Anesthesie. Anesthesie. Afdeling anesthesiologie. Afdeling anesthesiologie

Transcriptie

1 Anesthesie Anesthesie Afdeling anesthesiologie Afdeling anesthesiologie

2 Inleiding Binnenkort wordt u opgenomen om een operatie te ondergaan. Uw behandelend specialist heeft u daarover geïnformeerd. Bij de operatie is een vorm van anesthesie (narcose of verdoving) nodig. Anesthesie is de officiële naam voor verdoving of gevoelloosheid. In de praktijk betekent dit dat u door middel van medicijnen geheel of gedeeltelijk wordt verdoofd. Hierdoor kunt u met zo min mogelijk nadelige gevolgen (pijn, misselijkheid en andere nadelige gevolgen voor het lichaam) geopereerd worden. In deze brochure staan de belangrijkste zaken die bij anesthesie voor u van belang kunnen zijn. De anesthesioloog Een anesthesioloog, ook wel anesthesist genoemd, is een medisch specialist die zich heeft toegelegd op de verschillende vormen van anesthesie, de pijnbestrijding en intensieve zorg rondom de operatie. Hij of zij zorgt ervoor dat de anesthesie zo goed mogelijk verloopt. Anesthesiemedewerkers en bewakingsapparatuur assisteren hierbij. Daarnaast controleert de anesthesioloog voor de operatie of u gezond genoeg bent om de operatie te doorstaan. Ook is hij verantwoordelijk voor uw pijnstilling na de operatie. Verschillende soorten anesthesie Er bestaan verschillende soorten anesthesie of verdoving. De meest bekende is de algehele anesthesie, ook wel narcose genoemd, waarbij het hele lichaam wordt verdoofd en u tijdelijk buiten bewustzijn bent. Ook algemeen bekend is de lokale verdoving, waarbij een klein stukje huid plaatselijk wordt verdoofd, b.v. om een wond te hechten. Bij regionale anesthesie wordt een groter gedeelte van het lichaam, zoals een arm, een been of het hele onderlichaam, tijdelijk gevoelloos gemaakt. Bij regionale anesthesie blijft u tijdens de operatie in principe wakker, maar als u dat liever 1

3 heeft, kunt u een slaapmiddel krijgen. Overigens ziet u niets van de operatie: alles wordt met doeken afgedekt. Welke anesthesie voor u het meest geschikt is, hangt af van verschillende factoren, zoals uw leeftijd, lichamelijke conditie, gebruikte medicijnen zoals bloedverdunners en het soort operatie. Er zal ook gevraagd worden naar uw eigen wensen en daarmee zal rekening gehouden worden bij de beslissing over het soort anesthesie. Bij grotere operaties kiest men vaak voor een combinatie van algehele anesthesie en een ruggenprik, waarbij een katheter (slangetje) wordt achtergelaten waarop een pompje met pijnmedicatie wordt aangesloten. Het voordeel daarvan is dat na de operatie een betere pijnstilling toegediend kan worden. Voorbereiding op de operatie Nuchter zijn U krijgt de dag voor de operatie telefonisch te horen hoe laat u geopereerd wordt. U moet zelf bellen of u wordt gebeld. Dit is afhankelijk van de afdeling. Dit krijgt u op de Pre Operatieve Screening (POS) te horen tijdens het gesprek met de POS-assistent. Dit tijdstip is van belang in verband met het feit dat u nuchter moet zijn voor de operatie. Dit betekent dat vanaf een bepaald moment voor de operatie uw maag leeg moet zijn. Als u niet nuchter bent, bestaat er kans op complicaties. Eten: Als u s morgens wordt geopereerd mag u vanaf middernacht niets meer eten. Als u s middags geopereerd wordt, mag u vóór 8.00 uur s morgens nog een licht ontbijt gebruiken. Een licht ontbijt houdt in: 2 beschuiten of crackers zonder boter, belegd met jam of een dun laagje suiker, niet met kaas of een kaasproduct. 2

4 Drinken: Melk of melkproducten mag u gebruiken tot 6 uur voor de operatie. Tot 2 uur voor het vermoedelijke begin van de operatie zijn in redelijke mate heldere vloeistoffen toegestaan zoals water, thee en appelsap. Geen koffie, jus d orange, tomatensap of andere dikke vruchtensappen. Vanaf 2 uur voor de operatie moet u helemaal nuchter blijven. Het is wel toegestaan om een klein slokje water te nemen om medicijnen in te nemen en/of tanden te poetsen. Borstvoeding geven aan baby s die geopereerd worden: Tot 4 uur voor de operatie mag u uw kindje nog borstvoeding geven. Roken Roken is, zoals altijd, af te raden. Geadviseerd wordt zo lang mogelijk voor de operatie niet meer te roken. Voor de anesthesie is van belang dat de ademhalingswegen van rokers geïrriteerd zijn en daardoor gevoeliger voor ontstekingen. Bovendien kan hoesten na de operatie erg pijnlijk zijn. Ook hebben rokers een lichte koolmonoxide vergiftiging waardoor het bloed minder zuurstof kan opnemen. Make-up, kunstgebit, contactlenzen en andere zaken Eventuele nagellak (vingers en tenen) en make-up moet u voor de operatie verwijderen. Tijdens de operatie kan een anesthesioloog namelijk onder andere aan de natuurlijke kleur van uw huid zien hoe het met u gesteld is. Tevens wordt de werking van het bewakingsapparaat dat het zuurstofgehalte in uw bloed meet, door nagellak gestoord. Een horloge en sieraden moet u tijdens de operatie afdoen. Dit geldt ook voor piercings. 3

5 Contactlenzen moet u uitdoen. Neem uw bril mee naar het ziekenhuis. Tijdens de meeste operaties mag u uw gehoorapparaat inhouden. In veel gevallen mag u ook uw bril meenemen en soms mag u uw kunstgebit inhouden. Pijnstillers/ slaappil Pijnstiller Vaak worden er al pijnstillers vóór de operatie voorgeschreven, zodat deze middelen goed ingewerkt zijn op het moment dat u de pijnstilling nodig heeft na de operatie. Slaappil de nacht voor de operatie Als u altijd een slaappil neemt, kunt u dat de avond voor de operatie ook doen. Bent u echter niet gewend slaappillen te nemen, leen er dan niet een van partner of kennis, want de kans is groot dat u zich de volgende ochtend verslaapt. 4

6 ALGEHELE ANESTHESIE (NARCOSE) Voordat u de narcosemiddelen krijgt toegediend, wordt de bewakingsapparatuur aangesloten. U krijgt plakkers op de borst om de hartslag te meten en een klemmetje op uw vinger om het zuurstofgehalte in uw bloed te controleren. De bloeddruk wordt aan de arm gemeten. U krijgt een plastic infuusnaald ingebracht in een arm waarop een infuus wordt aangesloten voor het toedienen van vocht en geneesmiddelen. Via de infuusnaald spuit de anesthesioloog de narcosemiddelen in. U valt binnen een halve minuut in een diepe slaap. Om de ademhaling tijdens de anesthesie te kunnen controleren wordt in veel gevallen, voordat de operatie begint, een plastic buisje in de keel gebracht. U merkt daar niets van, want u bent dan onder narcose. Tijdens de operatie blijft de anesthesioloog of diens assistent, de anesthesiemedewerker, voortdurend bij u. Zij bewaken en besturen tijdens de operatie de functies van uw lichaam. Dankzij de bewakingsapparatuur kan precies worden vastgesteld hoe uw lichaam op de operatie reageert. De ademhaling en de bloedsomloop kunnen zo nodig worden bijgestuurd en er worden medicijnen toegediend om de narcose te onderhouden. Ook zorgen zij ervoor dat uw vochtgehalte op peil blijft en dat u een bloedtransfusie krijgt toegediend bij sterk bloedverlies tijdens de operatie. Voortijdig wakker worden tijdens de operatie is uiterst zeldzaam en de vermijding ervan heeft de voortdurende aandacht van de anesthesioloog en zijn/haar assistent. Het is echter niet zo dat in één keer alle anesthesiemiddelen worden toegediend en dat die dan bijvoorbeeld een uur werken. Van minuut tot minuut wordt de narcose bijgesteld. Het wakker worden uit de narcose U kunt zich zo kort na de operatie slaperig voelen en af en toe wegdommelen. Dat is heel normaal. Met het uitwerken van de narcose kan er pijn optreden in het operatiegebied. 5

7 Terug op de afdeling kunt u zich nog slaperig voelen, ook kan misselijkheid en braken optreden en kunt u pijn krijgen. De verpleegkundigen weten wat ze u kunnen geven. Wees niet te terughoudend met het vragen om pijnstilling en het melden van misselijkheid. Veel mensen hebben dorst na een operatie. Als u wat mag drinken, doe dan voorzichtig aan. Mag u niet drinken dan kan de verpleegkundige uw lippen nat maken om de ergste dorst weg te nemen. Eventuele bijwerkingen en complicaties van de narcose Heeft u een geïrriteerde keel of bent u hees, dan komt dat van het buisje dat tijdens de operatie in uw keel zat om de ademhaling te kunnen regelen. Die irritatie en heesheid horen vanzelf binnen een aantal dagen te verdwijnen. Vindt u het gevoel erg irriterend dan kunt u een keeltablet nemen (b.v. een Strepsil). Ernstige complicaties als gevolg van de anesthesie komen nagenoeg niet meer voor, maar een effectieve therapie zonder bijwerkingen bestaat niet in de geneeskunde. Door verbetering van de bewakingsapparatuur, het beschikbaar komen van moderne geneesmiddelen en door een goede opleiding van de anesthesioloog en diens medewerkers is anesthesie tegenwoordig zeer veilig. Ondanks alle zorgvuldigheid zijn complicaties niet altijd te voorkomen. Zo kunnen er allergische reacties op medicijnen optreden. Bij het inbrengen van het beademingsbuisje kan uw gebit worden beschadigd. En door een ongelukkige houding tijdens de operatie kan een zenuw in de arm of het been beklemd raken, waardoor tintelingen en krachtverlies kunnen blijven bestaan. Ernstige complicaties tijdens of na de algehele anesthesie zijn veelal het gevolg van een calamiteit of hebben te maken met een slechte gezondheidstoestand al dan niet in combinatie met een zware operatie. Vraag uw anesthesioloog of de anesthesie in uw geval bijzondere risico s met zich meebrengt. 6

8 Narcose en zwangerschap Er zijn geen gevallen bekend waarin de vrucht nadelige gevolgen van de narcose heeft ondervonden. Medicijnen zijn altijd wel op zwangere dieren uitgetest en aangetoond niet schadelijk voor de vrucht, maar deze testen zijn natuurlijk nooit op zwangere mensen uitgevoerd. Voor operaties, die uitgesteld kunnen worden, wordt dan ook voor alle zekerheid geadviseerd te wachten tot na de derde maand, als alle vitale organen zijn aangelegd. 7

9 REGIONALE ANESTHESIE Bij een regionale anesthesie wordt een gedeelte van het lichaam bijvoorbeeld een arm of het gehele onderlichaam tijdelijk gevoelloos en bewegingloos gemaakt. Door een verdovingsmiddel rond een zenuw te spuiten kunnen zenuwen of zenuwbanen tijdelijk worden uitgeschakeld. In de rug lopen vanuit het ruggenmerg grote zenuwen naar het onderlichaam en de benen. Deze zenuwbanen worden met een ruggenprik verdoofd. Die prik komt niet in de buurt van het ruggenmerg, dat dus niet beschadigd kan raken. Een arm kan worden verdoofd door de zenuwknoop (plexus) die naar de arm loopt tijdelijk uit te schakelen door rond de zenuwen een verdovingsmiddel in te spuiten, bijvoorbeeld in de oksel of in de hals. Bij regionale verdoving worden de zenuwen die op pijn reageren zo volledig mogelijk uitgeschakeld. Het gevoel verdwijnt soms niet helemaal. Het is normaal als u voelt dat u wordt aangeraakt. Vaak lopen de pijnzenuwen samen met de zenuwen die de spieren laten werken. Die worden met de verdoving ook tijdelijk (soms bijna 24 uur) uitgeschakeld. De spieren raken dan verlamd: ze werken tijdelijk niet. Als de verdoving volledig is uitgewerkt, hebt u weer de normale kracht en beheersing over de spieren. 1. De Ruggenprik of Spinaal Anesthesie U wordt aangesloten op de bewakingsapparatuur. Uw bloeddruk wordt gemeten. Er wordt een infuusnaald ingebracht in een arm. U wordt gevraagd te gaan zitten. Voor de ruggenprik wordt een superdun naaldje gebruikt en is dan ook minder pijnlijk dan het inbrengen van een infuusnaald. Als de verdoving is ingespoten merkt u eerst dat uw benen warm worden en gaan tintelen. Later worden ze gevoelloos en slap evenals de rest van het onderlichaam. Gedurende de operatie blijft de anesthesioloog of de anesthesiemedewerker bij u. U blijft bij bewustzijn. Van de operatie ziet u niets; alles wordt afgeschermd ( afgedekt met doeken). Als u toch liever 8

10 slaapt, dan kunt u om een slaapmiddel vragen.afhankelijk van het gebruikte medicijn kan het gemiddeld twee tot zes uur duren voordat de verdoving volledig is uitgewerkt. Met het uitwerken van de verdoving (NA de operatie, op de uitslaap kamer en/of op de afdeling!) kan ook pijn optreden. Wacht niet te lang de verpleegkundige om een pijnstiller te vragen. Bijwerkingen tijdens de ruggenprik Onvoldoende pijnstilling Het kan voorkomen dat de verdoving bij u onvoldoende werkt. Soms kan de anesthesioloog nog wat extra verdoving bijgeven. In andere gevallen is het beter om voor een andere anesthesievorm te kiezen, bijvoorbeeld narcose. De anesthesioloog zal dat dan met u overleggen. Lage bloeddruk Als bijwerking van een ruggenprik kan een lage bloeddruk optreden. U kunt zich daardoor tijdelijk onwel voelen. De anesthesioloog is hierop bedacht en zal daartegen maatregelen nemen. Hoge uitbreiding Soms komt het voor dat het verdoofde gebied zich verder dan bedoeld naar boven uitbreidt. U merkt dat doordat uw handen gaan tintelen. Misschien kunt u wat moeilijker ademen. De anesthesioloog zal u wat extra zuurstof toedienen. Meestal zijn de klachten daarmee opgelost. Moeilijkheden met plassen De verdoving strekt zich uit tot de blaas. Het plassen zal daardoor moeilijker gaan dan normaal. Het kan nodig zijn de blaas met een katheter leeg te laten lopen. 9

11 Bijwerkingen en complicaties nadat de ruggenprik is uitgewerkt Rugpijn Het komt voor dat er rugpijn ontstaat op de plaats waar de prik is gegeven. Dit heeft meestal te maken met de houding tijdens de operatie en niet met de ruggenprik zelf. De klachten verdwijnen meestal binnen enkele dagen. Er kan ook rugpijn optreden die uitstraalt naar de achterzijde van de bovenbenen. Deze vervelende spierpijn is onschuldig en zal in de regel binnen 2 dagen verdwijnen. Hoofdpijn Na een ruggenprik kan hoofdpijn optreden. Deze hoofdpijn onderscheidt zich van gewone hoofdpijn doordat de pijn minder wordt bij platliggen en juist erger wordt bij overeind komen. Als u deze klachten heeft, neemt u dan contact op met de anesthesioloog. Deze heeft mogelijkheden om het natuurlijk herstel te bespoedigen. 2. Plexusanesthesie van de arm De arm kan worden verdoofd door de zenuwknoop (plexus) die naar de arm loopt tijdelijk uit te schakelen door rond de zenuwen een verdovingsmiddel te spuiten. U krijgt dan een prik in de oksel, bij het sleutelbeen, in de rug of in de hals. Om u tijdens de operatie zo nodig medicijnen te kunnen toedienen, krijgt u een infuusnaald in de andere arm. De anesthesioloog prikt nu met een naald op de plaats waar de zenuwen lopen die naar de arm gaan. Via deze naald worden zwakke elektrische prikkels gegeven. Als u schokjes in de arm of de hand voelt dan moet u proberen niet te bewegen, maar dat direct zeggen. U merkt dat doordat de arm of de hand onwillekeurig beweegt. Het is belangrijk dat u tijdens het prikken stil blijft liggen. Als de naald op de goede plaats zit, spuit de anesthesioloog het verdovende middel in. 10

12 Korte tijd later merkt u dat de arm of hand gaat tintelen en warm wordt. Later verdwijnt het gevoel en kunt u de arm en hand niet meer bewegen. Als de verdoving is uitgewerkt, keren de beweging en het gevoel weer terug. De verdoving moet 15 tot 30 minuten inwerken voordat het effect optimaal is. Tijdens de operatie blijft u wakker, maar als u dat liever heeft kunt u om een slaapmiddel vragen. Overigens ziet u niets van de operatie: alles wordt met doeken afgedekt. Afhankelijk van het gebruikte medicijn kan het vier tot zelfs 20 uur duren voordat de verdoving volledig is uitgewerkt. Met het uitwerken van de verdoving kan ook pijn optreden. Wacht niet te lang om de verpleegkundige om een pijnstiller te vragen. Na een plexusanesthesie van een arm hoeft u soms niet in het ziekenhuis te blijven totdat de verdoving is uitgewerkt. Dat hangt af van de operatie die bij u is verricht. Zolang de arm verdoofd is, moet u hem in een draagdoek (mitella) houden. Bijwerkingen en complicaties van de plexusanesthesie van de arm Onvoldoende pijnstilling Het kan voorkomen dat de verdoving bij u onvoldoende werkt. Soms kan de anesthesioloog nog wat extra verdoving bijgeven. In andere gevallen is het beter om voor een andere anesthesievorm te kiezen, bijvoorbeeld narcose. Dit is ook de reden waarom u voorbereid wordt zodat u narcose kunt krijgen als dat noodzakelijk mocht blijken. De anesthesioloog zal dat dan met u overleggen. Postoperatieve tintelingen Door irritatie van de zenuwen door de prik of door de gebruikte medicijnen komt het een enkele keer voor dat 11

13 u, nadat de verdoving is uitgewerkt, nog enige tijd last houdt van tintelingen inde arm en de hand. Deze tintelingen verdwijnen in de meeste gevallen in de loop van weken tot maanden vanzelf. Overgevoeligheidsreacties Overgevoeligheid voor de gebruikte verdovingsmiddelen komt uiterst zelden voor. Dit kan zich uiten in benauwdheid, huiduitslag, lage bloeddruk. De anesthesioloog is er op getraind om deze complicaties te behandelen. Toxische reacties De zenuwen die verdoofd moeten worden, lopen vlakbij grote bloedvaten. Het komt uiterst zelden voor dat het verdovend medicijn direct in de bloedbaan komt. Dat uit zich in een metaalachtige smaak, tintelingen rond de mond, een slaperig gevoel, hartritmestoornissen, trekkingen en uiteindelijk bewusteloosheid. De anesthesioloog is er op getraind om deze complicaties te behandelen. Na de operatie Na de operatie brengen de anesthesioloog en de anesthesiemedewerker u naar de verkoeverkamer of recovery. Dat is een ruimte vlakbij de operatiekamer. Gespecialiseerde verpleegkundigen zien erop toe dat u rustig en veilig bijkomt van de operatie. Ook hier bent u aangesloten op de bewakingsapparatuur. Soms krijgt u extra zuurstof via een slangetje in de neus. Na een grote (buik)operatie heeft u meestal ook een maagsonde (slangetje dat via de neus naar de maag loopt), een blaaskatheter, en vaak ook extra infusen die tijdens de operatie zijn ingebracht. Ondanks de aandacht voor uw lichaamstemperatuur tijdens de ingreep, kan het toch zijn dat u wat onderkoeld op de uitslaapkamer komt met rillen tot gevolg. U krijgt zonodig een extra deken. 12

14 Sommige patiënten kunnen zich gebeurtenissen vlak na de operatie niet meer herinneren. Dat komt doordat u door de gebruikte stoffen tijdelijk geen indrukken meer opneemt. Misselijkheid is niet uitsluitend het gevolg van de narcose, maar ook stress, pijn en de ingreep zelf kunnen de oorzaak zijn. Als u spierpijn heeft na de operatie kan dit komen door de (soms langdurige) houding op de operatietafel, het gebruik van wondspreiders en/of door het gebruik van bepaalde spierverslappers. Longklachten kunnen ontstaan doordat de wond pijn doet en door de invloed van anesthesiemiddelen en pijnstillers. Hierdoor hoesten veel patiënten na een operatie onvoldoende op en zuchten ze te weinig door. Bij operaties in de bovenbuik komt dit het meest voor, omdat diep doorademen dan het meest pijnlijk is. Ondanks het feit dat het voor u moeilijk kan zijn, is het van belang dat u toch probeert zo veel mogelijk diep te zuchten. De verpleging zal u hiertoe ook regelmatig aansporen. Zodra u voldoende wakker bent uit de narcose, of de ruggenprik voldoende is uitgewerkt, gaat u terug naar de afdeling. Het kan ook zijn dat u nog enige tijd op een speciale bewakingsafdeling moet blijven, omdat de aard van de operatie een wat langere intensieve zorg noodzakelijk maakt. U gaat dan naar de medium care of de intensive care. Als u nog dezelfde dag naar huis mag, zorg er dan voor dat u door een volwassene begeleid wordt en dat u de eerste 24 uur niet alleen thuis bent. Naar huis Regel vervoer per taxi of auto, maar rijd zelf niet! Doe het thuis de eerste 24 uur na de operatie rustig aan. Bestuur niet zelf een vervoermiddel (auto, motor, fiets) en hanteer geen (gevaarlijke) machines. Neem geen belangrijke beslissingen. Eet en drinkt licht verteerbare voedingsmiddelen. 13

15 Het is heel gewoon dat u zich na een operatie nog enige tijd niet fit voelt of wat concentratie- of geheugenproblemen heeft. Dat ligt niet alleen aan de anesthesie, maar aan de ingrijpende gebeurtenis die iedere operatie nu eenmaal is. Het lichaam moet zich in zijn eigen tempo herstellen. Dat heeft zijn tijd nodig. Tot slot Heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen, dan kunt u deze stellen aan de anesthesioloog als u deze spreekt voor de operatie. Mocht u reeds voor opname antwoord op uw vragen willen, dan kunt u contact opnemen met de polikliniek anesthesiologie, telefoon (040)

16 Máxima Medisch Centrum Locatie Eindhoven: Locatie Veldhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 de Run 4600 Postbus Postbus PD Eindhoven 5500 MB Veldhoven De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook een slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. MMC _10_08