NJO Muziekzomer 2013 Economische impact en bezoekersprofiel. Auteur: Willem de Boer peer-review: Rik Burger

Transcriptie

1 NJO Muziekzomer 2013 Economische impact en bezoekersprofiel Auteur: Willem de Boer peer-review: Rik Burger

2 Samenvatting Van 1 tot en met 18 augustus 2013 door heel Gelderland de NJO Muziekzomer gehouden. Dit evenement werd door de NJO, de Nederlandse Orkest- en Ensemble-Academie, georganiseerd. De NJO Muziekzomer trok in totaal ruim bezoekers die goed waren voor ruim afzonderlijke concertbezoeken. Van de festivalgangers kwam zo n driekwart uit Gelderland, terwijl 2% afkomstig was uit het buitenland. De gemiddelde leeftijd van de bezoekers was met 58 jaar vrij hoog te noemen. Vier van de vijf bezoekers was hoger opgeleid. De toeschouwers gaven gemiddeld ongeveer 35 euro uit per persoon per dag, voornamelijk aan toegang, eten en drinken en vervoer. Van de bezoekers verbleef 8% door het evenement minimaal één nacht buiten het eigen huis, waarvan bijna de helft op een camping of bungalowpark en één op de vijf bij vrienden of familie. Het evenement kreeg een hoog gemiddeld waarderingscijfer van 8,4 van bezoekers. Meer dan de helft van de bezoekers was zeer tevreden over de locaties, organisatie, sfeer en de prijs/kwaliteit-verhouding. Vrijwel alle anderen waren tevreden. De totale economische impact van de NJO Muziekzomer voor de provincie Gelderland is De grootste bijdrage, bijna 60%, aan de economische impact komt van de bezoekers. Ook de impact vanuit de organisatie is met een positief saldo van bijna een ton substantieel te noemen. Categorie Impact Bezoekersbestedingen Deelnemersbestedingen Organisatorische bestedingen Media bestedingen PM Totale economische impact peer-review Onderhavig onderzoek is uitgevoerd en getoetst volgens de richtlijnenhandboeken Economische Impact en Bezoekersprofiel van de Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (WESP). Na de peerr-eview door Rik Burger van Kirco heeft het onderzoek het predicaat WESP-waardig meegekregen en kan daarom met deze bronvermelding worden gepubliceerd.

3 Inhoudsopgave Samenvatting Hoofdstuk 1 Inleiding Achtergrond evenement Achtergrond onderzoek Structuur van het rapport Hoofdstuk 2 Methodologie WESP Begripsbepaling en afbakening Dataverzameling Representativiteit van het onderzoek Peer-review Hoofdstuk 3 Profiel Bezoekers Aantallen bezoekers Bezoekersprofiel Herkomst bezoekers Opleiding Gezelschap Gemiddelde bestedingen Overnachtingen Tevredenheid en Waardering Hoofdstuk 4 Economische impact Wat zijn additionele bestedingen? Bezoekers, overnachtingen en bestedingen Additionele bezoeken en bezoekers Bestedingen bezoekers Overnachtingen en bestedingen door bezoekers Economische impact deelnemers Economische impact vanuit de organisatie Samenvatting Bijlage 1: Bronnen Bijlage 2: Enquêteurs Bijlage 3: Economische impact varianten Bijlage 4: Vragenlijst bezoekersenquête

4 1. Inleiding Achtergrond evenement de NJO Muziekzomer is een jaarlijks Gelders klassieke muziekfestival dat in de zomer plaatsvindt. Het festival richt zich op de het presenteren van jong, toptalent en is daarin één van de grootste festivals in Europa. In 2013 waren er 66 verschillende concerten op meer dan 15 verschillende locaties in en rond de provincie Gelderland (één concert vond in Deventer plaats). Op het festival worden zowel gratis als betaalde concerten aangeboden op vaak speciale locaties, waar het publiek normaal gesproken geen of beperkt toegang tot heeft of waar men klassieke muziekoptredens niet verwacht.. De organisatie van de NJO Muziekzomer is in handen van het NJO, de Nederlandse Orkest- en Ensemble-Academie. Het NJO richt zich op de ontwikkeling van jonge, internationale toptalenten in de klassieke muziek. Ook wil het klassieke muziek promoten voor oud, maar met name ook jong. Kootwijkerbroek zes uitvoeringen van de opera Le Nozze di Figaro plaats. De Amerikaanse componist Steve Reich was de tijdens het festival in Gelderland om met de jonge musici aan stukken uit zijn uitgebreide oeuvre werken. En mogelijk dat de succesvolle concerten in het Nederlands Openluchtmuseum tot een vervolg zullen leiden. Met ruim bezoekers overtrof het festival zowel de opkomst van de vorige editie als haar eigen verwachtingen. NJO-directeur Miranda van Drie kon met maar liefst 20 uitverkochte voorstellingen en een hoogstaand niveau van de muziek tevreden terugkijken op een zeer geslaagde NJO Muziekzomer. In 2013 was er van 1 tot en met 18 augustus een heel divers aanbod van klassieke muziek en bijzondere locaties. Zo vonden in het oude zendstation Radio Kootwijk in

5 Achtergrond onderzoek De Provinciale Staten van de provincie Gelderland heeft in 2011 zich ten doel gesteld om de economische spin-off van sport- en cultuurevenementen in Gelderland op een hoger niveau te brengen. Hiermee hoopt het ook de Gelderse economie een positieve stimulans te geven. In dat kader heeft de provincie in 2012 aan consultancybureau BMC en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen de opdracht geschonken om een handreiking te maken voor Gelderse evenementenorganisatoren. Dit was een pilot-project van de provincie Gelderland waaraan vijf cultuur- en drie sportevenementen deelnamen, te weten: Amateurkunstfestival Gevaarlijk Goed, Literatuurfestival De Wintertuin, beeldende kunstmanifestatie Fort Asperen, NJO Muziekzomer Gelderland, het Nationaal Kampioenschap Baanwielrennen, het Nationaal Kampioenschap Indoor Senioren Atletiek, de World Cup BMX Supercross en de Arnhem Mode Biënnale (MOBA 13). Deze handreiking is eind 2013 verschenen. Eén van methoden die tijdens dit onderzoek gebruik van is gemaakt is de evaluatie van de evenementen middels de richtlijnen van de Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (WESP). Dit betekent dat de evenement volgens een gestandaardiseerde methode zijn onderzocht, welke landelijk zijn vastgesteld in deze Werkgroep. Alhoewel evenementen van elkaar verschillen, zijn de uitkomsten van de onderzoeken hierdoor goed vergelijkbaar. In de WESP werken wetenschappers en onderzoekers samen om te komen tot standaarden, om zo onderzoek vergelijkbaar te maken en op een hoog niveau te krijgen en houden. De evenementen in de pilot werden in een beperkte mate geëvalueerd met hulp van HAN-studenten. Dit betekent dat de steekproef onder bezoekers beperkt was. Voor de NJO Muziekzomer en de MoBA heeft provincie Gelderland aan de HAN gevraagd om een uitgebreidere steekproef, analyse en rapportage te maken, conform de WESP-richtlijnen. Van eerstgenoemd evenement worden hierna de uitkomsten gepresenteerd. Structuur van het rapport In het volgende hoofdstuk wordt de methodologie van het onderzoek besproken. Hoofdstuk 3 richt zich op de karakteristieken van de bezoekers, inclusief hun uitgaven door en de tevredenheid over de NJO Muziekzomer. Hoofdstuk 4 behandelt de economische impact van het evenement voor de provincie Gelderland.

6 2. Methodologie De NJO Muziekzomer is geëvalueerd volgens gestandaardiseerde methoden, welke landelijk zijn vastgesteld in de Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (WESP). Deze methodiek wordt met dit onderzoek en die bij de NJO Muziekzomer en de ModeBiënnale Arnhem 2013 nu voor het eerst toegepast op niet-sportevenementen. Alhoewel sport- en cultuurevenementen van elkaar verschillen is de methodiek voldoende onderbouwd en flexibel om ook bij laatstgenoemde evenementen in te zetten. De uitkomsten van de onderzoeken moeten wel goed vergelijkbaar zijn. In WESP werken wetenschappers en onderzoekers van acht Hogescholen en enkele andere maatschappelijke en onderzoeksorganisaties, zoals NOC*NSF, het Mulier Instituut en het CBS, samen om standaardrichtlijnen te ontwerpen om de sociale, economische en promotionele impact van evenementen te meten. Doel van de WESP is om samen te komen tot uniforme standaarden, om zo onderzoek vergelijkbaar te maken en op een hoog niveau te krijgen en houden. Begripsbepaling en afbakening Het begrip economische impact behoeft enige toelichting. De economische impact van een evenement wordt gedefinieerd als de extra bestedingen die door dit evenement veroorzaakt worden in een bepaalde afgebakende omgeving van het evenement, in dit geval de provincie Gelderland. Er is gekozen voor deze afbakening omdat de provincie Gelderland, die het evenement financieel ondersteunt, door middel van een WESPevaluatie wil weten wat de economische impact is voor de Gelderland. Het onderzoek voor de economische impact van een evenement richt zich in principe op de additionele uitgaven in, in dit geval, Gelderland van de volgende vier actoren rondom het evenement: Bezoekers Deelnemers Media Organisatie Bij de bepaling van de economische impact vanuit de organisatie wordt gekeken naar de inkomsten en uitgaven van de organisatie die direct in de provincie Gelderland worden gedaan. Er wordt dus niet gekeken naar de inkomsten van uitgaven van derden (personen of organisaties) waarvan de organisatie inkomsten ontvangt of aan wie het uitgaven doet.

7 Ter verduidelijking een voorbeeld. Als de organisator van het evenement een cateraar uit de regio (in dit geval provincie Gelderland) haalt, worden deze uitgaven volledig binnen de regio gerekend. In werkelijkheid kan de cateraar juist grotendeels zijn kosten, zoals personeel, ingrediënten en materialen, buiten de regio maken. Omgekeerd kan de organisatie bijvoorbeeld voor de opbouw van het evenement een bedrijf van buiten de regio inhuren. In dat geval vallen voor deze analyse de uitgaven aan dit bedrijf volledig buiten de regio, ook al is het in werkelijkheid zo dat dit bedrijf juist allerlei uitgaven (zoals inhuur van personeel, overnachtingen en materialen) binnen de regio doet. Al deze indirecte effecten zijn zeker van belang voor de regionale economie, echter is het bijzonder lastig en zeer arbeidsintensief om zulke effecten in kaart te brengen. Dit valt daarom ook buiten de scope van dit onderzoek. Het is echter wel belangrijk dat de lezer zich van bovenstaande effecten bewust is. Onder de economische betekenis van een evenement wordt verstaan de economische impact, plus eventueel alle andere effecten die men als economisch kan betitelen (bijvoorbeeld promotie, schade e.d.). In tegenstelling tot de strenge definitie van het begrip de economische impact, is er geen specifieke afbakening voor de term de economische betekenis. Het doel van onderzoek is om een beeld te krijgen van het bezoekersprofiel en de economische impact van de NJO Muziekzomer. Voor onderhavig onderzoek is gebruik gemaakt de richtlijnenhandboeken die door de WESP zijn vastgesteld, te weten de Richtlijnenhandboeken Economische Impact en Bezoekersprofiel (allebei versie 1.1). Deze handboeken zijn te downloaden via de website van de WESP: Dataverzameling Om tot de resultaten te komen hebben is veldwerk verricht en is er een online enquête gemaakt. De vragenlijst van deze bezoekersenquête (zie bijlage 4) waren gericht op het bezoekersprofiel en de economische impact van het evenement en zijn opgesteld aan de hand van de richtlijnen van de WESP. Allereerst zijn tijdens de NJO Muziekzomer zijn er steekproefsgewijs enquêtes afgenomen door studenten van de HAN op verschillende locaties (zie bijlage). Deze face-to-face (f2f) enquête is afgenomen met elektronische hulpmiddelen, zoals smartphones en tablets (zoals de ipad) en de software van isurvey ( Vanwege de beperkte tijd dat er geënquêteerd kon worden (niet tijdens de concerten natuurlijk) leverde de f2f-methode maar een beperkt aantal enquêtes per programma-onderdeel op. Daarom is er voor gekozen om deze methode bij een selectie van het programma-aanbod toe te passen. Vanwege de relatief vele inspanningen en hoge kosten per enquête is er voor gekozen om daarnaast een online enquête uit te zetten. Bezoekers bij verschillende evenementonderdelen zijn naar

8 hun adres gevraagd. Ook waren de adressen van de personen die online kaartjes kochten bij de organisatie bekend. Aan deze personen heeft NJO een e- mail verstuurd om mee te werken aan een online versie van de enquête. Deze was door de HAN opgesteld op Formdesk ( In totaal zijn 389 enquêtes bruikbaar gebleken en meegenomen in de uiteindelijke dataset die ten grondslag ligt aan het onderzoek. Hiervan waren 161 faceto-face en 228 via de online enquête. Gegevens over de bezoekersaantallen zijn afkomstig van NJO, de organisator van het evenement. Berekeningen over de uitgaven van deelnemers en de begeleiding zijn ook gedaan met behulp van kennis van de organisator. Tot slot zijn ook gegevens over de inkomsten en uitgaven van de organisatie van het evenement afkomstig van NJO. Representativiteit van het onderzoek De richtlijnen van de WESP schrijven voor dat onder populaties met een omvang van meer dan 5000 personen er minimaal 385 enquêtes gehouden moeten worden om een voldoende betrouwbaar beeld te geven van het evenement. Betrouwbaar betekent in dit geval dat met 95% zekerheid kan worden gezegd dat de werkelijkheid binnen een marge van +5% tot -5% van de uitkomsten van het onderzoek vallen. Het kritische aantal van 385 is dus niet gehaald voor wat betreft de afzonderlijke enquêtemethoden, maar wel voor deze steekproeven gezamenlijk. De betrouwbaarheid is lager voor deelpopulaties, zoals de bezoekers met een bepaalde leeftijd of herkomst. Het aantal geënquêteerden hiervoor is kleiner, waardoor de betrouwbaarheid van de (deel-) uitkomst ook afneemt. Immers, als er 100 personen binnen een groep van 1000 worden ondervraagd is de kans op een representatief beeld veel groter dan wanneer 1 persoon uit een populatie van 10 geïnterviewd wordt. De lezer dient dus, net als de onderzoeker, voorzichtig om te gaan met resultaten die betrekking hebben op een deel van de populatie. Uit het onderzoek blijkt dat het beeld van de respondenten van de online enquête enigszins afwijkt van die aan het faceto-face onderzoek. Zo bevinden zich onder eerstgenoemden minder genodigden en vrouwen en juist meer WOopgeleiden en 65-plussers. Ook zijn er bij de online enquête meer Gelderlanders en helemaal geen buitenlandse bezoekers. Voor de representativiteit van de vragenlijst is de zogenaamde selection bias kleiner onder het f2f-onderzoek. Anderzijds zitten in de online enquête aanwezigen van vrijwel alle festivaldagen en -locaties. Het meest betrouwbare beeld zal waarschijnlijk worden gegeven door de gehele steekproef van de 2 methoden samen. Voor de bezoekersprofielen worden de uitkomsten gesplitst naar f2f, online en beide samen ( totaal ).

9 Voor de economische impact baseren we ons op de gehele steekproef, maar in bijlage 3 zijn de economische impactberekeningen van alle drie (deel-)populaties zichtbaar. Peer-review De peer-review is een standaardcontrole die deel uitmaakt van de richtlijnen van de WESP. Deze wordt uitgevoerd door een vertegenwoordiger van WESP. In dit geval heeft Rik Burger van bureau Kirco de peer-review voor zijn rekening genomen. De heer Burger is nauw bij de WESP betrokken, evenals bij de ontwikkeling van de richtlijnen. De peer-review zal plaatsvinden na het afronden van de conceptrapportage. Daarbij zullen de gevolgde procedures, de enquêtes, de dataverwerking en de dataset zelf nauwkeurig gecontroleerd worden. Uiteraard worden ook de navolgende resultaten door de peer-reviewer getoetst.

10 3. Profiel Bezoekers Aantallen bezoekers De NJO Muziekzomer bestond in 2013 uit 66 verschillende publieksactiviteiten. Hiervan waren er 14 gratis toegankelijk. Voor de overige 52 moest worden betaald, al waren er bij bijna al deze concerten ook bezoekers met vrijkaarten. In de tabel hiernaast is een overzicht te vinden van de bezoeken, naar regio waar de activiteiten plaatsvonden. Voor de gratis concerten is er een schatting gemaakt door de organisatie. In totaal waren er bezoeken aan de NJO Muziekzomer toe. Van de 66 activiteiten vond er één plaats in Overijssel (Deventer). De Gelderse activiteiten waren goed voor bezoeken. Hiervan was een derde deel bij de gratis concerten en nog eens 7% via vrijkaarten (zie figuur rechts). Regio Kaartverkoop Vrijkaarten Gratis concerten Totaal Apeldoorn/Zuthpen Arnhem Ede/Otterlo Harerwijk/Ermelo Nijmegen Nunspeet Renkum Gelderland totaal Deventer Totaal Uit de enquêtes blijkt dat verder nog dat 63% (68% f2f; 60% online) van de bezoekers meer dan één activiteit heeft bezocht. 33% Betalende bezoekers 7% 60% Vrijkaarten Gratis Concerten

11 Bezoekersprofiel Tijdens het evenement waren er meer vrouwen (56%) dan mannen aanwezig. Meer dan tweederde van de bezoekers (69%) was ouder dan 55 jaar. En daarvan had weer de helft de pensiongerechtigde leeftijd. Hierbij moet nog worden aangetekend dat alleen volwassenen zijn ondervraagd, terwijl een deel van de toeschouwers natuurlijk jonger dan 18 was. De gemiddelde leeftijd uit de steekproef was 58 jaar. Herkomst bezoekers Een zeer groot gedeelte van de bezoekers aan de NJO Muziekzomer komt uit Gelderland. Bij de enquêtes ter plekke was dat 69%, maar bij de online enquête was dat aandeel nog flink hoger. Een van de redenen daarvan is dat er bij de online enquête geen buitenlanders zijn bevraagd. De faceto-face methode lijkt daarom een betrouwbaarder beeld te geven van het bezoekersprofiel dan de online enquête. Opvallend is ook het verschil in het aandeel bezoekers uit Overijssel, dat bij de f2f-enquete hoger ligt dan bij de online vragenlijst, terwijl er niet bij activiteiten in Overijssel geënquêteerd is. Slechts een beperkt deel van de bezoekers aan de Muziekzomer is uit andere Nederlandse provincies afkomstig, waarbij er geen enkele provincie echt uitspringt. Bezoekers f2f online Totaal Man 39% 47% 44% Vrouw 61% 53% 56% Jonger dan 25 2% 1% 1% 25 tot 34 jaar 9% 4% 6% 35 tot 44 jaar 9% 9% 9% 45 tot 54 jaar 13% 16% 15% 55 tot 64 jaar 34% 32% 33% 65 jaar of ouder 33% 38% 36% Gemiddelde leeftijd 57 jaar 59 jaar 58 jaar Gelderland 69% 84% 78% Overijssel 8% 4% 6% Rest van Nederland 19% 12% 15% Buitenland 4% 0% 2%

12 Opleiding Het opleidingsniveau van de bezoekers aan de NJO Muziekzomer is erg hoog te noemen. Ruim 80% is hoger opgeleid, met daarbinnen een meerderheid van HBO-ers. Zij vormen bijna de helft van de hele bezoekerspopulatie. Lager opgeleiden kwamen vrijwel niet naar het festival. Gezelschap Opvallend aan de omvang van het gezelschap is dat een ruime meerderheid van de aanwezigen in een tweetal naar het evenement is toegekomen. Groepen van meer dan 5 personen waren er in zeer beperkte mate. Bezoekers f2f online totaal Basisonderwijs 0% 0% 0% LBO/VMBO/MAVO 3% 1% 2% MBO (MTS, UTS, VHBO) 8% 4% 6% HAVO/VWO/HBS 6% 10% 8% HBO (incl. Universiteitprop.) 50% 43% 46% WO 32% 39% 36% Anders 0% 3% 2% Alleen 17% 10% 13% 2 personen 59% 68% 64% 3-5personen 19% 21% 21% 6 of meer personen 5% 1% 3%

13 Gemiddelde bestedingen Gemiddeld werd er door de bezoekers in de steekproeven zo n 35,- per persoon per dag uitgegeven. Hierbij zijn de uitgaven aan overnachtingen niet meegeteld. Tussen de twee enquêtes verschilt dit niet veel, maar wel in de onderverdeling. Bezoekers die face-to-face zijn bevraagd gaven aanzienlijk minder uit aan de toegang. Hierbij zal ongetwijfeld een rol hebben gespeeld dat in dat deel van het onderzoek er ook mensen zijn bevraagd die alleen bij een gratis activiteit aanwezig waren, terwijl die (vanwege ontbrekende gegevens) in de online enquête vrijwel ontbreken. Bezoekersbestedingen (excl. overnachtingen) f2f online totaal Toegang tot het evenement 7,67 17,31 13,87 Eten en drinken op het evenement 5,46 6,44 6,09 Overige uitgaven op het evenement (incl. toegang) Eten en drinken elders in Gelderland 0,61 0,50 0,54 10,82 5,89 7,65 Winkelen in Gelderland 3,15 1,31 1,97 Vervoer (in Gelderland) 5,13 4,55 4,76 Overige uitgaven in Gelderland 0,30 1,32 0,96 Totale bestedingen 33,14 37,33 35,83 Gemiddeld besteedden Gelderlanders minder op en rondom het evenement dan de bezoekers van buiten de provincie. Dat is op zich logisch, want die laatste groep heeft meer vervoerkosten. In dit geval scheelt dat al zo n 14,- ( 2,- om 16,-). Daarnaast besteedden bezoekers van buiten Gelderland veel meer aan eten en drinken, zowel op de festivallocatie als elders in Gelderland: 11,- tegen ruim 26,-. Deze cijfers zijn gebaseerd op de totale onderzoekspopulatie. De twee enquêtes apart laten een vergelijkbaar beeld zien. 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 29,87 63,52 0,00 Gelderlanders Buiten Gelderland

14 Overnachtingen Van alle geïnterviewden overnachtte maar liefst 8% minimaal één nacht buiten het eigen huis. Gemiddeld duurde een overnachting bijna zeven nachten. Vrijwel al deze overnachtingen vonden plaats binnen de provincie Gelderland. Tussen de twee typen onderzoek zijn er wat betreft het gemiddeld aantal nachten wel grote verschillen. De tabel hiernaast laat ook zien over welke accommodaties de overnachtingen waren verdeeld. De meeste overnachtingen, ongeveer de helft, vonden plaats op een camping of bungalowpark (47%). Daarnaast overnachtte bijna één op de vijf bij vrienden of familie. De gemiddelde overnachtingsprijs lag net iets onder de twintig euro per persoon per nacht. Dit is exclusief de gratis overnachtingen bij vrienden en familie. Bezoekers f2f online totaal Overnachtingspercentage 11% 7% 8% Gemiddeld aantal nachten 10,8 3,1 7,1 Bed & Breakfast 0% 7% 3% Bij vrienden/familie/kennissen 12% 27% 19% Bungalowpark/camping 53% 40% 47% Hotel 0-3 sterren 12% 7% 9% Hotel 4-5 sterren 6% 20% 13% Overig 18% 0% 9% Overnachtingsprijs p.p (excl. vrienden/familie) 19,75 18,83 19,66

15 Waardering Bezoekers van de NJO Muziekzomer zijn erg tevreden over het festival. De bezoekers van de NJO Muziekzomer waarderen het evenement gemiddeld met een 8,4, wat we als hoog beoordelen. Onder de online ondervraagden is de waardering iets hoger dan bij de face-to-face groep. Ongeveer de helft van de bezoekers geeft het evenement een 8 en nog eens een grote groep (42%) geeft het een 9 of een 10. Vrijwel niemand beoordeelde het evenement lager dan een 7. De bezoekers zijn ook ondervraagd op specifieke onderdelen van de NJO Muziekzomer: de locatie(s), sfeer, organisatie en de prijs/kwaliteit-verhouding. Hier wordt het positieve beeld op alle vlakken bevestigd. Over alle onderdelen van het evenement zijn de helft of meer van de bezoekers zeer tevreden. De gemiddelde score op de vier aspecten ontloopt elkaar nauwelijks, maar over de sfeer is men het meest tevreden. Waardering bezoekers f2f online totaal Onvoldoende 1% 0% 0% 6 1% 0% 0% 7 11% 5% 7% 8 52% 48% 50% 9 29% 39% 35% 10 7% 7% 7% Gemiddelde waardering (1-10) 8,28 8,49 8,41 Bezoekers Locatie Sfeer Organisatie Prijs/kwaliteit-verh. Zeer ontevreden 0% 0% 0% 0% Ontevreden 0% 0% 1% 1% Neutraal 2% 2% 3% 4% Tevreden 41% 40% 46% 39% Zeer tevreden 57% 58% 50% 56% Gemiddelde waardering (schaal 1-5) 4,54 4,56 4,45 4,51

16 4. Economische impact Met de economische impact van de NJO Muziekzomer wordt bedoeld de additionele, dat wil zeggen extra, bestedingen die door dit evenement worden veroorzaakt in een afgebakend gebied. In het geval van de NJO Muziekzomer wordt met dit gebied de provincie Gelderland bedoeld. Bij een nationaal evenement als de NJO Muziekzomer ijn verschillende economische effecten te onderscheiden: gekochte toegangskaartjes door toeschouwers, overnachtingen door buitenlandse deelnemers, uitgaven en inkomsten van de organisatie, enzovoorts. In zekere zin zijn dit allemaal economische effecten : ze zijn een gevolg van het evenement voor de economie. De centrale vraag is: welke effecten zijn echt additioneel en zijn niet het gevolg van een verschuiving van de binnenlandse, of in dit geval binnenprovinciaalse vraag? Wat zijn additionele bestedingen? We beschouwen in principe alleen de bestedingen additioneel die aan twee voorwaarden voldoen: bestedingen worden meegenomen van bezoekers, deelnemers, organisatie en pers die speciaal voor het evenement naar Gelderland zijn gekomen. In dit onderzoek worden uitgaven van de bewoners van Gelderlanders als niet-additioneel gezien, omdat het aannemelijk is dat zij het geld dat zij aan of door het evenement besteedden anders ook in Gelderland zouden hebben uitgegeven. We gaan er derhalve vanuit dat indien het evenement op een andere locatie zou zijn gehouden, er geen Gelderlanders zijn die speciaal daarvoor naar deze andere locatie zouden zijn gereisd. De uitgaven gerelateerd aan het evenement moeten niet worden teniet gedaan door vermindering van de vraag in andere delen van de economie, met andere woorden als er sprake is van verschuiving van vraag. Een voorbeeld van verschuiving zijn subsidies van de locale overheid: als het kwalificatietoernooi niet had plaatsgevonden, waren deze uitgaven van de provincie naar alle waarschijnlijkheid toch ook in de Gelderse economie terechtgekomen. In feite is dit dus een verschuiving van vraag binnen Gelderland. Deze uitgaven worden dus niet meegeteld als additioneel. Er is een oorzakelijk verband met de organisatie van het evenement. In de praktijk betekent dit dat alleen de

17 Bezoekers, overnachtingen en bestedingen De economische impact van bezoekers wordt (in grote lijnen) bepaald door de vermenigvuldiging van het aantal additionele bezoekers met de gemiddelde uitgaven per persoon van deze bezoekers. Op vergelijkbare wijze wordt het aantal overnachtingen bepaald, aan de hand van gemiddelde verblijfsduur. Voor zowel het vaststellen van het aantal overnachtingen als voor het berekenen van de totale economische impact is het aantal bezoekers dus essentieel. Additionele bezoeken en bezoekers Personen van buiten de provincie Gelderland die bij het de NJO Muziekzomer aanwezig worden als additioneel gezien indien zij zonder het evenement niet in Gelderland waren geweest. Hiervoor wordt in de vragenlijst de stelling voorgelegd: Als het evenement niet in Gelderland was geweest, dan was ik ook in Gelderland geweest. Respondenten van buiten Gelderland die hierop instemmend reageren rekenen we tot niet additionele bezoekers; de uitgaven die zijn doen zouden zonder het evenement naar alle waarschijnlijkheid ook in Gelderland neerslaan. Alle andere bezoekers van buiten de provincie zijn speciaal voor het evenement naar Gelderland gekomen en zij zijn, net als hun uitgaven, additioneel. Bezoekers uit Gelderland beschouwen we bij dit evenement niet als additioneel. Er is immers niet een realistische locatie buiten Gelderland aan te wijzen waar de NJO Muziekzomer (de naam zegt het al) zou plaatsvinden. Van de respondenten was 22% afkomstig van buiten de provincie Gelderland. Hiervan was bijna tweederde additioneel, oftewel 15% van het totaal. Dit komt neer op 623 additionele bezoekers die gemiddeld1,23 concerten per dag bezochten en 2,7 dagen aanwezig waren. In totaal komt het aantal additionele dagbezoeken in Gelderland daarmee op en het aantal concertbezoeken op Bezoekersaantal in Gelderland, totaal en additioneel Totaal Aantal bezoeken (incl. Deventer) Gemiddeld aantal concerten per dag 1,23 Aantal dagbezoeken (incl. Deventer) Gemiddeld aantal dagen per bezoeker (alle locaties) 2,73 Aantal bezoekers alle locaties 4337 Aantal bezoekers excl. alleen Deventer (37% van 350) 4207 Aandeel additionele bezoekers 15% Aantal additionele bezoekers 623 Bezoeken in Gelderland, totaal en additioneel Totaal Aantal bezoeken in Gelderland (alle activiteiten) Aandeel additionele bezoeken 15% Aantal additionele bezoeken in Gelderland 2107 Gemiddeld aantal concerten per dag per bezoeker 1,23 Aantal additionele dagbezoeken 1753

18 Bestedingen bezoekers De tabel hiernaast laat de gemiddelde dagbestedingen binnen de provincie Gelderland zien van additionele bezoekers. Per dag werd er door deze groep per persoon bijna 58,- uitgegeven. Bestedingen aan overnachtingen zijn hierbij niet inbegrepen. De totale economische impact van dagbestedingen van bezoekers komt uit op ,-. Economische impact tijdens evenement Totaal Aantal additionele bezoeken (dagen) Gemiddelde dagbesteding add. bezoekers (excl. entree) 57,90 Totale add. bestedingen bezoekers Van de additionele bezoekers geeft 38% aan door het evenement ook langer in Gelderland te zijn verbleven. Gemiddeld deden zij dit 3,3 dag. Met de aanname dat zij tijdens deze dagen gemiddeld dezelfde bestedingen per persoon deden als tijdens het evenement zijn de additionele bestedingen door een langer verblijf ,-. De totale additionele bestedingen vanuit bezoekers is daarmee ,-. De cijfers in de tabel wijken om verschillende redenen af van de tabel over gemiddelde bestedingen in hoofdstuk 3. Dit komt onder meer omdat daar alle bezoekers zijn meegenomen en hier alleen gekeken is naar de uitgaven van additionele bezoekers. Verder zijn de uitgaven aan toegangskaarten nu niet meegenomen. Deze komen ook terug bij inkomsten van de organisator van het evenement, en zijn daarom hier, om dubbeltellingen in de economische impactberekening te voorkomen, weggelaten. Economische impact door langer verblijf Totaal Aantal additionele bezoekers 623 % add. bezoekers dat langer in Gelderland blijf 38% Gem. aantal dagen langer 3,3 Gemiddelde dagbesteding add. bezoekers (excl. entree) 57,90 Add. bestedingen bezoekers door langer verblijf

19 Overnachtingen door bezoekers Aan de hand van de aantallen additionele bezoekers kunnen, met het percentage dat daarvan overnacht, het gemiddelde aantal overnachtingen per persoon het totale aantal overnachtingen worden berekend. Van de additionele bezoekers overnacht ruim een op de drie. De gemiddelde overnachtingsduur is maar liefst zes nachten. In totaal zijn er daarmee ruim overnachtingen geweest door de NJO Muziekzomer. Het gemiddelde overnachtingbedrag ligt iets boven de twintig euro persoon per nacht en daarmee iets boven dat van alle overnachters (hoofdstuk 3). Het gaat ook hier om alle typen accommodaties, dus zowel het verblijf bij vrienden of familie, als het 5-sterren hotel. In totaal bedragen de additionele uitgaven aan logies ,- voor de provincie Gelderland. Economische impact Totaal Additionele bezoekers 623 Percentage additionele overnachters in Gelderland 32% Aantal additionele overnachters in Gelderland 200 Gemiddelde overnachtingduur 6,1 Totaal aantal additionele overnachtingen 1213 Gemiddelde overnachtingprijs 20,23 Totale uitgaven aan overnachtingen De totale economische impact van bezoekers, overnachtingen plus dagbestedingen, komt daarmee uit op ,-.

20 Economische impact deelnemers Aan de verschillende onderdelen van de NJO Muziekzomer deden een kleine 200 deelnemers uit binnen- en buitenland mee. Daarnaast waren er nog enkele tientallen begeleiders, zoals dirigenten, coaches, een artistiek leider, et cetera. De studenten kregen geen inkomen, maar de organisatie zorgde voor transport, onderkomen en eten en drinken. Deze uitgaven zitten in de organisatorische economische impact. Daarnaast deden de (additionele) studenten en begeleiding wel bestedingen uit eigen zak. Over deze bestedingen zijn er geen gegevens beschikbaar. Onder de respondenten van de enquêtes zitten weliswaar enkele deelnemers, maar dit aantal (2) is veel te klein om betrouwbare uitspraken te doen of zelf maar een indicatie te krijgen van de bestedingen. Daarom zijn in samenspraak met de organisatie van de NJO Muziekzomer tot een inschatting gekomen aan de hand van enkele geschatte kengetallen. (horeca). De totale economische impact vanuit deelnemers schatten we daarom in op ,-. Economische impact deelnemers Totaal Aantal additionele deelnemers en begeleiding 200 Gemiddeld aantal dagen in Gelderland 14 Gemiddelde (eigen) bestedingen per dag 15,00 Totaal dagbestedingen deelnemers Een klein deel van de deelnemers en begeleiding kwam uit de provincie Gelderland. De overige, circa 200, personen kunnen daarom als additioneel worden beschouwd. Deze deelnemers waren gemiddeld ongeveer twee weken in de provincie voor voorbereiding en uitvoeringen van uitvoeringen in het kader de NJO Muziekzomer. Gemiddeld besteedden zijn naar schatting 15 euro per persoon per dag, aan voornamelijk persoonlijke verzorging en uitgaan

21 Economische impact vanuit de organisatie Voor de economische impactberekening van de NJO Muziekzomer is het van belang in kaart te brengen welke uitgaven de organisatie deed in Gelderland en welke inkomsten het uit diezelfde provincie het genereerde. Het saldo daarvan is de netto economische impact vanuit de organisatie. In de bovenste van tabellen hiernaast zijn de uitgaven voor de organisatie van de NJO Muziekzomer te zien. Het betreffen gegevens van NJO zelf, op basis van realisatiecijfers. De totale begroting van het evenement was een ruim één miljoen euro. Daarvan besteedde de organisatie ,- binnen Gelderland. Dit is bijna 60% van de totale aan het evenement gerelateerde uitgaven. De tweede tabel hiernaast laat de inkomsten van de organisatie zien. Ongeveer de helft van de inkomsten was afkomstig uit de provincie Gelderland. Dat betekent dat de andere helft van buiten de provincie kwam, waarvan het grootste deel (ruim vier ton) via fondsen en subsidies. Er werd dus ,- via de organisator van het evenement naar Gelderland worden getrokken. Daar staat tegenover dat de organisatie ,- buiten de provincie uitgaf. Dit weglek-effect is dus kleiner dan het extra middelen die Geldeland binnenstromen, waarmee er een positief netto economische impact vanuit de organisatie is gerealiseerd van ,-. Uitgavenspost Gelderland Buiten Gelderland Totaal Salariskosten Huisvesting en organisatie Productie (incl. audities en instrumenten) Publiciteit Kosten studenten en artistiek personeel (deelnemers) Overig Totaal Inkomstenpost Gelderland Buiten Gelderland Totaal Recette en uitkoopsommen Sponsoring Fondsen en subsidies Overig Totaal Economische impact organisatie Gelderland Inkomende geldstromen van buiten Gelderland Uitgaande geldstromen buiten Provincie Gelderland Netto Economische impact organisatie

22 Samenvatting Tabel 12 geeft de hiervoor gepresenteerde resultaten kort en bondig weer. De totale economische impact van de NJO Muziekzomer voor de provincie Gelderland is positief en aanzienlijk, namelijk ,-. De belangrijkste positieve bijdrage aan de economische impact komt van de bezoekers. Zij zijn goed voor ,- euro aan additionele bestedingen in Gelderland. Dat is bijna 60% van de totale economische impuls door dit evenement voor de provincie. De bestedingen vanuit de deelnemers zijn ook aanzienlijk, zeker aangezien zij in aantal maar een fractie van het bezoekersomvang zijn. Tot slot vormen de organisatorische bestedingen ook een positieve impuls voor de provincie ter waarde van bijna een ton. Dat is 30% van de totale economische impact van de NJO Muziekzomer voor Gelderland. Categorie 2013 Bezoekers Dagbestedingen Overnachting bestedingen Deelnemersbestedingen Organisatie bestedingen Media bestedingen PM Economische impact

23 Bijlage 1: Bronnen Geraadpleegde literatuur Provincie Gelderland, BMC, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (2013). Maak van je evenement een A-merk. Maak-van-je-evenement-een-A-merk!.html Provincie Gelderland (2011). Gelders Evenementenbeleid Evenementenbeleid html Geraadpleegde websites Foto voorpagina Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (2010). Richtlijnenhandboek Bezoekersaantallen. Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (2010). Richtlijnenhandboek Bezoekersprofiel. Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (2010). Richtlijnenhandboek Economische impact.

24 Bijlage 2: Enqueteurs en locaties Enqueteurs: Maud Pasman Pien Berens Tom Froon Youri Rouschop Met medewerking van: Corianne Albers (HAN) Eltje de Klerk (BMC) Miranda van Drie (NJO) Locaties/programma-onderdelen: Vrijdag 2 augustus, uur: Nijmegen (Lux) Zaterdag 3 augustus, uur: Nunspeet (Veluvine) Zondag 4 augustus, uur: Beekbergen (Beekbergse Tuinen) Woensdag 7 augustus, 18-22: Arnhem (Openlucht museum) Donderdag 8 augustus, 18-22: Apeldoorn (Apenheul) Donderdag 15 augustus, uur: Apeldoorn (Theater Orpheus) Vrijdag 16 augustus, uur: Arnhem (Posttheater) Zondag 18 augustus, uur: Nijmegen (Lux)

25 Bijlage 3: economische impact alternatieven Economische impact tijdens evenement (excl. overnachtingen) f2f online totaal Aantal additionele bezoeken (dagen) Gemiddelde dagbesteding add. bezoekers (excl. entree) 82,98 37,11 57,90 Totale add. bestedingen bezoekers Economische impact door langer verblijf (excl. overnachtingen) f2f online totaal Aantal additionele bezoekers % add. bezoekers dat langer in Gelderland blijf 41% 33% 38% Gem. aantal dagen langer 4,33 1,89 3,29 Gemiddelde dagbesteding add. bezoekers (excl. entree) 82,98 37,11 57,90 Add. bestedingen bezoekers door langer verblijf Economische impact overnachtingen f2f online totaal Additionele bezoekers Percentage additionele overnachters 31% 41% 36% Aantal additionele overnachters Gemiddelde overnachtingduur 8,8 3,7 6,0 Totaal aantal add. overnachtingen Gemiddelde overnachtingprijs 25,19 5,24 18,37 Totale uitgaven aan overnachtingen

26 Categorie f2f online totaal Bezoekers Deelnemersbestedingen Organisatie bestedingen Media bestedingen PM PM PM Economische impact Economische impact alternatieven Dit onderzoek leunt op de dataverzameling via twee methoden: de face-to-face enquête en de online vragenlijst. Omdat de uitkomsten op sommige punten nogal verschillen (met name de gemiddelde dagbestedingen) zijn in deze bijlage de economische impact berekeningen gedaan voor de uitkomsten van de twee methoden afzonderlijk. Over de waarde In de laatste kolom staan de uitkomsten van de gezamenlijke enquêtes (ongewogen), zoals die in hoofdstuk 4 zijn gepresenteerd. Voor een nadere uitleg van de verschillen in dataverzameling en de consequenties daarvan zie hoofdstuk 2.

27 Bijlage 4: Vragenlijst bezoekersenquête 1. Uit welk land komt u? 2. Wat zijn de vier cijfers van uw postcode? 3. Wat is uw geboortejaar? 4. Wat is uw hoogst voltooide opleiding? 5. In welke hoedanigheid bezoekt u het evenement? (bezoeker/deelnemer/anders) 6. Hoeveel dagen bezoekt u het evenement? 7. Uit hoeveel personen (inclusief uzelf) bestaat uw gezelschap? 8. Als het evenement niet in Gelderland was, was ik vandaag toch in Gelderland geweest? 9. Bent u door het evenement langer in Gelderland gebleven? 10. Hoeveel dagen bent u langer in Gelderland gebleven door het evenement? 11.Overnacht(te) u de afgelopen of komende nacht(en) ergens anders dan op uw vaste woonadres? 12. Waar overnacht(te) u? 13. Hoeveel nachten overnacht(te) u? 14. Welk type accommodatie overnacht(te) u? 15. Wat is de prijs van 1 overnachting? 16. Op hoeveel personen heeft deze overnachtingprijs betrekking? 17.Wat is vandaag op uw van toepassing? (zelf uitgaven?) 18. Op hoeveel personen hebben uw uitgaven vandaag betrekking? Uitgaven (hoeveel besteedde u aan:) 19. Toegang tot evenement 20. Eten en drinken op het evenement 21. Overige uitgaven op het evenement 22. Eten en drinken elders in Gelderland 23. Winkelen in Gelderland 24.Vervoer in Gelderland 25. Overige uitgaven in Gelderland Tevredenheid (In welke mate bent u tevreden over:) 26.De locatie 27. Sfeer en amusementswaarde 28. Organisatie van het evenement 29. Prijs-kwaliteit-verhouding 30. Hoe bent u over dit evenement te weten gekomen? 31. Heeft u het evenement in een vorige jaargang bezocht? 32. Bent u voornemens het evenement in een volgende jaargang opnieuw te bezoeken? 33. Als u dit evenement als totaal beoordeelt, welk rapportcijfer zou u dat dan geven? 34. Heeft u nog op- of aanmerkingen? 35. Geslacht