Bekendheid en bereik minimaregelingen

Transcriptie

1 Bekendheid en bereik minimaregelingen

2 In opdracht van: Gemeente Amsterdam; Werk, Participatie en Inkomen Projectnummer: Anne Huijzer Laure Michon Myrthe Rijswijk Willem Bosveld Bezoekadres: Oudezijds Voorburgwal Postbus, AR Amsterdam Telefoon Amsterdam, mei

3 Inhoud Inleiding Minima over regelingen. Methode: de moeizame zoektocht naar respondenten. Veel bijstandsgerechtigden en personen van buitenlandse herkomst. Regelingen weinig bekend onder minima. Veel minima kennen regels voor bepaalde regelingen niet. Onbekendheid en onduidelijke regels redenen voor niet-gebruik. Internet belangrijkste informatiebron. Genuanceerd positief oordeel over website. Minima het liefst geïnformeerd via persoonlijke brief Intermediairs over regelingen. Methode en respons: een diverse groep intermediairs. Veel regelingen slecht bekend bij intermediairs. Correlatie tussen kennis over en aandacht voor regelingen. Online informatiekanalen meest gebruikt en meest gewenst. Informatievoorziening door gemeente goed, maar kan beter. Intermediairs: kennis en vaardigheden van minima problematisch Profiel minima zonder regelingen. Bronnen: nieuwe bestandsanalyses. Een derde heeft geen regelingen aangevraagd. Minima zonder regelingen relatief jonger. Geen grote verschillen in gebruik andere regelingen. Minima zonder regelingen gebruiken toeslagen relatief minder. Een derde minima zonder regelingen heeft te veel vermogen Samenvatting en aanbevelingen Bijlage Vragenlijst minima Bijlage Open antwoorden enquête minima Bijlage Vragenlijst intermediairs Bijlage Open antwoorden enquête intermediairs Bijlage Afkortingen regelingen zorg, welzijn, jeugd, onderwijs, arbeidsparticipatie

4 Inleiding De gemeente Amsterdam heeft diverse minimaregelingen voor huishoudens en personen met een laag inkomen. Het doel van deze voorzieningen is om minima te ondersteunen, hun situatie te verlichten en hun maatschappelijke participatie te stimuleren. De regelingen bestaan uit geld, korting, of uit hulp in natura. In de Armoedemonitor worden elk jaar berekeningen en schattingen gemaakt van het bereik van regelingen, oftewel het aandeel van de doelgroep dat een voorziening daadwerkelijk heeft ontvangen. Deze berekeningen laten zien dat niet alle minima die recht hebben op regelingen deze ook aanvragen. Daarnaast blijft het budget van sommige regelingen onderbesteed, wat inhoudt dat het ontvangen van voorzieningen niet altijd leidt tot daadwerkelijk gebruik ervan. Deze constateringen waren de aanleiding voor een nieuw onderzoek, om na te gaan hoe de bekendheid, het bereik en het gebruik van minimaregelingen kunnen worden geoptimaliseerd. Dat betekent dat de gemeente Amsterdam met de uitkomsten van het onderzoek aanknopingspunten moet hebben om de bekendheid van minimaregelingen onder de doelgroep en onder intermediairs te vergroten en het bereik van regelingen onder rechthebbenden te doen stijgen. De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: hoe kunnen de bekendheid en het bereik van minimaregelingen worden geoptimaliseerd? Deze vraag kan niet eenvoudig worden beantwoord. Om aandacht te besteden aan de verschillende mechanismen die hierbij een rol spelen is de hoofdvraag uitgewerkt in vier deelvragen:. In hoeverre is de doelgroep bekend met minimaregelingen?. In hoeverre zijn intermediairs bekend met minimaregelingen?. Wat zijn de kenmerken van minima(huishoudens) die recht hebben op regelingen maar deze niet aanvragen?. Waarom vragen rechthebbenden minimaregelingen niet aan? Het antwoord op deze vragen is gebaseerd op enquêtes onder minima (met en zonder regelingen) en onder intermediairs. Daarnaast zijn nieuwe bestandsanalyses uitgevoerd op gegevens van het CBS (Regionaal Inkomensonderzoek en Stapelingsmonitor) in relatie tot bestanden van gebruikers van de gemeentelijke minimaregelingen. Ook zijn een aantal minima en intermediairs geïnterviewd, om de uitkomsten verder te verduidelijken. De eerste drie vragen vormen de basis voor drie aparte hoofdstukken: het eerste over de enquête onder en interviews met minima, het tweede over de enquête onder en interviews met intermediairs en het derde over de nieuwe bestandsanalyses. De vierde onderzoeksvraag komt in de twee eerste hoofdstukken ook aan bod. In het slothoofdstuk komen de uitkomsten uit de verschillende hoofdstukken samen. Daarmee worden aanbevelingen geformuleerd over de vraag hoe de bekendheid en het bereik van minimaregelingen kunnen worden geoptimaliseerd.

5 Minima over regelingen Dit hoofdstuk gaat over de bekendheid van regelingen onder Amsterdammers met een laag inkomen. Ook komen de ervaringen van deze Amsterdammers met minimaregelingen aan de orde, net als het oordeel over de informatievoorziening door de gemeente en hun het gebruik van regelingen. Op basis van de enquêtes onder minima en de kwalitatieve gesprekken ontstaat het beeld van waar en hoe verbeteringen mogelijk zijn om de kennis en het gebruik van regelingen te verbeteren.. Methode: de moeizame zoektocht naar respondenten Dit hoofdstuk is gebaseerd op twee bronnen: enerzijds de enquêtes en anderzijds de kwalitatieve gesprekken. Voor het onderzoek zijn Amsterdammers met een laag inkomen telefonisch, online en face-to-face benaderd. Het idee was om de bekendheid van regelingen te meten onder zowel minima die al in contact zijn met de gemeente als onder Amsterdammers met een laag inkomen die meer afstand hebben tot de gemeente. Dat laatste bleek in de praktijk nauwelijks mogelijk. Tussen november en januari heeft OIS ruim verschillende organisaties, netwerken, Facebook-groepen en contactpersonen benaderd met de vraag of het via hen mogelijk was om in contact te komen met Amsterdammers met een laag inkomen. In de zoektocht naar respondenten die nog geen hulp ontvangen van de gemeente lag de nadruk op instanties of personen die zich richten op migranten en/of laag geletterden (vanwege de assumptie dat taalproblemen een belangrijke rol spelen) of op werkende minima, in het bijzonder zzp ers (omdat uit de Amsterdamse Armoedemonitor blijkt dat het bereik van regelingen onder die groep het laagst is). De reacties waren veelal afhoudend, ofwel omdat men geen inzicht had in de inkomenspositie van de leden/klanten/doelgroep, ofwel omdat de groep die eventueel recht heeft op voorzieningen van de gemeente een klein onderdeel vormt van de totale groep. Één organisatie (een ontmoetingsplek voor migranten) en één netwerk voor zzp ers zijn uiteindelijk als ingang gebruikt om in contact te komen met Amsterdammers met een laag inkomen. Het aantal respondenten dat via die ingangen bereikt kon worden bleef echter beperkt. In totaal hebben Amsterdammers de vragenlijst ingevuld, waarvan tot de doelgroep van minimaregelingen behoren. Het grootste deel van de minima is bereikt op basis van bestanden van voorzieningenontvangers. Daarnaast is een kwart benaderd aan de hand van aanschrijfbestanden van de gemeente (die bevatten gegevens van mensen die recht hebben op een voorziening, maar deze niet hebben aangevraagd), % is face-to-face benaderd bij een organisatie en % is online benaderd via een netwerk voor zzp ers. Tabel. geeft een overzicht van de respons per groep en de samenstelling van de uiteindelijke groep respondenten.

6 - Gemeente Amsterdam Tabel 1.1 Responsoverzicht enquête minima steekproef enquêtes respons abs. abs. abs. (%) regelingenontvangers, telefonisch. (%) rechthebbende niet-aanvragers, telefonisch (%) op locatie, face-to-face nvt via organisatie, online nvt totaal nvt De moeite waarmee respondenten buiten de gemeentelijke kanalen gezocht moesten worden is op zichzelf een belangrijke uitkomst. Het geeft aan hoe groot de afstand is tussen de gemeente en een deel van de doelgroep van minimaregelingen, en hoe moeilijk deze is te overbruggen. Tot slot zijn eind februari en begin maart negen diepte-interviews met Amsterdammers met een laag inkomen gehouden, en hebben vier personen op verzoek van de onderzoekers achter een computer op internet naar informatie gezocht. Deze respondenten waren tijdens de enquête geworven. Het ging om personen die geen voorzieningen aanvragen of niet alle voorzieningen waar ze recht op hebben. De uitkomsten van dit kwalitatief onderzoek komt in aanvulling van de enquête-uitkomsten aan de orde.. Veel bijstandsgerechtigden en personen van buitenlandse herkomst Van de respondenten van de enquête is bijna driekwart alleenstaand, waarvan een groot deel met kinderen: % van de respondenten is alleenstaande ouder. De respondenten zijn tussen de en jaar oud, de gemiddelde leeftijd is jaar. Een tiende van de respondenten is ouder dan jaar en % jonger dan jaar. Verder is % van Nederlandse herkomst, en % van niet-westerse herkomst. Het gaat vooral om personen die zelf in het buitenland zijn geboren en naar Nederland zijn gemigreerd. Verder valt op dat bijna de helft van de respondenten een laag opleidingsniveau heeft: zij hebben alleen een basisopleiding gedaan, en soms niet afgemaakt. Figuur 1.2 Achtergrondkenmerken respondenten (procenten) bron van inkomen samenstelling huishouden anders 3% alleenstaande 25% pensioen 12% overig 8% werk 14% WW 7% een ouder met kind(eren) 45% paar zonder kinderen 6% paar met kind(eren) 21% bijstand 59% Ruim de helft heeft bijstand als voornaamste bron van het huidhoudinkomen. Hierin zien we de werving van de respondentengroep terug. De inkomenspositie van de groep respondenten is

7 stabiel. Daarin is geen verschil tussen bijstandsgerechtigden, werkende minima en mensen met een ander inkomen. Gevraagd naar veranderingen in het inkomen de afgelopen zes maanden zegt ruim de helft van de respondenten dat het inkomen gelijk is gebleven en % zegt dat het inkomen is gedaald. In de afgelopen jaar is het inkomen van een derde van de respondenten gedaald en het inkomen van % van de respondenten is gelijk gebleven. Van de ondervraagde minima kan % niet of nauwelijks Nederlands spreken en % de taal niet of nauwelijks lezen. Een vijfde kan niet of nauwelijks Nederlands schrijven. Niet verbazingwekkend zijn het bijna uitsluitend de respondenten van buitenlandse herkomst (ongeacht herkomstland) die moeite hebben met de Nederlandse taal. Ook in de kwalitatieve interviews kwam taal vaak naar voren als een barrière, zelfs voor mensen die het Nederlands in principe machtig zijn. Een van de geïnterviewde respondenten komt uit Somalië en woont nu jaar in Nederland. Tijdens het interview blijkt dat zij goed Nederlands spreekt en toch geeft zij aan dat formulieren of informatie soms moeilijk te begrijpen zijn voor haar.. Regelingen weinig bekend onder minima De gemeente Amsterdam heeft een aantal regelingen voor mensen met een laag inkomen. Aan de respondenten is gevraagd of ze één van deze voorzieningen kunnen noemen. De helft % van de ondervraagde minima kan geen enkele van deze voorzieningen noemen. De meest genoemde regelingen zijn de Langdurigheidstoeslag en de Scholierenvergoeding, allebei genoemd door % van de respondenten. Verder valt op dat respondenten ook regelmatig landelijke regelingen noemen (huurtoeslag, zorgtoeslag). Figuur 1.3 Kunt u één van de regelingen voor mensen met een laag inkomen noemen? (procenten) Langdurigheidstoeslag Scholierenvergoeding Stadspas Kindpakket Gratis OV voor oudere minima Kwijtschelding gemeentelijke belasting PC-voorziening Ziektekostenverzekering voor minima Atcg Huurtoeslag Zorgtoeslag Jeugdsportfonds Individuele bijzondere bijstand Plusvoorziening Kindgebondenbudget Anders Nee, ik kan geen regelingen noemen %

8 Aan de respondenten die een regeling konden noemen is gevraagd waar zij deze voorziening van kennen. De meeste van deze respondenten geven aan de voorzieningen uit eigen ervaring te kennen. Vervolgens zijn minimaregelingen voorgelegd aan respondenten, met de vraag of zij deze kennen en eventueel ontvangen. Dan zijn het vooral de Stadspas en kwijtschelding van gemeentelijke belasting die mensen kennen omdat zij deze ontvangen: % kent de Stadspas en % ontvangt het; % kent de kwijtschelding en % ontvangt het. Toch zijn er ook veel regelingen die nauwelijks bekend zijn: zeven van de regelingen zijn voor (bijna) de helft van de respondenten onbekend. Het minst bekend is de Individuele bijzondere bijstand: % kent het en % ontvangt het. Een lage bekendheid is in enkele gevallen begrijpelijk, bijvoorbeeld omdat de regelingen zich richten op specifieke doelgroepen. De Plusvoorziening is er voor oudere langdurige minima, en is per januari afgeschaft: een lage bekendheid is dan ook minder problematisch dan voor de Individuele bijzondere bijstand, die er is voor alle Amsterdammers in geval van nood. Het Kindpakket is wellicht vanwege de recente invoering nog slecht bekend. Figuur 1.4 Wij leggen u de regelingen voor van de gemeente Amsterdam. Kunt u aangeven of u deze regelingen kent? (procenten) Individuele bijzondere bijstand Plusvoorziening Kindpakket Jeugdsportfonds Gratis Openbaar vervoer voor oudere minima Ziektekostenverzekering voor minima Aanvullende tegemoetkoming chronisch zieken PC-voorziening Scholierenvergoeding Langdurigheidstoeslag Kwijtschelding gemeentelijke belasting Stadspas Nee Ja, ik ken het Ja, krijg ik of heb ik gekregen Weet niet % Van alle respondenten kent % geen enkele regeling. Onder alleenstaanden, mensen met werk of een WW-uitkering, personen tot jaar zijn er relatief meer mensen die geen enkele voorziening kennen. Onder deze groepen is de bekendheid met andere woorden duidelijk lager dan gemiddeld. Tijdens de interviews is aan de orde gekomen hoe het proces is verlopen om regelingen te ontvangen. De situaties zijn heel divers. Sommige mensen zijn zelf achter regelingen aan gegaan en zijn door de gemeente op andere voorzieningen gewezen. Vrienden, familie, maatschappelijk

9 werk en andere intermediairs hebben ook een rol gespeeld. En soms is het door toeval: een folder ergens, een krantenartikel, waardoor mensen een voorziening ontdekken. Zo ging het voor een oudere Amsterdammers met een laag inkomen die is geïnterviewd: Het gratis OV heb ik zelf aangevraagd via de gemeente. Ik las erover in een folder. Ik heb een telefoonnummer gebeld. Na een paar weken kreeg ik een bevestiging, thuis in de brievenbus. Ik moest ook formulieren invullen, die waren duidelijk en gemakkelijk om in te vullen. Ik gebruik het gratis OV nu heel vaak. Toch maakt deze respondent ook niet gebruik van het gehele aanbod. Hij was niet bekend met de ziektekostenverzekering voor minima. Dat vindt hij jammer: Als ik het niet weet, dan kan ik niet reageren zegt hij daarop treffend. In deel 1.5 volgt meer over de redenen voor niet-gebruik van regelingen.. Veel minima kennen regels voor bepaalde regelingen niet De respondenten is gevraagd wat volgens hen de regels zijn om de Stadspas en de Scholierenvergoeding te krijgen. Om in aanmerking te komen voor een Stadspas moet men een laag inkomen hebben en/of jaar en ouder zijn. Twee derde van de ondervraagde minima weet dat een laag inkomen een voorwaarde is voor het verkrijgen van de Stadspas. Ruim een derde geeft aan niet te weten wat de regels zijn om een Stadspas te krijgen. Het zijn vooral respondenten van niet-westerse herkomst die niet weten wat de voorwaarden zijn. Figuur 1.5 Antwoorden op vraag wat de regels zijn om de Stadspas te krijgen (procenten, meerdere mogelijk) Laag inkomen Alleenstaande ouder zijn 65 jaar en ouder Drie jaar of langer een laag inkomen Weet ik niet % Om in aanmerking te komen voor een Scholierenvergoeding moet het huishouden een laag inkomen hebben en schoolgaande kinderen. Bijna de helft van de ondervraagde minima weet inderdaad dat een huishouden een laag inkomen moet hebben voor het verkrijgen van een Scholierenvergoeding en een derde weet dat het huishouden schoolgaande kinderen moet hebben. Maar een derde van de respondenten weet niet wat de voorwaarden zijn. Het gaat hierbij relatief vaak om mensen met een laag opleidingsniveau die thuis geen kinderen hebben. Aangezien zij niet behoren tot de doelgroep verbaast het niet dat zij de regels voor het ontvangen van deze voorziening niet kennen.

10 Figuur 1.6 Antwoorden op de vraag wat de regels zijn om de Scholierenvergoeding te krijgen (procenten, meerdere mogelijk) Laag inkomen Schoolgaande kinderen hebben Kinderen hebben die naar de middelbare school gaan Zelf naar school gaan Drie jaar of langer een laag inkomen Weet ik niet % Onbekendheid en onduidelijke regels redenen voor niet-gebruik In lijn met het vorige blijkt dat de onbekendheid met regelingen en met de voorwaarden voor het ontvangen van regelingen belangrijke redenen zijn voor mensen om voorzieningen waar zij wel recht op hebben niet aan te vragen. In totaal gaven respondenten aan helemaal geen voorzieningen te krijgen, en geen enkele voorziening te kennen. Gevraagd naar redenen hiervoor zeggen zij dat zij niet weten hoe zij regelingen moeten aanvragen, ze niet weten waar ze recht op hebben en de regelingen niet kennen Daarnaast is er een groep van respondenten die minstens één voorziening ontvangt, maar niet de Stadspas, de ziektekostenverzekering voor minima of de kwijtschelding voor gemeentelijke belastingen. Zij gebruiken met andere woorden niet het gehele aanbod van regelingen, waar zij wel recht op hebben. Het gaat relatief vaak om alleenstaande personen, om personen van Nederlandse herkomst. Wat betreft leeftijd en opleidingsniveau zijn de verschillen niet significant. Aan deze respondenten is gevraagd waarom zij niet alle regelingen hebben aangevraagd waar zij mogelijk recht op hebben. Dertig procent van deze personen zegt niet te weten of de regelingen voor hen bedoeld zijn en % weet niet hoe deze regelingen aangevraagd moeten worden (figuur. ). Er zijn ook veel uiteenlopende andere redenen. Voorbeelden hiervan zijn Ik heb alles al aangevraagd of Ik moet altijd iemand zoeken die het Nederlands goed beheerst. 1 1 Alle open antwoorden zijn te vinden in bijlage.

11 Figuur 1.7 Redenen om regelingen niet aan te vragen waar men mogelijk wel voor in aanmerking komt (procenten, meerdere mogelijk) Ik weet niet of de regelingen voor mij zijn bedoeld Ik weet niet hoe ik de regelingen moet aanvragen Ik ben er niet van op de hoogte Ik heb het aangevraagd, maar niet gekregen Te veel gedoe Ik wil geen hulp van de gemeente Ik heb geen behoefte aan hulp Privé omstandigheden Weet niet Anders % Tijdens de interviews is veel doorgevraagd over dit punt. Wat maakt dat mensen regelingen niet aanvragen? Eerder kwam een respondent aan het woord die helder formuleerde dat kennis over regelingen de basis is. Toch komen ook andere redenen aan de orde tijdens de gesprekken. Zo geeft een respondent aan dat zij bewust de ziektekostenverzekering voor minima niet heeft aangevraagd. Zij was van plan het aan te vragen maar besloot het toch niet te doen. Daar waren twee redenen voor: financieel scheelde het niet veel, en daarnaast wil ze niet alles via minimaregelingen ontvangen. De ervaringen bij het aanvragen van de scholierenvergoeding zullen daaraan hebben bijgedragen. Deze respondente kreeg een brief van de gemeente dat zij mogelijk recht had op deze voorziening. Zij heeft het via de site aangevraagd aan hand van de brief. Zij vond het traject zoals zij zegt niet ingewikkeld maar wel irritant: Je moet bonnetjes bewaren, en wordt nerveus ervan, want wat als je een bonnetje kwijt bent?. [het is een] constant controlerend, drukkend gevoel. Alsof je in een hoekje wordt gedrukt, de gemeente gebruikt een wijzende vinger van, pas op! Want anders. Ik krijg het gevoel, ik krijg de regeling niet van harte.. Internet belangrijkste informatiebron De respondenten is gevraagd waar of bij wie ze informatie opzoeken als zij willen weten wat de regels zijn om hulp van de gemeente te krijgen bij een laag inkomen. Een derde van de ondervraagde minima zou deze informatie via internet opzoeken en een vijfde zou deze informatie opzoeken via de website van de gemeente. Oftewel: online zoeken is duidelijk het meest gebruikelijk. Daarnaast zegt % dat zij zouden bellen naar de gemeente of naar een balie zouden gaan. Respondenten die een ander antwoord geven noemen bijvoorbeeld dat zij die informatie via brieven en folders van de gemeente verkrijgen. Over het algemeen valt op dat een veelheid aan informatiekanalen wordt gebruikt.

12 Figuur 1.8 Gebruikte informatiekanalen als men wil weten wat de regels zijn om hulp van de gemeente te krijgen bij een laag inkomen (procenten, meerdere mogelijk) Op internet zoeken Website van de gemeente Bellen of naar de balie van de gemeente Bellen naar DWI Via maatschappelijk werk Familie en vrienden Website DWI Buurthuis Werkplein MUG Anders Weet niet % Van de minima die niet of nauwelijks Nederlands kunnen lezen, schrijven of spreken geeft het grootste deel ook aan informatie over de regelingen op internet te zoeken, te bellen naar DWI 2 of familie of vrienden te vragen. Deze groep valt vooral op omdat zij relatief veel via intermediairs informatie zoeken over de regelingen. Dat bleek ook uit de interviews. Een respondente beaamde dat de informatie over regelingen makkelijk te vinden is en dat ze op internet keek. Maar later in het gesprek vertelde ze dat zij zelf de weg niet weet op internet en dat haar zoon het voor haard doet, of dat ze belt om vragen te stellen.. Genuanceerd positief oordeel over website De helft van de respondenten heeft de website van DWI wel eens bezocht. Van de minima die de website wel eens bezocht hebben, is een derde tevreden over deze website, een kwart oordeelt neutraal en een vijfde is ontevreden. Vier respondenten hebben op verzoek van de onderzoekers achter een laptop gezocht naar informatie op internet over hulp bij een laag inkomen van de gemeente. Het profiel van deze respondenten was divers wat betreft beheersing van de Nederlandse taal en ervaring met computers en internet. Aangezien de respondenten niet thuis waren en in aanwezigheid van een onderzoeker zoekopdrachten moesten uitvoeren moet er rekening mee worden gehouden dat zij extra hun best hebben gedaan. Zij hebben waarschijnlijk langer en aandachtiger gezocht naar informatie dan als zij alleen zouden zoeken. 2 De Dienst Werk en Inkomen (DWI) bestaat sinds kort niet meer als zodanig. Toen het onderzoek is gestart nog wel, en veel Amsterdammers en intermediairs kennen DWI wel. Daarom is in de enquêtes deze term wel gebruikt.

13 De pagina over de gemeentelijke minimaregelingen was snel te vinden; één respondent wist er niet op te komen, de andere respondenten wel. Zij gebruikten diverse zoektermen in een zoekmachine om op de pagina terecht te komen: gemeente Amsterdam (gevolgd door het screenen van het onderwerp veelgevraagd op de gemeentesite), Amsterdam voorzieningen, minima voorzieningen Amsterdam. De site vinden de respondenten overzichtelijk en de informatie er op duidelijk. Respondenten hebben geen moeite met het taalniveau. 3 Toch zijn er ook een paar belangrijke uitkomsten uit de zoekacties van respondenten. Ten eerste vonden respondenten de informatie die zij zochten niet snel. Een voorbeeld: een respondent zag op de site dat hij voordelig geld kon lenen. Hij wilde weten hoeveel. Het duurde even voordat de enquêteur en de respondent dit samen hadden gevonden. De respondent was waarschijnlijk afgehaakt als hij alleen en/of thuis was geweest. Ten tweede: de voorwaarden voor het ontvangen van regelingen zijn niet helder, zeker omdat de voorwaarden verschillende per voorziening. Zo heeft een respondente een huishoudinkomen net boven de minimagrens zoals zij zegt, maar ontvangt zij wel een aantal andere regelingen. Zij ziet op de site niet meteen wat zij wel en niet kan aanvragen. Respondenten weten dat regels omtrent toeslagen, regelingen en voorzieningen vaak veranderen. Het is voor hen niet duidelijk of de informatie op de website geactualiseerd is. Om deze en bovengenoemde redenen geven drie respondenten aan dat zij altijd zouden bellen als zij informatie nodig hebben, en niet primair de website zouden gebruiken. Met andere woorden: waar mensen moeite mee hebben is niet de informatie en hoe die wordt aangeboden, maar het complexe proces van wie welke voorziening mag aanvragen en hoe.. Minima het liefst geïnformeerd via persoonlijke brief Twee derde van de ondervraagde minima ontvangt het liefst een persoonlijke brief met informatie over de hulp van de gemeente bij een laag inkomen. Andere kanalen zijn nauwelijks in trek. Respondenten die een ander antwoord geven, noemen bijvoorbeeld dat zij graag informatie via krijgen. Een persoonlijke brief is wat alle Amsterdammers het liefst ontvangen als zij informatie van de gemeente moeten krijgen. De voorkeur voor een brief is onder de minima is deze enquête wel sterker dan in het algemeen (de helft van de Amsterdammers geeft een voorkeur aan voor een brief in ). 4 3 Ter vergelijking is de site van de Kinderombudsman voorgelegd aan de respondenten. In hun beleving was er geen verschil in taal. 4 Zie de Amsterdamse Burgermonitor,

14 Figuur 1.9 Op welke manier wordt u het liefst geïnformeerd over hulp van de gemeente bij een laag inkomen? (procenten) persoonlijke brief telefonisch digitale nieuwsbrief Informatiefolders website van de gemeente en van DWI huis-aan-huis kranten AT5 sociale media anders weet ik niet % Hebben personen die geen voorzieningen ontvangen, of niet alle voorzieningen krijgen waar ze mogelijk recht op hebben andere voorkeuren? Er zijn kleine verschillen, maar die zijn gelet op het aantal respondenten niet significant en lastig te duiden. Belangrijker is dat die respondenten nog minder een duidelijke keuze maken voor specifieke informatiekanalen. Dat maakt het lastig om hen specifiek te bereiken. In de kwalitatieve interviews is aan respondenten uitgelegd dat een persoonlijke brief weliswaar het meest wordt gevraagd, maar in praktijk vaak weinig wordt gelezen en bovendien praktisch gezien een ingewikkeld en kostbaar medium is. Wat is dan een goed alternatief? Respondenten hebben toch nog een sterkte voorkeur voor een brief. Zo denkt een respondente aan informatieavonden, vooral voor oudere minima en voor mensen die slecht Nederlands spreken. Toch zouden zij volgens haar eerst een brief moeten krijgen of er zouden aankondigingen moeten zijn op televisie.

15 Intermediairs over regelingen Op basis van een online enquête en diepte-interviews met intermediairs worden in dit hoofdstuk antwoorden gezocht op twee vragen: in hoeverre zijn intermediairs bekend met minimaregelingen? En: waarom vragen rechthebbenden minimaregelingen niet aan?. Methode en respons: een diverse groep intermediairs Tussen november en december zijn intermediairs via benaderd om mee te doen aan een online enquête. De adressen waren afkomstig van de rve Participatie: het ging in eerste instantie om de ontvangers van de nieuwsbrief voor intermediairs. Deze eerste maillijst is aangevuld met adressen afkomstig uit de Sociale Kaart van Amsterdam 5 in de categorieën buurtcentra, dienstencentra voor ouderen, sociaal raadslieden, sociale advocatuur, sport en spel. Ook deze gegevens zijn verstrekt door de rve Participatie. In totaal heeft dit een maillijst opgeleverd van contactpersonen aan wie een uitnodiging is gestuurd voor de online enquête. Van deze intermediairs hebben er de vragenlijst volledig ingevuld. Als we rekening houden met de ongeadresseerde berichten is dit een responspercentage van %. Tabel 2.1 Responsoverzicht online enquête intermediairs aanschrijfadressen 374 fout adres, retour gekregen 60 ingevulde enquêtes 66 respons (op netto aanschrijfbestand) 21% De intermediairs die mee hebben gedaan aan de enquête zijn werkzaam in diverse sectoren. De helft werkt in de sector sociale en juridische hulpverlening. In die categorie voeren intermediairs echter een grote variatie aan activiteiten uit: hulp bij schulden of taalproblemen, juridische hulpverlening buurtcontacten, dagbesteding, enzovoorts. De omschrijving die respondenten zelf maken van hun werk is te vinden in bijlage. 5

16 Figuur 2.2 Sector waarin intermediairs werkzaam zijn (procenten) Migranten 6% Dak- en thuislozen 8% Geen antwoord 3% Gezondheid/ Beperking 9% Jeugd 11% Sociale en juridische hulpverlening 51% Psychische problemen 12% In aanvulling op de enquête zijn negen kwalitatieve interviews gedaan met intermediairs eind februari en begin maart. Daarin stonden een paar vragen centraal: hoe de bekendheid van regelingen kan worden vergroot, zowel onder intermediairs als onder minima, waarom minima regelingen niet aanvragen, en hoe het aanbod en de communicatie verbeterd kunnen worden. De uitkomsten uit de interviews komen als aanvulling van de enquête-uitkomsten aan de orde.. Veel regelingen slecht bekend bij intermediairs In de enquête is als eerste aan intermediairs gevraagd of zij één van de regelingen van de gemeente Amsterdam voor mensen met een laag inkomen kunnen noemen. De meeste intermediairs noemen er een paar. Een kwart van de intermediairs noemt de Langdurigheidstoeslag en de Bijzondere bijstand. Andere regelingen komen veel minder vaak direct op bij intermediairs. Figuur 2.3 Regelingen die intermediairs spontaan noemen (procenten) Langdurigheidstoeslag Bijzondere bijstand Scholierenvergoeding PC-regeling Stadspas Atcg Gratis OV voor oudere minima Huur-/woonkostentoeslag Collectieve zorgverzekering Jeugdsportfonds Kwijtschelding Plusvoorziening geen enkele %

17 Vervolgens kregen intermediairs regelingen voorgelegd met de vraag of zij die kennen. Het meest bekend is de Stadspas: bijna alle intermediairs kennen deze voorziening, twee geven aan dat ze er wel eens van hebben gehoord. Verder valt op dat alle regelingen door een meerderheid van de intermediairs bekend zijn, behalve het Kindpakket (voor % onbekend) en de Plusvoorziening (voor % onbekend). Ongeveer een derde van de intermediairs kent deze regelingen. Figuur 2.4 Bekendheid met minimaregelingen van de gemeente (procenten) Stadspas Kwijtschelding gemeentelijke belasting Individuele bijzondere bijstand Langdurigheidstoeslag Ziektekostenverzekering voor minima Scholierenvergoeding PC-voorziening Gratis OV voor oudere minima Atcg Jeugdsportfonds Plusvoorziening Kindpakket % Nee Wel eens van gehoord Ja Weet niet. Correlatie tussen kennis over en aandacht voor regelingen Hoe vaak komen de regelingen van de gemeente Amsterdam aan de orde in het dagelijks werk van intermediairs? Dat verschilt nogal, maar grofweg zegt iets minder dan de helft dat regelingen minstens een keer per week ter sprake komen, en de rest minder of nooit. Figuur 2.5 Frequentie waarmee regelingen aan de orde komen in het werk (procenten) Een paar keer per jaar 17% Nooit 8% Elke dag 18% Een paar keer per maand 30% Een paar keer per week 27%

18 Vooral intermediairs in de sector van de sociaal-maatschappelijke en juridische hulpverlening (de grootste groep) hebben het vaak over regelingen: ruim de helft van hen zegt dat voorzieningen minstens een keer per week aan de orde komen. Intermediairs in de sectoren Jeugd en Migranten bespreken voorzieningen het minst vaak. De reden hiervoor kon met de enquête niet worden vastgesteld. Wel kan worden opgemerkt dat het ongunstig is dat intermediairs die zich op migranten richten regelingen zelden ter sprake brengen. Hun doelgroep is vaak vanwege taalproblemen afhankelijk van hen (zie hoofdstuk ). Twee van de tien intermediairs vinden dat zij voldoende kennis hebben om mensen te kunnen wijzen op hun recht op gemeentelijke minimaregelingen. Vijf van de tien intermediairs vinden de eigen kennis op dat vlak redelijk. Er is een relatie tussen hoe vaak regelingen aan de orde komen en de ingeschatte kennis: bij intermediairs die naar eigen zeggen onvoldoende kennis hebben over regelingen komen de regelingen meestal zelden of nooit aan de orde. Andersom komen voorzieningen wekelijks aan de orden onder intermediairs die hun kennis over voorzieningen als voldoende inschatten. Figuur 2.6 Oordeel over of men voldoende kennis heeft om mensen te kunnen wijzen op hun recht, naar frequentie waarmee de regelingen aan de orde komen (procenten) intermediairs die onvoldoende kennis hebben over voorzieningen intermediairs die redelijke kennis hebben intermediairs die voldoende kennis hebben over voorzieningen % voorzieningen komen wekelijks aan de orde voorzieningen komen maandelijks aan de orde voorzieningen komen zelden of nooit aan de orde Wat oorzaak en gevolg is, kan op basis van de enquête niet worden vastgesteld. Sommige intermediairs bedienen een groep die breder is dan alleen minima, dan is het voor hun werk misschien niet noodzakelijk dat zij uitgebreide kennis hebben over minimaregelingen. Toch blijkt uit de interviews dat intermediairs ook wel toegeven dat hun gebrek aan kennis als gevolg heeft dat hun doelgroep regelingen misloopt. Zo zegt een intermediair: Omdat wij zelf niet goed op de hoogte zijn van wat mogelijk is betreft regelingen, is de kans groot dat cliënten iets missen. Dus kan zo zijn dat zij recht hebben op een regeling, maar ik dat niet weet.

19 . Online informatiekanalen meest gebruikt en meest gewenst Waar halen meer in het algemeen de intermediairs informatie vandaan over de minimaregelingen van de gemeente? Het meest gebruikt is de website van de gemeente, gevolgd door het gebruik van een digitale zoekmachine. Er is geen verschil tussen sectoren van intermediairs in de gebruikte informatiebronnen. Figuur 2.8 Informatiebronnen van intermediairs over regelingen (procenten, meerdere mogelijk) Website gemeente of DWI Via internet (zoekmachine) Persoonlijk contact met de gemeente (DWI) Folder Anders % Intermediairs die hun kennis over regelingen als redelijk of onvoldoende kenmerken is gevraagd hoe hun kennis kan worden vergroot. De meeste intermediairs geven aan dat dit via de website en de digitale nieuwsbrief mogelijk is. Ook hierin is er geen significante verschillen tussen de intermediairs naar de sector waarin ze werkzaam zijn. Figuur 2.7 Middelen om de kennis van minima over regelingen te vergroten (procenten, meerdere mogelijk) Website Digitale nieuwsbrief Persoonlijk contact met de gemeente (DWI) Folder Informatiebijeenkomst Anders % Overigens geven degenen die onvoldoende kennis hebben vaker aan dat informatiebijeenkomsten hen zouden helpen, en minder vaak de website, dan degenen die hun kennis als redelijk kenmerken. Beide groepen verwachten even vaak dat de digitale nieuwsbrief hun kennis het beste zou vergroten.

20 . Informatievoorziening door gemeente goed, maar kan beter Van de intermediairs vindt % de informatievoorziening door de gemeente over regelingen goed, en % redelijk goed. Dat betekent dat bijna de helft een positief oordeel velt over deze informatievoorziening. Daar tegenover staat dat % het slecht vindt en % redelijk slecht. Veel intermediairs spreken zich niet uit: % oordeelt neutraal en % heeft geen mening. Hoe vaker de regelingen aan de orde komen in het werk, hoe meer intermediairs kennis hebben van regelingen en hoe beter zij oordelen over de manier waarop de gemeente hen van informatie voorziet. Het lijkt er daarom op dat kennis en waardering hand in hand gaan, maar het kan er ook op duiden dat intermediairs die wat meer op afstand staan minder goed worden bediend. Figuur 2.9 Oordeel over informatievoorziening door de gemeenten, naar inschatte kennis over regelingen (procenten) intermediairs die onvoldoende kennis hebben over voorzieningen intermediairs die redelijke kennis hebben intermediairs die voldoende kennis hebben over voorzieningen % informatievoorziening (redelijk) goed informatievoorziening (redelijk) slecht informatievoorziening niet slecht, niet goed weet niet In de interviews kaarten intermediairs meerdere problemen aan als het gaat om de informatievoorziening door de gemeente. Intermediairs gebruiken de website over minimaregelingen geregeld, maar hebben ook behoefte aan direct contact met de gemeente over de voorwaarden en de voortgang van aanvragen. Korte lijnen zijn belangrijk, leggen de intermediairs uit. Dat geldt voor het contact met de gemeente en voor intermediairs onderling, zo blijkt uit twee citaten uit de interviews: Als je dan naar DWI belt weten zij het vaak ook niet, of ze sturen je door, terwijl je dan daarna weer teruggestuurd wordt naar DWI. Je wordt in geval van problemen een beetje naar het kastje van de muur gestuurd. Ik vind korte lijntjes belangrijk. Vroeger was er meer contact met wijkagenten, sociale wijkteams en sociale raadslieden, huisarts. Er was een wijktafel waar de verschillende partijen bij elkaar kwamen en openheid van zaken gaven, waardoor iedereen op de hoogte was van de mogelijkheden en de te benaderen personen. Tegenwoordig zijn er te veel obstakels voordat iemand een regeling aan kan vragen.

21 De korte lijnen zijn nodig vanwege de veelheid aan regelingen en de complexiteit van regels en procedures. Zoals een respondent zegt: Er zijn wel te veel regelingen. Met name die pc-regeling, scholierenregeling en het kindpakket. Die slaan allemaal ongeveer op hetzelfde, maar dan net even anders. Daar wordt het onoverzichtelijk van! Meerdere intermediairs klagen over het feit dat het niet duidelijk is wie waar recht op heeft. Volgens een respondent is dat een verbeterpunt: er is volgens hem niet echt één duidelijke pagina waar alle regelingen opgesomd staan, en vooral wie er wel niet recht op heeft. Er zouden te veel uitzonderingen op de regels zijn en te veel onverwachte afwijzingen van aanvragen. Een respondent zegt hierover: De regelingen zelf zijn over het algemeen goed ingericht. Het zijn goede regelingen en de meeste ouders maken er ook gebruik van. Soms zijn ze wel heel onoverzichtelijk, met name de scholieren- en kindvergoedingen. Het is niet duidelijk wie nou waar recht op heeft en wanneer (niet). Daarnaast wordt bijzondere bijstand heel vaak afgewezen, terwijl sommige ouders die toch wel echt nodig hebben. Daar is veel hulp bij nodig. Een ander probleem dat wordt gesignaleerd is dat instanties van naam veranderen of taken aan elkaar overdragen, wat de onduidelijkheid over het aanbod en waar het te vinden is vergroot.. Intermediairs: kennis en vaardigheden van minima problematisch Twee derde van de intermediairs is van mening dat minima niet voldoende op de hoogte zijn van de gemeentelijke minimaregelingen. Een kwart beoordeelt hun kennis als redelijk en slechts een enkeling vindt dat zij voldoende op de hoogte zijn. Onbekendheid met regelingen lijkt daarmee een belangrijk knelpunt. Om de mate van bekendheid van minima met regelingen inzichtelijker te maken is aan intermediairs gevraagd een schatting te maken van het aantal minima dat weet dat de gemeente Amsterdam hulp biedt bij een laag inkomen. Van de tien personen met een laag inkomen die zij tegenkomen in hun werk, hoeveel weten van de minimaregelingen af? De reacties van intermediairs zijn ongeveer in vier groepen te verdelen: een kwart zegt dat één à vier minima bekend zijn met de regelingen, een kwart kiest voor het aantal, en een kwart zegt zes à tien. De rest weet het niet.

22 Figuur 2.10 Aantal minima (van de 10 die zij tegenkomen in hun werk) dat volgens intermediairs weet dat de gemeente hulp biedt bij laag inkomen (procenten) 40 % aandeel intermediairs dat dit aantal noemt weet niet aantal minima dat volgens intermediairs weet dat de gemeente hulp biedt bij laag inkomen Vervolgens is gevraagd: hoeveel minima ontvangen regelingen? Opnieuw is gevraagd een aantal te geven op de minima die zij in hun werk tegenkomen. Uit de antwoorden komt naar voren dat de bekendheid met regelingen groter is dan het gebruik. Een derde van de intermediairs schat het aantal tussen en, en een derde tussen en. Tot slot kan een derde van de intermediairs geen antwoord geven.

23 Figuur 2.11 Aantal minima (van de 10 die zij tegenkomen in hun werk) dat volgens intermediairs minimaregelingen van de gemeente ontvangt (procenten) 40 % aandeel intermediairs dat dit aantal noemt weet niet aantal minima dat volgens intermediairs minimaregelingen ontvangt Waarom vragen minima regelingen niet aan terwijl zij er wel recht op hebben? Acht van de tien intermediairs ziet als reden dat minima niet in staat zijn om zelfstandig regelingen aan te vragen. Maar ook de andere mogelijke verklaringen die werden aangedragen kunnen op veel instemming rekenen. Kortom: het is een combinatie van factoren waarbij het aanbod (te veel verschillende regelingen) en de procedure (te ingewikkeld) het niet makkelijk maken voor mensen die het taalgebruik van de gemeente lastig vinden en moeite hebben om regelingen aan te vragen. Figuur 2.12 Redenen waarom minima regelingen niet aanvragen waar ze recht op hebben (procenten, meerdere mogelijk) Niet in staat om zelfstandig regelingen aan te vragen Problemen met Nederlandse taal en/of jargon Aanvraagprocedure ingewikkeld Te veel verschillende regelingen Liever geen hulp van de gemeente/dwi Anders Weet niet, geen antwoord % Intermediairs die zelf een antwoord wilden formuleren op deze vraag gaven verschillende anderen redenen aan: zij refereren aan praktische belemmeringen, de manier waarop gecommuniceerd of de houding van ambtenaren. Ook uit deze reacties komt het beeld naar

24 voren van een complexe dynamiek: zowel vanuit de gemeente als vanuit minima zijn er belemmeringen om ervoor te zorgen dat iedereen alles aanvraagt waar hij of zij recht op heeft. In de interviews zijn deze mechanismen besproken. Intermediairs herkennen het geschetste beeld. Zo komen twee respondenten terug op het taalgebruik van de gemeente en de effecten daarvan: Taal- en in het verlengde daarvan jargonproblemen zijn vooral groot. De aanvraagprocedure is ingewikkeld door het taalgebruik. Iemand had gezegd bij het aanvragen van een regeling dat ze misschien maar een cursus deftige taal moest volgen. Daar zei ze met de nodige schaamte. Die schaamte komt vaak naar voren in de vorm van grote onzekerheid van mensen tegenover instanties. Meestal zoek ik dan gewoon informatie via de website van de gemeente, Amsterdam.nl, die is voor mij gewoon duidelijk. Dat is dan ook meteen het probleem. Voor mij is hij duidelijk en overzichtelijk, maar voor de meeste mensen waarmee ik werk juist niet. Vaak is er een taalprobleem, waardoor mensen de website niet begrijpen en er niet goed mee overweg kunnen. Dat leidt er soms ook toe dat mensen de regelingen wel kunnen en willen aanvragen, maar het simpelweg niet durven. Een andere respondent noemt twee andere redenen voor mensen om regelingen niet aan te vragen, van verschillende orde: Een andere reden is angst dat je later alles weer moet terugbetalen, waar veel mensen vervelende ervaringen mee hebben. Ook de angst voor het maken van fouten bij het aanvragen schrikt mensen af om voorzieningen aan te vragen. ( ) [Verder:] Je houdt altijd een groep die zijn hand niet wil ophouden, die lost zijn eigen problemen wel op, wil zijn eigen boontjes doppen Dus je doel moet niet zijn om iedereen te bereiken.

25 Profiel minima zonder regelingen In dit hoofdstuk worden de achtergrondkenmerken in kaart gebracht van huishoudens die recht hebben op regelingen maar ze niet aanvragen en waarin ze verschillen van huishoudens die regelingen wel aanvragen. Er wordt ook gekeken of niet-aanvragers wel gebruik maken van andere regelingen op het gebied van zorg, welzijn, jeugd, onderwijs en arbeidsparticipatie.. Bronnen: nieuwe bestandsanalyses In dit hoofdstuk worden cijfers gepresenteerd over. De reden hiervoor is dat dit het meest recente jaar is waarvoor een combinatie van bronnen beschikbaar is om de groep minima zonder regelingen in kaart te brengen: het regionaal inkomensbestand (RIO) van het CBS, met gegevens over het inkomen van alle Amsterdamse huishoudens; de stapelingsmonitor van het CBS, waarin het gebruik van een groot aantal landelijke en gemeentelijke regelingen is gekoppeld; bestanden van gebruikers van de Amsterdamse minimaregelingen, te weten Atcg, Stadspas, Plusvoorziening, Langdurigheidstoeslag, bijzondere bijstand, Scholierenvergoeding en PCvoorziening. De gecombineerde analyse van deze bestanden maakt het mogelijk om gebruik van gemeentelijke en landelijke regelingen, inkomenspositie en vermogenspositie te analyseren.. Een derde heeft geen regelingen aangevraagd In waren er in Amsterdam. huishoudens met een inkomen tot % van het wettelijk sociaal minimum. Van hen had % geen bijstand en/of minimaregelingen aangevraagd. In het vervolg worden twee groepen vergeleken: de groep met bijstand en/of regelingen, en de groep zonder bijstand en/of regelingen. Een vijfde van de huishoudens zonder regelingen woont in stadsdeel West. Dit geldt ook voor de huishoudens die wel regelingen krijgen. Daarnaast woont % van de huishoudens zonder regelingen in stadsdeel Centrum, tegenover % van de huishoudens met regelingen. Met andere woorden: in Centrum, maar ook in Zuid, wonen relatief veel huishoudens die recht hebben op regelingen maar deze niet aanvragen.

26 Figuur 3.1 Huishoudens met een laag inkomen met en zonder regelingen naar stadsdeel, 2011 (procenten) West Zuid Centrum Oost Nieuw-West Zuidoost Noord hh zonder voorzieningen (n=25.793) hh met voorzieningen (n=46.909) % bron: CBS/bewerking O+S. Minima zonder regelingen relatief jonger De gemiddelde leeftijd van de oudste persoon in een huishouden met een laag inkomen ligt gemiddeld lager in een huishouden zonder regelingen dan in een huishouden met regelingen. Zo is een kwart van de oudste personen in huishoudens met regelingen tussen de en jaar, tegenover de helft van de oudste personen in huishoudens zonder regelingen. Daarnaast is % van de oudste personen uit huishoudens zonder voorzieningen jaar en ouder, tegenover % van de oudste personen uit huishoudens met voorzieningen. Figuur 3.2 Leeftijd van de oudste persoon in een huishouden met een laag inkomen met en zonder regelingen, 2011 (procenten) hh zonder voorzieningen (n=25.793) hh met voorzieningen (n=46.909) % bron: CBS/bewerking O+S

27 . Geen grote verschillen in gebruik andere regelingen Er is gekeken of huishoudens die geen regelingen ontvangen, wel gebruik maken van andere regelingen op het gebied van zorg, welzijn, jeugd, onderwijs en arbeidsparticipatie. Dit blijken er niet veel te zijn (figuur. ). Twaalf procent van de huishoudens zonder regelingen ontvangt een compensatie voor het eigen risico van de zorgverzekeringswet (CER). Van de huishoudens die wel regelingen ontvangen, krijgt % CER. Daarnaast ontvangt % van de huishoudens zonder regelingen WTCG (Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten), tegenover % van de huishoudens met regelingen. WW (werkloosheidwet), Ziektewet, WIA en Wajong zijn de enige regelingen die door huishoudens zonder minimaregelingen vaker worden ontvangen dan door huishoudens met regelingen. Het grootste verschil in het ontvangen van andere regelingen tussen huishoudens met en zonder regelingen bestaat er in het ontvangen van WWB (Wet Werk en Bijstand). Van de huishoudens zonder regelingen ontvangt % WWB, tegenover % van de huishoudens met regelingen. Onder ontvangers van de regelingen CER, WTCG en WW bestaat dus de grootste kans om huishoudens te vinden die recht hebben op minimaregelingen van de gemeente en daar geen gebruik van maken. Het grootste aantal huishoudens zonder regelingen zal te vinden zijn onder ontvangers van WW, Ziektewet, WIA en Wajong. Figuur 3.3 Gebruik van andere regelingen op het gebied van zorg, welzijn, jeugd, onderwijs en arbeidsparticipatie onder huishoudens met een laag inkomen met en zonder regelingen, 2011 (procenten)1 CER WTCG WW Aftrekbijzziekkost WAO Ziektewet WWB hh zonder voorzieningen (n=25.793) hh met voorzieningen (n=46.909) Wajong WIA INDAWBZzmv INDAWBZbgi AWBZzmv WMOhuiszzv % Zie de bijlage 5 voor de betekenis van de gebruikte afkortingen in deze figuur. bron: CBS/bewerking O+S

28 . Minima zonder regelingen gebruiken toeslagen relatief minder Er is ook gekeken in hoeverre huishoudens met een laag inkomen zonder regelingen toeslagen (zorg-, huur-, kinderopvangtoeslag en kindgebondenbudget) ontvangen. Driekwart van de huishoudens zonder regelingen ontvangt wel zorgtoeslag. Van de huishoudens met voorzieningen ontvangt % zorgtoeslag. Daarnaast ontvangt een derde van de huishoudens zonder voorzieningen huurtoeslag en % kindgebondenbudget. Figuur 3.4 Gebruik van toeslagen onder huishoudens met een laag inkomen met en zonder regelingen, 2011 (procenten) zorgtoeslag huurtoeslag kindgebondenbudget kinderopvangtoeslag % hh zonder voorzieningen (n=25.793) hh met voorzieningen (n=46.909) bron: CBS/bewerking O+S. Een derde minima zonder regelingen heeft te veel vermogen Tot slot is er dankzij het gebruik van vermogensgegevens in de stapelingsmonitor gekeken naar de vermogenspositie van huishoudens met een laag inkomen. Van % van deze huishoudens is het vermogen bekend. Van hen hebben in totaal. huishouden te veel vermogen om in aanmerking te komen voor minimaregelingen. Dat is % van de huishoudens die geen bijstand of regelingen hebben aangevraagd. Dat betekent ook dat. huishoudens in aanmerking komen voor regelingen maar deze niet ontvangen. Zij vertegenwoordigen % van alle minimahuishoudens in. Schatten we het aandeel rechthebbende niet-gebruikers onder de groep met onbekend vermogen op een vergelijkbaar aandeel, dan heeft een vijfde van alle minima recht op regelingen maar vraagt deze niet aan. Figuur 3.5 Vermogenspositie en gebruik van regelingen van Amsterdamse huishoudens met een laag inkomen, hh met inkomen tot 110% WSM hh met bijstand en/of ATCG SP PLUS LDT BB Sch PC hh zonder bijstand en/of voorzieningen hh vermogen onbekend hh vermogen bekend hh laag inkomen, weinig vermogen hh laag inkomen, te veel vermogen Atcg: Aanvullende tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten; SP: Stadspas, Plus: Plusvoorziening; LDT: Langdurigheidstoeslag; BB: Bijzondere bijstand; Sch: Scholierenvergoeding; PC: PC-voorziening.

29 Er zijn een aantal verschillen tussen huishoudens die geen bijstand en/of regelingen ontvangen op basis van de vermogenspositie, bijvoorbeeld wat betreft herkomst. Rechthebbende nietgebruikers zijn relatief vaak van Marokkaanse, Surinaamse en vooral overig niet-westerse herkomst. Wat betreft de huishoudsamenstelling zijn er juist geen verschillen: twee derde is alleenstaand, ongeacht de vermogenspositie. De belangrijkste verschillen zijn te zien als het gaat om bron van inkomen. Huishoudens met een inkomen uit loon hebben relatief vaak weinig vermogen, terwijl huishoudens met inkomen uit eigen onderneming relatief vaak te veel vermogen hebben. Dat betekent dat er onder zelfstandigen relatief weinig huishoudens zijn die recht hebben op minimaregelingen. Verder zijn er relatief veel huishoudens die leven van een arbeidsongeschiktheidsuitkering onder de rechthebbende niet-gebruikers van minimaregelingen, vergeleken met de groep die te veel vermogen heeft. Figuur 3.6 Bron van inkomen van huishoudens met een laag inkomen die geen regelingen/bijstand aanvragen, naar vermogen, 2011 (procenten) Loon werknemer Inkomen uit eigen onderneming Arbeidsongeschiktheidsuitkering Pensioen Overige sociale voorziening Werkloosheidsuitkering Overig inkomen uit arbeid Loon dir.-grootaandeelhouder Loon ambtenaar Overig % hh met teveel vermorgen (n=8.612) hh zonder teveel vermorgen (n=13.268) bron: CBS/bewerking O+S Onder werkende minima in loondienst is de kans met andere woorden het grootst om rechthebbende niet-gebruikers te vinden. Deze werkenden in loondienst zijn vaak jong: de helft is jonger dan jaar. Verder gaat het relatief vaak om personen van niet-westerse herkomst (vooral overig niet-westers), woonachtig in Zuidoost. Voor huishoudens die wel bijstand of regelingen ontvangen (niet opgenomen in figuur. ), geldt dat slechts % werk uit loon als belangrijkste bron van huishoudinkomen heeft. De helft van deze huishoudens ontvangt bijstand en voor een derde is pensioen de belangrijkste inkomstenbron.

30 Samenvatting en aanbevelingen De onderzoeksvragen van het onderzoek vormen een logisch aanknopingspunt voor de samenvatting de uitkomsten. De vier deelvragen komen eerst aan bod. De hoofdvraag komt vervolgens uitvoerig aan de orde. Bekendheid minimaregelingen onder minima De eerste vraag luidt: in hoeverre is de doelgroep bekend met minimaregelingen? Van de minima weet % spontaan geen enkele minimaregeling van de gemeente te noemen. Als de regelingen worden voorgelegd zijn vooral de Stadspas en de kwijtschelding van gemeentelijke belastingen goed bekend. Toch zijn zeven van de regelingen voor de helft van de respondenten onbekend. Ook de regels voor het ontvangen van regelingen zijn niet goed bekend. Bekendheid minimaregelingen onder intermediairs In hoeverre zijn intermediairs bekend met minimaregelingen? In antwoord op deze tweede deelvraag blijkt dat intermediairs beter op de hoogte zijn van regelingen dan minima. Zij weten vaker spontaan voorzieningen te noemen. Een kwart noemt de Langdurigheidstoeslag, een kwart de individuele bijzondere bijstand; % kan geen enkele voorziening noemen. Verder zijn er grote verschillen tussen voorzieningen: de Stadspas kent iedereen, maar het Kindpakket kent % niet. Voor een deel van de intermediairs komen regelingen zelden aan de orde in het werk, zij vinden ook dat hun kennis niet voldoende is om minima te informeren en zij zijn niet tevreden over de informatievoorziening over regelingen. Kenmerken rechthebbende niet-gebruikers De derde deelvraag van het onderzoek luidt: wat zijn de kenmerken van minima die recht hebben op regelingen maar deze niet aanvragen? In de praktijk gaat dit over een derde van alle huishoudens met een laag inkomen in : zij ontvingen geen regelingen en/of bijstand en bevinden zich daarmee niet op de radar van de gemeente. Voor een derde van deze nietgebruikers geldt dat zij niet tot de doelgroep behoren omdat zij te veel vermogen hebben. Wel is er een groep van. huishoudens, % van alle minimahuishoudens in, die recht heeft op minimaregelingen maar deze niet aanvraagt. Daarnaast is van. huishoudens het vermogen onbekend; ook onder hen zijn er ongetwijfeld huishoudens die recht hebben op regelingen. In totaal gaat het waarschijnlijk om een vijfde van de minimahuishoudens die geen enkele voorziening aanvraagt. Vooral onder werkenden in loondienst, in Centrum en Zuid, is de kans groot om mensen te vinden die recht hebben op regelingen maar ze niet aanvragen. Andere aanknopingspunten zijn dat zij gemiddeld jonger zijn dan ontvangers van regelingen en dat vaak wel WW ontvangen. Redenen voor niet-gebruik Waarom vragen rechthebbenden minimaregelingen niet aan? Het antwoord op deze vierde deelvraag is dat onbekendheid met regelingen, van zowel minima als intermediairs, de meest in het oog springende reden. Toch zijn er ook andere belangrijke verklaringen: de veelheid aan

31 regelingen maakt het geheel onoverzichtelijk voor minima en voor intermediairs. Ook de verschillende voorwaarden voor het ontvangen voor regelingen zijn verwarrend en schrikken af. Deze redenen hebben te maken met het aanbod. Ook van de kant van de aanvragers, de minima, zijn er belemmeringen. Zo vormen taalproblemen een drempel. Een vijfde van de ondervraagde minima kan zich niet redden in het Nederlands. Voor hen is er geen informatie beschikbaar, zij zijn afhankelijk van derden (familie, vrienden en intermediairs). Uit het kwalitatieve deel van het onderzoek blijkt echter dat minima minder moeite lijken te hebben met het taalniveau van de website dan intermediairs signaleren. In het onderzoek komt vooral een minder grijpbare belemmering naar voren. Minima zouden om allerlei redenen niet in staat zijn om zelf regelingen aan te vragen, door stress, angst, schaamte en/of andere persoonlijke zorgen. Kennis vergaren en bijhouden over alle verschillende regelingen, deze aanvragen en de procedure doorlopen is voor hen ingewikkeld, verwarrend en ontmoedigend. De communicatiestijl van de gemeente slaat niet aan bij deze groep. Aanbevelingen Op basis van deze uitkomsten kan de hoofdvraag van het onderzoek worden beantwoord met drie primaire aanbevelingen om de bekendheid en het gebruik van de gemeentelijke minimaregelingen te optimaliseren:. Identificeer doelgroepen onder de minima en onder intermediairs; voor elke groep zijn er andere manieren om de bekendheid te optimaliseren. Versimpel het aanbod en de procedures (van aanvraag en gebruik). Pas taalniveau en communicatiestrategieën aan Doelgroepen onder minima Deze aanbevelingen staan in relatie tot elkaar. Dat wordt duidelijk aan de hand van de vier doelgroepen onder Amsterdammers met een laag inkomen die op basis van het onderzoek onderscheiden kunnen worden: minima die al in contact zijn met de gemeente omdat zij bijstand ontvangen of al een voorziening ontvangen; Amsterdam met een laag inkomen en weinig vermogen die slecht Nederlands spreken en/of om een andere reden niet in staat zijn het overzicht te houden en zelfstandig minimaregelingen aan te vragen; werkende minima in loondienst die geen minimaregelingen aanvragen; Amsterdammers met een laag inkomen die regelingen niet willen aanvragen, of van wie de inkomenspositie sterk wisselt. Aanbevelingen per doelgroep onder minima Onder de eerste groep zijn er mensen die niet alle regelingen aanvragen waar zij recht op hebben, en dat is het effect van een gebrek aan kennis van het gehele aanbod dat vooral wordt veroorzaakt door het versnipperd aanbod. Zij zijn wel al in contact met de gemeente en worden meestal wel goed bereikt. Overzichtelijkheid is wat deze groep het meest nodig heeft: het versimpelen van het aanbod en van de procedures is voor hen belangrijk. De tweede groep komt er met de huidige informatiemiddelen niet uit omdat ze het Nederlands niet (goed) beheersen. Het aanpassen van het taalniveau, en het aanbieden van informatie in minstens één andere taal (het Engels zou al een groep bedienen) zou de bekendheid van

32 regelingen onder deze groep verhogen en de drempel verlagen om regelingen aan te vragen. Het versimpelen van het aanbod en van de aanvraagprocedure zou dit effect nog verder versterken. Werkende minima in loondienst zijn in de nieuwe bestandsanalyses naar voren gekomen als de groep die het minst wordt bereikt door de gemeente als het gaat om minimaregelingen. Zij vragen niet aan waar zij recht op hebben. Een specifieke communicatiestrategie om deze groep te bereiken is daarom gewenst, bijvoorbeeld via werkgevers in sectoren met lage lonen (zorg en schoonmaak bijvoorbeeld). Het versimpelen van het aanbod en van procedures en het aanpassen van het taalniveau zal de bekendheid en het gebruik van regelingen onder deze groep optimaliseren. De groep Amsterdammers van wie het inkomen sterk schommelt behoort soms wel en soms niet tot de doelgroep van regelingen, maar komt in de statistiek wel naar voren als potentiële gebruikers. Toch is het hoogst onwaarschijnlijk dat zij regelingen zullen aanvragen omdat het risico bestaat dat zij achteraf geen recht bleken te hebben. In de communicatie verdient het de aanbeveling om rekening te houden met het feit dat het voor deze groep niet aantrekkelijk is om regelingen aan te vragen. Daarnaast is er de groep die geen hulp wil: in de enquête is deze marginaal, maar intermediairs signaleren dit wel. Aanbevelingen ten aanzien van intermediairs Ook onder intermediairs zijn er doelgroepen voor de communicatie rondom minimaregelingen. Er tekenen zich twee groepen af: een die veel afweet van regelingen en tevreden is over de huidige informatieverstrekking, en een die relatief minder kennis heeft over regelingen, deze minder vaak bespreekt met klanten en minder tevreden is over de informatieverstrekking door de gemeente. De huidige communicatiestrategie lijkt deze tweede groep niet goed te bedienen. Intermediairs zouden een versimpeling van het aanbod en van procedures toejuichen, en het aanpassen van het taalniveau en van de communicatiestrategie eveneens. Zoals een van hen het verwoordt: Ik denk dat een belangrijk verbeterpunt is dat men het iets meer vanuit het oogpunt van de burger mag bekijken. Van de mensen die het aanvragen. Ik vraag namelijk echt niet zomaar een bijzondere bijstand aan voor zo n gezin. Dat gezin heeft het namelijk écht moeilijk. Aanpassing aanbod Hoe kan het aanbod het beste worden versimpeld? In de interviews is het idee voorgelegd om drie pakketten aan te bieden. Dat vond zowel onder minima als onder intermediairs veel weerklank. Het meest voorkomende advies is om het aanbod om te vormen tot een ouderenpakket, een jongerenpakket en een algemeen kortingspakket. Overigens hebben intermediairs ook tal van ideeën voor nieuwe regelingen, zoals fietsen met korting, gratis OV voor alle minima en financiële hulp om een opleiding te doen bijvoorbeeld (zie bijlage ). Ook de procedures zouden simpeler en overzichtelijker moeten worden om het gebruik van minimaregelingen te optimaliseren. Dit is vooral in de gesprekken naar voren gekomen, zowel met minima als met intermediairs. Intermediairs hebben behoefte aan transparantie: wat zijn

33 precies de voorwaarden, waarom worden aanvragen afgewezen? Zij willen daarom makkelijker direct in contact komen met uitvoerders bij de gemeente. Minima worden erg onzeker van afwijzingen, zij ervaren wantrouwen omdat zij steeds weer dezelfde informatie moeten aanleveren. Een respondente verwoordt dit gevoel als volgt: Het is altijd aanvragen, aantonen en invullen. Je moet teveel bewijzen, dat men nerveus ervan wordt, de gemeente jouw psychologisch nervositeit in de hand werkt. Communicatie Bij het versimpelen van de procedures lijkt het logisch om de website extra in te zetten. Digitale kanalen zijn immers het meest gebruikt en het meest gewenst, blijkt uit de enquêtes. Een vraagboom of interactieve flowchart op de gemeentelijke site met direct informatie over wat men kan aanvragen en hoe zou zeker helpen om het gebruik van alle mogelijke regelingen te verbeteren. Toch zijn er een aantal kanttekeningen bij het gebruik van online instrumenten. Zowel intermediairs als minima zijn vooral naar op zoek naar een kort, bondig en actueel overzicht van alle regelingen, met duidelijke informatie over wat regelingen inhouden, voor wie zij zijn en hoe ze aangevraagd kunnen worden. Dat kan veel bondiger dan nu het geval is. De informatie op de site is helder, maar het is ook te veel. Mensen hebben overzicht nodig; dat ontbreekt nu omdat er zo veel verschillende regelingen zijn en omdat de voorwaarden verschillen. Waar mensen ook behoefte aan hebben zijn contactgegevens. Internet mag dan wel het meest gebruikte en gewenste instrument zijn, toch zullen minima en intermediairs voorlopig blijven bellen. Als je echt wilt weten hoe het werkt en wat je moet doen, moet je bellen zeggen zowel minima als intermediairs. Een citaat van een intermediair maakt dit duidelijk: Het versimpelen van de procedure is dus het belangrijkst. We leven in een digitale wereld, en dat is voor veel van ons vanzelfsprekend, maar voor veel minima niet. Hou daar dus rekening mee. ( ) Maar niet te veel of zelfs alles online! Veel minima hebben daar gewoon geen toegang toe en dan sta je dus al snel buitenspel. Deze respondent zegt iets belangrijks: de manier waarop de informatie wordt aangeboden doet er veel toe, maar het kernprobleem is de complexiteit van het aanbod en van procedures. De belangrijkste reden waarom minimaregelingen niet optimaal bekend zijn en gebruikt worden komt neer op de vraag: wie mag wat aanvragen en hoe. Als daar een simpel antwoord voor geformuleerd kan worden, wordt de communicatie ook eenvoudiger en zal de bekendheid toenemen, net als het gebruik.

34 Bijlage Vragenlijst minima De gemeente Amsterdam heeft een aantal regelingen voor mensen met een laag inkomen en doelgroepen onder hen. Wij willen u enkele vragen stellen over deze regelingen. Uw antwoorden blijven anoniem. Het invullen duurt maximaal tien minuten. 1 Kunt u één van deze regelingen noemen? 1 Ja, namelijk: 2 Nee -> naar vraag 3 2 Waar kent u deze regeling van? (meerdere antwoorden mogelijk) 1 uit eigen ervaring 2 via bekenden 3 via de gemeente (website of Amsterdam.nl bijvoorbeeld) 4 van een organisatie 5 via de media 6 anders, namelijk: 7 weet niet/geen antwoord 3 Wij leggen u de regelingen voor van de gemeente Amsterdam. Kunt u aangeven of u deze regelingen kent? Nee Ja, ik ken Ja, krijg ik of Weet niet het heb ik gekregen a. Langdurigheidstoeslag b. Plusvoorziening c. Scholierenvergoeding d. PC-voorziening e. Individuele bijzondere bijstand f. Kindpakket g. Aanvullende tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten h. Stadspas i. Ziektekostenverzekering voor minima j. Gratis Openbaar vervoer voor oudere minima k. Kwijtschelding gemeentelijke belasting l. Jeugdsportfonds We willen u een paar vragen stellen om na te gaan of u mogelijk tot de doelgroep van regelingen hoort.

35 4 Kunt u zeggen hoe uw huishouden is samengesteld? Een huishouden is: (samen)wonen, eten, kosten betalen, slapen voor minimaal 4 nachten in de week en inclusief kinderen van 18 jaar en ouder. 1 een persoon, alleenstaande (ga naar vraag 6) 2 (echt) paar zonder kinderen (thuis) (ga naar vraag 6) 3 (echt) paar met kind(eren) thuis 4 één ouder met kind(eren) thuis 5 Anders namelijk: (ga naar vraag 6) 6 Weet ik niet (ga naar vraag 6) 7 Geen antwoord (ga naar vraag 6) 5 Zijn er kinderen in het huishouden in de leeftijd tussen 4 t/m 17 jaar? 1 ja 2 nee 3 geen antwoord 6 Wat is de voornaamste bron van inkomen van het huishouden? 1 loon, salaris 2 eigen bedrijf, praktijk 3 werkloosheidsuitkering: WW 4 arbeidsongeschiktheidsuitkering: WAO, WIA, WGA, IVA, WAZ of Wajong 5 bijstandsuitkering: WWB, IOAW, IOAZ of WIJ (ga naar vraag 8) 6 AOW, ANW, pensioen 7 studiebeurs, ouderbijdrage 8 geen inkomen 9 anders, namelijk: 10 weet ik niet 11 geen antwoord 7 Wat is het NETTO inkomen PER MAAND waarover het hele huishouden beschikt? Dit is exclusief inkomen van kinderen jonger dan 18 jaar, vakantiegeld, kinderbijslag en neveninkomsten euro per maand of minder 2 Tussen en per maand 3 Meer dan per maand (einde vragenlijst) 4 Wil ik liever niet zeggen (einde vragenlijst) 5 Weet ik niet ALLEEN DOORGAAN ALS: - Inkomen minder dan 1000 is per maand - of inkomen tussen 1000 en 1500 en meerdere personen in huishouden 8. ENQ: ALLEEN VRAAG STELLEN als respondent bij vraag 3 geen enkele regeling krijgt, maar wél minstens één regeling kent U kunt misschien hulp van de gemeente krijgen om uw inkomen aan te vullen. Wat is voor u het meest van toepassing? (meerdere antwoorden mogelijk)

36 Ik heb het aangevraagd, maar niet gekregen Ik heb geen laag inkomen Ik weet niet of de regelingen voor mij zijn bedoeld Ik weet niet hoe ik de regelingen moet aanvragen Ik heb geen behoefte aan hulp Ik wil geen hulp van de gemeente Anders, namelijk: 8b. ENQ: ALLEEN VRAAG STELLEN als respondent bij vraag 3 heeft aangegeven minimaal 1 regeling te krijgen, maar of Stadspas, of Ziekenkostenverzekering voor minima of kwijtschelding gemeentelijke belasting niet krijgt U ontvangt ondersteuning van de gemeente, maar u komt mogelijk in aanmerking voor andere regelingen die u niet heeft aangevraagd. Wat is daar de reden voor? (meerdere antwoorden mogelijk) Ik heb het aangevraagd, maar niet gekregen Ik weet niet of de regelingen voor mij zijn bedoeld Ik weet niet hoe ik de regelingen moet aanvragen Ik heb geen behoefte aan hulp Ik wil geen hulp van de gemeente Anders, namelijk: 9. ENQ: VRAAG ALLEEN STELLEN als respondent bij vraag 3 heeft geen enkele regeling te kennen U kunt misschien hulp van de gemeente krijgen om uw inkomen aan te vullen. Wat is voor u het meest van toepassing? (meerdere antwoorden mogelijk) Ik ga die hulp aanvragen Ik weet niet hoe ik het moet aanvragen Ik ken de regelingen niet, ik weet niet wat ze inhouden Ik weet niet of ik daar recht op heb Ik heb geen behoefte aan hulp Ik wil geen hulp van de gemeente Anders, namelijk: 10. Wat zijn volgens u de regels om de Stadspas te krijgen? (meerdere mogelijk) jaar en ouder Laag inkomen Alleenstaande ouder zijn Drie jaar of langer een laag inkomen Weet ik niet 11. Wat zijn volgens u de regels om de Scholierenvergoeding te krijgen? (meerdere mogelijk) Zelf naar school gaan Laag inkomen Drie jaar of langer een laag inkomen Schoolgaande kinderen hebben Kinderen hebben die naar de middelbare school gaan Weet ik niet

37 12. Stel u wilt weten wat de regels zijn om hulp van de gemeente te krijgen bij een laag inkomen. Waar of bij wie zoekt u deze informatie op? 1 Op internet zoeken 2 Website van de gemeente 3 Bellen of naar de balie van de gemeente 4 Website DWI 5 Bellen naar DWI 6 Werkplein 7 Buurthuis 8 Familie en vrienden 9 MUG 10 Anders, namelijk: 11 Weet niet 13. Heeft u de website van DWI wel eens bezocht? 1 ja 2 Nee (naar vraag 15) 14. Wat is uw oordeel over de website van DWI? Ontevreden Neutraal Tevreden weet ik niet 15. Op welke manier wordt het liefst geïnformeerd over hulp van de gemeente bij een laag inkomen? (meerdere antwoorden mogelijk) 1 persoonlijke brief 2 telefonisch 3 digitale nieuwsbrief 4 website van de gemeente en van DWI 5 huis-aan-huis kranten 6 sociale media (bijvoorbeeld Twitter of Facebook) 7 AT5 8 Informatiefolders (bij loketten van de gemeente, huisarts of bibliotheek bijvoorbeeld) 9 anders namelijk: 10 weet ik niet Tot slot hebben we vragen die bedoelt zijn voor de statistiek. 16. Wat is uw leeftijd?

38 17. Welk diploma heeft u? 1 Geen 2 Basisonderwijs, middelbare school laag (VMBO, MAVO) 3 Middelbare school hoog (MBO-lang, HAVO, VWO) 4 Hoger onderwijs (HBO, universiteit) 5 opleiding in het buitenland gevolgd 6 anders, namelijk: 7 weet ik niet / geen antwoord 18. Wat is uw geboorteland en dat van uw ouders? uw geboorteland geboorteland moeder geboorteland vader Nederland Suriname Antillen, Aruba Turkije Marokko Europa (inclusief voormalige Sovjet- Republieken) VS, Canada, Australië, Nieuw Zeeland, overig Oceanië, Japan, Indonesië, Nederlands Indië overig Azië, overig Midden- en Zuid-Amerika, overig Afrika onbekend (geen antwoord) Kunt u aangeven in hoeverre u het Nederlands beheerst? niet of nauwelijks ik kan me ermee redden vloeiend Spreken Lezen Schrijven We hebben u eerder twee vragen gesteld over uw inkomen. We hebben een paar aanvullende vragen voor de statistiek. 20. Hoe goed kunt u rondkomen met uw huishoudinkomen? 1 zeer moeilijk 2 moeilijk 3 eerder moeilijk dan gemakkelijk 4 eerder gemakkelijk dan moeilijk 5 gemakkelijk 6 zeer gemakkelijk 7 weet niet, geen antwoord

39 21. In hoeverre is het voor u een probleem wanneer u een onvoorziene, grote uitgave moet doen (bijvoorbeeld de aanschaf van een nieuwe wasmachine)? 1 groot probleem 2 lastig, maar uiteindelijk wel mogelijk 3 vervelend, maar niet echt een probleem 4 helemaal geen probleem 5 weet niet 22. Is uw huishoudinkomen sterk veranderd in de afgelopen 6 maanden en afgelopen 3 jaar? gestegen (ongeveer) gelijk gebleven gedaald weet niet geen antwoord Afgelopen 6 maanden Afgelopen 3 jaar VRAAG 23 ALLEEN STELLEN als personen voorzieningen niet ontvangen (vraag 3). 23. Mogen wij uw binnenkort benaderen voor een interview om de onderwerpen van deze vragenlijst verder te bespreken? 1 Ja, u kunt mij benaderen via telefoonnummer: 2 Nee Hartelijk bedankt voor uw medewerking! 24. Enquêteur noteert: heb je gesproken met: 1 man 2 vrouw

40 Bijlage Open antwoorden enquête minima Kunt u één van deze regelingen noemen? Anders, namelijk: alleenstaande ouder toeslag Bijstand casa Migrante, casa Muido. compensatie eigen risico facebook huur-en zorgtoeslag huursubsidie huurtoeslag huurtoeslag, kindgebonden budget. huurtoeslag, zorgtoeslag huurtoeslag, zorgtoeslag en kindgebonden budget huurtoeslag, zorgtoeslag, kindgebonden budget inburgering jeugdcultuurfonds kindgebonden budget Pensioen Alleenstaande ouderkorting schuldsanering sociale hulp tegemoetkomingen van de belasting Tegenmoetkoming woonkosten. u-pas, chronisch zieken wwb zorg-/huurtoeslag zorgtoeslag zorgtoeslag, eigen risico DWI zorgtoeslag, huurtoeslag zorgtoeslag, kinderbijslag, kindgebonden budget, huurtoeslag U kunt misschien hulp van de gemeente krijgen om uw inkomen aan te vullen. Wat is voor u het meest van toepassing? alles is veranderd sinds januari een aantal regeling heb ik aangevraagd en gekregen, alleen jeugdsportfonds is te ingewikkeld Ik heb er nog geen recht op. ik heb het aangevraagd; bijstanduitkering ik kanhet allemaal niet goed volgen omdat ik beroerte heb gehad ik krijg wel vergoeding krijgt wel voorzieningen, klopt niet. langdurigheids toeslag aan gevraagd en nog in afwachting Nooit van gehoord of gezien nvt we hebben er niks over gehoord, ook geen info ontvangen hierover.

41 U ontvangt ondersteuning van de gemeente, maar u komt mogelijk in aanmerking voor andere regelingen die u niet heeft aangevraagd. Wat is de reden daarvoor? Alles aangevraagd. Begrijp de vraag niet. dat doet maatschappelijk werk voor mij de gemeente heeft mij zelf geinformeerd een mevrouw van wwonbegeleiding regelt het voor mij. er is zoveel veranderd er komen nieuwe regelingen dit jaar gebruikt alles waar ze recht op heeft. Geen andere regelingen. heb hulp van de gemeente nodig om goed te weten waar ik recht op heb. het is een warboel van regelingen, ik zie het niet makkelijk op de site Het is teveel gedoe om sommige regelingen aan te vragen. i ben er niet van op de hoogte iemand helpt mij ik ben er niet op de hoogte van ik ben kennelijk toch niet van álle regelingen ik ben niet bekend met die regelingen ik ben niet van alle regeling op de hoogte ik denk dat ik alle voiorzieningen heb waar ik recht op heb ik ga er niet achteraan, ik weet het niet ik ga informeren bij DWI ik heb alle regelingen die voor mij zijn via het dwi ik heb de regelingen aangevraagd en wacht op antwoord ik heb de regelingen gekregen waarvoor ik in aanmerking kom. ik heb een bewindvoerder Ik heb gewoon alles aangevraagt ik ken de regels ik ken die regeling niet ik ken ze niet en spreek niet zo goed Nederlands lezen en schrijven ik ken ze via mijn klantmanager ik kom in aanmerking en maak er gebruik van. ik kon helaas niet meedoen omdat ik een lopende aflossing heb. Ik lig momenteel nog in scheiding, ik kan pas sinds dit jaar beginnen. Vanaf kom ik in aanmerking. ik moet altijd iemand zoeken die het Nederlands goed beheerst Ik val net buiten de regelingen ik was er niet bekend mee ik was niet op de hoogte van alle regelingen ik weet er niet van ik weet het niet ik weet niet ik weet wel ik wist het niet ik zit in de schuldsanering Is bang dat ze geld moet terugbetalen ken het niet; meestal veel rompslomp; veel dingen opsturen; ambtenaren geloven je niet. te veel voorwaarden. kent de regelingen niet mevrouw heeft het idee dat ze wel alles aangevraagd is mevrouw weet het niet

42 mevrouw wist er niet van af mevrouw wist het niet Mijn moeder is pas overleden, ik ben er niet aan toegekomen. niet begrepen. niet mee bekend nvt omdat ik er nog niet van gehoord had omdat ik niet alle regelingen ken onbekend Onbekend persoon krijgt een aanvullende uitkering resp. staat er niet bij stil sommige regelingen ken ik niet stadspas, ook met korting kost het nog geld Te weinig informatie. voor sommige regelingen kwam ik niet in aanmerking want ik ben niet van alles op de hoogte weet niet Ze zijn net in Nederland. Stel u wilt weten wat de regels zijn om hulp van de gemeente te krijgen bij een laag inkomen. Waar of bij wie zoekt u deze informatie op? afspraak maken Automisch bericht van gemeente dat ik in aanmerking kom Begeleider WMO. Begeleidster zoekt het uit belastingen.nl bij mijn maatschappelijk werkster bijeenkomst brochure van het DWI, ik ga dan naar de balie van het DWI Casa migrante contactpersoon/manager doe ik niet Dynamo, schuldsanering folder die ik bij specificatie krijgt, op de bibliotheek vraag ik 't aan de leesclub, sociaal raadsman folder van het DWI folders folders op stadsdeelkantoor formulierenbrigade Het algemeen nummer van de gemeente. Iemand die een computer heeft. iemand die nederlands spreekt; via maatschappelijk werk ik ga naar de gemeente Ik wacht op een brief door de bus. ik weet alles ik zou bij post Oost kijken of er een folder ligt met de voorzieningen klantmanager krant kranten krantje, DWI folder langs gaan bij balie DWI

43 maatschappelijk werker. media Meneer kan niet zelf opzoeken door gezondheidssituatie. met behulp van vrienden, want ik ben niet vertrouwd met internet Mijn zoon moet werken. schoolmaatschappelijkwerkster sociaal werker sociale raadvrouwen/mannen/langsgaan bij gemeente Spaanse ambassade. stichting doras thuisbegeleidster TV en de bijlage vd uitkeringsspecificatie via brieven van dwi-dienst Via de organisatie Mee. via de radio, krant Via een maatschappelijk werkster. Via het versturen van een brief of folders. Dus de gemeente moet zelf info opsturen. via mijn neef via-via vraag ik aan maatschappelijk werk wacht af tot ik brief krijg We krijgen een brief Zoekt het niet op Op welke manier wordt u het liefst geïnformeerd over hulp van de gemeente bij een laag inkomen? Afspraak maken bij de gemeente bij een loket. alles Als iemand thuis komt om het allemaal uit te leggen. Moeilijk met telefoon en berichten. Dat is het makkelijkste praten. Bijeenkomst voor uitleg. buurtbijeenkomst Casa Migrante. contactpersoon/manager dat er iemand langs komt en mij helpt Deskundig persoon, materie is vaak complex . een soort schriftelijke gids met alle veranderingen aan het begin vh jaar er zelf achter aan gaan huis van de wijk informatie van de klantmanager krantje bij de post van DWI maakt niet zoveel uit. mail; gaat vaak mis met de post op kantoor per afspraak per mail persoonlijk bezoek om situatie door te nemen persoonlijk contact bij de gemeente persoonlijk huisbezoek, groepsbijeenkomst

44 plus een een-op-een gesprek stadsblad Via contact persoon Cordaan. Via Digi-D. Via . via het buurthuis via mail. voorlichting website en persoonlijk contact zelf zoeken via internet zo'n beetje overal, via via.

45 Bijlage Vragenlijst intermediairs De gemeente Amsterdam heeft een aantal regelingen voor mensen met een laag inkomen en specifieke doelgroepen onder hen. Wij willen u enkele vragen stellen over deze regelingen.. Kunt u één van deze regelingen noemen?. Wij leggen u de regelingen voor van de gemeente Amsterdam. Kunt u aangeven of u deze regelingen kent? Nee Wel eens van Ja Weet niet gehoord Langdurigheidstoeslag Plusvoorziening Scholierenvergoeding PC-voorziening Individuele bijzondere bijstand Kindpakket Aanvullende tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten Stadspas Ziektekostenverzekering voor minima Gratis Openbaar vervoer voor oudere minima Kwijtschelding gemeentelijke belasting Jeugdsportfonds. Hoe vaak komen de regelingen van de gemeente Amsterdam aan de orde in uw dagelijks werk? - Elke dag - Een paar keer per week - Een paar keer per maand - Een paar keer per jaar - Nooit. Wijst u mensen die u tegenkomt in uw werk wel eens op het feit dat zij misschien recht hebben op hulp bij een laag inkomen van de gemeente Amsterdam? - Ja, vaak - Ja, soms - Nee. Heeft u voldoende kennis over deze regelingen om hen te kunnen wijzen op hun recht op deze regelingen?

46 - Ja (naar vraag ) - redelijk - nee - weet niet (naar vraag ). Hoe zou uw kennis het beste kunnen worden vergroot over deze regelingen (meerdere antwoorden mogelijk) - website - folder - informatiebijeenkomst - persoonlijk contact met de gemeente (DWI) - digitale nieuwsbrief - anders, namelijk:. Waar haalt u informatie vandaag over de regelingen voor minima van de gemeente Amsterdam? (meerdere antwoorden mogelijk) - Via internet (zoekmachine) - Website gemeente/dwi - Folder - Persoonlijk contact met de gemeente/dwi - Anders, namelijk:. Wat is uw oordeel over hoe u door DWI wordt geïnformeerd over de regelingen voor minima? - Goed - Redelijk goed - niet goed, niet slecht - redelijk slecht - slecht - weet niet, geen antwoord. Denkt u dat personen met een laag inkomen voldoende op de hoogte zijn van de regelingen van de gemeente Amsterdam? - Ja - redelijk - nee - weet niet. Kunt u daar een meer specifieke schatting van maken? Van personen met een laag inkomen die u in uw werk tegenkomt, hoeveel weten dat de gemeente hulp biedt bij laag inkomen?. En hoeveel van die personen ontvangen regelingen van de gemeente?. Hoe zou hun kennis over regelingen het beste kunnen worden vergroot?

47 . Hoe zou de kennis over regelingen onder ouderen met een laag inkomen het beste kunnen worden vergroot?. Hoe zou de kennis over regelingen onder ouders van schoolgaande kinderen met een laag inkomen het beste kunnen worden vergroot?. DWI bereikt met de regelingen niet alle personen en huishoudens die er recht op hebben. Kunt u hiervoor de drie belangrijkste reden aangeven volgens u? - Aanvraagprocedure ingewikkeld - Te veel verschillende regelingen - Taalproblemen (Nederlandse taal en/of jargon van gemeente) - Liever geen hulp van de gemeente/dwi - Niet in staat om zelfstandig regelingen aan te vragen - Anders, namelijk:. Heeft u behoefte aan meer informatie over de regelingen omtrent hulp bij inkomen? - ja - nee (naar vraag ). Hoe zou u deze informatie willen ontvangen? - Via een catalogus (zoals laat geen geld liggen ) - Via sociale media - Digitale nieuwsbrief - Folder - Anders, namelijk:. Als de gemeente één nieuwe regeling zou moeten toevoegen aan het aanbod voor Amsterdammers met een laag inkomen, welke zou dat volgens u moeten zijn? Tot slot hebben we vragen die uitsluitend voor de statistiek zijn bedoeld.. In welke sector bent u werkzaam? - dak- en thuislozen, bijv. Leger des Heils - dementie - gezondheid, bijv. GGD - jeugd, bijv. Streetcornerwork - mensen met een beperking - migranten - opvang, bijv. Blijfgroep

48 - ouderen - psychische problemen, bijv. Mentrum - verslaafden - welzijn en maatschappij, bijv. ABC west - overig: tempo team, gemeentelijke ombudsman. Kunt u kort aangeven waarom klanten bij u komen?. Kunnen wij contact met u opnemen voor een interview om de vragen uit deze enquête verder te bespreken? - Ja, dat kan op het volgende adres of telefoonnummer: - Nee Hartelijk dank voor uw medewerking!

49 Bijlage Open antwoorden enquête intermediairs Kunt u één van deze regelingen noemen? Agis Amsterdam regeling atcg ATCG atcg / Scholierenvergoeding / kwijtschelding / collectieve zorgverzekering / stadspas / pcvergoeding bijzonde bijstand bijzondere bijstand Bijzondere bijstand / Atcg Bijzondere bijstand / langdurigheidstoeslag Byzondere bijstand / Extra spullen voor schoolgaande kinderen / Nu nog langdurigheidstoeslag collectieve zorgverzekering, stadspas, bijz. bijstand, bijdrage in kosten voor kinderen (computer etc), atcg, gratis vervoer ouderen. een extraatje voor minima av verz betalen per jan EEN OUDER KORTING extra euro voor minima financieel extraatje gezamenlijke ziektekosten verzekering / bijzondere bijstand gratis ov voor ouderen / langdurigheidstoeslag / + toeslag / wtcg / stadspas / computer voor scholieren / sporten met korting / zorgverzekering huursubsidie huursubsidie / sportfonds / schoolboekengeld / stadspas / voedselbank / geld voor een computer Ik weet dat er regelingen zijn maar kan er geen specifieke noemen inkomenstoeslag / bijzondere bijstand / pc voorziening / scholierenvergoeding / gratis ov plus Jeugdsportfonds jeugdsportfonds / bijzondere bijstand / langdurigheidstoeslag / huurtoeslag / zorgtoeslag kindgebonden budget / langdurigheidstoeslag / scholierenregelingen kwijtschelding / gratis OV voor ouderen / gratis computer voor schoolkinderen. kwijtschelding gemeenteheffingen Langdurigeheidsoeslag Langdurigheids toeslag Langdurigheids toeslag / Scholieren bijdrage / Bijzondere bijstand / + regeling Openbaar vervoer / Kwijtscheldingen langdurigheidsteregeling langdurigheidstoeslag Langdurigheidstoeslag / Gratis openbaar vervoer voor plussers / ATCG / Scholierenvergoeding / Reiskostenvergoeding scholieren / PC scholieren Langdurigheidstoeslag / Plusvoorziening Ouderen / Bijzondere bijstand langdurigheidstoeslag tot eind nieuwe participatie regeling pc vergoeding PC voorziening / Tegemoetkoming schoolkosten / Bijzondere bijstand / Collectieve zorgverzekering etc. pc-regeling scholieren

50 Scholieren vergoeding / lang durigheidstoeslag / colectieve verzekering ziekte kosten scholierenvergoeding Scholierenvergoeding Scholieringsvergoeding stadsdpas stadspas Stadspas / Juegdfonds tegemoetkoming Vergoeding voor bijzondere kosten voorziening voor mensen metbeperking Cak / comensatie woonkostentoeslag / bijzondere bijstand woontoeslag / langdurigheidstoeslag / bijdrage kinderopkangkosten / stadspas / schoolkosten vergoeding WWB, Ldt, + regeling, Bijzondere bijstand, gratis OV voor +, sportfaciliteiten voor kinderen, computers voor schoolgaande kinderen, Atcg, woonkostentoeslag, en de rest vind ik wel via internet Hoe zou uw kennis het beste kunnen worden vergroot over deze regelingen? Anders, namelijk: info in eigen taal gebruik maken van bestaande, algemene informatiebronnen, b.v. Kluwer Schulinck. Fantastische infobron, en - uiteraard met prijskaartje - op Amsterdamse situatie toe te spitsen. Maar dan hoeft Amsterdam (DWI/cluster Sociaal) ook geen eigen handboek meer bij te houden lokale weekbladen Waar haalt u informatie vandaag over de regelingen voor minima van de gemeente Amsterdam? Anders, namelijk: collega's ervaring handboeken ik ben sociaal raadsman intermediairsbijeenkomsten sociaal raadsman Vakinhoudelijk Overleg Sociaal Raadslieden via collega's via via zie hiervoor Kluwer Schulinck voor algemene info. DWI bereikt met de regelingen niet alle personen en huishoudens die er recht op hebben. Kunt u hiervoor de drie belangrijkste reden aangeven volgens u? Anders, namelijk: aanvraagprocedure neemt teveel tijd in beslag gebrek aan basisinfo geen internet hebben, geen beltegoed hebben geen pakkende tekst, ze denken vaak dat het weer een ''ónzin'' brief is. onbekendheid onwil van instanties om aanvraagformulier te verstrekken of te behandelen slechte kwaliteit medewerkers zorgt ervoor dat veel mensen slechte info krijgen dan wel niet worden teruggebeld door klantmanager ze worden weggestuurd of in elk geval niet erg warm ontvangen

51 Als de gemeente één nieuwe regeling zou moeten toevoegen aan het aanbod voor Amsterdammers met een laag inkomen, welke zou dat volgens u moeten zijn? (Hogere)vergoeding voor de aanschaf van een fiets. De huidige 'fietsbon' van,- voor klanten van DWI (of,- voor mensen met laag inkomen?) is niet toereikend. Af en toe een boodschappenpakket en of kleding bonnen? Bij mijn weten ligt het erg aan de bewoners zelf, als je echt wil en je aan de afspraak houdt kun je heel veel krijgen. afschaf eigen risico ziektezorg of een grotere tegemoetkoming daarin! Basis verzekering afschaffen en terug naar het ziekenfonds model. bijdrage kinderopvang voor werkenden coaching uit de armoede collectief energie inkopen net zoals met de zorgverzekering. Of een collectieve mobiele abonnement. Of een collectieve tv-internet abonnement. door de zorgverzekering weer helemaal over te nemen = verplicht ziekenfonds! Een regeling die heel erg stimulerend is om een hoger inkomen te krijgen door werk te kunnen beoefenen en deze ook te vinden wat beter verdiend en hoger is dan een uitkering. een verzekering met volledige tandartsvergoeding Geen enkele; er zijn al teveel regelingen. geen wat mij betreft alle regelingen afschaffen en via de belasting minder belasting laten betalen. Goedkoper openbaar vervoer voor minima gratis openbaar vervoer ook voor - gratis openbaar vervoer voor alle minima gratis openbaar vervoer voor alle minima's Gratis OV pas voor minima gratis sporten gratis/goedkopere fiets voor minima Herinvoering van een kwalitatief goede en laagdrempelige formulierenbrigade o.i.d. Hulp bij kinderopvangregelingen Iedereen tot % van het minimum een gratis fiets elke jaar. Goed voor de beweging. Scheelt in de kosten voor het OV voor mensen die toch al weinig hebben. iets met parkeerkosten. Die zijn (voor het bezoek van...) vaak te hoog waardoor eenzaamheid kan optreden jeugdsportfonds, cultuurpas kijk, dat is het nu precies: wéér een nieuwe regeling. Waarom niet integreren bij een bestaande regeling? Dat voorkomt ook dat mensen buiten de boot vallen omdat ze een regeling niet kennen. korting op OV. kosten voor leges vergoeden etc Langdurigheidstoeslag niet afschaffen langdurigheidstoeslag terug regeling waarbij ieders recht wordt benut en niet afhankelijk is van het doen van een aanvraag. Iedereen met een minimuminkomen wil graag gebruik maken van regelingen. men weet alleen vaak de weg niet. tel de toepasselijke regelingen op bij het inkomen. het moet wel een hele goede regeling zijn, wil het alle geschrapte regelingen opheffen. regelingen voor ZZP'ers Reiskosten voor de kinderen die naar SBO moeten gaan. Nu zijn de regels erg strik, men houdt zicht vast aan een paar criteria. Ouders met minimum inkomen moeten eigenlijk extra bijdrage kunnen krijgen, ook als ze binnen vier km. Regeling vallen of iets verre school kiezen die meer past bij het kind en ouders. scholieren vergoeding en een regeling voor openbaarvervoer voor alle mensen met een laag inkomen. Dit omdat mensen vaak hun afspraken niet nakomen omdat zij geen geld hebben voor het openbaar vervoer. schuldhulpverlening beter regelen. ik hoor vaak dat deze instellingen slecht werken en/of communiceren.

52 Toegankelijke en betaalbare kinderopvang voor alleenstaande ouders die gekort gaan worden op de uitkering. Zodat ze minder belemmeringen ondervinden bij het zoeken van een baan. vergoeding eigen risico zkv voorziening voor mensen, waar de huurtoeslag onvoldoende meestijgt met de huurverhoging. En noem dat geen woonfonds, want dat mag niet van Den Haag. Wat een leuke vraag! Daar weet ik helaas niet meteen een antwoord op. Kunt u kort aangeven waarom klanten bij u komen? Advies en ondersteuning bij tienerzwangerschap en opvoedondersteuning. arme mensen die hun leven weer op de rit willen zetten mbv coaching ben maatschappelijk werkende en biedt o.a advies/info en ondersteuning bij im(materiele) vragen mensen die graag verder willen leren, ofwel met de computer (van basis tot expert), ofwel beter Nederlands willen spreken, ofwel op zoek zijn naar werk, vrijwilligerswerk willen doen. Mensen komen bij ons omdat ze zich veilig en vertrouwd voelen. Ze worden aangesproken op talenten en potentie. buurtcontact Cliënten worden bij ons opgenomen i.v.m. dubbele diagnose. geen inkomen, zijn vaak dakloos Dagbesteding Dak en thuisloos, diverse probleem of of meerdere leefgebieden De doelgroep allochtone vrouwen komt bij ons om zich te ontwikkelen op allerlei terreinen, te participeren in de maatschappij, Nederlands te leren, te leren fietsen, te wandelen en andere sporten te beoefenen, elkaar te ontmoeten. De kinderen komen spelen in onze speeltuinen. de minder zelfredzame buurtbewoners, met een laag inkomen GGZ problematiek Het zijn leerlingen van het ROC niveau hoog risico gezinnen die een kindje verwachten Huiselijk geweld hulp bij financien, toeleiding tot schuldhulp. hulp bij formulieren, wegwijs in de wijk en voorzienigen Hulp nodig bij financien, regelen van zaken. Ik ben schuldhulpverlener voor bijzondere doelgroepen ik ben sociaal advocaat ik ben sociaal raadsvrouw en clienten komen met vragen over belasting, toeslagen, uitkeringen Ik werk in een verpleeghuis, zorginstelling voor ouderen. Onze maatschappelijk werkenden krijgen soms vragen over toeslagen. Ik werk in een voorziening waar deze mensen beschermd wonen op AWBZ indicatie. Volgend jaar via de WMO. Zij krijgen allemaal begeleiding vw psychiatrie en verslaving. Ik werk in team Samen Doen Informatie over en hulp bij aanvragen regelingen en voorzieningen. Bezwaarschriften, schulden etc. informatie, voorlichting, taalcursussen jong en zwanger Jonge moeders jongeren - jaar met problemen op meerdere leefgebieden oa werk/scholing juridisch advies, conflictoplossing Juridische problemen klachten over de gemeente om informatie en ondersteuning Omdat alles helemaal mis is gegaan en ze er zonder ons niet meer uitkomen Omdat de client dreigt te verzuipen in de complexe problematiek met als belangrijkste instabiele factor: schuldenproblematiek. Concrete aanleiding kan ook vaak zijn dat de kinderen zich niet goed ontwikkelen.

53 Omdat ze op zoek zijn naar vrijwilligerswerk Omdat zij een klacht hebben over de dienstverlening door de gemeente Onderdak op zoek naar werk, vrijwilligerswerk of cursussen/activiteiten (o.a. taalles) Oplossing zoeken voor financiële problemen schuldhulp persoonlijke ontwikkeling richting duurzame participatie/reguliere arbeid Preventie psychiatrische problematiek, geen dagbesteding, nauwelijks inkomen, schulden Psychiatrische problemen. schuldenproblematiek Schuldhulpverlening en sociaal raadsliedenwerk sociaal juridische en financiële problemen Taal te leren en dagbesteding taalcursussen, ouderbetrokkenheid, schoolkeuze, huiswerbegeleiding toeleiding naar participatie en arbeidsmarkt vaak financiële problemen, onvoldoende kennis en overzicht voorliggende voorzieningen, praktische ondersteuning daarbij Vanwege huisuitzetting en problematische schulden Verschillende doelgroepen Verschillende soorten maatsch. problematiek, bv. opstarten uitkering als men uit detentie komt, betalingsproblemen, hulp bij schulden, tussenpersoon met DWI, postadressen aanvragen, ziektekostenverzekeringen etc. etc. voor een steuntje in de rug Voor hulp bij de regelingen, aanvragen, Opvoeding Schulden Huisvesting Gedragsproblemen bij de kinderen voor schuldhulpverlening vrijwillige inburgeraars, mensen zonder uitkering, wel veel lage inkomens Wij werken met bewoners in opleidingen, trajecten en vormen van participatie. Veel van deze bewoners zijn cliënt van DWI. Ze komen bij ons wanneer ze vragen hebben waar ze zelf niet uitkomen. De vragen zijn gerelateerd aan de beperking. zoeken rechtsbijstand.

54 Bijlage Afkortingen regelingen zorg, welzijn, jeugd, onderwijs, arbeidsparticipatie Aftrekbijzziekkost: Aftrek bijzondere ziektekosten Bepaalde ziektekosten zijn (deels) aftrekbaar van de belasting. Dit zijn de zogenoemde specifieke ziektekosten die niet al worden vergoed door de (aanvullende) zorgverzekering, werkgever en/of bijzondere bijstand en die niet onder het wettelijk of vrijwillig eigen risico vallen. Het gaat hier om ziektekosten op het gebied van genees- en heelkundige hulp, voorgeschreven medicijnen, hulpmiddelen, vervoer, dieetkosten, extra gezinshulp, of extra kleding en beddengoed. AWBZzmv: Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, zorg met verblijf De AWBZ is een wettelijke sociale verzekering die tot doel heeft om de hele bevolking te verzekeren tegen het risico van bijzondere ziektekosten. Het gaat om zware geneeskundige risico s die niet via de ziektekostenverzekering verzekerd zijn. Ook voorzieningen van de preventieve gezondheidszorg vallen hieronder. Er zijn soorten van AWBZ-zorg: persoonlijke verzorging, verpleging, begeleiding (individuele- en groepsbegeleiding), behandeling en zorg met verblijf. CER: Compensatie eigen risico zorgverzekeringswet (CER) Mensen met hoge zorgkosten, als gevolg van een ziekte of handicap, krijgen compensatie van het wettelijk eigen risico in de zorgverzekeringswet. INDAWBZbgi: Indicatie AWBZ, individuele begeleiding Voor zorg uit AWBZ is een indicatie nodig, daarin staat welke zorg er nodig is en hoeveel. De AWBZ-indicatie wordt aangevraagd bij het CIZ. Een persoon kan een indicatie krijgen voor persoonlijke verzorging, verpleging, individuele begeleiding, groepsbegeleiding, behandeling, kort verblijf en zorg met verblijf. Onder zorg met verblijf vallen lange verblijven en zorgzwaartepakketten. INDAWBZzmv: Indicatie AWBZ, zorg met verblijf Zie omschrijving bij INDAWBZbgi: Indicatie AWBZ, individuele begeleiding Wajong: Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten Dit is een wettelijke voorziening in de financiële gevolgen van langdurige arbeidsongeschiktheid van mensen die geen aanspraak kunnen maken op de WAO of WIA omdat er geen arbeidsverleden is opgebouwd. Dit zijn mensen die arbeidsongeschikt zijn op de dag dat zij jaar worden of na hun e jaar arbeidsongeschikt worden én een opleiding/studie volgen. WAO: Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering Wet die als doel heeft om personen in loondienst te verzekeren van een loon vervangende uitkering bij langdurige arbeidsongeschiktheid (langer dan een jaar). In is de WAO vervangen door de WIA, echter de huidige WAO blijft gelden voor bestaande gevallen.

55 WIA: Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen Werknemers die na jaar ziekte meer dan % arbeidsongeschikt zijn, kunnen een WIAuitkering krijgen. De WIA bestaat uit regelingen. De regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA) is er voor wie nog gedeeltelijk kan werken. Mensen die helemaal niet meer kunnen werken, krijgen een IVA-uitkering, de Inkomensvoorziening Volledig en duurzaam arbeidsongeschikten. WMOhuiszzv: Wet Maatschappelijke Ondersteuning, huishoudelijke verzorging Het maatschappelijk doel van de WMO is meedoen. De wet moet ervoor zorgen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en kunnen meedoen in de samenleving, al of niet geholpen door vrienden, familie of bekenden. De gemeente ondersteunt dan de mantelzorgers bij hun zorgtaken. Als het echt niet lukt om zelf iets te regelen, biedt de gemeente maatschappelijke ondersteuning. Onder maatschappelijke verzorging vallen activiteiten die ervoor zorgen dat mensen kunnen meedoen in de samenleving. De WMO regelt bijvoorbeeld de hulp bij het huishouden (WMO huishoudelijke verzorging) en zorgt voor goede informatie over de ondersteuning die mensen kunnen krijgen. WTCG: Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten is een vergoeding die de overheid geeft aan mensen met een chronische ziekte of een handicap, bijvoorbeeld vergoedingen voor dieetkosten of de kosten voor speciaal vervoer. WW: Werkloosheidswet De wet heeft tot doel werknemers te verzekeren tegen de financiële gevolgen van werkloosheid. De wet voorziet in een uitkering die gerelateerd is aan het laatstverdiende inkomen uit dienstbetrekking. De duur van de uitkering is afhankelijk van het arbeidsverleden van de verzekerde. Het UWV beoordeelt of men voor een WW-uitkering in aanmerking komt. WWB: Wet werk en bijstand Wettelijke sociale voorziening die op januari in werking is getreden ter vervanging van de Algemene bijstandswet (ABW), de Wet inschakeling werkzoekenden (WIW) en het Besluit In- en Doorstroombanen (ID-banen). De wet heeft als uitgangspunt dat iedereen zoveel mogelijk in zijn eigen onderhoud moet voorzien. Wie hier niet toe in staat is en ook geen beroep kan doen op een andere sociale verzekeringswet of sociale voorziening, komt in aanmerking voor bijstand. Ziektewet De Ziektewet is een wet die werknemers verzekert tegen financiële gevolgen van ongeschiktheid tot werken wegens ziekte. De wet is van toepassing als er wettelijk geen loondoorbetaling hoeft plaats te vinden.

56