV Ertecee Rubber- en kunststofindustrie 25 juli 2003 OV Forbo-Novilon Rubber- en kunststofindustrie 25 juli 2003 DR Kunststoffen Industrie Waalwijk BV (Desch Plantpak) Rubber- en kunststofindustrie 25 juli 2003 NB Synprodo Rubber- en kunststofindustrie 25 juli 2003 GE Recticel BV Rubber- en kunststofindustrie 21 januari 2004 GE Bison International Rubber- en kunststofindustrie 21 januari 2004 ZE RPC Packaging Kerkrade Rubber- en kunststofindustrie 3 maart 2004 LI Helvoet B.V. Rubber- en kunststofindustrie 3 maart 2004 ZH Vredestein Rubber- en kunststofindustrie 24 maart 2004 OV Oerlemans Plastics BV Giessen Rubber- en kunststofindustrie 14 mei 2004 NB Folietechniek Rubber- en kunststofindustrie 14 mei 2004 NB RPC Tedeco-Gizeh Rubber- en kunststofindustrie 18 juni 2004 OV Rexam Precise Rubber- en kunststofindustrie 27 augustus 2004 ZH Simrax Rubber- en kunststofindustrie 27 augustus 2004 LI Acodeq Kunststof Rubber- en kunststofindustrie 18 november 2004 GR Polimoon Rubber- en kunststofindustrie 10 februari 2005 GE Poly Products Rubber- en kunststofindustrie 27 april 2005 ZH Trespa International Rubber- en kunststofindustrie 2 november 2005 LI CeDo Recycling Rubber- en kunststofindustrie 13 maart 2006 LI Moens Mouldings Rubber- en kunststofindustrie 20 juli 2006 NH DS Plastics Rubber- en kunststofindustrie 20 juli 2006 GE TPP, Technische Profielen Produktie Rubber- en kunststofindustrie 6 december 2006 GE Reggeplast B.V. Rubber- en kunststofindustrie 14 mei 2007 OV AKG Polymers Rubber- en kunststofindustrie 6 december 2007 OV Plastic Herverwerking Brakel BV Rubber- en kunststofindustrie 26 mei 2008 NB Corpura BV Rubber- en kunststofindustrie 20 juni 2008 NB Timmerije B.V. Rubber- en kunststofindustrie 3 oktober 2008 GE Witcom Engineering Plastics B.V. Rubber- en kunststofindustrie 22 april 2009 NB Haval Disposables BV Rubber- en kunststofindustrie 28 april 2009 NB Howden Netherlands BV (met 4 inrichtingen) Rubber- en kunststofindustrie 21 juli 2009 OV MeerJarenPlan Pagina 23