Veiligheidsmonitor 2016: gegevens 2015

Transcriptie

1 Samenvatting De ingezette verbetering van de veiligheid in Breda zet in 2015 door. De meeste delicten nemen af. De veiligheidsbeleving ontwikkelt zich positief. De ervaren overlast en (slachtofferschap van) criminaliteit blijft stabiel. Diefstal/inbraak box/garage/schuur/tuinhuis, overlastincidenten verwarde/overspannen persoon en autodiefstal nemen toe. Veiligheidsmonitor 2016: gegevens 2015 Ontwikkelingen op gebied van veiligheid op basis van het Programma Veiligheid Maart 2016 Uitgave: Gemeente Breda Publicatienummer: 1795 Bronvermelding verplicht Huiselijke haard: Vanaf 2015 is Veilig Thuis van start gegaan, een samenvoeging van diverse organisaties. In 2015 waren er meldingen van huiselijk geweld in Breda. Het aantal huisverboden is redelijk constant met 20. In 2015 waren er 798 overlastincidenten door verwarde/overspannen personen. De stijging vanaf 2011 zet in 2015 door. Openbare ruimte: Bredanaars geven een 6,7 voor veiligheid in hun buurt. In 2013 was dit een 6,5. Bijna een kwart voelt zich weleens onveilig in de eigen buurt. Het aantal woninginbraken neemt verder af. De daling heeft vooral te maken met de afname van het aantal voltooide inbraken. In veel buurten waar buurtpreventie rond is gestart, werd de daling van het aantal voltooide inbraken al in 2013 ingezet. De daling van politiegegevens is niet terug te zien in de beleving. In 2015 ervaart 14% van de Bredanaars dat woninginbraak vaak voorkomt in hun eigen buurt. Dit is ongeveer gelijk aan Het aantal diefstal/inbraak box/garage/schuur neemt sinds 2013 toe, het afgelopen jaar steeg het met 18%. Evenals de woninginbraken neemt het aantal verdachten van woninginbraak in 2015 af. Het aantal overvallen is in 2015 gestegen; het aantal straatroven is gelijk gebleven. Het aantal ingesloten overvallers daalt; het aantal opgepakte straatrovers stijgt. Bijna 10% van de Bredanaars vond in 2015 dat overlast door drugsgebruik en/of handel vaak voorkomt in de eigen buurt. Vier procent geeft aan in 2015 vaak overlast te hebben gehad van drugsdealpanden in de buurt. Van de Bredanaars ervaart 12% vaak overlast van jongeren in de buurt. De diefstallen uit/vanaf een auto is constant gebleven. Het aantal diefstallen van een personenauto is in 2015 gestegen met 23% tot 237 misdrijven.

2 Bredere context: Het aantal strafrechtelijke ruimingen van hennepkwekerijen en het aantal sluitingen van en waarschuwingen tegen drugspanden is gedaald in vergelijking met Dit geldt ook voor het aantal verdachten van drugshandel. Het aantal misdrijven blijft vrij constant. Zowel het aantal geweldsdelicten als het ervaren slachtofferschap blijft gelijk. Van de Bredanaars is 4% het afgelopen jaar slachtoffer geweest van bedreiging met lichamelijk geweld in zijn eigen buurt en 1% van mishandeling in de eigen buurt. Het aantal jeugdige en jongvolwassen verdachten is iets gedaald. Bibob is 50 keer toegepast op bestaande en aangevraagde vergunningen. Vijf keer is de gemeente naar het landelijk bureau Bibob gegaan. Bredase Buurten Het dashboard op de volgende pagina geeft een overzicht van een aantal onderwerpen op buurtniveau. Het Centrum scoort op de meeste thema s benedengemiddeld. Dit heeft veelal met haar functie te maken. Met name de ervaren jongerenoverlast is verslechterd ten opzichte van Op woninginbraken scoort het gebied bovengemiddeld. Breda Noordoost scoort weliswaar op Teteringen na nog steeds benedengemiddeld, maar qua onveiligheidsbeleving, bedreiging en jongerenoverlast gaat het duidelijk beter in Hoge Vucht. Breda Zuid-Oost is bovengemiddeld. Het rapportcijfer voor veiligheid in de buurt en woninginbraken verbetert. Woninginbraken en diefstal uit/vanaf auto scoren benedengemiddeld. Breda Zuidwest is gemiddeld tot bovengemiddeld behalve voor woninginbraken. In Heuvel en Tuinzigt is de veiligheidsbeleving laag, de ervaren dreiging en jongerenoverlast scoren vrij hoog. Breda Noordwest laat een positieve ontwikkeling zien. Ze scoort bovengemiddeld behalve op beleving van woninginbraken en slachtofferschap bedreiging. De buurt die het meest opvalt is Gageldonk. Ten opzichte van de vorige keer is zowel het slachtofferschap van dreiging en mishandeling als de beleving van drugsoverlast fors verslechterd. Dit is niet zichtbaar in objectieve gegevens. Benchmark Breda is een gemiddelde gemeente wat betreft veiligheidsbeleving, ervaren drugsoverlast en (slachtofferschap van) criminaliteit. Positief ten opzichte van de G32 scoort Breda op ervaren jeugdoverlast. Breda wijkt negatief af van andere 2 G32 gemeenten wat betreft de ervaren verkeersoverlast en het oordeel over het functioneren van de politie in de eigen buurt. Op basis van gegevens van het CBS scoort Breda vergeleken met de G32 op diefstal/inbraak uit woning en op bedreiging gemiddeld. Breda wijkt negatief af van andere G32 gemeenten wat betreft mishandeling en diefstal uit/vanaf auto. Normaal vindt de benchmark van objectieve cijfers plaats op basis van de AD- Misdaadmeter. Wanneer deze verschijnt naar verwachting begin mei zal het beeld van het CBS naast het beeld van de AD-Misdaadmeter worden gelegd. Aanbevelingen Uit de resultaten van de veiligheidsmonitor volgen de volgende aanbevelingen: - Onderzoek toename en ontwikkel aanpak op overspannen/verwarde personen, diefstal van een auto en diefstal uit een box/garage/schuur. - Bekijk de samenhang van buurtpreventie, technopreventie en woninginbraken. - Neem in plaats van de buurten waarin rond de buurtpreventie is gestart buurten waar de buurtpreventie in is gestart om te kijken wat daar de invloed is van buurtpreventie. - Onderzoek het aandeel en de ontwikkeling van uitgaansgeweld binnen de categorie geweld. Ontwikkel een aanpak op basis van de resultaten. - In het kader van de informatievoorziening worden voor BIT, Bibob en RIEC verbetervoorstellen voor de registratie van de acties uitgewerkt. - Onderzoek het onderwerp functioneren van de politie in eigen buurt nader op buurtniveau om te bekijken in welke buurten de beleving van de bewoners negatief en positief is. Ontwikkel een aanpak op basis van de resultaten. - Onderzoek de verslechtering van de beleving van de bewoners van de buurt Gageldonk in relatie tot het beeld op basis van de cijfers en de beleving van de professionals. Ontwikkel een aanpak op basis van deze onderzoeksresultaten. - Verwerk de informatie van de AD-Misdaadmeter voor de benchmark met de G32 voor de objectieve cijfers. - Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van overlast en veiligheid, zoals bijvoorbeeld cybercrime ook gaan monitoren; - Bekijk de mogelijkheden voor een dynamische veiligheidsmonitor om ontwikkelingen in buurten eerder te signaleren. Vanzelfsprekend moet bij het uitwerken van de aanbevelingen alle relevante partners worden betrokken.

3 Buurt Breda Centrum onveiligheidsgevo el Veiligheidsbeleving Openbare ruimte, in het (semi) publieke domein Woninginbraak Drugsoverlast Jongerenoverlast Autodelict Lichamelijke integriteit Slachtofferscha p bedreiging eigen buurt Slachtofferschap mishandeling eigen buurt rapportcijfer ervaren dreiging subjectief objectief subjectief subjectief subjectief objectief objectief subjectief subjectief 0000 City Valkenberg Chasse Fellenoord Schorsmolen Station Belcrum Breda Noordoost 0101 Doornbos-Linie Biesdonk Geeren-zuid Wisselaar Geeren-noord Teteringen Bredere context Breda Zuid-Oost 0200 Brabantpark Sportpark Zandberg Heusdenhout Blauwe Kei IJpelaar Overakker Ginneken Bavel Nieuw Wolfslaar Ulvenhout ++ - Breda Zuidwest 0400 Boeimeer Ruitersbos Haagpoort Heuvel Tuinzigt Princenhage Westerpark Breda Noordwest 0600 Gageldonk Kievitsloop Kesteren Muizenberg Heksenwiel Overkroeten Kroeten Prinsenbeek Breda totaal 2015 (2013) Breda totaal 2015 (2014) bron 24 (26) 6,7 (6,5) 1,3 (1,2) 14 (16) 8 (9) 12 (12) 9 (7) 4 (3) 1 (1) 9,6 (12,0) 6,9 (7,2) 5,8 (5,7) % % p 1000 w on % % % p 1000 inw p 1000 inw % % GBM GBM GBM GBM BVH GBM GBM GBM BVH BVH GBM GBM legenda: ver boven gemiddeld -/-- verslechtering tov voorgaand jaar boven gemiddeld +/++ verbetering tov voorgaand jaar rond Bredaas gemiddelde beneden gemiddeld ver beneden gemiddeld onbekend/geen object Onderzoek en Informatie, 2016 Gegevens 2015

4 Inleiding deze verschijnt zal het beeld van het CBS naast het beeld van de AD- Misdaadmeter worden gelegd. In de Veiligheidsmonitor 2016 gaan we in op de drie maatschappelijke doelen van het meerjarenprogramma Veiligheid : 1. goed toeven in de huiselijke haard 2. goed toeven in de openbare ruimte 3. goed toeven in de bredere context. Voor risico- en crisisbeheersing en lokale politiezorg zijn weinig indicatoren beschikbaar waardoor ze in deze rapportage weinig tot geen aandacht krijgen. In hoofdstuk 4 vier staan alle gegevens die in voorgaande monitoren werden besproken. Daar waar relevant wordt ingezoomd op buurten en/of een vergelijking gemaakt met de G32. In hoofdstuk 5 staat een algemeen beeld gepresenteerd over hoe Breda scoort ten opzichte van de G32 op de onderwerpen uit dit rapport. Voor de vulling van de indicatoren gebruiken we zowel subjectieve als objectieve gegevens. De objectieve gegevens betreffen gegevens uit de politieregistratie, van Veilig Thuis en informatie van het Kabinet van de gemeente Breda. De subjectieve gegevens zijn afkomstig uit de Gemeentelijke Beleidsmonitor van In het najaar van 2015 zijn Bredanaars bevraagd op de thema s criminaliteit, onveiligheid, buurtproblemen en gemeentelijk functioneren. De resultaten zijn op buurtniveau. Voor de Benchmark met de G32 van de subjectieve gegevens wordt gebruik gemaakt van de landelijke Veiligheidsmonitor. Dit onderzoek is uitgevoerd in het najaar van De resultaten hebben betrekking op de thema's leefbaarheid in de woonbuurt, veiligheidsbeleving, slachtofferschap en politie en burgers. De resultaten zijn op stedelijk niveau. De gegevens voor de benchmark van de objectieve cijfers met de G32 zijn afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Er is gekozen om alleen de delicten te presenteren waarvan voor alle G32 gemeenten gegevens beschikbaar zijn. De gegevens hebben betrekking op misdrijven uit Het gaat om voorlopige cijfers. Normaal vindt de benchmark plaats op basis van de AD-Misdaadmeter. Deze is nog niet beschikbaar. De verwachting is dat de AD-Misdaadmeter verschijnt begin mei. Wanneer

5 Beleidsdoel 1: Huiselijke haard Huiselijk geweld In het programma Veiligheid zijn 3 maatschappelijke doelen opgenomen: 1. In zo min mogelijk Bredase gezinnen en huishoudens komt huiselijk geweld voor; 2. In het bijzonder geldt: Zoveel mogelijk kinderen groeien in Breda op in een veilige thuisomgeving en ontwikkelen zich op een normale wijze én zoveel mogelijk ouderen beleven in Breda een onbekommerde oude dag; 3. Doorbreken van intergenerationele overdracht van huiselijk geweld tot 798 overlastincidenten. In 2014 ging het om 595 incidenten. Het aantal is niet alleen een indicatie van het incident zelf, maar ook van de inzet van de veiligheidspartners. Zo worden controles van de politie als incident geregistreerd. Als de politie meer controleert zie je dit terug in het aantal incidenten. Relatief de meeste incidenten vinden plaats in het Centrum en in Heuvel. Vanaf 1 januari 2015 is Veilig Thuis van start gegaan, een samenvoeging van het advies- en steunpunt huiselijk geweld en het meldpunt kindermishandeling. Het werkelijk aantal voorvallen van huiselijk geweld is onbekend, er kan alleen worden uitgegaan van de meldingen die er zijn. In deze rapportage is gekozen om het aantal meldingen en de huisverboden te volgen. De samenvoeging in het kader van Veilig Thuis maakt het moeilijk om de meldingen van huiselijk geweld te vergelijken met eerdere jaren. In 2015 waren er meldingen van huiselijk geweld in Breda. Hierbij zijn inbegrepen de politiemeldingen en de telefonische meldingen. Het aantal huisverboden voor 2015 is vergelijkbaar met eerdere jaren. Veilig Thuis stelt jaarlijks een jaarverslag op, waarbij voor de hele regio een uitsplitsing wordt gemaakt naar de diverse vormen van huiselijk geweld. Figuur 1 Aantal meldingen huiselijk geweld en aantal huisverboden opgelegd in Breda Meldingen huiselijk geweld Huisverboden Het onderwerp Verwarde personen wat landelijk prioriteit heeft, en in Breda onder huiselijke haard valt, moet ook lokaal ingebed worden. Het daadwerkelijk aantal unieke verwarde personen is onbekend. Als indicatie is gekozen voor het aantal overlastincidenten door verwarde/ overspannen personen van de politie. Eén persoon kan wel meerdere incidenten op zijn naam hebben. De stijgende lijn vanaf 2011 zet door in 5

6 Beleidsdoel 2: Openbare ruimte, in het (semi-) publieke domein Figuur 2 Veiligheidsgevoelens per inwoners per buurt (plussen en minnen nog) In het programma zijn als maatschappelijke doelen opgenomen: 1. Verhoging veiligheidsbeleving 2. Vermindering van WOS-delicten: woninginbraken, overvallen en straatroven 3. Daling beleving drugsoverlast 4. Daling beleving jongerenoverlast 2.1. Onveiligheidsgevoelens Drie op de tien Bredanaars voelde zich in 2015 weleens onveilig. Bijna een kwart voelt zich weleens onveilig in de eigen buurt. Gemiddeld geven Bredanaars een 6,7 voor de veiligheid in hun buurt. Vergeleken met de andere G32 gemeenten is het vrij gemiddeld. Het rapportcijfer voor de veiligheid in de buurt laat een positieve ontwikkeling zien sinds 2013 (6,5). De veiligheidsgevoelens zijn ongeveer gelijk aan Van de Bredanaars geeft 8% aan dat de veiligheid in de buurt de afgelopen jaren is verbeterd terwijl 22% vindt dat het is verslechterd. Het volgende kaartje toont waar Bredanaars zich weleens onveilig voelen. De tekens in de buurten geven de verbeteringen (+) en verslechteringen (-) weer sinds De bewoners van Schorsmolen, City, Fellenoord, Gageldonk, Wisselaar en Biesdonk voelen zich het meest onveilig in de buurt. Vooral in Gageldonk en Blauwe Kei is de groep die zich weleens onveilig voelt in de buurt gegroeid. Daarentegen zijn er meerdere buurten waar de beleving zich positief heeft ontwikkeld. De schaalscore dreiging is gebaseerd op acht vragen 1 naar vormen van gedrag die als dreigend kunnen worden ervaren. Hoe hoger de score op deze schaal, hoe ernstiger men dergelijke overlast ervaart. De laagste waarde bedraagt 0, de hoogste 10, maar in de praktijk komt een score van hoger dan 5 in Nederland zelden voor. In navolgend figuur is in kleur per buurt de score aangeduid inclusief de ontwikkeling sinds Vragen over overlast van groepen jongeren, jeugdcriminaliteit, bedreiging, mensen die op straat worden lastiggevallen, drugsoverlast, gewelddelicten, straatroof en vrouwen/meisjes die op straat worden nagefloten. 6

7 In het Centrum en Hoge Vucht ervaart men in 2015 een hoge mate van dreiging. Ook in Gageldonk, Tuinzigt en Heuvel is dit het geval. De toename in delen van het Centrum heeft vooral te maken met de toegenomen jongerenoverlast. In Gageldonk komt het door een forse toename van alle aspecten van de schaalscore. In Biesdonk komt de stijging vooral door de toegenomen drugsoverlast. Figuur 3 Ervaren dreiging per inwoners per buurt 2.2. WOS-delicten: Woninginbraken Het aantal woninginbraken is met bijna 20% verminderd. Vooral de voltooide inbraken en pogingen tot inbraak zijn afgenomen. Het aantal insluipingen neemt minder hard af. Vergeleken met de G32 scoort Breda gemiddeld. Het aantal diefstal/inbraak box/garage/schuur neemt sinds 2013 toe. In vergelijking met 2014 is dit delict gestegen met 18%. Figuur 4 Aantal (pogingen tot) woninginbraak en (pogingen) tot insluiping in Breda Woninginbraak Poging tot W.I. (Poging tot) insluiping Totaal Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking O&I Het volgende kaartje toont de Bredase buurten met meer dan 350 woningen. Relatief vinden de meeste woninginbraken plaats in Ulvenhout, Ginneken, Ruitersbos, Westerpark, Zandberg en Fellenoord. In deze laatste twee buurten is het aantal inbraken gestegen evenals in Schorsmolen, Wisselaar en Heusdenhout. Vooral de Haagse Beemden, Prinsenbeek en Heuvel laten een positieve ontwikkeling. 7 In de enquête is ook gevraagd of de ondervraagden van mening zijn dat er veel in hun buurt wordt ingebroken. Gedeeltelijk komt het objectieve beeld in de buurten met relatief veel inbraken overeen met de belevingsgegevens. In Prinsenbeek, Geeren-Noord, Princenhage en Kievitsloop vermoedden bewoners dat woninginbraak relatief vaak voorkomt, terwijl de registratie bij de politie dat niet (meer) weergeeft. Bewoners van Westerpark, Fellenoord en Zandberg schatten het aantal woninginbraken lager in dan de politieregistratie weergeeft.

8 Haagse Beemden Figuur 5 Woninginbraken per woningen per buurt Sinds 2009 zijn in verschillende delen van Bredase buurten preventieprojecten gestart. In navolgend overzicht zijn de buurten weergegeven waarin rond 2012 gestart is met buurtpreventie. De periode vanaf de start van deze projecten is in de tabel lichter gekleurd. Hoewel het aantal woninginbraken in 2012 in Breda nog steeds toenam en ook in 2013 nog hoog was, is in de tabel te zien dat vooral in Prinsenbeek, Princenhage en Kievitsloop het aantal voltooide inbraken vanaf 2013 afneemt. In Muizenberg heeft de afname een jaar later ingezet en in Gageldonk nog een jaar later. Bredanaars is gevraagd naar het bezit van een aantal technopreventieve 2 maatregelen wat is samengevoegd tot de schaalscore technopreventie. Hoe hoger de score op deze schaal, hoe meer maatregelen men heeft. De laagste waarde bedraagt 0 en de hoogste 4. Gemiddeld scoort Breda een 1,9. In de voormalige dorpskernen en in Muizenberg en Heksenwiel hebben de meeste bewoners technopreventieve maatregelen. In het Centrum en Doornbos-Linie nemen de minste bewoners deze vorm van preventie. 2 In bezit van extra veiligheidssloten of grendels op buitendeuren, rolluiken voor ramen en/of deuren, buitenverlichting en een inbraak-alarminstallatie 8 Figuur 6 Woninginbraken per woningen in buurtpreventiegebieden rondom 2012 BUURTNAAM en start buurtpreventie Prinsenbeek; buurtpreventie: 2012 Q1 en 2013 Q1 Princenhage; buurtpreventie: 2012 Q Q2 Kievitsloop; buurtpreventie: 2011 Q3 Gageldonk; buurtpreventie: 2012 Q2 Muizenberg; buurtpreventie: 2011 Q1 Breda Q1= 1e kwartaal Totaal woninginbraak 21,6 12,6 17,9 9,7 11,1 5,8 voltooide woninginbraak 12,1 7,7 9,5 6,7 6,4 4,0 poging tot w.i. 8,1 2,8 6,3 2,3 3,9 1,8 insluiping 1,4 2,1 2,1 0,7 0,9 0,0 Totaal woninginbraak 10,9 13,6 32,5 19,2 10,1 8,2 voltooide woninginbraak 7,5 7,2 17,6 11,5 6,0 4,4 poging tot w.i. 1,4 3,6 10,8 5,5 3,3 3,0 insluiping 2,0 2,8 4,1 2,2 0,8 0,8 Totaal woninginbraak 22,6 29,9 33,9 19,1 15,8 6,2 voltooide woninginbraak 12,4 20,3 22,6 10,1 11,3 3,4 poging tot w.i. 9,0 8,5 9,6 7,3 3,9 1,7 insluiping 1,1 1,1 1,7 1,7 0,6 1,1 Totaal woninginbraak 26,7 18,4 15,0 13,1 16,0 9,7 voltooide woninginbraak 12,6 9,2 10,7 7,3 7,3 5,3 poging tot w.i. 12,6 6,3 3,9 4,4 7,3 2,9 insluiping 1,5 2,9 0,5 1,5 1,5 1,5 Totaal woninginbraak 42,0 18,6 15,4 25,1 17,7 11,3 voltooide woninginbraak 24,3 10,5 8,1 16,2 12,1 7,3 poging tot w.i. 16,2 7,3 4,0 7,3 4,0 3,2 insluiping 1,6 0,8 3,2 1,6 1,6 0,8 Totaal woninginbraak 14,1 15,3 18,4 17,6 12,0 9,8 voltooide woninginbraak 7,7 8,6 10,3 10,0 6,7 5,8 poging tot w.i. 4,2 4,2 4,6 4,8 3,2 2,3 insluiping 2,1 2,4 3,5 2,7 2,1 1,7 Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking O&I Ruim een kwart van de Bredanaars heeft aangegeven in het afgelopen jaar bij buurtpreventie te hebben geholpen. Verder heeft ruim een derde dit nog niet gedaan, maar is wel bereid hiertoe. Overval en straatroof Het aantal overvallen stijgt in Breda fors in Het aantal straatroven bleef constant.

9 Figuur 7 Ontwikkeling aantal overvallen en straatroven in Breda (absolute aantallen) Figuur 8 Ontwikkeling afgehandelde verdachten per WOS-delict Straatroof Overval Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking O&I Woninginbraak Overval Straatroof Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking O&I Verdachten van WOS-delicten Net als het aantal woninginbraken neemt het aantal opgepakte woninginbrekers in 2015 af. Terwijl het aantal overvallen stijgt, daalt het aantal ingesloten overvallers. Voor straatroven is het andersom: het aantal daalt terwijl het aantal opgepakte straatrovers stijgt Beleving drugsoverlast Bijna 10% van de Bredanaars vond in 2015 dat overlast door drugsgebruik en/of handel vaak voorkomt in de eigen buurt. Vooral bewoners (nabij) het centrum en Hoge Vucht ervaren vaak overlast evenals de bewoners van Gageldonk. Drugsoverlast in Bredase buurten ligt in 2015 op het niveau van het gemiddelde van de G32. Vier procent van de Bredanaars geeft in 2015 aan vaak overlast te hebben van drugsdealpanden in de buurt. Een op de tien ervaart soms overlast. Net als bij overlast door drugsgebruik en/of handel ervaren bewoners (nabij) het centrum en uit Gageldonk vaak overlast. 9

10 Figuur 9 Ervaren drugsoverlast per inwoners per buurt Centrum is de ervaren overlast toegenomen terwijl in Hoge Vucht het is afgenomen. Ook in Kroeten ervaren de bewoners fors minder overlast dan in In Gageldonk is de ervaren jongerenoverlast gestegen. Figuur 10 Ervaren jongerenoverlast per inwoners per buurt 2.4. Beleving jongerenoverlast Evenals in 2013 ervaart 12% van de Bredanaars in 2015 vaak overlast van jongeren in hun buurt. Vergeleken met de G32 gemeenten wijkt Breda positief af van het gemiddelde. Het volgend kaartje toont of Bredanaars vaak jongerenoverlast ervaren in de buurt. Tevens is in het kaartje de ontwikkeling sinds 2013 weergegeven door middel van tekens met + (verbetering) en (verslechtering). In delen van het Centrum en Hoge Vucht ervaren de bewoners de meeste jongerenoverlast in Maar ook in Heuvel en Tuinzigt wordt relatief veel overlast ervaren. In het In 2015 zijn bij de politie ongeveer incidenten van jongerenoverlast geregistreerd. Hiermee ligt het aantal na een daling van 100 incidenten sinds 2014 weer op het niveau van Dit aantal is zoals eerder aangegeven niet alleen een indicatie van het incident zelf, maar ook van de inzet van de veiligheidspartners. 10

11 De politie brengt op basis van de Beke methodiek problematische jeugdgroepen in beeld onderverdeeld naar hinderlijke, overlastgevende of criminele jeugdgroepen. Eind 2015 heeft de gemeente Breda geen problematische jeugdgroepen volgens de Beke Methodiek. In Breda blijken wel 7 aanvaardbare jeugdgroepen te zijn. Dit zijn jeugdgroepen die geen overlast of hinder veroorzaken. Het is geen taak van de politie om deze groepen in beeld te brengen. Figuur 11 Diefstallen uit/vanaf auto per inwoners per buurt 2.5. Autodelicten Diefstal uit/vanaf auto Vorig jaar heeft ruim keer een diefstal uit/vanaf een auto plaatsgevonden in Breda. Dit is ongeveer gelijk aan het aantal van Vergeleken met de andere G32 gemeenten wijkt Breda negatief voor dit onderwerp. In figuur 11 staat diefstal uit/vanaf auto per buurt gepresenteerd inclusief een vergelijking met Relatief vinden de meeste diefstallen uit/vanaf auto plaats in Chassé en Schorsmolen. Sinds 2011 is het aantal in Fellenoord, Boeimeer, Heuvel en Tuinzigt met minimaal 70% gedaald. Ten opzichte van 2014 was de afname het grootst in Fellenoord, Chassé, Station, Kroeten en Ulvenhout. In Kievitsloop heeft de grootste toename plaatsgevonden. Het objectieve beeld komt redelijk overeen met de beleving van de Bredanaars. Bijna 10% van de Bredanaars vond in 2015 dat diefstal uit een auto vaak voorkomt in de eigen buurt. In de buurten waar relatief het vaakst diefstal uit/vanaf auto voorkomt schatten de bewoners dit lager in. Dit geldt niet voor Schorsmolen daar komt de beleving van de bewoners overeen met de politiecijfers. 11 Diefstal van een auto Het aantal diefstallen van een personenauto is in 2015 gestegen met 23% tot 237 misdrijven. Het concentreert zich met name in het zuiden van Breda.

12 2.6. Verkeersveiligheid Bredanaars beoordelen de verkeersveiligheid in hun buurt in 2015 gemiddeld met een 6,1. Dit cijfer is gelijk aan Bavel en Nieuw Wolfslaar scoren het hoogst. Bewoners van Biesdonk en Wisselaar geven met een 5,3 het laagste cijfer. Deze twee buurten zijn samen City en Chassé het meest gedaald. De schaalscore verkeersoverlast is gebaseerd op vier vragen 3 naar vormen van verkeersgedrag die als overlast kunnen worden ervaren. Bewoners van de buurten in nabijheid van het centrum ervaren de meeste verkeersoverlast. In de voormalige dorpskernen en Nieuw Wolfslaar is de ervaren verkeersoverlast het laagst. In Bavel, Fellenoord en Nieuw Wolfslaar is de ervaren verkeersoverlast het meest verbeterd. Het meest verslechterd is hij in Chassé, Valkenberg, Wisselaar, Gageldonk en Haagpoort. Vergeleken met het gemiddelde van de G32 scoort Breda benedengemiddeld op de ervaren verkeersoverlast. Het aantal incidenten van agressief en onveilig rijgedrag is na een daling vanaf 2012 in 2015 gestegen. Dit aantal is zoals eerder aangegeven niet alleen een indicatie van het incident zelf, maar ook van de inzet van de veiligheidspartners Gebiedsverboden In deze paragraaf staat de ontwikkeling van het aantal gebiedsverboden beschreven. Gebiedsverboden kunnen worden opgelegd op basis van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) of Voetbalwet. Op basis van de APV zijn in gebiedsverboden opgelegd waar dit er in en in waren. De verboden worden met name in het uitgaansgebied en VAST-gebied opgelegd. In 2015 zijn op basis van de Voetbalwet 2 gebiedsverboden opgelegd waar dit er in en in waren. De politie geeft aan dat er in 2015 niet veel ordeverstoringen zijn geweest en weinig recidive. Het instrument is naar verluidt goed bekend onder het publiek. In totaal zijn in stadionomgevingsverboden uitgereikt waarvan 15 op basis van de APV en 1 op basis van de Voetbalwet. In 2015 zijn tijdens 1 wedstrijd 15 verboden opgelegd. 3 Vragen over overlast van te hard rijden, geluidsoverlast door verkeer, agressief rijgedrag en parkeeroverlast. 12

13 Beleidsdoel 3: Bredere context Dit doel betreft de aanpak van drugshandel, ondermijnende criminaliteit, netwerkverbanden en andere vormen van georganiseerde criminaliteit. Het meetbaar maken van dit beleidsdoel is uitermate ingewikkeld. Output- en outcome-indicatoren zijn: 1. Drugshandel a. Concentratie hennepkwekerijen b. Ontwikkeling aantal ruimingen (strafrechtelijk) c. Aantal sluitingen ingevolge artikel 13b van de Opiumwet 2. Geweld a. Ontwikkeling aantal geweldsdelicten (exclusief huiselijk geweld) 3. Jeugdige en jongvolwassen criminelen 4. Aantal BIBOB onderzoeken 3.1. Drugshandel Het aantal misdrijven van drugshandel in de politieregistratie is niet alleen een indicatie van het misdrijf zelf, maar ook van de inzet van de veiligheidspartners. Afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in de aanpak van drugs. Dit heeft geleid tot de registratie van veel misdrijven, maar ook van veel aanhoudingen (zie figuur 13). Ten opzichte van 2014 is in 2015 zowel het aantal misdrijven als aanhoudingen iets gedaald. Figuur 12 Ontwikkeling drugshandel in Breda (misdrijven per inwoners) 2,50 2,00 1,50 De geregistreerde drugshandel is het hoogst in City met 77 misdrijven. Ook in de buurten Valkenberg, Schorsmolen, Emer en Hazeldonk is het aantal hoog maar veel minder hoog dan in City. In de Haagse Beemden en de buurt Schorsmolen is het aantal geregistreerde misdrijven van drugshandel gedaald. Figuur 13 Ontwikkeling afgehandelde verdachten drugshandel Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking O&I Hennepteelt Op grond van alle ruimingen sinds 2011 van hennepkwekerijen, - stekkerijen en drogerijen ontstaat het volgende beeld van waar zich de problematiek concentreert in de stad. Grote concentratie is er in Heuvel, Tuinzigt, Schorsmolen en Hoge Vucht. 1,00 0,50 0, Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking O&I 13

14 Figuur 14 Concentraties van geruimde hennepkwekerijen sinds 2011 Figuur 15 Top 11 van buurten met volgens bewoners vaak voorkomen van drugsoverlast Breda Schorsmolen City Biesdonk Valkenberg Geeren-Zuid Doornbos-Linie Station Tuinzigt Geeren-Noord Chasse Fellenoord 0% 10% 20% 30% 40% Bron: GBM 2015, bewerking O&I Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking Kabinet Sinds 1 januari 2013 worden hennepkwekerijen als gevolg van een landelijke keuze, uitsluitend nog strafrechtelijk geruimd. In de volgende figuur is weergegeven hoe de ruimingen zich kwantitatief hebben ontwikkeld. De concentraties van ruimingen vertonen voor een deel overeenkomsten met de top 11 van buurten waarin bewoners in 2015 aangeven vaak overlast van drugs te hebben. Heuvel, Haagpoort en buurten in de Haagse Beemden zijn in dit rijtje afwezig. Figuur 16 Ontwikkeling aantal ruimingen gemeente Breda Strafrechtelijk Bestuursrechtelijk Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking Kabinet 14

15 In onderstaand figuur is weergegeven hoe vaak waarschuwingen zijn gegeven en hoeveel drugspanden feitelijk zijn gesloten door de burgemeester. Zowel het aantal waarschuwingen als het aantal sluitingen neemt tussen 2012 en 2014 toe, maar is in 2015 gedaald. Waarschuwen wordt alleen gedaan bij handel in softdrugs in woningen. Sluiting vindt plaats bij de handel in harddrugs, handel in softdrugs in panden die geen woning zijn en bij herhaalde handel in softdrugs in woningen. Het aantal waarschuwingen is groot omdat het meestal hennepteelt in woningen betreft. Geweldsdelicten komen vooral voor in het Centrum. In onderstaand figuur staat het aantal geweldsmisdrijven per buurt weergegeven inclusief de ontwikkeling sinds Figuur 18 Geweldsdelicten per inwoners per buurt Figuur 17 Ontwikkeling waarschuwingen en sluitingen artikel 13b Opiumwet Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking Kabinet 3.2. Geweld In 2015 hebben ongeveer geweldsdelicten 4 (exclusief huiselijk geweld) plaatsgevonden in Breda. Vergeleken met de G32 scoort Breda op bedreiging gemiddeld en op mishandeling benedengemiddeld. 4 Mishandeling, openlijk geweld en bedreiging 15 In Tuinzigt en Kesteren neemt het aantal geweldsmisdrijven af. Hoewel in meerdere buurten een stijging is te zien neemt het aantal het meest toe in Princenhage. Het slachtofferschap van geweld laat een ander beeld zien. Van de Bredanaars is 4% in het afgelopen jaar slachtoffer geweest van bedreiging met lichamelijk geweld in zijn eigen buurt. Bewoners van Gageldonk,

16 Valkenberg, Geeren-Noord, Tuinzigt en Wisselaar geven het vaakst aan slachtoffer te zijn geweest van dit delict. In deze buurten heeft, behalve in Geeren-Noord, een toename plaatsgevonden van slachtofferschap evenals in Fellenoord, Muizenberg en Princenhage. In het afgelopen jaar is 1% van de Bredanaars slachtoffer geweest van mishandeling in zijn eigen buurt. Bewoners van Gageldonk en Brabantpark geven het vaakst aan slachtoffer te zijn geweest van dit delict In deze buurten heeft ook de toename plaatsgevonden. In Overkroeten en Tuinzigt is het ervaren slachtofferschap afgenomen. De vergelijking met de G32 is gemaakt op het onderwerp slachtofferschap van één of meerdere geweldsdelicten. Breda scoort als gemeente gemiddeld. De ontwikkeling van het aantal geweldsdelicten verloopt gelijk aan de ontwikkeling van het aantal aangehouden verdachten: na een daling in 2012 neemt het aantal sinds 2013 toe. Figuur 19 Ontwikkeling afgehandelde verdachten geweld Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking O&I 3.3. Jeugdige en jongvolwassen criminelen Het aantal minderjarige verdachten dat via de politie bij het OM terecht komt neemt sinds 2011 af, maar is in 2014 licht gestegen. In 2015 is het aantal minderjarige verdachten opnieuw gedaald. Figuur 20 Ontwikkeling minderjarige verdachten Bron: BVH, Politie ZWB, bewerking O&I De meeste minderjarige verdachten worden opgepakt vanwege geweldsdelicten Bibob De Wet Bibob is een (preventief) bestuursrechtelijk instrument. Als er een ernstig gevaar dreigt dat bijvoorbeeld een vergunning wordt misbruikt, kan het bevoegde bestuursorgaan de aanvraag weigeren of de afgegeven vergunning intrekken. In het kader van de wet Bibob heeft de gemeente Breda in keer Bibob toegepast op zowel bestaande als aangevraagde vergunningen. De gemeente is vijf keer voor een vergunning naar het landelijk bureau Bibob gegaan. 16

17 4: Algemene ontwikkelingen in Breda Dit hoofdstuk gaat in op alle gegevens die in voorgaande monitoren werden besproken. Daar waar relevant wordt ingezoomd op buurten en/of een vergelijking gemaakt met de G32. Figuur 21 Ontwikkeling aantal misdrijven in Breda Woninginbraak Diefstal/inbraak box/garage/schuur/ Geweld (excl HG) Huiselijk geweld *) Overval Straatroof Auto-inbraak Autodiefstal (personenauto) (Brom)fietsdiefstal Drugshandel Winkeldiefstal Bedrijfsinbraak/-diefstal Overige vermogensdelicten Vernielingen Overige misdrijven Totaal aantal misdrijven Bron: BVH, Politie ZWB, en Veilig Thuis*), bewerking O&I (Brom)fietsdiefstal Het aantal geregistreerde (brom)fietsdiefstallen is met 15% gedaald. Deze diefstallen komen vooral voor in het winkel- en uitgaansgebied van Breda, evenals rond het station. Ook in Heuvel, Zandberg en Muizenberg is het risico hoog. Afnames zijn er in diverse buurten, maar vooral de afname in Station, Brabantpark, Boeimeer, Heuvel en Tuinzigt is groot. In Muizenberg en Princenhage is het aantal vooral gestegen. Het ervaren slachtofferschap van de Bredanaars laat ongeveer een gelijk beeld zien. Winkeldiefstal Het aantal winkeldiefstallen blijft al jaren vrij constant. Er komen vooral veel winkeldiefstallen voor in City, Krogten, Chassé en Brabantpark. Na een dalende tendens vanaf 2012 op het meubelplein is het dit jaar gestabiliseerd. Het aantal winkeldiefstallen neemt af in City, Princenhage, 17 Belcrum, Krogten en Tuinzigt. In Ypelaar neemt het aantal winkeldiefstallen sinds 2012 toe. Bedrijfsinbraak Het aantal bedrijfsinbraken neemt af. Er zijn geen buurten of bedrijventerreinen aan te wijzen met een grote toename. Duidelijke afnames zijn te zien in Doornbos-Linie, Biesdonk, Zandberg, Ypelaar, Tuinzigt en Krogten. Vernielingen Het aantal door de politie geregistreerde vernielingen neemt sinds 2010 af. Vernielingen komen relatief vaak voor in delen van het centrum, maar ook in Belcrum en Biesdonk. De daling is in Tuinzigt, Fellenoord, Heusdenhout, Ypelaar, Haagpoort, Tuinzigt en Kievitsloop. In Heuvel, Geeren-Zuid en Doornbos-Linie is het aantal vernielingen toegenomen. Gemeentelijk functioneren Bredanaars beoordelen de gemeentelijke inzet voor de leefbaarheid en veiligheid bij hen in de buurt met het rapportcijfer 6,5. Dit is hoger dan de 6,3 uit Belcrum is scoort het hoogste rapportcijfer met een 7,0 en kent de grootste toename. Het laagste cijfer met een 5,7 is voor de buurt die ook de grootste daling kent namelijk Gageldonk. Breda scoort rond het gemiddelde van de G32 op dit onderwerp. Politiefunctioneren In de landelijke Veiligheidsmonitor is Bredanaars gevraagd het politiefunctioneren te beoordelen. Zes op de tien is (zeer) tevreden over het contact met de politie in de eigen gemeente terwijl 16% (zeer) ontevreden is. Dit beeld komt overeen met het gemiddelde van de G32. Met 22% is men minder tevreden over het totaal functioneren van de politie in hun eigen buurt. Breda scoort hier benedengemiddeld in vergelijking met het gemiddelde van de G32. Bredanaars hebben een aantal vragen voorgelegd gekregen over de functioneren van de politie in de buurt: o politie biedt burgers bescherming in deze buurt o politie heeft contact met buurtbewoners o politie reageert op problemen in de buurt o politie doet haar best in de buurt o politie pakt zaken efficiënt aan in de buurt o politie bekeurt te weinig

18 o politie neemt je serieus. Verder hebben zij een aantal vragen voorgelegd gekregen over de beschikbaarheid van de politie in de buurt: o je ziet de politie te weinig in de buurt o politie komt te weinig uit de auto o politie is te weinig aanspreekbaar o politie heeft te weinig tijd voor zaken o politie neemt je serieus. Op de meeste vragen scoort Breda benedengemiddeld vergeleken met de G32. Behalve op de vraag de politie pakt zaken efficiënt aan. Helaas zijn deze gegevens niet op buurtniveau beschikbaar. 18

19 Rapportcijfer voor veiligheid in de buurt (10e plaats) Onveiligheidsgevoelens algemeen % wel eens (28e plaats) Onveiligheidsgevoelens in de buurt % wel eens (12e plaats) overlast rondhangende jongeren : % veel overlast (5e plaats) overlast drugsgebruik en drugshandel: %veel overlast (17e plaats) % Slachtoffers van één of meer geweldsdelicten (6e plaats) Schaalscore Verkeersoverlast % ervaart veel overlast (26e plaats) Tevredenheid over functioneren gemeente op gebied leefbaarheid en veiligheid % (zeer) tevreden (16e plaats) Tevreden contact politie in eigen gemeente % (zeer) tevreden (18e plaats) Tevreden contact politie in eigen gemeente % (zeer) ontevreden (8e plaats) Tevredenheid over functioneren politie in eigen buurt % (zeer) tevreden (29e plaats) 5: Benchmark Figuur 22 Benchmark Breda G32 subjectief In dit hoofdstuk staat een algemeen beeld gepresenteerd hoe Breda scoort ten opzichte van de G32 op de onderwerpen uit dit rapport. De vergelijking met de G32 wordt in het rapport ook bij het desbetreffende onderwerp gemaakt. De benchmark van de subjectieve gegevens is op basis van de landelijke Veiligheidsmonitor. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie, politie en gemeenten. Vanaf 2013 worden ook uitspraken gedaan voor gemeenten met meer dan inwoners dus ook voor Breda. De resultaten hebben betrekking op de thema's leefbaarheid in de woonbuurt, veiligheidsbeleving, slachtofferschap en politie en burgers. In figuur 22 is de benchmark voor Breda met de G32 weergegeven voor de relevante onderwerpen. Breda is een gemiddelde gemeente wat betreft veiligheidsbeleving, ervaren drugsoverlast en (slachtofferschap van) criminaliteit. Positief ten opzichte van de G32 scoort het op de ervaren jeugdoverlast. Breda wijkt negatief af van andere G32 gemeenten wat betreft de ervaren verkeersoverlast en het oordeel over het functioneren van de politie in de eigen buurt. In de kolomkop staat aangegeven op welke plek Breda staat ten opzichte van de G32. De gemeente op de eerste plek scoort het meest positief op het desbetreffende onderwerp. Breda is qua grootte de vijfde stad van de G32. Alkmaar 7,2 33,9 18,9 7,4 5,9 1,4 32,0 37,9 44,9 23,7 21,4 Almelo 7,1 34,2 19,7 4,4 5,3 4,2 34,8 21,6 55,7 22,3 25,2 Almere 6,9 42,6 25,1 8,9 4,2 3,6 27,8 33,0 61,3 22,4 32,0 Amersfoort 7,1 39,4 20,4 5,9 5,6 2,4 34,8 39,5 62,8 20,3 28,1 Apeldoorn 7,3 35,1 17,0 5,6 4,0 2,0 30,8 35,7 56,5 23,6 21,7 Arnhem 6,9 40,7 24,4 6,2 5,3 3,3 36,1 33,3 54,2 24,2 24,3 Breda 7,1 42,0 20,1 4,7 4,9 1,5 36,8 35,2 59,7 15,7 22,2 Delft 7,0 40,1 21,5 5,8 4,9 4,2 22,2 33,0 50,6 19,7 35,1 Deventer 7,3 35,9 21,3 5,0 5,2 4,5 33,5 32,1 62,6 17,5 24,2 Dordrecht 6,9 38,3 24,0 9,2 6,1 2,8 40,6 35,7 60,1 16,8 26,5 Ede 7,2 38,0 18,0 2,5 1,9 1,5 23,5 36,9 83,4 8,1 27,5 Eindhoven 6,9 38,8 23,6 4,7 5,2 1,3 32,3 37,6 61,8 17,0 25,0 Emmen 7,3 29,2 16,9 4,1 2,4 2,0 33,3 30,8 56,1 22,3 20,5 Enschede 6,9 41,8 23,9 5,3 6,0 3,0 35,2 30,7 55,9 20,0 25,0 Gouda 6,8 41,0 23,5 7,2 4,5 3,2 30,6 32,6 52,4 22,4 27,0 Groningen 7,1 39,2 22,6 3,6 5,1 3,0 28,8 45,4 67,1 13,0 30,5 Haarlem 7,1 36,2 17,4 8,5 4,8 2,2 33,8 37,1 58,1 17,1 27,5 Haarlemmermeer 7,2 38,3 20,6 4,9 2,5 3,5 29,2 39,9 66,0 15,5 28,7 Heerlen 6,5 43,7 29,6 9,1 14,2 3,9 44,8 27,8 49,1 23,9 24,0 Helmond 6,9 38,6 22,9 5,2 2,2 3,1 36,9 33,2 54,5 21,6 29,1 Hengelo 7,1 37,2 19,6 4,7 2,9 1,9 28,1 35,2 67,6 13,3 23,0 Leeuwarden 7,0 34,1 18,1 9,3 3,7 3,2 28,7 48,0 65,2 14,0 29,6 Leiden 7,2 40,7 17,1 6,0 3,3 1,9 28,7 43,4 66,0 15,2 30,2 Lelystad 7,0 38,1 20,5 6,7 4,1 2,2 33,5 31,5 67,4 20,9 33,2 Maastricht 6,6 45,7 31,1 8,7 15,0 3,1 37,1 29,1 57,4 17,6 20,7 Nijmegen 7,1 47,7 23,4 6,7 5,4 2,2 25,9 46,2 52,3 16,8 25,8 Schiedam 6,6 42,2 27,5 11,4 7,1 2,5 39,9 28,4 62,4 18,1 26,8 's-hertogenbosch 7,2 38,1 18,6 6,0 6,2 1,3 33,0 41,6 63,3 18,1 27,4 Sittard-Geleen 6,9 49,5 24,8 9,9 9,9 1,3 41,2 22,8 58,7 22,3 20,8 Tilburg 6,8 40,5 23,0 6,5 6,2 2,3 39,5 33,7 58,7 20,3 28,1 Venlo 7,0 39,3 21,0 4,9 4,4 0,7 37,9 28,0 60,2 19,1 22,4 Zaanstad 7,0 32,9 22,3 10,0 4,1 2,5 36,4 31,4 47,8 28,3 23,7 Zoetermeer 6,9 38,1 20,9 9,4 1,7 1,7 31,7 40,2 63,2 18,5 26,8 Zwolle 7,2 38,0 16,4 6,1 3,0 2,2 27,4 41,9 67,4 11,9 28,6 Gemiddelde G32 7,0 39,2 21,5 6,5 5,2 2,4 32,9 35,9 59,8 18,7 26,2 Bron: landelijke Veiligheidsmonitor 2015, bewerking O&I 19

20 Diefstal/inbraak uit woning (21e plaats) Diefstal uit/vanaf auto (29e plaats) Mishandeling (30e plaats) Bedreiging (22e plaats) De gegevens voor de benchmark van de objectieve cijfers met de G32 zijn afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Normaal vindt deze benchmark plaats op basis van de AD-Misdaadmeter. Deze is nog niet beschikbaar. De verwachting is dat de AD-Misdaadmeter verschijnt begin mei. Wanneer deze verschijnt zal het beeld van het CBS naast het beeld van de AD-Misdaadmeter worden gelegd. Figuur 23 Benchmark Breda G32 objectief Er is gekozen om alleen de delicten te presenteren waarvan voor alle G32 gemeenten gegevens beschikbaar zijn. De gegevens hebben betrekking op misdrijven uit Het gaat om voorlopige cijfers. Voor de vergelijking zijn de gegevens omgezet naar aantal per inwoners. Het resultaat staat in tabel 23. Vergeleken met de G32 scoort Breda op diefstal/inbraak uit woning en bedreiging gemiddeld. Breda wijkt negatief af van andere G32 gemeenten wat betreft mishandeling en diefstal uit/vanaf auto. In de kolomkop staat ook hier aangegeven op welke plek Breda staat ten opzichte van de G32. De gemeente op de eerste plek scoort het meest positief op het desbetreffende onderwerp. Breda is qua grootte de vijfde stad van de G32. Alkmaar 4,3 3,1 3,7 1,7 Almelo 2,4 1,7 2,9 2,0 Almere 4,8 3,7 3,7 2,2 Amersfoort 4,1 4,9 2,6 1,4 Apeldoorn 3,6 4,2 2,3 1,3 Arnhem 4,7 6,6 4,9 2,6 Breda 4,4 6,9 4,4 2,3 Delft 4,2 4,2 3,2 1,9 Deventer 2,5 3,1 3,1 1,8 Dordrecht 2,5 7,3 3,9 2,1 Ede 3,4 3,1 2,5 1,3 Eindhoven 6,0 10,7 5,2 2,7 Emmen 2,5 2,8 3,4 1,9 Enschede 4,2 3,4 3,0 1,7 Gouda 8,3 5,8 3,7 2,3 Groningen 4,4 5,3 4,8 2,2 Haarlem 4,1 5,5 2,6 1,6 Haarlemmermeer 3,8 4,6 2,2 1,5 Heerlen 5,4 8,9 4,2 2,4 Helmond 5,8 6,2 4,3 2,8 Hengelo 3,7 2,0 3,1 1,6 Leeuwarden 6,4 1,8 4,4 2,5 Leiden 3,4 4,0 2,8 1,7 Lelystad 5,4 5,9 3,7 2,1 Maastricht 7,1 6,3 4,2 2,4 Nijmegen 4,0 7,7 3,8 2,1 Schiedam 4,1 6,1 3,6 2,5 's-hertogenbosch 3,8 12,3 3,7 2,3 Sittard-Geleen 7,5 5,9 3,4 2,5 Tilburg 4,8 6,2 4,3 2,4 Venlo 4,8 3,3 3,7 2,6 Zaanstad 2,6 3,2 3,3 1,7 Zoetermeer 4,0 4,0 3,2 1,8 Zwolle 3,5 2,6 3,3 2,1 Gemiddelde G32 4,4 5,1 3,6 2,1 Bron: CBS, bewerking O&I 20