Monitoringskader RUG/Campus Fryslân

Transcriptie

1 Monitoringskader /Campus Fryslân 1. Aanleiding Het proces om te komen tot een University Campus Fryslân [UCF] is inmiddels in een tweede fase terecht gekomen. De Rijksuniversiteit Groningen [] zal zich inspannen om met partners te komen tot de realisatie van een Campus Fryslân [/CF]. Het initiatief, een bestendiging en upgrade van UCF, moet op termijn leiden tot een: University College: een driejarige Engelstalige bacheloropleiding in Liberal Arts and Sciences; Mastercollege: een programma van in totaal 10 opleidingen (eenjarige alfa/gamma masters en tweejarige bèta masters); Phd/graduate School: gericht op promotieonderzoek door assistenten-in-opleiding (aio s) en bursalen. Deze overgang is aanleiding om het huidige monitoringskader UCF kritisch onder de loep te nemen met als doelstelling om tot een herijkt functioneel kader voor de realisatie van /CF te komen. Deze notitie omvat een aanzet voor de monitoring van /CF in een kader van vier categorieën indicatoren. 2. Meer accent op beleidseffectmeting In de monitoringsrapportage UCF zijn de resultaten van UCF uitgebreid beschreven. Een van de conclusies uit de rapportage is dat het nog aan de vroege kant is om een goed beeld te schetsen van de duurzame effecten die UCF teweeg brengt; in de rapportage ligt de nadruk op de output van UCF. Echter, bij het monitoren en evalueren van beleid wordt er de laatste jaren door overheden een sterker accent gelegd op het nagaan van de effecten van het gevoerde beleid. Dit uit zich al enige jaren in de bekende vragen: Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Wat mag dat kosten? Het beantwoorden van deze vragen wordt bemoeilijkt door twee factoren. In de eerste plaats worden cruciale termen in het beleidsproces - zoals doelen, prestaties, resultaten, effecten etc. - niet duidelijk gedefinieerd. Dat heeft in de tweede plaats tot gevolg dat termen door elkaar worden gebruikt. In deze notitie worden vier categorieën indicatoren onderscheiden die bij monitoring en evaluatie worden gehanteerd nader te definiëren en toe te lichten. Het gaat dan om de termen: input -, throughput -, output - en outcome indicatoren. Een zorgvuldige monitoring op basis van deze vier soorten indicatoren zal leiden tot meer inzage in de te realiseren langetermijneffecten als gevolg van de vestiging van /Campus Fryslân.

2 Inputindicatoren De input indicatoren hebben betrekking op de financiële middelen, de formatie en de uren die aan een beleidsproces worden besteed. De kwaliteit van de beleids- of werkprocessen hangt o.a. samen met de professionaliteit van de medewerkers, de kwaliteit van de instrumenten en de samenwerking en afstemming met relevante partners. Throughput- of proces-/ontwikkelindicatoren De throughput indicatoren hebben te maken met het functioneren van de voorzieningen die beschikbaar worden gesteld voor de mienskip om de afgesproken bijdrage te kunnen leveren aan de realisatie van de beleidsdoelen. Hoe snel kan de uitvoeringseenheid een ingebracht idee omzetten in een concreet projectvoorstel [slagvaardigheid]. Hoe snel worden subsidieaanvragen ingediend en behandeld? Naast efficiency gaat het ook om het realiseren van de juiste integraliteit, een adequate informatievoorziening en een optimale communicatie tussen de voorzieningen. Ook is het belangrijk om te monitoren in hoeverre betrokken kennisinstellingen en hogescholen inspelen op de intensivering van de academische ontwikkelingen in Leeuwarden. Output-indicatoren Output staat voor de daadwerkelijke geleverde productie. In de provinciale begrotingsteksten hebben deze indicatoren alles te maken met de vraag: Wat gaan wij daarvoor doen? Met de output indicatoren wordt nagegaan in welke mate de door de provincie/gemeente te leveren gewenste prestaties ook daadwerkelijk zijn geleverd. Het gaat hierbij om het aantal studenten, aantal masters, aantal wetenschappelijke onderzoeken van promovendi, etc. Outcome-indicatoren Outcome staat eigenlijk voor het daadwerkelijke effect van het gevoerde beleid. Vervolgens is het de bedoeling dat het daadwerkelijke effect van het gevoerde beleid wordt afgezet tegen wat men als effect beoogd had. Provincie en gemeente zouden eigenlijk een verwachting moeten uitspreken over wat zij als gewenste effect verwachten. Vervolgens zet je dat af tegen het daadwerkelijke effect. Dan kun je ook bepalen in hoeverre je gestelde doelen bereikt hebt. 3. Welke indicatoren kunnen deel uitmaken van het monitoringskader /CF? In deze paragraaf wordt een aanzet gegeven om te komen tot de indicatoren die in het monitoringskader /CF zouden kunnen worden opgenomen. Uiteraard wordt hierbij de bovenvermelde categorisering van de indicatoren aangehouden.

3 3.1 De inputindicatoren NR. INPUTINDICATOR WIE VERZAMELT? BRONHOUDER 1. De mate waarin de gereserveerde financiële middelen overeenkomstig de geplande omvang en termijn en bestemming zijn ingezet., provincie, gemeente halfjaarlijkse rapportages en verslagen 2. De mate van tevredenheid over overleg en afstemming (ambtelijk en bestuurlijk) tussen de drie partijen, provincie, gemeente bestuurlijk overleg halfjaarlijkse rapportages en verslagen bestuurlijk overleg 3.2 De throughputindicatoren, ofwel ontwikkelindicatoren Bij UCF ging het om een netwerk met een centrale positie voor provincie, gemeenten en de stichting UCF en daar omheen de betrokken universiteiten, kennisinstellingen en hogescholen. In de fase van /CF gaat het met name om, provincie en gemeente. De neemt het takenpakket van UCF over. Het onderzoek van Concern Control over governance van UCF Praktijk weerbarstiger dan ooit (september 2015) heeft vooral betrekking op dit thema. Aangezien het hier vooral om procesindicatoren gaat, zal de informatie vooral ingewonnen kunnen worden door het periodiek bevragen [d.m.v. interviews] hoe de processen door sleutelfiguren worden ervaren. Mogelijke indicatoren zijn: NR. THROUGHPUTINDICATOR WIE VERZAMELT? BRONHOUDER 3. De mate van tevredenheid bij de direct, provincie, gemeente Provincie betrokkenen over het informatiegehalte van voortgangsrapportages, subsidieaanvragen, beschikkingen en daarmee samenhangende communicatie. 4. De mate van dekking tussen het promotieonderzoek en de Friese hotspots 5. De tijd tussen de datum van, provincie Provincie ontvangst van een subsidieaanvraag en de datum waarop de betreffende beschikking wordt verstuurd. 6. De mate van betrokkenheid en anticiperend vermogen van de stakeholders (bronnen: verslagen Raad van advies /CF en partijen die participeren binnen het Hoger- Onderwijsakkoord Fryslân (HOAF))., Friese hogescholen, Friese kennisinstellingen Verslagen RvA Verslagen HOAF 7. Mate van tevredenheid onder alumni over de opleiding en het maatschappelijk effect dat deze voor hen heeft gehad Alumnimonitor Visitatierapporten

4 3.3 De outputindicatoren Het gaat hier om de gewenste meetbare prestaties die door in gezamenlijkheid door /CF, de gemeente en de provincie worden geleverd. In onderstaand overzicht worden de outputindicatoren gecategoriseerd naar: 1. university college 2. master college 3. graduate school / academische onderzoekschool 4. premasters/schakelprogramma s; en 5. overige indicatoren/academisch klimaat Bij een aantal indicatoren wordt de nadruk gelegd op de herkomst van studenten / promovendi. Bij herkomst wordt in primaire zin gekeken naar de plek van geboorte van de persoon en de regio waar deze persoon het grootste deel van zijn of haar leven heeft doorgebracht. NR. OUTPUTINDICATOR WIE VERZAMELT? BRONHOUDER University College 8. Instroom university college, uitgesplitst naar herkomst [Fr, NL, EER en niet- EER] 9. Uitstroom university college, uitgesplitst naar track met vermelding van vervolgstudie en herkomst (Fr. NL, EER en niet-eer) Master College 10. Aantal nieuwe WO masteropleidingen 11. Instroom studenten Master College per programma per leerjaar uitgesplitst naar herkomst (Fr, NL, EER en niet-eer] 12. Het aantal studenten dat de verschillende WO masteropleidingen volgt, uitgesplitst naar studiejaar en regio van herkomst [Fr, NL. EER en niet EER]. 13. Uitstroom masterstudenten per programma, uitgesplitst naar herkomst (Fr, NL, EER en niet EER) 14. Het aantal promovendi dat binnen en buiten /CF in Leeuwarden/Fryslân werkt aan een promotieonderzoek, uitgesplitst naar inhoud van het promotie-onderzoek, het jaar [jaar 1-5] waarin het onderzoek zich bevindt en de regio van herkomst van de promovendus 15. Aantal en inhoud wetenschappelijke en vakpublicaties binnen /CF; 16. De aard van de werkzaamheden die gepromoveerde studenten van /CF na hun promotie uitvoeren en locatie waar dit gebeurt [Leeuwarden, Fryslân, rest NL, buiten NL] a. Eigen bedrijf b. R&D functie binnen bestaand Graduate school overige kennisinstellingen, provincie WO alumni monitor Overige kennisinstellingen RUIG Provincie

5 bedrijf. c. Werk binnen Hbo-instelling of universiteit; d. Werk bij de overheid e. Overige functies in bedrijfsleven 17. De mate waarin tweede en derde geldstromen worden binnengehaald 18. Aantal nieuwe premasters Friese hogescholen (tweede en derde generatie) 19. Aantal studenten per schakelprogramma/premaster met vermelding van de bachelorstudie en HBO-instelling 20. Het aantal studenten dat de hiervoor genoemde premasteropleidingen volgt, uitgesplitst naar regio van herkomst (Fr, NL, EER en niet EER) Premasters / schakelprogramma s, hogescholen, hogescholen, hogescholen Overig / academisch klimaat 21. Aantal WO studenten / promovendi woonachtig in Leeuwarden, gemeente 22. Uitwerking flankerend beleid; het, hogescholen aantal en de inhoud van seminars, debatten, symposia met studenten, season schools en publieksmanifestaties die daar direct aan gekoppeld zijn; 23. Samenwerkingsverbanden op het terrein van onderwijs, opleiding en onderzoek die /CF is aangegaan 24. Opbouw staf Campus Fryslân (aantal en formatie) uitgesplitst naar wetenschappelijk personeel (wp) en overig en beheerspersoneel (obp); student-docent ratio 25. Activiteiten in het kader van Extension school / uitwerking MOOC s (massive open online courses), Raad van Advies 3.4 De outcome-indicatoren Overheidsingrijpen en/of investeringen beogen - in de regel - altijd een realisatie van een gewenst, duurzaam maatschappelijk effect; in het algemeen is dat de verbetering van maatschappelijke welvaart en welzijn. En, is er veelal sprake van een verondersteld veranderingsproces aan de hand waarvan, op basis van best mogelijke aannames en veronderstellingen, het overheidsingrijpen en/of -investeringen moeten leiden tot (het) beoogde, maatschappelijke effect(en). Het gaat hier om indicatoren die een duidelijke relatie hebben met de beleidsdoelen die voor /CF worden gehanteerd. Ter verantwoording/evaluatie/monitoring van het overheidsingrijpen (in casu: de financiële bijdragen van de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden aan de ) en de sturing op de ontwikkeling van /CF is het wenselijk om, bij aanvang van /CF, helder vast te leggen wat de beoogd maatschappelijke effecten van het initiatief zijn (en welke werkingsmechanismen daaraan ten grondslag liggen). De ervaring leert namelijk dat gedurende de (vaak) lange periode van overheidsingrijpen het zicht op de initieel beoogd

6 maatschappelijke effecten vertroebeld door hetgeen in de context van het initiatief plaatsvindt. Het is derhalve van belang om, bij aanvang van overheidsingrijpen, vast te leggen wat de beoogde, maatschappelijke effecten zijn (1), welke veranderingsprocessen daarbij verondersteld zijn (2) en welke nulwaarden (meting jaar 0) van belang zijn voor tussentijdse metingen in de toekomst (3). Bij het meten en beoordelen van gerealiseerde, maatschappelijke effecten is het tenslotte altijd van belang daarbij de context in ogenschouw te nemen. De gewenste, maatschappelijke effecten moeten aan de hand van /CF leiden tot het overall beoogde, maatschappelijke effect: een toename van de directe en indirecte werkgelegenheid (en daarmee tot een positieve ontwikkeling van de Friese, regionale economie). Met deze langetermijneffect in het kielzog, wordt voorgesteld om de volgende vijf langetermijnindicatoren aan te houden. NR. OUTCOME-INDICATOR WIE VERZAMELT? BRONHOUDER 26. Directe bestedingen Decisio Gemeente Kences- en Biggar rapport 27. Start ups van bedrijvigheid; Decisio het aantal nieuw bedrijven dat rondom /CF ontstaat en het aantal banen dat daarmee voor hoogopgeleiden wordt gecreëerd toegespitst op de Friese hotspots; CBS 28. Innovaties door het bedrijfsleven Decisio, 29. Hoog opgeleide beroepsbevolking; het percentage hoogopgeleide werkenden in Leeuwarden/Fryslân, afgezet tegen vergelijkbare steden en de landelijke situatie; 30. Het imago van Leeuwarden als kennis- en onderwijsstad; het percentage Friese jongeren dat HBO of universitair onderwijs volgt afgezet tegen de landelijke percentages; CBS Decisio Gemeente CBS Decisio Gemeente Provincie Gemeente Provincie Gemeente Provincie De, provincie en gemeente hebben afgesproken om na vijf jaar een tussenbalans op te maken. In 2020 zal uitgebreid onderzoek worden gedaan naar /CF waarin de enerzijds een goed beeld wil hebben van de toekomstbestendigheid van /CF en anderzijds de partijen inzage willen genereren in de duurzame effecten die met /CF tot stand worden gebracht. De partijen hebben de intentie om in de periode per lustrum gezamenlijk een diepere impactanalyse te organiseren. Bestedingen De toename van het aantal studenten en AIO s zal moeten leiden tot een directe toename van de bestedingen in - met name - Leeuwarden.

7 Te meten (indicator 1) : bestedingen binnenstad Leeuwarden Nulmeting jaar 0 : XXXX miljoen euro Een- en vervolgmeting(en) : XXXX miljoen euro Tevens te onderzoeken : andere factoren die van invloed zijn (geweest) op de bestedingen in de binnenstad van Leeuwarden Resultaat : Vertalen in termen van aantal directe en indirecte banen Start ups van bedrijvigheid Verder voorzien de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden dat de toename van het aantal studenten en AIO s leidt tot een toename van het aantal startende bedrijven (start ups). Daarnaast is het de wens van de provincie Fryslân dat vooral het aantal startende bedrijven toeneemt voor, binnen het Ontwikkelplan /CF geïdentificeerde, economische en culturele hotspots van de provincie, namelijk: water, dairy, food, energie, toerisme en meertaligheid. Te meten (indicator 2) : Aantal startende bedrijven in Leeuwarden en in Fryslân, waar mogelijk verbijzonderd naar geïdentificeerde economische en culturele hotspots Nulmeting jaar 0 : XXXX bedrijven Een- en vervolgmeting(en) : XXXX bedrijven Tevens te onderzoeken : andere factoren die van invloed zijn (geweest) op het aantal starters in Leeuwarden en in Fryslân Resultaat : Vertalen in termen van aantal directe en indirecte banen Innovaties door het bedrijfsleven Het academische klimaat en het onderzoek dat uitgevoerd wordt, zou op termijn moeten leiden tot meer innovaties door het Friese bedrijfsleven. Concreet: in het bijzonder de PhDtrajecten (vanuit /CF) moeten eraan bijdragen dat Friese bedrijven nieuwe producten en diensten in de markt kunnen zetten.

8 Daarnaast is het de wens van de provincie Fryslân dat de innovaties door het bedrijfsleven vooral optreden binnen de, door het Ontwikkelplan /CF, geïdentificeerde economische en culturele hotspots van de provincie, namelijk: water, dairy, food, energie, toerisme en meertaligheid. Te meten (indicator 3) : Aantal nieuwe producten en diensten van Friese bedrijven n.a.v. de PhD-trajecten, waar mogelijk verbijzonderd naar geïdentificeerde economische en culturele hotspots Nulmeting jaar 0 : XXXX producten en diensten Een- en vervolgmeting(en) : XXXX producten en diensten Tevens te onderzoeken : andere factoren die van invloed zijn (geweest) op innovaties van Friese bedrijven Resultaat : Vertalen in termen van aantal directe en indirecte banen Hoog opgeleide beroepsbevolking De wens is dat, door de komst van /CF, het aandeel hoger opgeleiden in de beroepsbevolking in Leeuwarden en in Fryslân verder toeneemt. Te meten (indicator 4) : Aandeel hoger opgeleiden in de beroepsbevolking in Leeuwarden en in Fryslân Nulmeting jaar 0 : XXX % hoger opgeleiden Een- en vervolgmeting(en) : XXX % hoger opgeleiden Tevens te onderzoeken : andere factoren die van invloed zijn (geweest) op het aandeel hoger opgeleiden In de toekomst kan eventueel op basis van informatie van /CF en van LinkedIn profielen van oud-studenten vastgesteld of de oud-studenten een baan hebben in Leeuwarden/Fryslân (1), binnen welke sector (2) en op welk opleidingsniveau (3) Resultaat : Beeld van hoeveel oud-studenten die werkzaam zijn binnen de Friese economie (of daarbuiten). Tevens beeld van of oudstudenten die actief zijn binnen de economische en culturele hotspots van de provincie. En, eventueel in te schatten extra inkomenseffect van oud-studenten als gevolg van hoger genoten opleiding. Door te vertalen in termen van aantal directe en indirecte banen Het imago van Leeuwarden als kennis- en onderwijsstad /CF moet ondersteunend zijn aan het behoud van het imago van Leeuwarden als kennis- en onderwijsstad.

9 Belangrijke indicatoren hiervoor zijn het totaal aantal studenten aan hoger onderwijsinstellingen en het aantal uitwonende studenten in Leeuwarden. Het behoud van het imago van Leeuwarden als kennis- en onderwijsstad komt verder tot uitdrukking via de hiervoor genoemde, beoogde maatschappelijke effecten. Op basis van bovenstaande ziet het totaalbeeld van het monitoringskader /CF er als volgt uit: Input / throughput Output Outcome Overall effect 4. Maatschappelijke effecten op de lange termijn Hoger onderwijs kent - in de regel - een breed spectrum aan positieve, maatschappelijke effecten. De SEOR 1 -studie (2003) De maatschappelijke betekenis van het hoger onderwijs: een vooronderzoek naar niet-markteffecten beschrijft in dat verband diverse (positieve) maatschappelijke effecten op het vlak van: Inkomensverdeling: hoger onderwijs kan een bijdrage leveren aan een meer gelijkmatige inkomensverdeling; 1 Sociaal Economisch Onderzoek Rotterdam B.V., onafhankelijk onderzoeksbureau gelieerd aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam

10 Technologie en innovatie: hoger opgeleiden kunnen een belangrijke rol spelen voor innovaties die vervolgens doorwerken in de economie; Sociaal kapitaal: op basis van de door SEOR uitgevoerde literatuurstudie blijkt dat er aanwijzingen zijn dat hoger opgeleiden een hoger sociaal kapitaal hebben en dat een hoger sociaal kapitaal zich vertaalt in een hogere welvaart en een hoger welzijn; Integratie van allochtonen: SEOR concludeert dat hoger opgeleide autochtonen een hogere acceptatiebereidheid hebben van de culturele eigenheid van allochtonen. Hoger opgeleide allochtonen zijn meer geïntegreerd in termen van contacten met autochtonen en beheersing van de Nederlandse taal; Ondernemerschap: er zijn aanwijzingen dat bedrijven van hoger opgeleide zelfstandigen beter presteren (maar dit staat niet altijd vast); Gezondheid: hoger opgeleiden zouden onder meer minder gebruik maken van medische voorzieningen, hetgeen gunstige economische effecten heeft; Etc. Bovenstaande geeft aan dat in relatie tot /CF in de toekomst vele, maatschappelijke effecten zouden kunnen optreden. Alleen is nu niet vast te stellen of deze effecten optreden, zo ja wanneer, en in welke omvang. Daarvoor is het nodig dat /CF eerst vijftien jaar de tijd heeft gehad gestalte te krijgen voordat nader op dergelijke effecten kan worden ingegaan.