Nota bodembeheer Zaanstad Grondzaken en bodem

Transcriptie

1 Nota bodembeheer Zaanstad Grondzaken en bodem februari 2013

2 Nota bodembeheer Zaanstad versie 2 Grondzaken en bodem... Pagina 2 van 53

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding en doel Visie en ambitie Maatschappelijke opgave Reikwijdte en vaststelling Geldigheidsduur Draagvlak Aansprakelijkheid Leeswijzer Toelichting op de wettelijke achtergrond Inleiding Generiek beleid Mogelijkheden voor gebiedsspecifiek beleid Overige wetgeving Bodemfunctieklassenkaart Inleiding Bodemfunctieklassen Bodemfunctieklassenkaart Gebiedsspecifiek beleid Lokale Maximale Waarden Beschermingsniveaus Uitwerking gebiedsspecifieke normen Lager ecologisch beschermingsniveau in stedelijk gebied Verhoging van de norm voor PCB s Normkeuze per stof: Lokale maximale waarden Beleid voor toepassen van grond Bodemkwaliteitskaart Ontgravingskaart Toepassingskaart (generiek beleid voor niet-gekeurde grond van buiten Zaanstad) Toepassingsmatrix (gebiedsspecifiek beleid voor grond uit Zaanstad en voor gekeurde grond) Specifieke aandachtspunten gemeente Zaanstad Diffuse verontreinigingen / loodproblematiek Asbest Toepassen grond onder wegen Verspreiden van bagger Grootschalige bodemtoepassingen Terugsaneerwaarden een kwaliteit leeflaag Procedures, toezicht en Handhaving De bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel Overige bewijsmiddelen Verplichting voorafgaand aan grondverzet Melden toepassing grond of baggerspecie Kleinschalig grondverzet Tijdelijke opslag Transport verontreinigde grond of baggerspecie Handhaving en toezicht Bevoegd gezag Begrippenlijst Referenties

4 BIJLAGEN I Bodemfunctieklassenkaart gemeente Zaanstad II Statistische gegevens bodemkwaliteitskaart III Bodemkwaliteitskaart gemeente Zaanstad - ontgravingskaart IV Bodemkwaliteitskaart gemeente Zaanstad - toepassingskaart V Grondstromenmatrix VI Regeling kleinschalig grondverzet 2

5 Documenthistorie Versiebeheer Versie Datum Auteur Samenvatting van de wijzigingen E. Niesing geen Definitief E. Niesing Gebiedsspecifiek beleid, regeling kleinschalig grondverzet Distributie Dit document is aan de onderstaande personen verstuurd: Versie Datum Naam Functie Bedrijf Staf Milieu Domein Stedelijke ontwikkeling Definitief Staf Milieu Domein Stedelijke ontwikkeling 3

6 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en doel Gemeenten zijn bevoegd gezag inzake het toepassen van grond, bagger en bouwstoffen op of in de landbodem. Sinds 1 juli 2008 zijn hiertoe het Besluit bodemkwaliteit en de Regeling bodemkwaliteit van kracht (kortweg het Besluit ). Het Besluit en de Regeling stellen milieuhygiënische voorwaarden aan de toepassing van grond, baggerspecie en bouwstoffen op of in de bodem. De gemeente is hiervoor in veel gevallen het bevoegde gezag1. Het beleidskader komt tegemoet aan de wens om ruimte om voor lokaal maatwerk, door gebiedsspeficiek beleid mogelijk te maken. Met het opstellen van de voorliggende Nota Bodembeheer wordt de ruimte voor lokaal maatwerk ingevuld door het opstellen van gebiedsspecifiek beleid. In het gebiedsspecifieke kader kan een op de functie gerichte norm beschermen waar dat nodig is, maar ook verruimen waar dat verantwoord is. Het doel van onderhavige Nota is aan te geven op basis van welke uitgangspunten de gemeente Zaanstad invulling geeft aan het Besluit bodemkwaliteit, voor wat betreft de nuttige toepassing van grond en baggerspecie. 1.2 Visie en ambitie De gemeente Zaanstad wil een duurzaam geschikte bodemkwaliteit realiseren, zodanig dat uiteindelijk overal in de gemeente de bodemkwaliteit is afgestemd op de functie die er op is gevestigd. De bodemkwaliteitsambities worden uitgedrukt als de geschiktheid voor een bepaalde functie. Dat wil zeggen: de bodemkwaliteit mag verslechteren waar dit kan en verbeteren waar dit gezien de functie moet. Waarbij geldt dat voor de gehele gemeente (het beheergebied) standstill of verbetering van de bodemkwaliteit wordt nagestreefd. Het Besluit bodemkwaliteit geeft gemeenten de vrijheid eigen normen op te stellen voor toepassen van grond binnen de eigen gemeente, het zogenaamde gebiedsspecifieke beleid. Deze Zaanse eigen normen (de lokale maximale waarden) waarborgen het stand-still principe binnen Zaanstad, het uitgangspunt waarbij de kwaliteit van de bodem binnen de gemeentegrenzen niet verslechtert. Bij de keuze van de lokale normen is rekening gehouden met het daadwerkelijk gebruik van de bodem, de gemiddelde gehalten in een gebied en mogelijke blootstelling aan verontreiniging. Voor elke stof is de gekozen lokale maximale waarde afhankelijk van de bodemfunctie. Hoe gevoeliger de functie, hoe strenger de norm. Wat schoon is moet schoon blijven. In het gebiedsspecifieke kader kan een op de functie gerichte norm beschermen waar dat nodig is, maar ook verruimen waar dat verantwoord is. 1 Indien sprake is van het toepassen van grond binnen inrichtingen die onder de WABO vallen, is de vergunningverlenende instantie bevoegd gezag. Voor toepassingen op of in de waterbodem is de waterkwaliteitsbeheerder bevoegd gezag (Waterschap of Rijkswaterstaat). 4

7 Daar waar sprake is van minder kritisch bodemgebruik worden verhoogde achtergrondwaarden uitsluitend toegestaan wanneer deze zijn onderbouwd met behulp van de Risicotoolbox. Dit houdt in dat verhoogde achtergrondwaarden geen risico s mogen vormen voor de gezondheid en dat bodem duurzaam geschikt dient te zijn voor het beoogde gebruik. De Nota bodembeheer past binnen het kader dat de Ruimtelijke Milieuvisie van de gemeente Zaanstad schetst. In de Ruimtelijke Milieuvisie (gemeente Zaanstad, 2009, Verseon Z/2009/20581) en het Richtinggevend bodembeleidskader (vastgesteld in B&W , Verseon 47525) staat tevens de doelstelling: Zaanstad wil een zodanige bodemkwaliteit realiseren dat overal in Zaanstad de bodemkwaliteit is afgestemd op de functie die er op is gevestigd. De bodemkwaliteitsambities van de gemeente zijn per gebiedstype weergegeven in onderstaande tabel. Tabel 1 Bodemkwaliteitsambities per gebiedstype - Gebiedstype - Basiskwaliteit (kortere termijn) - Ambitiekwaliteit (langere termijn) Natuur Geschikt voor functie natuur (geen ecologische Zie basiskwaliteit risico's) Landbouw Geschikt voor functie landbouw (geen risico s voor veeteelt) Geschikt voor functie natuur (geen ecologische risico's) Recreatie Geschikt voor functie groen met natuurwaarden Zie basiskwaliteit Woongebied Wonen met tuin, speelplaatsen en groenstroken rond woonflats geschikt als plaats waar kinderen spelen Overal geschikt voor wonen met tuin Zaans gemengd gebied Centrumgebied Werkgebied (Bedrijventerrein/ Industrieterrein) Alle locaties geschikt voor de functie die het nu heeft (wonen met tuin, of speelplaats voor kinderen, of bedrijven / industrie) Geschikt voor functie wonen zonder tuin. Groenstroken langs woonflats en speelplaatsen geschikt als plaats waar kinderen kunnen spelen Geschikt voor functie bedrijventerrein. Geen verspreidingsrisico s naar gevoelige bestemmingen. Standstill op gebiedsniveau Overal geschikt voor wonen met tuin Zie basiskwaliteit Zie basiskwaliteit Algemeen: Veiligheid en gezondheid: geen onaanvaardbare humane risico s Locale verslechtering mag, als elders in het gebied verbetering optreedt (standstill op gebiedsniveau) 1.3 Maatschappelijke opgave Is 2010 is ton herbruikbare grond op een totaal van ton grond afgevoerd naar Nauerna door de gemeente Zaanstad. De meldingen voor het toepassen van grond in hetzelfde jaar betreffen allen het toepassen van (nagenoeg) schone grond (AW2000 kwaliteit of schoon gecertificeerd zand). Hergebruik van grond was daarmee niet aan de orde. Al is niet alle grond wat betreft de civieltechnische toepassingsmogelijkheden herbruikbaar (bijvoorbeeld veen), dit geeft aan dat de mogelijkheden van hergebruik nog niet ten volle benut worden. De sector R&B van de gemeente Zaanstad heeft aangegeven behoefte te hebben aan het vereenvoudigen van de regelgeving rond grond bij rioleringswerkzaamheden. Tijdens het opstellen van de Nota bodembeheer is nagegaan of de komende periode behoefte is aan faciliteren van het hergebruik van grootschalige hoeveelheden bagger. Uit uitgevoerde waterbodemonderzoeken blijkt dit niet het geval te zijn. 5

8 De Nota anticipeert zoveel mogelijk op de ontwikkelingen rond de Omgevingsdienst rond het Noordzeekanaal gebied. 1.4 Reikwijdte en vaststelling De Nota Bodembeheer geldt voor het gehele grondgebied binnen de gemeentegrenzen van de gemeente Zaanstad. Op basis van de Nota Bodembeheer met bijbehorende functiekaart en bodemkwaliteitskaart (ontgravingkaart en toepassingskaart) is uitwisseling en hergebruik van grond binnen de gemeente mogelijk. Grond die van buiten de gemeente Zaanstad, of van buiten de gemeenten van het Omgevingsdienst gebied afkomstig is, mag alleen worden toegepast als deze is voorzien van een geldig bewijsmiddel (bijvoorbeeld partijkeuring of verklaring fabrikant). Voor de gemeenten die vallen onder de Omgevingsdienst Noordzeekanaal gebied geldt dat de bodemkwaliteitskaart als wettig bewijsmiddel wordt toegestaan, indien deze is vastgesteld conform de richtlijn Bodemkwaliteitskaarten [ref. 3]. Voor grond uit de gemeente Zaanstad geld het gebiedsspecifieke beleid. Voor grond van buiten de gemeente Zaanstad geldt het generieke beleid. Reden hiervoor is dat in de Zaanse bodemkwalteitskaart al de nieuwe stoffen uit de landelijk verplichte uitbreiding van het stoffenpakket zijn meegenomen (uitbreiding met barium, kobalt, molybdeen, Pcb s), terwijl dit bij de overige gemeenten binnen de Omgevingsdienst Noordzeekanaal gebied nog niet het geval is. De Nota biedt geen kader voor het hergebruik of toepassen van: sterk verontreinigde grond of bagger (hierop is de Wbb van toepassing); grond of bagger in oppervlaktewater (gevoegd gezag is het Waterschap of Rijkswaterstaat;) bouwstoffen. De Nota Bodembeheer wordt vastgesteld door de gemeenteraad en volgt een procedure conform de Algemene wet bestuursrecht met mogelijkheden voor inspraak (bezwaar en beroep). 1.5 Geldigheidsduur De Nota Bodembeheer treedt in werking nadat de bestuurlijke vaststelling door de gemeenteraad onherroepelijk is. In artikel 53 van het Besluit is vastgelegd dat de Nota bodembeheer een maximale geldigheid heeft van 10 jaar. De geldigheid van de Nota bodembeheer vervalt eerder wanneer er binnen de maximale geldigheidsduur van 10 jaar een nieuwe Nota wordt vastgesteld. 6

9 1.6 Draagvlak Om draagvlak te creëren voor de gemaakte keuzes in de Nota Bodembeheer is overleg gevoerd met een aantal betrokken gemeentelijke sectoren, te weten: SO, BU (Grondzaken en bodem, vakgroep bodem) M. Schaft OR, R&B (Projectleiding) A. van Leest OR, R&B (Beheer) P. de Jong, OR, R&B (Beleid&Ondersteuning) H. Grotenbreg OVD, Handhaving (M&Gt) V. Vrolijk De Nota bodembeheer is tevens besproken met het Milieuplatform. In het verslag van het milieuplatform van is de bespreking van de Nota bodembeheer opgenomen, alsook het advies: "Het advies is lokaal beleid met als doel een verbetering van de bodemkwaliteit. Het eindresultaat is een betere bodem. Op heeft B&W van de gemeente Zaanstad opdracht gegeven de mogelijkheden voor gebiedsspecifiek beleid in Zaanstad nader uit te werken en daarmee lokale maximale waarden op te stellen, waarmee binnen de kaders van wet- en regelgeving de mogelijkheden van grondverzet binnen Zaanstad kunnen werden vergroot (2012/192267). 1.7 Aansprakelijkheid De bodemkwaliteitskaart en de bijbehorende Nota bodembeheer zijn met grote zorgvuldigheid opgesteld. De bodemkwaliteitskaart biedt geen harde garanties voor de kwaliteit van een partij grond. De kaart doet alleen een uitspraak over welke kwaliteit in het algemeen verwacht mag worden. De eindverantwoordelijkheid voor de toepassing van grond en baggerspecie blijft bij degene die deze grond of bagger toepast. De gemeente kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de schade die voortkomt uit een partijkwaliteit die afwijkt van wat op basis van de bodemkwaliteitskaart verwacht mag worden. 1.8 Leeswijzer De onderhavige Nota omvat: een toelichting op het Besluit Bodemkwaliteit (hoofdstuk 2) de bodemfunctieklassenkaart (hoofdstuk 3 en bijlage I); een toelichting op gebiedsspecifieke beleid van Zaanstad (hoofdstuk 4) bodemkwaliteitskaart / ontgravingenkaart, inclusief kentallen betreffende de algemene bodemkwaliteit in de verschillende deelgebieden (hoofdstuk 5 en bijlage II en III); een toepassingskaart (hoofdstuk 5 en bijlage IV), een grondstromenplan met regels voor grondverzet en nuttig hergebruik van grond en baggerspecie (hoofdstuk 5); specifieke aandachtspunten voor de gemeente Zaanstad (hoofdstuk 6) handhavingsparagraaf, met daarin opgenomen de regeling kleinschalig grondverzet (hoofdstuk 7 en bijlage VI). 7

10 2 Toelichting op de wettelijke achtergrond 2.1 Inleiding Hergebruik van grond en baggerspecie is in de Nederlandse wetgeving geregeld in het Besluit bodemkwaliteit en de Regeling bodemkwaliteit. Het besluit bevat verschillende onderwerpen zoals kwaliteitseisen voor de uitvoering van bepaalde werkzaamheden (onder andere uitvoeren van bodemonderzoek of het bewerken van verontreinigde grond). Ook bevat het voorwaarden voor het hergebruiken van bouwstoffen, grond en baggerspecie. De Regeling geeft een technische invulling aan de hoofdregels van het Besluit en uitleg over de uitvoering. In de Regeling staan onder andere de normen, de wijze waarop de kwaliteit van grond, baggerspecie en bouwstoffen dient te worden bepaald en de wijze waarop aan de normen wordt getoetst. Het Besluit en de Regeling vullen elkaar aan en zijn niet los van elkaar te gebruiken. Het Besluit heeft betrekking op de kwaliteit van de uitvoering (Kwalibo) en het toepassen van grond, baggerspecie en bouwstoffen. Binnen het Besluit kunnen gemeenten en waterschappen, voor het toepassen van grond en baggerspecie, aansluiten bij het landelijke generieke beleid zoals dat in het Besluit is opgenomen. Ook bestaat de mogelijkheid om gebiedsspecifiek beleid te formuleren. Gemeenten en waterschappen kunnen voor hun beheergebied, of delen daarvan, Lokale Maximale Waarden vaststellen. Op deze wijze kunnen onder bepaalde voorwaarden de toepassingseisen voor grond en baggerspecie worden versoepeld of aangescherpt en zijn er meer mogelijkheden voor een lokale invulling van het beleid, als het gaat om de toepassing van grond- en baggerstromen. In het kader van het opstellen voor beleid ten aanzien van grondverzetbeleid heeft de gemeente op grond van het Besluit bodemkwaliteit twee mogelijkheden: volgen van generiek beleid; opstellen van gebiedsspecifiek beleid 2.2 Generiek beleid In het generieke kader gelden landelijke normen voor het toepassen van grond en baggerspecie. Het uitgangspunt van het generieke kader is dat de bodemkwaliteit moet aansluiten bij de functie en dat de bodemkwaliteit op klassenniveau niet mag verslechteren. Voor elk gebiedstype wordt aangegeven voor welke bodemfuncties deze geschikt zou moeten zijn in termen van basiskwaliteit en ambitiekwaliteit. De basiskwaliteit geeft de minimaal benodigde kwaliteit (op korte termijn) aan, en de ambitiekwaliteit geeft een streven (op de lange termijn) aan. 8

11 Het RIVM heeft voor zeven bodemfuncties referentiewaarden ontwikkeld voor een goede bodemkwaliteit. Deze bodemfuncties zijn: wonen met tuin; plaatsen waar kinderen spelen; groen met natuurwaarden; ander groen, bebouwing, infrastructuur en industrie; moestuinen en volkstuinen; natuur; landbouw. Bij elk van deze bodemfuncties hoort een eigen bodemkwaliteitsniveau. Dit niveau is gebaseerd op de humane, ecologische of landbouwrisico s die te verwachten zijn bij een dergelijke bodemfunctie. Algemeen uitgangspunt bij het formuleren van de bodemkwaliteitsambities is dat er geen sprake mag zijn van onaanvaardbare humane risico s bij het beoogde gebruik. De gemeente stelt een bodemfunctieklassenkaart vast. Een bodemfunctieklassenkaart beschrijft in hoofdlijnen het gebruik van de bodem in een gebied en bestaat uit een indeling in de functies: overig (kwaliteit toe te passen grond en baggerspecie moet voldoen aan de achtergrondwaarden); Wonen; Industrie. In tabel 2.1. is de indeling in bodemfunctieklassen opgenomen. Tabel 2.1. Bodemfunctieklassen bodemfuncties moestuinen / volkstuinen natuur landbouw wonen met tuin plaatsen waar kinderen spelen groen met natuurwaarden ander groen bebouwing infrastructuur industrie bodemfunctieklassen kwaliteit toe te passen grond en baggerspecie moet voldoen aan de achtergrondwaarden Wonen Industrie Er vindt bij het toepassen van grond een dubbele toetsing plaats. Er wordt zowel gekeken naar de functie van de zone (volgens de functiekaart), als naar de bodemkwaliteit in de zone. Hierbij geldt dat de schoonste van deze twee leidend is. Dit is in tabel 2.2. weergegeven. 9

12 Tabel 2.2. Regels toepassen grond generiek beleid - functie op functiekaart - actuele bodemkwaliteit - wat mag ik toepassen landbouw/natuur AW2000 AW2000 landbouw/natuur wonen AW2000 landbouw/natuur industrie AW2000 wonen AW2000 AW2000 wonen wonen wonen wonen industrie wonen industrie AW2000 AW2000 industrie wonen wonen industrie industrie industrie Principes toetsing op toepasbaarheid: Het Besluit, de Regeling bodemkwaliteit en het gebiedsspecifieke beleid zijn erop gericht grond en bagger zoveel mogelijk (weer) toe te passen als bodem, op basis van de volgende uitgangspunten: handhaven standstill -principe: schone grond moet schoon blijven en verontreinigde grond mag niet verder verontreinigd raken; er vindt een toets plaats op vergelijkbaarheid van de toe te passen grond en bagger met de ontvangende bodem. De kwaliteit van grond, bagger en bodem is vastgelegd op bodemkwaliteitskaarten, van de bovengrond (0-1 m-mv) en de ondergrond (>1 m-mv); er wordt getoetst of de kwaliteit van de toe te passen grond in overeenstemming is met de bestaande of beoogde bodemfunctie(klasse). Deze zijn vastgelegd op de bodemfunctiekaart; de strengste toets is maatgevend voor het hergebruik van grond en bagger. Dit is vastgelegd op de bodemtoepassingskaart als resultante van de bodemfunctiekaart en de bodemkwaliteitskaart van de bovengrond; toe te passen grond hoeft niet terugneembaar te worden toegepast en mag vermengd raken met de ontvangende bodem. Deze regels gelden niet voor grootschalige toepassingen. Alleen de contactzone (0-0,5 m-mv) moet voldoen aan de bodemfunctieklasse van de ruimtelijke eenheid (RE), waarin de toepassing is gelegen 2.3 Mogelijkheden voor gebiedsspecifiek beleid Een gemeente kan er ook voor kiezen om een specifiek beleid op te stellen, dat (binnen bepaalde randvoorwaarden) afwijkt van het generieke beleid. Binnen het gebiedsspecifieke kader kunnen gemeenten zelf bodemkwaliteitsnormen vaststellen. Hiermee biedt het kader mogelijkheden om de bodemkwaliteit te verbeteren door strengere normen vast te stellen. Maar ook om licht verontreinigde grond of bagger toe te passen op plaatsen waar dit volgens het generieke kader niet mogelijk is. Dit worden de Lokaal Maximale Waarden genoemd (LMW). De LMW kunnen worden vastgesteld binnen de altijd - en nooit -grens. De altijd -grens wordt bepaald door de achtergrondwaarde (AW2000). De nooit -grens wordt bepaald door het saneringscriterium: boven het saneringscriterium is sprake van onaanvaardbare humane en/of ecologische risico s. Met behulp van de LMW kan een gemeente actief sturen op het gewenste beschermingsniveau en de toepassingsmogelijkheden van vrijkomende grond binnen het beheergebied. 10

13 Gebiedsspecifiek beleid is mogelijk als: er sprake is van stand still op gebiedsniveau; de Lokale Maximale Waarden het Saneringscriterium niet overschrijden; het risiconiveau van de gekozen Lokale Maximale Waarden wordt berekend met behulp van de Risicotoolbox (zie de Lokale Maximale Waarden worden afgestemd met het bevoegd gezag bodemsanering; de Lokale Maximale Waarden worden vastgelegd in een Nota bodembeheer; de vaststelling van de gekozen Lokale Maximale Waarden een besluit is van de gemeenteraad, waarop de uniforme openbare voorbereidingsprocedure van de Algemene wet bestuursrecht van toepassing is. Dit betekent dat het besluit openstaat voor inspraak en beroep. Achtergrondwaarden Maximale waarden Klasse Wonen Maximale waarden Klasse Industrie Generiek Altijd toepasbaar Klasse Wonen Klasse Industrie Niet toepasbaar Nooit toepasbaar Gebiedsspecifiek Ruimte voor Lokale Maximale Waarden Saneringscriterium 2.4 Overige wetgeving Vanuit overige wet- en regelgeving kunnen aanvullende voorwaarden worden gesteld aan het toepassen of verspreiden van grond en baggerspecie. Onderstaand worden de meest voorkomende kort toegelicht: Provinciale Milieuverordening (PMV): in de PMV zijn grondwaterbeschermingsgebieden en waterwingebieden opgenomen. In deze gebieden mag uitsluitend schone grond (voldoet aan de AW2000) worden toegepast. Daarnaast kunnen er overige beschermingsgebieden door de provincie zijn aangewezen. Genoemd worden de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur gebieden (PEHS), de archeologisch of aardkundig waardevolle gebieden en gebieden met cultuur historische waarden. Voor deze gebieden moet voorafgaand aan het voorgenomen grondverzet met de provincie afstemming plaatsvinden; Wet ruimtelijke ordening (Wro): indien een depot wordt aangelegd is vaak een aanlegvergunning in het kader van het bestemmingsplan noodzakelijk; Ontgrondingenwet: de ontgrondingenwet reguleert de winning van oppervlaktedelfstoffen als zand, klei en grind voor de bouwproductie; Wet milieubeheer: indien sprake is van opslag van grond is mogelijk een vergunning in het kader van de Wm benodigd; Waterwet: in de Waterwet wordt het beheer van oppervlaktewater en het grondwater geregeld en de saneringsregeling voor waterbodems opgenomen. Bij het toepassen van grond of baggerspecie in oppervlaktewater of het hergebruik van baggerspecie op de landbodem dient rekening gehouden te worden met de Waterwet; Woningwet: in deze wet wordt het bouwen op verontreinigde bodem (grond en grondwater) getoetst of geregeld; Besluit Overige Organische Meststoffen (BOOM): voor het toepassen van compost of zwarte grond zijn in deze wet (aanvullende) kwaliteitseisen gesteld; Monumentenwet: in deze wet is het verdrag van Malta opgenomen. Bij grondverzet dient rekening te worden gehouden met archeologische waarden. Op kaart moet de gemeente een overzicht geven van bekende archeologische vindplaatsen. Bij 11

14 12 grondverzet moeten andere bronnen, zoals de gemeentearcheoloog, worden geraadpleegd; Flora- en faunawet: deze wet vereist dat in planvorming rekening wordt gehouden met de aanwezige flora en fauna. Voor een groot aantal expliciet beschermde soorten is bepaald welke handelingen niet zijn toegestaan. Daarnaast is in de wet een algemene zorgplicht opgenomen.

15 3 Bodemfunctieklassenkaart 3.1 Inleiding Bij het toepassen en hergebruiken van grond wordt aangesloten bij de bodemgebruiksfunctie in de betreffende zone. De bodemgebruiksfuncties zijn ingetekend op de topografische kaart van de gemeente. Deze kaart geeft de ligging aan van gebieden met de drie volgens het Besluit Bodemkwaliteit te onderscheiden bodemfunctieklassen: wonen, industrie en overige gebieden (landbouw en natuur). 3.2 Bodemfunctieklassen De functiekaart voor de gemeente Zaanstad is opgesteld volgens de richtlijn van bijlage M in de Regeling Bodemkwaliteit [ref. 2] en op basis van de functiekaart uit de Ruimtelijke milieuvisie [ref. 12]. De gebiedstypen die zijn benoemd in de structuurschets, zijn ondergebracht in de bodemfunctieklassen, zoals deze binnen het Besluit Bodemkwaliteit worden onderscheiden. De toekenning van functies heeft plaatsgevonden op gebiedsniveau. Dit om versnippering van het beleid en het ontstaan van zogenaamde postzegellocaties te voorkomen. Het uitgangspunt bij de indeling in bodemfunctieklassen is dat de klasse die is toegekend aan een zone overeenkomt met de gevoeligste bodemfunctie binnen het betreffende gebied. Zo is de functie Zaans gemengd (waar wonen en industrie naast elkaar voorkomen) ingedeeld in de bodemfunctieklasse wonen. Rijks- en hoofdverkeerswegen en de bodem onder spoorwegen en rangeerterreinen, inclusief bermen, zijn ingedeeld onder de functie industrie. De overige infrastructuur wordt overwegend geclassificeerd naar de functie van de zone waarin deze is gesitueerd. In het gebiedsspecifieke kader wordt de bodemfunctiekaart niet gebruikt. De bodem is in het gebiedsspecifieke kader onderverdeeld in zeven bodemfuncties die elk een ander beschermingsniveau vergen. Tabel 3.1. Bodemfuncties gemeente Zaanstad - bodemgebruik - functie op functiekaart agrarisch gebied landbouw/natuur natuurgebied landbouw/natuur buitenstedelijk recreatiegebied landbouw/natuur woongebied wonen Zaans gemengd gebied wonen centrumgebied wonen werkgebied industrie binnenstedelijk recreatiegebied industrie 13

16 3.3 Bodemfunctieklassenkaart De bodemfunctieklassenkaart is weergegeven in figuur 3.1. en opgenomen als bijlage I. De functiekaart is met de Ruimtelijke Milieuvisie (gemeente Zaanstad, 2009, Verseon Z/2009/20581) vastgesteld door het college van B&W. 14

17 4 Gebiedsspecifiek beleid 4.1 Lokale Maximale Waarden De normen die in het gebiedsspecifieke beleidskader worden gehanteerd zijn de zogenoemde Lokale Maximale Waarden, waarbij rekening wordt gehouden met het daadwerkelijk gebruik van de bodem. Zo kan het gewenste beschermingsniveau nader worden gespecificeerd en kan worden gestuurd in de toepassingsmogelijkheden voor grond en baggerspecie. Bij de keuze van een Lokale Maximale Waarde is uitgegaan van de bodemfunctie, welke leidend is voor de Lokale Maximale Waarde die in dat gebied geldt. Daarom is voor elke stof de gekozen norm getoetst aan de betreffende bodemfunctie. De norm voor moestuin en landbouw is hierbij bijvoorbeeld strenger dan de norm voor industrie. Voor de bepaling en verantwoording van de Lokale Maximale Waarden is gebruik gemaakt van het rapport NOBO: Normstelling en Bodemkwaliteitsbeoordeling van het Ministerie van VROM [Lit. 9]. Bij het opstellen van de Locale Maximale Waarden (voortaan: LMW) zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: - De LMW mogen niet hoger zijn dan de interventiewaarde (er mogen geen risico s ontstaan); - Het stand-still principe wordt op gebiedsniveau gehandhaafd; - De LMW moeten passen binnen de bodemambities van Zaanstad; - De LMW moeten voor een significante en praktische toename van vrij grondverzet zorgen; - De LMW moeten leiden tot een pragmatische aanpak gericht op het faciliteren van de uitvoeringspraktijk; - De LMW moeten invulling geven aan deregulering en vermindering van de lasten voor de burgers; - Mogelijkheid voor hergebruik (zonder onderzoek) van licht verontreinigde grond op basis van de bodemkwaliteitskaart. Dit levert een besparing op van kosten voor onderzoek en transport. Het hanteren van gebiedsspecifieke LMW s kan voordelen bieden ten opzichte van generiek beleid: - De LMW voor specifieke bodemfuncties kunnen worden aangepast aan de plaatselijke bodemkwaliteit. Door maatwerk kunnen in sommige gevallen hogere waarden worden gehanteerd, maar worden risico s toch uitgesloten. - In het gebiedsspecifieke kader treedt geen verspreiding op van grond verontreinigd met verschillende stoffen (stapelen van verontreiniging). In het generieke kader bestaat de kans dat grond elders (volgens de toepassingseis) mag worden hergebruikt, terwijl het type verontreiniging (stofgroep) anders is. Een gebied met kwaliteit wonen veroorzaakt door PAK mag wonen-grond accepteren die verontreinigd is met metalen. Bij gebiedsspecifiek beleid moet elke stof aan de LMW voldoen. Door de gebiedsspecifiek beleid zal de verontreiniging van de bodem niet toenemen. Reeds aanwezige verontreiniging kan wel worden verplaatst, omdat toepassen van verontreinigde grond en baggerspecie mogelijk wordt. Hierbij gelden als belangrijke uitgangspunten het behoud van bestaande bodemkwaliteit (standstill op gebiedsniveau) en uiteraard het voorkómen dat er nieuwe saneringsgevallen ontstaan. 15

18 4.2 Beschermingsniveaus Bij het generieke beleid worden drie bodemfunctieklassen onderscheiden, namelijk Achtergrondwaarde, Wonen en Industrie. Bij het gebiedsspecifiek beleid worden deze bodemfunctieklassen verder gespecificeerd. De bodemfunctieklasse achtergrondwaarde wordt opgesplitst in Natuur, Landbouw en Moestuinen / Volkstuinen. De bodemfunctieklasse Wonen wordt opgesplitst in Wonen met tuin, Plaats waar kinderen spelen en Groen met natuurwaarden. De bodemfunctieklasse industrie wordt verder gespecificeerd als Ander groen, bebouwing, infrastructuur en industrie (zie ook tabel 2.1). Door deze onderverdeling van functieklassen kan per zone en per functie worden afgewogen wat het gewenste beschermingsniveau is. De beschermingsniveaus worden voor humane risico s bepaald door de mate van bodemcontact en gewasconsumptie. Bij bodemfunctie waar weinig bodemcontact en geen gewasconsumptie voorkomt kunnen verontreinigende stoffen in hogere gehalten voorkomen voordat zich humane risico s voordoen dan bij locaties waar veel bodemcontact en veel gewasconsumptie plaatsvindt. Voor ecologische risico s worden de beschermingsniveaus bepaald door de mate waarin de verontreiniging invloed heeft op het ecosysteem en op de mate van doorvergiftiging die plaatsvindt binnen het ecosysteem. In tabel 4.1 zijn de (algemeen landelijke) beschermingsniveaus per bodemfunctie aangegeven. Tabel 4.1: Beschermingsniveaus Bodemfunctie Humaan Humaan Ecologie Ecologie Mate Mate Beschermingsniveau Doorvergiftiging bodemcontact gewasconsumptie Natuur weinig geen hoog hoog Landbouw Veel beperkt gemiddeld gemiddeld Moestuinen / Volkstuinen Veel gemiddeld gemiddeld nvt Wonen met tuin Veel beperkt gemiddeld nvt Plaats waar kinderen spelen Veel geen gemiddeld nvt Groen met natuurwaarden weinig geen gemiddeld gemiddeld Ander groen, bebouwing, infrastructuur en industrie weinig geen matig matig 4.3 Uitwerking gebiedsspecifieke normen Bij het verkennen van de mogelijkheden van gebiedsspecifiek beleid zijn twee opties onderzocht: 1. Lager ecologisch beschermingsniveau in stedelijk gebied, waardoor verhoging van de normen voor koper, kwik, lood, zink en PAK mogelijk wordt; 2. Verhoging van de norm voor PCB s. Gekozen is voor verhoging van de PCB norm. In navolgende paragrafen is deze keuze onderbouwd Lager ecologisch beschermingsniveau in stedelijk gebied Door voor de zones B1, B2, O1 en O2 (oudere bebouwde gebieden van Zaanstad: Zaanoevers, Westzaan en Assendelft) voor een lager ecologisch beschermingsniveau te kiezen, kan in beginsel de norm voor een aantal verhoogd aanwezige stoffen aangepast (verhoogd) worden. Dit zou kunnen resulteren in meer mogelijk vrij grondverzet naar deze zones vanuit de zones B2, B5, O3 en O5. Volgens de landelijke regels is de 95-percentiel waarde (het gehalte waar 95% van de waarnemingen aan voldoet) getoetst van de zones waar de grond vandaan komt aan de risiconormen (risicotoolbox). Uit deze toetsing blijkt dat zich in theorie risico s voor de volksgezondheid kunnen voordoen bij de bodemfuncties wonen met tuin, plaats waar kinderen spelen en groen met natuurwaarden. Deze theoretische risico s worden veroorzaakt door de 16

19 gemeten gehalten aan lood in de bodem. Op basis hiervan is vrij grondverzet en hergebruik van deze grond niet toegestaan. Als gevolg van de mogelijke (theoretische) risico s voor de volksgezondheid door de relatief hoge loodgehalten, is het niet nuttig om specifieke LMW s af te leiden voor koper, kwik, lood, zink en PAK in stedelijk gebied, door een lager ecologisch beschermingniveau toe te staan Verhoging van de norm voor PCB s Anticiperend op toekomstig landelijk beleid kan de norm voor PCB voor de bodemfunctieklasse wonen worden opgehoogd. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit onderkent dat de toetsing mbt PCB s een hiaat heeft. Hierdoor wordt grond (en zones op de bodemkwaliteitskaart) door een theoretische rekenregel, ook als geen PCB s zijn gemeten en gehalten onder de detectiegrens liggen, ten onrechte en ongewenst ingedeeld in de klasse industrie. Daarom worden de maximale waarden Wonen voor PCB s in de toekomst (binnen een jaar) landelijk verhoogd tot minimaal 2x de huidige Achtergrondwaarde. De Nota bodembeheer en de bodemkwaliteitskaart worden in principe voor een periode van 5 jaar vastgesteld. Dit zou betekenen dat met zeer grote waarschijnlijkheid de beoordeling van de kwaliteit van meerdere zones over ruim een jaar, dus binnen de looptijd van de Nota bodembeheer zou veranderen. Met een LMW voor de bodemfunctieklasse wonen voor PCB van minimaal 2x Achtergrondwaarde kan Zaanstad op deze toekomstige wijziging anticiperen. Het aannemen van een LWM door het verhogen van de norm voor PCB naar 3 x de Achtergrondwaarde resulteert in een significante toename van de mogelijkheden voor grondverzet vanuit de zones B3, B4, B6 en O4 (zie bijlage III), grofweg de recentere bebouwde gebieden van Zaanstad en een deel van het buitengebied. Voor PCB s geldt dat de normering is gebaseerd op ecologische risico s. Voor PCB s zijn in 2006 de LAC-waarden vastgesteld (LAC: Landbouw Advies Commissie Milieukritische Stoffen). Wanneer voor een stof de LAC-waarde wordt overschreden, kan dit voor de betrokken agrariër reden zijn om nader onderzoek uit te (laten) voeren naar de kwaliteit van het product dat van het betreffende stuk land afkomstig is. De LAC waarden voor PCB s bedragen 0,1 mg/kg voor grasland. De gehalten aan PCB s binnen Zaanstad liggen veel lager dan 0,1 mg/kg. Als LMV voor PCB s in Zaanstad wordt gekozen voor 0,06 mg/kg. Dit is 3x de achtergrondwaarde en ver onder de interventiewaarde van 0,5 mg/kg en onder de LAC waarde van 0,1 mg/kg. Er is voor gekozen om voor de bepaling van de Lokale Maximale Waarden (LMW) voor PCB aan te sluiten bij de normen uit het NOBO-rapport, Bijlage 6 en 7. Deze normen zijn gebaseerd op een bepaald beschermingsdoel, namelijk: de gezondheid van de mens, het ecologisch functioneren van de bodem en de landbouwproductie. Door voor de specifieke bodemfunctie binnen de gebieden in Zaanstad een bepaald beschermingsniveau te kiezen dat aansluit bij de realiteit (zie tabel 4.1), wordt een zo verantwoord mogelijke bodemnorm (LMW) per stof vastgesteld. 17

20 Stof Normkeuze per stof: Lokale maximale waarden Met uitzondering van PCB voor de bodemfuncties Groen met Natuurwaarden, Wonen met tuin en Plaats waar kinderen spelen wonen geldt dat voor alle zones de normen voor de bodemfuncties gelijk zijn aan de generieke bodemfunctieklassen. Tabel 4.2: Lokale Maximale Waarden Natuur, Groen met natuurwaarden, Landbouw, Wonen met tuin, Moestuinen / volkstuinen Plaats waar kinderen spelen Ander groen, bebouwing, infrastructuur en industrie Barium Cadmium 0,6 1,2 4,3 Kobalt Koper Kwik 0,15 0,83 4,8 Lood Molybdeen 1, Nikkel Zink 0, PAK 1,5 6,8 40 PCB 0,02 0,06 0,5 minerale olie Gelijk aan de Achtergrondwaarde Gelijk aan de Maximale Waarde Wonen Tussen de Maximale Waarden wonen en industrie Gelijk aan de Maximale Waarde Industrie Het mogelijkheden voor grondverzet met een LMW voor PCB s is in de grondstromenmatrix (bijlage V) weergegeven. 18

21 5 Beleid voor toepassen van grond 5.1 Bodemkwaliteitskaart De bodemkwaliteitskaart geeft inzicht in de gemiddelde milieuhygiënische bodemkwaliteit binnen een deel van de gemeente (zone). Binnen een zone is de kwaliteit min of meer gelijk, terwijl zones onderling van kwaliteit kunnen verschillen. De bodemkwaliteitskaart geeft geen uitspraak over de gemiddelde kwaliteit van bagger. De bodemkwaliteitskaart is opgesteld in de periode conform de Richtlijn Bodemkwaliteitskaarten [ref.3]. Iedere zone heeft een bepaalde kwaliteit, die consequenties heeft voor het toegestane grondverzet en hergebruik van grond en bagger. De Bodemkwaliteitskaart bestaat uit een tweetal kaarten: een ontgravingkaart: deze doet een uitspraak over de kwaliteit van vrijkomende grond; een toepassingskaart voor grond van buiten Zaanstad: deze doet een uitspraak over de kwaliteit van de bodem waarop grond wordt toegepast (ontvangende bodem). In het gebiedsspecifieke kader wordt de bodemfunctiekaart niet gebruikt. De bodem is in het gebiedsspecifieke kader onderverdeeld in zeven bodemfuncties die elk een ander beschermingsniveau vergen. Voor grond uit Zaanstad is hierom geen toepassingskaart opgesteld. Voor deze grond gelden de Lokale Maximale Waarden als toepassingseis. 5.2 Ontgravingskaart De ontgravingkaart geeft de kwaliteit weer van de binnen een zone vrijkomende grond. De bodemkwaliteitszones zijn in eerste instantie bepaald aan de hand van onder andere de bebouwingsgeschiedenis, het huidige bodemgebruik en de bodemgesteldheid. Vervolgens is onderzocht of op basis van de bodemkwaliteit (kentallen) zones samengevoegd konden worden. Uiteindelijk zijn er 6 bodemkwaliteitszones gedefinieerd binnen de gemeente Zaanstad. De Ontgravingskaart is vastgesteld op basis van het gemiddelde gehalte in die zone (zie tabellen in bijlage II). De ontgravingkwaliteit per bodemkwaliteitszone is weergegeven in tabel 4.1. Uit deze tabel volgt dat de algemene bodemkwaliteit volgens het generieke beleidskader in nagenoeg alle zones de kwaliteit industrie heeft. 19

22 Tabel 5.1. Bodemkwaliteitszones gemeente Zaanstad zone functies kwaliteit bovengrond (0,0-0,5 m-mv) kwaliteit ondergrond (0,5-2,0 m-mv) B1/O1 wonen en industrie voldoet niet aan industrie industrie B2/O2 landbouw/natuur, wonen en industrie industrie industrie B3/O3 landbouw/natuur, wonen en industrie industrie industrie B4/O4 wonen en industrie industrie industrie B5/O5 landbouw/natuur industrie industrie B6/O6 landbouw/natuur industrie AW De ontgravingskaart voor de bovengrond (0,0 tot 0,5 meter beneden maaiveld) is toegevoegd als kaartbijlage III. Er is ook een ontgravingskaart voor de ondergrond (0,5 tot 2 meter beneden maaiveld). 5.3 Toepassingskaart (generiek beleid voor niet-gekeurde grond van buiten Zaanstad) Voor grond van buiten de gemeente Zaanstad waarvoor een bodemkwaliteitskaart dient als bewijsmiddel voor de kwaliteit, geldt het generieke beleid. Reden hiervoor is dat in de Zaanse bodemkwalteitskaart al de nieuwe stoffen uit de landelijk verplichte uitbreiding van het stoffenpakket zijn meegenomen (uitbreiding met barium, kobalt, molybdeen, Pcb s), terwijl dit bij de overige gemeenten binnen de Omgevingsdienst Noordzeekanaal gebied nog niet het geval is. De gemeente Zaanstad kiest voor een hoog ambitieniveau in woongebieden en het Zaans gemengd gebied: de gemeente staat uitsluitend toe dat er binnen deze zones grond wordt toegepast met de kwaliteit Wonen. Hiermee wordt bereikt dat op termijn de bodem in deze zones geschikt is voor de functie wonen met tuin. De bodemkwaliteitsambities van de gemeente zijn per gebiedstype weergegeven in tabel 1. Uit de bodemkwaliteitsambities volgt dat de gemeente Zaanstad het huidige feitelijke bodemgebruik leidend wil laten zijn voor de kwaliteit van de toe te passen grond. Omdat de huidige bodemkwaliteit in alle zones ófwel voldoet, danwel slechter is dan gezien de functie benodigd is, geldt voor de gehele gemeente Zaanstad dat aan de generieke toepassingseis moet worden voldaan: de toe te passen grond moet voldoen aan de strengste van de twee (huidige functie of kwaliteit). Hierbij geldt dat voor de kwaliteit is uitgegaan van de gemiddelde kwaliteit in de zone (zie tabellen in bijlage II). Dit is uitgewerkt in tabel

23 Tabel 5.2. Toepassingseisen gemeente Zaanstad zone functies kwaliteit bovengrond (0,0-0,5 m-mv) toepassingseis bovengrond B1 wonen industrie voldoet niet aan industrie wonen industrie B2 landbouw/natuur wonen industrie industrie AW wonen industrie B3 landbouw/natuur wonen industrie industrie AW wonen industrie B4 wonen industrie wonen wonen wonen B5 landbouw/natuur industrie AW B6 landbouw/natuur wonen AW 5.4 Toepassingsmatrix (gebiedsspecifiek beleid voor grond uit Zaanstad en voor gekeurde grond) Om te beoordelen of grondverzet mogelijk is tussen niet-verdachte locaties binnen Zaanstad, kan de toepassingsmatrix worden geraadpleegd (bijlage V). De toets aan de Lokale Maximale Waarden is al in de matrix verwerkt. In de toepassingsmatrix staan de mogelijke grondstromen tussen en binnen bodemkwaliteitszones weergegeven en is getoetst of de ontgravingskwaliteit voldoet aan de toepassingseis, oftewel de Lokale Maximale Waarde (LMW) behorend bij de betreffende bodemfunctie van de ontvangende bodem. Wanneer de toepassing niet is toegestaan is het vakje oranje of rood gekleurd. Wanneer de toepassing wel is toegestaan op basis van de bodemkwaliteitskaart is het vakje groen. De toepassingsmatrix is bruikbaar wanneer grond vanuit een vastgestelde bodemkwaliteitskaartzone wordt toegepast in een andere vastgestelde bodemkwaliteitskaartzone (of binnen de zone wordt verplaatst). Ook gekeurde grond afkomstig van zowel binnen als buiten Zaanstad kan volgens het gebiedsspecifieke beleid worden toegepast. Wanneer een partij grond een partijkeuring heeft ondergaan, moet de uitkomst van het bodemonderzoek getoetst worden aan de Lokale Maximale Waarden. 21

24 6 Specifieke aandachtspunten gemeente Zaanstad 6.1 Diffuse verontreinigingen / loodproblematiek De bovenlaag van de bodem is in de oudere stedelijke gebieden van Zaanstad, als gevolg van langdurig menselijk handelen, diffuus verontreinigd geraakt. Door wonen en werken zijn op allerlei manieren - waaronder door grondverbetering of wel ophoging - puinbrokjes, kooldeeltjes en ander afval in de bodem terechtgekomen. Als gevolg van dit historisch gebruik is de stedelijke bodem diffuus verontreinigd geraakt met voornamelijk koper, lood, zink en PAK. Vooral de hoge loodgehalten zorgen voor een ernstige diffuse verontreiniging in met name de binnenstad van Zaandam (langs de Zaan) en het dorpslint van Westzaan. Een soortgelijke verontreinigingssituatie doet zich overigens ook voor in veel andere grote steden met een langere historie, zoals bijvoorbeeld Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Haarlem. Risico s van bodemverontreiniging voor mens en milieu hangen sterk af van de zogenaamde biologische beschikbaarheid van de verontreiniging. Deze wordt bepaald door onder andere lokale factoren zoals het bodemtype (zand, klei, veen), de vorm waarin de chemische verbinding zich in de bodem bevindt en (de gevoeligheid van) het bodemgebruik. Samen bepalen deze factoren de werkelijke blootstellingsmogelijkheden van de verontreiniging richting mens en milieu. In het oud-stedelijk gebied van Zaanstad zijn de loodgehalten vaak hoger dan de landelijk vastgestelde normen. Uitgaande van het huidige bodemgebruik leidt dit tot theoretische risico s. Onderzoeken door RIVM, TNO en verschillende overheden hebben echter aangetoond dat de biologische beschikbaarheid van lood sterk afhankelijk is van de ontstaansbron en in een stedelijke omgeving vaak lager is dan wordt verondersteld. Dit betekent dat de werkelijke risico s van bodemverontreinigingen met lood in een stedelijke omgeving mogelijk minder groot zijn, dan de modellen thans aangeven. Ten behoeve van de oplossing voor de binnenstedelijke diffuse verontreinigingsproblematiek is in het kader van het Uitvoeringsprogramma Bodemconvenant een landelijke werkgroep opgericht waarin ook een afgevaardigde van de gemeente Zaanstad zitting heeft. Gezamenlijk zal worden gezocht naar een werkwijze waarop de gemeenten kunnen omgaan met de diffuse verontreinigingsproblematiek. Vooralsnog wordt als oplossing ervan uitgegaan dat er een onderscheid in de Wbb wordt gemaakt in aanpak van spoedeisende gevallen (waarbij de relatie tussen de bodemkwaliteit en het historisch gebruik van de locatie aantoonbaar is) en zones met een zekere kans op het aantreffen van gezondheidsrisico s op individuele percelen. Er is hierbij geen reden tot het maken van een verschil in de risicobeoordeling. Er is wel een reden voor een verschillende aanpak. Voor diffuus verontreinigde locaties wordt gedacht aan een aanpak bestaand uit: identificeren wanneer er aanleiding toe is; en saneren: bij voorkeur binnen 4 jaar maar in ieder geval bij renovatie of stadvernieuwing. Voordat de voorgestelde aanpak is geformaliseerd, zal de gemeente Zaanstad een communicatieplan opstellen, waarin de communicatie rond diffuse verontreinigingen wordt meegenomen: Hierover neemt de gemeente Zaanstad deel aan een landelijke werkgroep met RIVM, ministerie van I&M, GGD, provincies en gemeenten hierover. 22

25 6.2 Asbest In opdracht van de gemeenten Zaanstad en Wormerland is een asbestkansenkaart opgesteld. De aanleiding hiervoor zijn twee onderzoeken geweest. Ten eerste een onderzoek van het Erasmus Medisch Centrum, waaruit bleek dat de Zaanstreek een van de streken is, waar asbestkanker vaker voorkomt dan in de rest van Nederland. Uit het tweede onderzoek bleek dat in het verleden een kwart van de totale hoeveelheid in Nederland verwerkte asbestvezels in de Zaanstreek is verwerkt; namelijk bij Forbo en Van Gelder Papierfabrieken (zie kader). asbestverwerkende industrie in Zaanstreek (bron: ref. 6) Van Gelder Papier in Wormer is een van de grootste verwerkers van asbestvezels in Nederland geweest en kan op dat punt worden vergeleken met de fabriek van Eternit in Goor. In een betrekkelijk korte periode ( ) werd 25% van de totale hoeveelheid in Nederland ingevoerde asbestvezels in Wormer verwerkt. Ongeveer de helft van het door Van Gelder gefabriceerde asbestvilt werd in de fabriek van FORBO in Assendelft als onderlaag verwerkt in de vinylvloerbedekking Novilon. Bij het maken van asbestvilt werd veel water verbruikt, wat grote hoeveelheden, met asbestvezels vervuild afvalwater opleverde. Het slib dat na bezinking en zuivering van het afvalwater overbleef, werd met vrachtwagens afgevoerd. Ook is slib, na vermenging met zand, gebruikt voor het dempen van sloten. FORBO verwerkte van 1965 tot en met 1979 op haar locatie in Assendelft asbestvilt als dragermateriaal in Novilon-vloerbedekking. Ook bij FORBO kwam asbesthoudende afval vrij. Het afval ontstond door misbaksels en afgekeurd product en doordat het Novilon standaard op een breedte van 2 meter werd afgesneden. De misbaksels en trimranden werden versneden en aanvankelijk als afval op het eigen terrein in diepe sleuven gestort, die vervolgens met grond werden toegedekt. Later werd het afval naar buiten het bedrijfsterrein afgevoerd. Bekend is, dat afval van FORBO op meerdere plaatsen voor dempingen en ophogingen is gebruikt. BIJLAGE I BIJLAGE II Op de asbestkansenkaart Bodem zijn de locaties opgenomen waar als gevolg van verwerking of stort asbest of asbesthoudend afval (mogelijk) in of op de bodem terecht is gekomen. De asbestkansenkaart is te vinden op de website: Zaanse eisen ten aanzien van ontgraven en toepassen grond Op plaatsen die op de asbestkansenkaart zijn aangegeven als verdacht op het voorkomen van asbest dient asbestonderzoek uitgevoerd te worden, alvorens deze grond wordt ontgraven en elders wordt toegepast. Ook op plaatsen waar matige tot sterke bijmengingen met puin in de bodem worden aangetoond, dient aanvullend op de Bodemkwaliteitskaart een asbestonderzoek te worden uitgevoerd. 23

26 6.3 Toepassen grond onder wegen In zones de gebruiksfunctie Wonen is het toegestaan om in het wegtracé (onder de rijbaan, niet ter plaatse van de huisaansluitingen) voor aanleg van of werkzaamheden aan het riool of overige kabels en leidingen grond met de kwaliteit Industrie toe te passen. Voorwaarde hiervoor is dat de grond afkomstig is uit het bodembeheergebied van de gemeente Zaanstad. Hiermee wordt gewaarborgd dat sprake is van stand-still op gebiedsniveau. 6.4 Verspreiden van bagger Al van oudsher geldt voor het verspreiden van baggerspecie over aangrenzende percelen een bijzonder kader met acceptatieplicht voor de aangelanden op basis van de Keur van waterschappen. Het Besluit houdt dit bijzondere kader in stand. Wel zijn wijzigingen aangebracht in de normstelling en de verspreidingsgrens van baggerspecie. Voor het verspreiden van baggerspecie over aangrenzende percelen gelden de volgende voorwaarden: de baggerspecie heeft een kwaliteit die voldoet aan de Maximale Waarden voor verspreiden van baggerspecie; voor het verspreiden van onderhoudsspecie over het aangrenzende perceel geldt de ontvangstplicht. de baggerspecie mag tot aan de perceelsgrens worden verspreid. er hoeft niet te worden getoetst aan de kwaliteit van de ontvangende bodem. de verspreiding over aangrenzende percelen hoeft niet te worden gemeld. 6.5 Grootschalige bodemtoepassingen Het aanleggen van (spoor)wegen, dijken of geluidswallen kan binnen het algemeen geldende (generieke of gebiedsspecifieke) kader leiden tot uitvoeringsproblemen. Hierbij kan worden gedacht aan het gebruik van (licht) verontreinigde grond op een schonere bodem. Of aan een gemeentegrensoverschrijdend project (bijvoorbeeld de aanleg van een weg), zodat er binnen de projectgrenzen sprake kan zijn van meerdere toepassingseisen voor dezelfde toepassing. Om uitvoeringsproblemen te voorkomen is binnen het Besluit een apart toetsingskader opgenomen voor Grootschalige Bodemtoepassingen (GBT). Voor het toetsingskader wordt verwezen naar het Besluit, artikelen 62, 63 en 64. In verband met de zettinggevoeligheid van de Zaanse bodem staat de gemeente Zaanstad niet toe dat er AVI-toepassingen plaatsvinden in grootschalige bodemtoepassingen. 24

27 6.6 Terugsaneerwaarden een kwaliteit leeflaag Gevallen van bodemverontreiniging die zijn ontstaan ná 1 januari 1987 moeten volledig worden verwijderd. Hierbij geldt dat als terugsaneerwaarden wordt aangesloten bij gemiddelde bodemkwaliteit van de zone. Gevallen van bodemverontreiniging die zijn ontstaan vóór 1 januari 1987 mogen functiegericht worden gesaneerd. Het uitgangspunt hierbij is dat de verontreinigingen worden verwijderd tot de 80-percentielwaarde (P80) van de zone. Indien een leeflaag wordt aangebracht, of de saneringslocatie wordt aangevuld met grond, dan geldt dat de kwaliteit van deze grond moet voldoen aan de bodemfunctie van de zone. Grond die wordt toegepast op een diepte > 2 m-mv, moet voldoen aan de achtergrondwaarde (AW2000). 25