Spiritualiteit in de GGz?

Transcriptie

1 Spiritualiteit in de GGz? Joantine Berghuis, senior onderzoeker VU A dam Janita Hulzinga, geestelijk verzorger Lentis Rogier Hoenders, psychiater CIP, Lentis R Hoenders, CIP, Lentis

2 Indeling Introductie Rogier Hoenders; spiritualiteit in de GGz? Janita Hulzinga; zingeving bij FACT patienten Pauze Joantine Berghuis; meervoudig religieuze betrokkenheid en zingeving Ervaringsdeel: therapeuten, delen ervaringen, discussie groep Discussie en afsluiting

3 Om te beginnen Waarom bent u hier? Wat hoopt u te leren, horen en of ervaren? Zou u zichzelf als religieus of spiritueel omschrijven? Hoe krijgt spiritualiteit vorm in uw leven?

4 (G)Gz in crisis?! Niet iedereen beter Overall 50-65% succes met medicatie en CGT Bijwerkingen medicatie Kosten te hoog Productie eisen, administratie en regeldruk Dreigende verschraling van de zorg Dreigend verlies aan plezier en bezieling

5 Integrale Psychiatrie Integreren van complementaire geneeswijzen en leefstijl verandering in de reguliere psychiatrie Op basis van het protocol voor complementaire en alternatieve geneeswijzen Therapeutische relatie centraal, focus op welzijn en gezondheid en een holistische visie: Bio-psycho-socio-spirituele model Hoenders, HJR (2014) Integrated psychiatry; conceptual foundation, implementation and effectiveness. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen.

6 Soorten leefstijl De grote drie : voeding, beweging, ontspanning Maar ook: - creatieve expressie - sociale netwerk, relaties - natuur versus digitale wereld - dag/nacht ritme en dagbesteding - zorg dragen voor anderen - zingeving / spiritualiteit (Walsh, 2011)

7 Definities Spiritualiteit: wens tot persoonlijke ontwikkeling Religie is georganiseerd systeem van overtuigingen, handelingen, rituelen en symbolen Zingeving: zoeken naar of betekenis toekennen aan, het leven. (Moireira-Almeida, et al., 2014)

8 Spiritualiteit Betekenis en doel van het leven Gevoel ergens bij te horen / verbondenheid Tegenslag, ziekte en verlies Bovennatuurlijke krachten? Paranormaal? Wat ons gaande houdt in tijden van tegenslag en verlies Waar het werkelijk om gaat in het leven Wat is het doel of de betekenis van dit alles

9 R/S in verschillende vormen Vijf grote wereld religies Traditionele culturen (Sjamanisme, Folk) Westerse esoterie (Vrijmetselarij, Theosofie) Oosterse spiritualiteit (Zen, Taoisme, Soefisme) Humanisme Atheïsme Moderne spiritualiteit (ongebonden spiritueel, yoga, mindfulness, New Age)

10

11

12 R/S en samenleving Secularisatie Dominantie materialistische wereldbeeld Wij zijn ons brein Biologisch reductionisme: does it matter? Multiculturele samenleving Spiritueel maar niet religieus Spiritueel ongebonden

13 R/S psychiatrie; historie Freud: neurotische afweer en teken van hysterie Religieuze uitingen soms teken van psychose Carl Jung: mens als spiritueel wezen Psychiaters zijn de minst religieuze artsen (Curlin et al., 2007) -> wantrouwen en ongemak Gereformeerd -> vaker depressie? (Van Scheijen, 1975) Hopeloos, maar schuldig (Schilder, 1987)

14 R/S psychiatrie; anno 2015 Special interest groups: World Psychiatric Association American Psychological Association American Psychiatric Association (APA) Royal College of Psychiatrists, UK (2500!) Religious or Spiritual Problem, DSM 4 Nederland: Hoogleraren van Praag, Braam en Glas Handboek door Verhagen & van Megen Prof Carlos Leget, richtlijn spirituele zorg

15 Van den Beukel, hoogleraar fysica, TU Delft Wat ik probeer, is ongerechtvaardigde wetenschappelijke pretenties door te prikken, in dit geval in de biologie. Veel wetenschappers gaan zich aan forse uitspraken te buiten: 'Het leven heeft geen zin, het is het resultaat van toevalsprocessen'. 'De mens is een schitterend ongeluk'; of een uitspraak van de fysicus Weinberg: 'Hoe meer we het heelal leren kennen, des te zinlozer komt het ons voor'. Ik heb onderzocht op welke wetenschappelijke basis dergelijke uitspraken berusten en kom tot de onthutsende conclusie dat het gebakken lucht is. Dat het geen wetenschappelijke basis heeft, maar het gevolg is van een soort vooringenomenheid. Als je een wetenschappelijke bril opzet, ontgaan de zinvragen je.

16 R/S en wetenschap Moeten wetenschap en R/S gescheiden zijn? Galileo en Darwin/evolutie theorie Rivaliteit R/S en wetenschappelijke geneeskunde (menselijk lijden verminderen) In Ned 44% hoogleraren atheïst tov 14% bevolking (ForumC, 2011) Heftige discussies in media over wonder van prof dr van Schayck -> aftreden Te weinig wetenschappelijk bewijs voor positief effect R/S?

17 Koenig et al 2001, systematic review 850 studies religie en gezondheid Matthews et al Less cardial heart diseases Mueller, Plevak, Rummans 2001 Exercise more Eat healthier Koenig 2001, Well being, hope and optimism Live longer Larson and Larson 2003 Less complications Less chronic diseases Schnall % longer life when weekly practicing religion

18 Hoe zit het met mentale gezondheid? Reviews 3000 studies: 72,1% positief, 18,6% geen effect, 4,7% negatief Moreira-Almeida et al., 2006; Koenig, 2009; Bonelli & Koenig, 2013) Minder depressie, angst, suïcide pogingen en middelen gebruik Betere kwaliteit van leven Betere uitkomst algemene psychopathologie Verband met bipolair en dementie niet helder NB ook kritieken (Sloan, 1999; 2006)

19

20

21 R/S in de psychiatrie: Waarom? GGz in crisis -> zoeken naar oplossingen Sterk positieve correlatie met gezondheid Verbetert therapeutische relatie Positieve coping voor pat en therapeut Sociale support Stimuleert hogere menselijke waarden als compassie, vergeving, geduld, moraliteit Krachtige bron van troost, hoop en zingeving

22 R/S in de psychiatrie: Hoe? Bespreek R/S niet-veroordelend, met open mind Wees respectvol naar alle religieuze overtuigingen (ook atheisme) Train vaardigheden: aandachtig en open minded, zelfinzicht, tegenoverdracht, zelfonthulling Geef informatie: websites, boeken (laatste dia s) Geefpsycho-educatie: bespreken positieve en mogelijk negatieve aspecten Werk samen: Geestelijk verzorgers, pastores, Gebruik gevalideerde vragenlijsten en methoden

23 Therapeutische aspecten R/S Wat is R/S achtergrond van deze patient? Zijn de R/S overtuigingen steunend en positief of angst verhogend en ontregelend? Welke rol speelde R/S in de jeugd en hoe kijkt de patient daar nu tegenaan? Welke rol speelt R/S nu in het leven van patient? Is R/S helpend om het stress om te gaan? Of juist niet? Op welke manier? Is de patient lid van een R/S gemeenschap? Wordt dat als steunend ervaren?? A Guide to the Assessment of Spiritual concerns inmental Healthcare (Eagger, 2006)

24 Hoe is de relatie van patient met geestelijken? Zijn er R/S onderwerpen die de patient graag in therapie zou bespreken? Is de R/S van invloed op welke soort behandeling het meest passend zou zijn? Is R/S van invloed op de wens wel of geen medicatie t e gebruiken? Is R/S van invloed op het wel of niet aanraken of aankijken van elkaar? Is R/S van invloed op de wens een mannelijke of vrouwelijke therapeut te krijgen?

25 Pas op voor: Spiritueel centrum oprichten Mensen bekeren Onbewezen therapieën toepassen Kwetsbare pat (psychose, dissociatie) ontregelen Rol van Geestelijk verzorger overnemen Ideologieën verheerlijken of juist afkeuren Ongepaste zelf-onthulling

26 Samenvattend Spiritualiteit is een belangrijk maar onderschat onderwerp in de (geestelijke) gezondheidszorg Er is wetenschappelijk bewijs voor een positief effect op algemene gezondheid en diverse psychiatrische stoornissen Ondanks dit bewijs en diverse werkgroepen in USA en UK wordt spiritualiteit in Nederlandse GGz nog nauwelijks toegepast Er zijn specifieke methoden en vragenlijsten om spiritualiteit op professionele wijze te integreren in de zorg

27 Referenties Moreira-Almeida, A, Koenig, H.G., & G. Lucchetti. (2014) Clinical implications of spirituality to mental health: review of evidence and practical guidelines. Rev Bras Psiquiatr. Apr-Jun;36(2): Bonelli RM, Koenig HG. (2013) Mental disorders, religion and spirituality 1990 to 2010: a systematic evidence-based review. J Relig Health;52: Koenig HG. Research on religion, spirituality, and mental health: a review. Can J Psychiatry. 2009;54: Cloninger, C. R. (2006). The science of well-being: An integrated approach to mental health and its disorders. World Psychiatry, 5, Cloninger, C.R. (2006) Fostering spirituality and well-being in clinical practice. Psychiatric Annals, 36:3, 1-6. Culliford, L. (2002) Spiritual care and psychiatric treatment. Advances in Psychiatric Treatment, vol 8, Fabrega, H. Jr. Culture, spirituality and psychiatry. (2000) Current Opinion in Psychiatry. 2000;13:

28 Boeken Cook C, Powell A, Sims A (eds) (2009) Spirituality and Psychiatry. RC Psych Publications. Koenig HG, McCullough ME, Larson DB (2001) Handbook of Religion and Health. Oxford University Press. Verhagen PJ, Van Praag HM, López-Ibor JJ, et al (eds) (2010) Religion and Psychiatry: Beyond Boundaries. Wiley-Blackwell. Verhagen PJ, van Megen (2012) Handboek psychiatrie, religie en spiritualiteit. De Tijdstroom

29 Websites tgroups/spirituality.aspx ssessment_of_spiritual_concerns_in_mental_heal thcare.pdf

30 Dank voor uw aandacht R. Hoenders, CIP, Lentis

31 Discussie R/S moet onderdeel zijn van de zorg in de GGz R/S moet je niet medicaliseren Met R/S ontregel je patiënten of indoctrineer je kwetsbare beïnvloedbare mensen Wetenschap en R/S moeten gescheiden blijven Door R/S wetenschappelijk te benaderen doe je het (en jezelf) tekort Een behandeling zonder R/S is als Italiaans eten zonder olijfolie

32 FICA, HOPE, FAITH Faith, application, influence,talk, help Hope, organised religion, personal, effects Faith, importance, community, adress

33 Spirituele crisis Identity crisis with drastic changes to their meaning system, typically because of a spontaneous spiritual experience. May cause significant disruption in psychological, social and occupational functioning. Among them are psychiatric complications related to existential crisis, mystical experience, near-death experiences, Kundalini, paranormal experiences, religious ecstasy and meditation or other spiritual practices (Grof & Grof, 1989; Turner, Lukoff, Barnhouse, & Lu, 1995).