Kinderen met chronische buikpijn

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kinderen met chronische buikpijn"

Transcriptie

1 Kinderen met chronische buikpijn in 1 e en 2 e lijn Duodagen 2014 Barbara Hanselaar, huisarts Edwin Rietveld/Brenda Koop, kinderartsen Sonja van der Toorn, kinderpsychologe 1

2 Casus Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

3 Casus Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

4 Lotte, 12 jaar Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

5 Lotte, 12 jaar Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

6 Lotte, 12 jaar..al jaren buikpijn...ze gaat al weken niet naar school...dit kan zo echt niet langer..er moet toch iets aan de hand zijn... er moet nu echt iets gebeuren dokter..zou een osteopaatkunnen helpen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

7 Vraag: wat voelt de dokter? a) Buikpijn b) Onrust c) Ontspannen d) Anders Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

8 Leerdoelen Wat is chronische buikpijn Hoe vaak komt het voor Wanneer denken aan somatische oorzaak Welke aanvullende diagnostiek Wat is functionele buikpijn Rome III criteria Behandeling functionele buikpijn PicoBelly spreekuur Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

9 Indeling buikpijn 1 Duur Acuut -niet acuut -chronisch Oorzaak Somatisch - functioneel 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

10 Indeling buikpijn 1 Duur Acuut -niet acuut -chronisch Oorzaak Somatisch - functioneel 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

11 Acute buikpijn 1 Grote kans somatiek Nadruk op diagnostiek 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

12 Indeling buikpijn 1 Duur Acuut -niet acuut -chronisch Oorzaak Somatisch - functioneel 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

13 Chronische buipijn 1 Kleine kans somatiek Nadruk op behandeling 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

14 Epidemiologie 1 8% van de kinderen regelmatig buikpijn (meisjes > jongens) Prevalentie buikpijn huisartsenpraktijk: per jaar 2/3 geen somatische oorzaak Incidentie functionele buikpijn huisartsenpraktijk: 10 per jaar Meeste kinderen 1 à 2 consulten 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

15 Vraag: definitie chronische buikpijn? a) Langer dan 1 maand b) Langer dan 2 maanden c) Langer dan 3 maanden d) Langer dan 6 maanden Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

16 Definitie chronische buikpijn Langer dan 1 of 2 maanden 1 Langer dan 2 maanden 2 Langer dan 3 maanden 3 Langer dan 6 maanden 4 1 AAP; Pediatrics Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen ApleyJ; PediatrClinNorthAm BMJ; Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

17 Antwoord: definitie chronische buikpijn? a) Langer dan 1 maand b) Langer dan 2 maanden c) Langer dan 3 maanden d) Langer dan 6 maanden Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

18 Chronische buikpijn In de huisartsenpraktijk is de kans op functionele buikpijn bij kinderen groot en lijkt, met uitzondering van de acute buikpijn, deduur van de buikpijn weinig onderscheidend bij het onderscheid tussen functionelebuikpijn en buikpijn met somatischeoorzaak. 1 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

19 Chronische buikpijn RECOMMENDATIONS The term recurrentabdominalpain as currently used clinically and in the literature shouldberetired. 1 1 AAP; Pediatrics Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

20 Indeling chronische buikpijn 1 Duur Acuut -niet acuut -chronisch Oorzaak Somatisch - functioneel 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

21 Lotte, 12 jaar Mei 2013 bij de huisarts: Ruim een jaar wisselend buikpijn, met name na het eten Vrijwel dagelijks 4 dagen per maand niet naar school Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

22 Anamnese? Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

23 Anamnese 1 Duur Begin Continu/aanvallen Ernst/duur/frequentie Plaats/uitstraling Vervoerspijn Buiktrauma Koorts GI-symptomen Mictieklachten Menstruatiecyclus Luchtweginfectie Huidafwijkingen Gewrichtsklachten Buikoperaties Chronische ziektes 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

24 Anamnese 1 Familie anamnese Gewichtsverlies Groeivertraging Vertraagde puberteit Extra-intestinale afwijkingen IBD Voedingspatroon Vochtinname Vezelopname Defecatiepatroon Gedrag bij buikpijn Gevolgen buikpijn Andere functionele klachten Angst of depressieve klachten Omgevingsfactoren Kindermishandeling Ideeën over oorzaak 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

25 Lotte, 12 jaar Voorgeschiedenis Gedragsproblemen Vermoeidheid Hooikoorts Astma Ouders gescheiden Frequent spreekuurbezoek Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

26 Lotte, 12 jaar Buikpijn iedere avond na warm eten. Ook s ochtends Onder in buik Voelt alsof iemand er tegen aan zit Gaat naar wc, soms 1 uur Wel ontlasting, niet hard, niet persen, buikpijn daarna soms over Kortdurend movicolon, meer pijn en diarree Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

27 Lotte, 12 jaar Mictie: gb Soiling: nee; misselijk; ja Braken: nee Duizelig: ja Hoofdpijn: ja Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

28 Lotte, 12 jaar Slapen gb, niet wakker van buikpijn Eten en drinken gb Schoolverzuim 4 dagen per maand Bij allergoloog geenvoedselallergie, lactose intolerantie of geen coeliakie Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

29 Lotte, 12 jaar Groep 8, volgend jaar 1 mavo/havo Paardrijden 1x per week. Houdt van zingen en dansen Fam anamnese moeder ovariumfibroom Medicatie: flixotide1 dd, ventolin, zn, avamis, loratidine Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

30 Indeling chronische buikpijn 1 Duur Acuut -niet acuut -chronisch Oorzaak Somatisch - functioneel 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

31 Vraag: wat zijn alarmsignalen? a) Gewichtsverlies b) Chronische diarree c) Veel schoolverzuim d) Nachtelijke buikpijn Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

32 Alarmsignalen? Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

33 Alarmsignalen 1-4 Gewichtsverlies Groeivertraging Rectaal bloedverlies Braken Chronische diarree Rechter boven- /onderbuikspijn Koorts Familie anamnese Gebrek aan eetlust Zuurbranden Afwijkend lichamelijk onderzoek Artritis/rash Mictiestoornissen Vertraagde puberteit Cyclusstoornissen Nachtelijke buikpijn 1 BuflerP et al; DeutArztInt PlunkettA et al; J Roy SocMed Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

34 Alarmsignalen 1-4 Gewichtsverlies Groeivertraging Rectaal bloedverlies Braken Chronische diarree Rechter boven- /onderbuikspijn Koorts Familie anamnese Gebrek aan eetlust Zuurbranden Afwijkend lichamelijk onderzoek Artritis/rash Mictiestoornissen Vertraagde Puberteit Cyclusstoornissen Nachtelijke buikpijn 1 BuflerP et al; DeutArztInt PlunkettA et al; J Roy SocMed Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

35 Alarmsignalen 1-4 Gewichtsverlies Groeivertraging Rectaal bloedverlies Braken Chronische diarree Rechter boven- /onderbuikspijn Koorts Familie anamnese Gebrek aan eetlust Zuurbranden Afwijkend lichamelijk onderzoek Artritis/rash Mictiestoornissen Vertraagde puberteit Cyclusstoornissen Nachtelijke buikpijn 1 BuflerP et al; DeutArztInt PlunkettA et al; J Roy SocMed Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

36 Antwoord: wat zijn alarmsignalen? a) Gewichtsverlies b) Chronische diarree c) Veel schoolverzuim d) Nachtelijke buikpijn Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

37 Somatische oorzaken Parasitaire infectie Obstipatie Coeliakie Voedselintolerantie/- allergie Inflammatoire darmziekte Gastro-oesofageale reflux Oesophagitis Ulcuslijden(H. pylori infectie) Urinewegproblemen Dysmenorrhoe Pancreatitis Lever/galwegproblemen Anatomische afwijkingen (Meckel s divertikel, malrotatie) Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

38 Vraag: welke aanvullende diagnostiek? a) Faeceskweken b) Coeliakiescreening c) Echo buik d) Faeces calprotectine Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

39 Aanvullende diagnostiek? Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

40 Aanvullende diagnostiek 1-4 Bloedbeeld BSE CRP Ureum Kreat ALAT Lipase Coeliakiescreening Urine VU Faeces parasitair Faeces occult bloed Faeces calprotectine 1 BuflerP et al; DeutArztInt PlunkettA et al; J Roy SocMed Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

41 Aanvullende diagnostiek 1-4 Bloedbeeld BSE CRP Ureum Kreat ALAT Lipase Coeliakiescreening Urine VU Faeces parasitair Faeces occult bloed Faeces calprotectine 1 BuflerP et al; DeutArztInt PlunkettA et al; J Roy SocMed Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

42 Aanvullende diagnostiek 1-4 Bloedbeeld BSE CRP Ureum Kreat ALAT Lipase Coeliakiescreening Urine VU Faeces parasitair Faeces occult bloed Faeces calprotectine 1 BuflerP et al; DeutArztInt PlunkettA et al; J Roy SocMed Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

43 Antwoord: welke aanvullende diagnostiek? a) Faeceskweken b) Coeliakiescreening c) Echo buik d) Faeces calprotectine Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

44 Indeling chronische buikpijn Duur Acuut -niet acuut -chronisch Oorzaak Somatisch - functioneel 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

45 Rome III criteria Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

46 Functionele buikpijn? Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

47 Functionele buikpijn Functionele dyspepsie Prikkelbaredarmsyndroom Abdominale migraine Functionele buikpijn Functionelebuikpijnsyndroom 1 Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

48 Functionele buikpijn Functionele dyspepsie Prikkelbaredarmsyndroom Abdominale migraine Functionele buikpijn Functionelebuikpijnsyndroom 1 Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

49 Functionele buikpijn 1, 2 >=1x per week en >=2 maanden Recidiverende of continue buikpijn Voldoet niet aan criteria voor andere functionele gastro-intestinale aandoening Geen aanwijzingen voor somatische oorzaak 1 Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

50 Functionelebuikpijnsyndroom 1, 2 25% van de tijd aan ten minste 1 van de volgende criteria: belemmering van het dagelijks functioneren bijkomende symptomen zoals hoofdpijn, moeite met slapen of pijn in de benen of armen 1 Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

51 Prikkelbaredarmsyndroom 1, 2 >=1x per week en >=2 maanden Buikpijn of onaangename sensaties in de buik, ten minste 25% van de tijd en geassocieerd met twee of meer van de onderstaande kenmerken: verbetering na defecatie; begin samenhangend met verandering in defecatiefrequentie; begin samenhangend met verandering in vorm (uiterlijk) van de ontlasting. Geen aanwijzingen voor somatische oorzaak 1 Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

52 Functionele buikpijn 1 Buikpijn waarvoor de arts geen onderliggende weefselbeschadiging, somatischeaandoening of metaboleof anatomische afwijking veronderstelt op basis van anamnese en lichamelijk onderzoek. 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

53 Pathofysiologie 1, 2 1 Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

54 Vraag: welke behandeling? a) Antidepressiva b) Pepermuntolie c) Hypnotherapie d) Probiotica Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

55 Behandeling? Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

56 Behandeling Medicamenteus Analgetica Spasmolytica Antidepressiva Maagzuurremmers Laxantia Diareeremmers Probiotica Pepermuntolie Niet medicamenteus Goede communicatie Voorlichting Geruststelling Evenwichtig voedingspatroon Cognitieve gedragstherapie Hypnotherapie 1 Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

57 Behandeling Medicamenteus Analgetica Spasmolytica? Antidepressiva Maagzuurremmers Laxantia Diareeremmers Probiotica? Pepermuntolie? Niet medicamenteus Goede communicatie Voorlichting Geruststelling Evenwichtig voedingspatroon Cognitieve gedragstherapie Hypnotherapie 1 Rutten J et al; Praktische Pediatrie Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

58 Vraag: welke behandeling? a) Antidepressiva b) Pepermuntolie? c) Hypnotherapie d) Probiotica? Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

59 Verwijzen 1 Verdenking coeliakie Onverklaard rectaal bloedverlies Gewichtsverlies/afbuigende groei Verdenking Henoch-Schönlein of IBD Ernstige aanhoudende functionele buikpijn Vermoeden van kindermishandeling 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

60 PicoBelly spreekuur Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

61 PicoBelly spreekuur Multidisciplinair spreekuur Kinderarts Kinderpsycholoog Bekkenbodemfysiotherapeut Continentieverpleegkundige Kinderen 4 t/m 15 jaar Mictie- en/of defecatieproblemen Chronische buikpijn Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

62 Het tweede spoor. Psychologische interventies Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

63 Het tweede spoor Mogelijke oorzaken van functionele buikpijn bij kinderen: Functioneel / Coping probleem Somatisatie Angst Ouder kind relatie probleem Combinatie van bovenstaande factoren Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

64 Het tweede spoor Functioneel / coping probleem Aandacht voor het onder liggende probleem IQ test Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

65 Het tweede spoor Somatisatie Educatie: op een goede manier interpreteren van lichaamsseintjes Gedrag niet laten leiden door buikpijn School en sport bevorderen Hypnose Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

66 Angst Kinderen verwarren angst met buikpijn Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

67 Het tweede spoor Angst Ontspanning Hypnose Helpende gedachten Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

68 Het tweede spoor Ouder kind relatie probleem Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

69 Het tweede spoor Ouder kind relatie probleem Ouder educatie Buikpijn negeren Afleiding bieden Aandacht geven aan activiteiten van het kind Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

70 Het tweede spoor Kind Wat denk jij dat er in je buik gebeurd als je buikpijn hebt? Hoe ziet het eruit als je naar binnen zou kunnen kijken? Wat kun je doen om de buikpijn te verminderen? Wat heb je al geprobeerd? Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

71 Het tweede spoor Ouders Kunt u aan uw kind merken dat het buikpijn heeft? Waar merkt u dat aan? Wat doet u dan? Wat helpt om de buikpijn van uw kind te verminderen? Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

72 Het tweede spoor Hypnose Veranderd bewustzijn Vernauwde aandacht Toename suggestibiliteit Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

73 Het tweede spoor Hypnose Geleide fantasie Imaginatieve suggestie Visualisatie Gerichte aandacht Hypno therapie Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

74 Het tweede spoor Hypnose Toename ontspanning Afleiding Verandering van hersenactiviteit in de hersengebieden die pijnbeleving sturen Bewezen effectieve behandelmethode Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

75 Het tweede spoor Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

76 Prognose Algemene bevolking 14-54% na 20 of 6 jaar nog klachten 2 e en 3 e lijn 29-35% na 5 tot 15 jaar nog klachten Cognitieve gedragstherapie Interventiegroep 71-88% verbetering Controlegroep 7-38% verbetering Hypnotherapie Interventiegroep 85% remissie Controlegroep 25% remissie 1 Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

77 Leerdoelen Wat is chronische buikpijn Hoe vaak komt het voor Wanneer denken aan somatische oorzaak Welke aanvullende diagnostiek Wat is functionele buikpijn Rome III criteria Behandeling functionele buikpijn PicoBelly spreekuur Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

78 Literatuur Gieteling M; NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Rutten J: Chronische buikpijn bij kinderen; Praktische Pediatrie AAP: ChronicAbdominalPain in Children; Pediatrics Bufler P: Recurrent Abdominal Pain in Childhood; Deut Arzt Int PlunkettA: RecurrentAbdominalPain in Childhood; J Roy SocMed Kinderen met chronische buikpijn Duodagen

Martijn Schrama Kinderarts. Margreet Wessels, kindermdl arts

Martijn Schrama Kinderarts. Margreet Wessels, kindermdl arts Martijn Schrama Kinderarts Margreet Wessels, kindermdl arts Wat doen we met Jos? Jos 7 jaar Buikpijn sinds begin maart. Aanvankelijk acuut begonnen met koorts en verdenking appendicitis, hiervoor gda.

Nadere informatie

Functionele buikklachten

Functionele buikklachten Functionele buikklachten Achtergronden Behandeling Nieuwe medicamenten Discussie Signalen wijzend op somatisch substraat Acute klachten Algemene ziekteverschijnselen (koorts/ hemodynamiek) Ongewenst gewichtsverlies

Nadere informatie

Kennislacunes NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen

Kennislacunes NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kennislacunes Buikpijn bij kinderen Kennislacunes 1. Prevalentie prikkelbare darm syndroom bij kinderen met chronische buikpijn (noot 5, 15). 2. Verschil in prognose van kinderen met prikkelbare darm syndroom

Nadere informatie

Buikpijn- een opvlamming? Dr. F.H.J. Wolfhagen, MDL-arts

Buikpijn- een opvlamming? Dr. F.H.J. Wolfhagen, MDL-arts Buikpijn- een opvlamming? Dr. F.H.J. Wolfhagen, MDL-arts 24 november 2018 IBD en buikpijn Pijn is belangrijk als waarschuwing voor mogelijk schadelijke invloeden Veel voorkomende klacht bij IBD Bij colitis

Nadere informatie

Functionele buikpijn bij kinderen. Marleen Jiskoot Walther Tjon A Ten Janneke Stapelbroek

Functionele buikpijn bij kinderen. Marleen Jiskoot Walther Tjon A Ten Janneke Stapelbroek Functionele buikpijn bij kinderen Marleen Jiskoot Walther Tjon A Ten Janneke Stapelbroek Leerdoelen Diagnose functionele buikpijn bij kinderen zeer waarschijnlijk maken met beperkt aanvullend onderzoek.

Nadere informatie

De casus is bedoeld voor medisch studenten in de doctoraalfase van de opleiding.

De casus is bedoeld voor medisch studenten in de doctoraalfase van de opleiding. Casus 16A Fase A Titel Buikpijn Onderwerp Chronische buikpijn door schoolfobie Auteur Drs. R. Sijstermans Opleidingsniveau studenten De casus is bedoeld voor medisch studenten in de doctoraalfase van de

Nadere informatie

Vragenlijst buikpijnklachten Dr. Claeys. Datum van de raadpleging:.. Naam & geboortedatum of vignet. Vragenlijst buikpijn klachten.

Vragenlijst buikpijnklachten Dr. Claeys. Datum van de raadpleging:.. Naam & geboortedatum of vignet. Vragenlijst buikpijn klachten. Datum van de raadpleging:.. Naam & geboortedatum of vignet Vragenlijst buikpijn klachten Beste ouder, Om een goed idee te krijgen van de buikpijn van uw kind, vragen wij om onderstaande vragenlijst zo

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen 1. Toelichting op het onderwijsmateriaal 1 Dit onderwijsmateriaal is gebaseerd op de NHG-Standaard M71 van mei 2012 Buikpijn is een veelvoorkomende klacht in de huisartsenpraktijk. Het is ook een moeilijke

Nadere informatie

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Uw spreekuur Moeheid Pijnklachten Buikpijn Hoofdpijn

Nadere informatie

Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie

Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie Dr. S. Vande Velde Dienst kindergastro-enterologie UZ Gent Prof Dr Van Winckel Prof Dr Van Biervliet Dr De Bruyne 1 Meisje 8 jaar oud Op spoed met mama, al 2 maand

Nadere informatie

Functionele buikpijn: en nu..? Herbert van Wering Kinderarts-MDL (WDH nascholing; 18 november 2015)

Functionele buikpijn: en nu..? Herbert van Wering Kinderarts-MDL (WDH nascholing; 18 november 2015) Functionele buikpijn: en nu..? Herbert van Wering Kinderarts-MDL (WDH nascholing; 18 november 2015) Take home Functionele gastro intestinale ziekte (FGID) bij kinderen en adolescenten Pediatrische Rome

Nadere informatie

De Kindercarrousel voor huisartsen en kinderartsen

De Kindercarrousel voor huisartsen en kinderartsen De Kindercarrousel voor huisartsen en kinderartsen 15-05-2013 Workshop Urineweginfecties bij kinderen Mijke Breukels, kinderarts Nicolien de Bie, huisarts Leerdoelen ס Definities (recidiverende UWI s,

Nadere informatie

Functionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014

Functionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014 Functionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014 Obstipatie Obstipatie is de meest voorkomende gastro-intestinale aandoening op de kinderleeftijd. Naar

Nadere informatie

Inhoud. H.E. van der Horst. T.C. olde Hartman en P.L.B.J. Lucassen. A.H. Blankenstein. H. Woutersen-Koch

Inhoud. H.E. van der Horst. T.C. olde Hartman en P.L.B.J. Lucassen. A.H. Blankenstein. H. Woutersen-Koch VII 1 Inleiding SOLK in de huisartsenpraktijk: begrippen en epidemiologie... 1 H.E. van der Horst 1.1 Wat is SOLK?... 2 1.2 Andere (veel)gebruikte termen.... 3 1.3 Relatie tussen SOLK en somatisatie....

Nadere informatie

Let s talk. Trea Broersma psychiater

Let s talk. Trea Broersma psychiater Let s talk about SOLK Trea Broersma psychiater SOLK??? Let s talk about..solk SOLK in de huisartsenpraktijk Lichamelijke klachten zonder somatische oorzaak SOLK en somatisatie Problemen bij SOLK en somatisatie

Nadere informatie

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Dokter, ik ben zo moe. Vermoeidheid Hoofdpijn Buikklachten

Nadere informatie

Prikkelbare Darm Syndroom

Prikkelbare Darm Syndroom Prikkelbare Darm Syndroom Prikkelbare Darm Syndroom Te behandelen of behelpen? Synoniemen Prikkelbare darm syndroom Irritable bowel syndrome Spastische dikke darm Spastisch colon Definitie Chronische buikpijn

Nadere informatie

De pijn de baas! PhilomeenT M Weijenborg MD PhD, Gynaecoloog LUMC. 20 januari 2018

De pijn de baas! PhilomeenT M Weijenborg MD PhD, Gynaecoloog LUMC. 20 januari 2018 De pijn de baas! PhilomeenT M Weijenborg MD PhD, Gynaecoloog LUMC Disclosurebelangen spreker Ervaringsdeskundigen Onderwerpen Langdurige ofwel chronische (buik)pijn(cbp) centraal Feiten Definitie van CBP,

Nadere informatie

Chronische bekkenpijn oorzaken en aanpak. Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie

Chronische bekkenpijn oorzaken en aanpak. Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie Chronische bekkenpijn oorzaken en aanpak Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie Doel Deelnemers zijn in staat om: te exploreren o.a. door de belangrijkste alarmsymptomen

Nadere informatie

Onderbuikklachten. buikklachten

Onderbuikklachten. buikklachten 13 Onderbuikklachten Prof. dr. H.E. van der Horst De moeilijkheidsgraad van diagnostiek bij buikklachten is hoog. Er is geen lichaamsdomein waar de klachten zo variëren en zo weinig specifiek in de richting

Nadere informatie

Diagnostiek en behandeling van vrouwen met chronisch buikpijn

Diagnostiek en behandeling van vrouwen met chronisch buikpijn Diagnostiek en behandeling van vrouwen met chronisch buikpijn NIETS AAN TE DOEN Aart Beekman, klinisch psycholoogpsychotherapeut Charlotte Tuijnman, GZ-psycholoog i.o. Philomeen Weijenborg, gynaecoloog

Nadere informatie

Sepsis in de huisartsenpraktijk. Feike Loots Arts-onderzoeker IQ healthcare, Radboudumc

Sepsis in de huisartsenpraktijk. Feike Loots Arts-onderzoeker IQ healthcare, Radboudumc Sepsis in de huisartsenpraktijk Feike Loots Arts-onderzoeker IQ healthcare, Radboudumc Disclosure belangenverstrengeling voor de sprekers van de AZO scholingsavond (Potentiële) belangenverstrengeling Voor

Nadere informatie

Overzicht bestaande werkafspraken Kindergeneeskunde: (Allen ook via Interline behandeld)

Overzicht bestaande werkafspraken Kindergeneeskunde: (Allen ook via Interline behandeld) INTERLINE Kindergeneeskunde 2013/2014 januari 2013 Inleiding Deze Interline gaat over verschillende kindergeneeskundige onderwerpen: 1. De excessief huilende zuigeling 2. Coeliakie 3. Vermoeidheid bij

Nadere informatie

INHOUD. SHK nascholing Kindergeneeskunde 31 januari 2017

INHOUD. SHK nascholing Kindergeneeskunde 31 januari 2017 INHOUD 1. Defecatieproblemen/definitie obstipatie 2. Benadering patiënt met obstipatie 3. Rol van aanvullende diagnostiek; wie doet wat en wanneer 4. Behandelingsstappenplan 5. Multidisciplinaire behandeling;

Nadere informatie

SOLK Inleiding. Dr. E.M. van de Putte, kinderarts-sociale pediatrie. SOLK Aristo 15 maart 2016

SOLK Inleiding. Dr. E.M. van de Putte, kinderarts-sociale pediatrie. SOLK Aristo 15 maart 2016 SOLK Inleiding Dr. E.M. van de Putte, kinderarts-sociale pediatrie SOLK Aristo 15 maart 2016 Wie zitten in de zaal? jeugdarts kinderarts kinderverpleegkundige huisarts GZ-psycholoog pedagogisch medewerker

Nadere informatie

Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Obstipatie

Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Obstipatie Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Obstipatie 5-Folder Obstipatie.indd 1 15-07-2008 09:30:32 1. Hoe herkent u obstipatie? 1.1. Definities Obstipatie: Het weinig frequent (minder dan 3x p.w.) en

Nadere informatie

LOK-poli. Polikliniek Lichamelijk Onverklaarde Klachten

LOK-poli. Polikliniek Lichamelijk Onverklaarde Klachten LOK-poli Polikliniek Lichamelijk Onverklaarde Klachten Sprekers Jan Kamphuis, gastro-enteroloog MMC Gerbrand van Hout, medisch psycholoog CZE, LOK-polikliniek CZE Meggy Hurenkamp, huisarts, GC Woensel

Nadere informatie

Antwoordformulieren open vragen

Antwoordformulieren open vragen Antwoordformulieren open vragen Bloktoets : 5O0 Datum : 9 juli 009 Aanvang : Studentnummer : Studentnaam :. BLOKTOETS STOFWISSELING 5O0 9 juli 009 Sint Radboud. Het uitvragen van de pijnklachten is van

Nadere informatie

Pluis / niet-pluis? Veilig hulpverlenen vanuit het perspectief van de huisarts. Rob van Valderen Antonissen, huisarts

Pluis / niet-pluis? Veilig hulpverlenen vanuit het perspectief van de huisarts. Rob van Valderen Antonissen, huisarts Pluis / niet-pluis? Veilig hulpverlenen vanuit het perspectief van de huisarts Rob van Valderen Antonissen, huisarts Wie ben ik? Echtgenoot en vader van 3 kinderen 10 jaar arts 6 jaar huisarts Sinds 2013

Nadere informatie

De vermoei(en)de puber. Brita de Jong en Tjalling de Vries Kinderarts sociale pediatrie, algemeen kinderarts Medisch Centrum Leeuwarden

De vermoei(en)de puber. Brita de Jong en Tjalling de Vries Kinderarts sociale pediatrie, algemeen kinderarts Medisch Centrum Leeuwarden De vermoei(en)de puber Brita de Jong en Tjalling de Vries Kinderarts sociale pediatrie, algemeen kinderarts Medisch Centrum Leeuwarden Wij hebben geen financiële belangen geen andere financiële ondersteuning

Nadere informatie

CVS, CHRONISCHE PIJN EN ANDERE FUNCTIONELE KLACHTEN

CVS, CHRONISCHE PIJN EN ANDERE FUNCTIONELE KLACHTEN CVS, CHRONISCHE PIJN EN ANDERE FUNCTIONELE KLACHTEN DR. E.J. SULKERS, KINDERARTS ADRZ Symposium Nehalennia, 11 april 2013 MOEHEID KAN EEN SYMPTOOM ZIJN VAN EEN: - infectieziekte; - orgaanziekte (hart,

Nadere informatie

Workshop anamnese afnemen

Workshop anamnese afnemen Workshop anamnese afnemen Workshop anamnese afnemen l Carolien Vianen l Jeroen Martijn Plette l Annelies Epping Inhoud workshop l Anamnese in 3 onderdelen: 1. - Kennismaking - Observatie - Klacht waarmee

Nadere informatie

Centrum voor Lichamelijk Onverklaarde Klachten (CLOK)

Centrum voor Lichamelijk Onverklaarde Klachten (CLOK) Centrum voor Lichamelijk Onverklaarde Klachten (CLOK) Wijzingen van DSM-IV naar DSM-5 Lisette t Hart & Ingeborg Visser Vragen Wie heeft in de afgelopen twee weken last gehad van buikpijn, maagpijn, misselijkheid,

Nadere informatie

Kinderen met hoofdpijn

Kinderen met hoofdpijn Kinderen met hoofdpijn 01-12-2016 M. Flohil, kinderneuroloog Inleiding Hoofdpijn bij kinderen is gek Prevalentie 53% Classificatie conform ICHD-3 (2013) Primair versus secundair Angst voor hersentumor

Nadere informatie

Buikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen

Buikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen Buikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen Congres Kinderverpleegkunde 2.0 laat je upgraden! Rita van den Tooren-de Groot Kinderarts HMC Haaglanden Medisch Centrum Den Haag 27 september

Nadere informatie

Fase 1: Verwijzing, aanmelding en initiële hypothese. Screening. Hypothese: Er is mogelijk sprake van liespijn als gevolg van rode vlaggen.

Fase 1: Verwijzing, aanmelding en initiële hypothese. Screening. Hypothese: Er is mogelijk sprake van liespijn als gevolg van rode vlaggen. Stroomdiagram Liespijn Onderstaand stroomdiagram kan worden gebruikt voor het diagnostisch proces, bij patiënten met liespijn. Hierbij wordt de nadruk gelegd op artrogene problematiek. Niet atrogene aandoeningen

Nadere informatie

Intake formulier fysiotherapie / manuele therapie

Intake formulier fysiotherapie / manuele therapie Intake formulier fysiotherapie / manuele therapie Om een duidelijk beeld van uw klachten en de herstelmogelijkheden te krijgen verzoeken wij u bijgaande gegevens en vragen in te vullen en dit formulier

Nadere informatie

ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN INTERLINE KINDERGENEESKUNDE Concept dd 29 jan 2008 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding De werkgroep bestaat uit: Hans van Unen en Obbe Norbruis, kinderartsen

Nadere informatie

Ik ben gezond, maar mankeer van alles! Presentatie 22 januari 2015 Scheldemondcollege. M.H Greijn- Fokker, Kinderarts ADRZ

Ik ben gezond, maar mankeer van alles! Presentatie 22 januari 2015 Scheldemondcollege. M.H Greijn- Fokker, Kinderarts ADRZ Ik ben gezond, maar mankeer van alles! Presentatie 22 januari 2015 Scheldemondcollege M.H Greijn- Fokker, Kinderarts ADRZ Presentatie is bedoeld voor Jongeren met lichamelijke klachten die (nog) niet verklaard

Nadere informatie

SOLK-assessment bij jongeren

SOLK-assessment bij jongeren Medische psychologie en Kindergeneeskunde Fysiotherapie i SOLK-assessment bij jongeren Uitgebreid onderzoek bij jongeren met onverklaarde lichamelijke klachten Slingeland Ziekenhuis Patiënteninformatie

Nadere informatie

De Eetpoli Diagnostisch Centrum Voedingsproblemen

De Eetpoli Diagnostisch Centrum Voedingsproblemen De Eetpoli Diagnostisch Centrum Voedingsproblemen 17 maart 2018 Nee-Eten contactdag Drs. Hilde Krom, arts-onderzoeker Dr. Angelika Kindermann, kinderarts-mdl INLEIDING INLEIDING Fysiologie Respiratoir

Nadere informatie

Pancreas enzyminsufficiëntie

Pancreas enzyminsufficiëntie Pancreas enzyminsufficiëntie Annuska Schoorlemmer, Verpleegkundig Specialist Afdeling Gastro Oncologisch Centrum Amsterdam, Academisch Medisch Centrum, locatie AMC Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Prikkelbare Darm Syndroom (PDS/IBS)

Prikkelbare Darm Syndroom (PDS/IBS) Prikkelbare Darm Syndroom (PDS/IBS) MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl U heeft van uw arts gehoord dat u een Prikkelbare Darm heeft. Een andere benaming voor Prikkelbare Darm Syndroom

Nadere informatie

Faecaal calprotectine. Eva Lefevre 14 mei 2013

Faecaal calprotectine. Eva Lefevre 14 mei 2013 Faecaal calprotectine Eva Lefevre 14 mei 2013 Inleiding Faecaal calprotectine Calcium bindend eiwit Afkomstig uit neutrofiele granulocyten Aanwezigheid in faeces is evenredig met mate van neutrofiele migratie

Nadere informatie

NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen

NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Buikpijn bij kinderen Deze standaard moet worden geciteerd als: Gieteling MJ, Van Dijk PA, De Jonge AH, Albeda FW, Berger MY, Burgers JS, Geijer RMM, Eizinga WH. NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen. Huisarts

Nadere informatie

Samenvatting en conclusies

Samenvatting en conclusies Samenvatting en conclusies 8 Chapter 8 74 Samenvatting Hoofdstuk 1 geeft een algemene inleiding op dit proefschrift. De belangrijkste doelen van dit proefschrift waren achtereenvolgens: het beschrijven

Nadere informatie

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling

Nadere informatie

NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen

NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen M100 NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Gieteling MJ, Van Dijk PA, De Jonge AH, Albeda FW, Berger MY, Burgers JS, Geijer RMM, Eizenga WH Huisarts Wet 2012;55(9):404-9. Kernboodschappen c Buikpijn wordt

Nadere informatie

Chronisch Hartfalen. Wat is chronisch hartfalen?

Chronisch Hartfalen. Wat is chronisch hartfalen? Chronisch Hartfalen Wat is chronisch hartfalen? Omschrijving Hartfalen Hartfalen is een aandoening van het hart waarbij het hart niet meer in staat is om voldoende bloed uit te pompen en rond te pompen.

Nadere informatie

Integratietoets Voorbereiding Toetsafname: 10 juli 2012

Integratietoets Voorbereiding Toetsafname: 10 juli 2012 Studiejaar 2 Integratietoets Voorbereiding Toetsafname: 10 juli 2012 Tentamencoördinator Dr. A. van t Spijker Overzicht Het tentamen bestaat uit 67 vragen, waarvan 66 gesloten vragen en 1 CIP. In totaal

Nadere informatie

Obstipatie bij kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar

Obstipatie bij kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar Obstipatie bij kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar Samenwerkingsafspraak voor kinderartsen, huisartsen, jeugdartsen en artsen voor mensen met een verstandelijke beperking (AVG) uit het adherentiegebied

Nadere informatie

SOLK. Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten. Nancy Stokkers, Kinderfysiotherapeut

SOLK. Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten. Nancy Stokkers, Kinderfysiotherapeut SOLK Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten Nancy Stokkers, Kinderfysiotherapeut SOLK klachten en behandeling bij kinderen. Definitie SOLK? Prevalentie Chronische pijn Gevolgenmodel Probleeminventarisatie

Nadere informatie

Exocriene pancreasinsufficiëntie

Exocriene pancreasinsufficiëntie Geen belangenverstrengeling Exocriene pancreasinsufficiëntie Annemarie Roele Verpleegkundig specialist HPB MDL scholing 27-03-2017 Inhoud Casuïstiek Exocriene pancreasinsufficiëntie Oorzaak Symptomen Gevolgen

Nadere informatie

PDS B e l a n g e n v e r e n

PDS B e l a n g e n v e r e n r a b l D e PDS B e l a n g e n v e r e n r m S y n d r o a o m i g e i n g k k i r P De diagnose PDS 2 Het Prikkelbare Darm Syndroom, een functionele aandoening Ziekten met een duidelijke diagnose zijn

Nadere informatie

Samen sterk in de zorg voor ouders en hun onrustige baby

Samen sterk in de zorg voor ouders en hun onrustige baby Samen sterk in de zorg voor ouders en hun onrustige baby 20 mei 2014 Huilbabypoli: Jessica Zegers, kinderarts Christel Walhof, kinderarts Angela Jansen, verpleegkundige Merian Knuiman, verpleegkundige

Nadere informatie

(De volgorde m.b.t. de geschreven en gesproken rollenspelen kan gewijzigd worden).

(De volgorde m.b.t. de geschreven en gesproken rollenspelen kan gewijzigd worden). A 101 Alfa 7/43 Niveau: SVE 1 Onderwerp: klagen (bij de dokter) Doel: Cursisten kunnen een gesprek bij de huisarts voeren. Beginsituatie: Cursisten kennen termen als: ik heb zo n last van; misselijk, overgeven.

Nadere informatie

Koortsconvulsies: hoe zat het ook al weer? Oebo Brouwer, kinderneuroloog UMCG

Koortsconvulsies: hoe zat het ook al weer? Oebo Brouwer, kinderneuroloog UMCG Koortsconvulsies: hoe zat het ook al weer? Oebo Brouwer, kinderneuroloog UMCG Definitie (Epileptische) aanvallen bij koorts zonder infectie van het centrale zenuwstelsel of een andere specifieke oorzaak

Nadere informatie

Brede Blik Poli SOLK - breed in beeld

Brede Blik Poli SOLK - breed in beeld Brede Blik Poli SOLK - breed in beeld Dirk Jan Pot & Meta Oldenziel Kennismaking over 60 minuten. Heeft u inzicht in de aanpak van de Brede Blik poli Heeft u ideeën om uw zorg aan kinderen/jongeren met

Nadere informatie

Geschreven door Diernet Team zaterdag, 11 december 2010 15:44 - Laatst aangepast vrijdag, 17 december 2010 13:16

Geschreven door Diernet Team zaterdag, 11 december 2010 15:44 - Laatst aangepast vrijdag, 17 december 2010 13:16 Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Chronische diarree is een verandering in de frequentie, consistentie, of het volume van de stoelgang (ontlasting) voor meer

Nadere informatie

Do s and Don ts in IBD. Arosa Maart 2016 Nascholing Voor Huisartsen Jilling Bergmann, MDL-arts Lieke de Jong, Huisarts

Do s and Don ts in IBD. Arosa Maart 2016 Nascholing Voor Huisartsen Jilling Bergmann, MDL-arts Lieke de Jong, Huisarts Do s and Don ts in IBD Arosa Maart 2016 Nascholing Voor Huisartsen Jilling Bergmann, MDL-arts Lieke de Jong, Huisarts Disclosure Geen belangenverstrengeling Geen relevante relaties met bedrijven Casus

Nadere informatie

4. INVENTARISATIE OUDERENZORG

4. INVENTARISATIE OUDERENZORG 4. INVENTARISATIE OUDERENZORG Ingevuld door : Datum : PERSOONSGEGEVENS Naam : Geboortedatum : Telefoon (check) : BSN : Verzekering (check) : Huisarts : Naam contactpersoon : Telefoon contactpersoon : HULPVRAAG

Nadere informatie

Praktijk voor Massagetherapie Josephine van der Woude 06-20489163. Beroepsvereniging NVST A-Therapeut lidnr. 23 28 SR BAG lidnr.

Praktijk voor Massagetherapie Josephine van der Woude 06-20489163. Beroepsvereniging NVST A-Therapeut lidnr. 23 28 SR BAG lidnr. Praktijk voor 06-20489163 Beroepsvereniging NVST A-Therapeut lidnr. 23 28 SR BAG lidnr.122911 Wilt u onderstaande vragen aandachtig doorlezen en zo nauwkeurig mogelijk beantwoorden. Bij het intake gesprek

Nadere informatie

Blindedarmontsteking bij kinderen

Blindedarmontsteking bij kinderen Blindedarmontsteking bij kinderen Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Je bent opgenomen op de Kinderafdeling van het Albert Schweitzer ziekenhuis. Dit moest omdat

Nadere informatie

Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)

Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) 26-1-2018 1574 Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) Het prikkelbare darmsyndroom is een stoornis van de functie van het maagdarmkanaal. Patiënten met een prikkelbare darmsyndroom hebben vaak klachten van buikpijn

Nadere informatie

Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Misselijkheid

Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Misselijkheid Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Misselijkheid 5-Folder misselijk.indd 1 15-07-2008 09:23:15 5-Folder misselijk.indd 2 15-07-2008 09:23:16 1. Hoe herkent u misselijkheid? Misselijkheid is een

Nadere informatie

Signalering symptomen bij mensen met dementie

Signalering symptomen bij mensen met dementie Signalering symptomen bij mensen met dementie Dinsdag 13 juni 2017 Moniek Pierik, verpleegkundige TMZ Annemiek Poelman, verpleegkundige TMZ Inhoud Signalering in de palliatieve fase Onbegrepen gedrag

Nadere informatie

Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase. Henry Honné

Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase. Henry Honné Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase Henry Honné februari/maart 2017 Breincafés Midden-Limburg 1 Master Neurorehabilitation and Innovation cum laude, en fysiotherapeut.

Nadere informatie

PIJN. Bernarda Heslinga, huisarts, kaderarts palliatieve zorg, palliatief consulent IKNL en palliatief consultteam ZGT

PIJN. Bernarda Heslinga, huisarts, kaderarts palliatieve zorg, palliatief consulent IKNL en palliatief consultteam ZGT PIJN Bernarda Heslinga, huisarts, kaderarts palliatieve zorg, palliatief consulent IKNL en palliatief consultteam ZGT Wat is pijn? Pijn is een onaangename sensorische of emotionele ervaring samenhangend

Nadere informatie

GYNAECOLOGIE EN PSYCHOSOMATIEK

GYNAECOLOGIE EN PSYCHOSOMATIEK GYNAECOLOGIE EN PSYCHOSOMATIEK WAT IEDERE GYNAECOLOOG MOET WETEN P T M Weijenborg MD PhD Gynaecoloog - seksuoloog NVVS LUMC DISCLOSURE (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Kindergynaecologie: Pijnlijke menstruaties bij adolescenten

Kindergynaecologie: Pijnlijke menstruaties bij adolescenten Kindergynaecologie: Pijnlijke menstruaties bij adolescenten Chantal Staal, huisarts Achtse Barrier Simone Kuppens gynaecoloog CZE Sjors Coppus, gynaecoloog MMC Casus Casus 16 jaar Sinds 1 jaar hevige met

Nadere informatie

Verwijderen blindedarm bij kind en jongeren

Verwijderen blindedarm bij kind en jongeren Verwijderen blindedarm bij kind en jongeren Ziekenhuis Gelderse Vallei Jij bent opgenomen met een blindedarmontsteking op de kinder- en jongerenafdeling. De medische naam voor blindedarm is appendix. De

Nadere informatie

Programma. Ketenzorg Arnhem

Programma. Ketenzorg Arnhem Programma 17.30 Incontinentie/ Valpreventie 18.30 Bijdrage ergotherapeut 19.00 Pauze 19.10 Pitch Verbeterplan 20.30 Pauze 20.45 Waarom ouderenzorg, Take home Message 21.00 Afsluiting Incontinentie: Mictie

Nadere informatie

Obstipatie bij kinderen. Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven

Obstipatie bij kinderen. Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven Obstipatie bij kinderen Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven Normaal stoelgangspatroon postnataal: 99% defaecatie binnen 48 uren borstvoeding volwassenen: 3x/dag tot 3x/week

Nadere informatie

Compagnonscursus 2012

Compagnonscursus 2012 Compagnonscursus 2012 Artritis: Aankomen of afblijven? Marcel Posthumus Reumatologie-Klinische Immunologie Martini Ziekenhuis Groningen Inhoud Reumatologie-Klinische Immunologie Martini Ziekenhuis Mono-artritis

Nadere informatie

Inflammatoire darmontsteking (IBD), maagdarmontsteking bij honden en katten

Inflammatoire darmontsteking (IBD), maagdarmontsteking bij honden en katten Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Inflammatoire (ontsteking) van darmziekten (IBD) is een groep van gastro-intestinale (maagdarm) ziekten waarbij ontstekingen

Nadere informatie

Familiaire Mediterrane Koorts

Familiaire Mediterrane Koorts https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Familiaire Mediterrane Koorts Versie 2016 2. DIAGNOSE EN BEHANDELING 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Over het algemeen wordt de volgende aanpak

Nadere informatie

VOOR WELKE CLIËNTEN IS DE PALLI?

VOOR WELKE CLIËNTEN IS DE PALLI? PALLI De PALLI is een vragenlijst die zorgverleners helpt om te bepalen of en in welke mate een cliënt met verstandelijke beperkingen achteruit is gegaan in gezondheid. Voor cliënten die achteruit zijn

Nadere informatie

Diverticulose en diverticulitis

Diverticulose en diverticulitis Diverticulose en diverticulitis U heeft last van uitstulpingen in uw dikke darm (diverticulose) of van een ontsteking van deze uitstulpingen (diverticulitis). In deze folder leest u meer over het ontstaan

Nadere informatie

Studies on inflammatory bowel disease and functional gastrointestinal disorders in children and adults Hoekman, D.R.

Studies on inflammatory bowel disease and functional gastrointestinal disorders in children and adults Hoekman, D.R. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Studies on inflammatory bowel disease and functional gastrointestinal disorders in children and adults Hoekman, D.R. Link to publication Citation for published version

Nadere informatie

Oorzaken Diagnose stellen Medische behandeling

Oorzaken Diagnose stellen Medische behandeling Prikkelbare darm Een prikkelbare darm is een onschuldige darmaandoening, die wel veel lichamelijke klachten kan geven. Men spreekt niet van een ziekte omdat een prikkelbare darm niet samengaat met zichtbare

Nadere informatie

Richtlijn Functionele buikpijn bij kinderen

Richtlijn Functionele buikpijn bij kinderen Richtlijn Functionele buikpijn bij kinderen Mei 2015 Inhoudsopgave 1 Samenvatting en stroomdiagram 2 2 Algemene inleiding 11 2.1. Samenstelling werkgroep en klankbordgroep 11 2.2. Aanleiding 11 2.3. Doelstelling

Nadere informatie

Mevalonaat Kinase Deficientië (MKD) (of Hyper IgD syndroom)

Mevalonaat Kinase Deficientië (MKD) (of Hyper IgD syndroom) www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Mevalonaat Kinase Deficientië (MKD) (of Hyper IgD syndroom) Versie 2016 1. WAT IS MKD 1.1 Wat is het? Mevanolaat kinase deficiëntie (MKD) is een genetische

Nadere informatie

Helicobacter pylori in de nieuwe NHG-Standaard Maagklachten wat u er in 2013 van moet weten

Helicobacter pylori in de nieuwe NHG-Standaard Maagklachten wat u er in 2013 van moet weten Helicobacter pylori in de nieuwe NHG-Standaard Maagklachten wat u er in 2013 van moet weten Prof. dr. M.E. Numans, huisarts VUmc Amsterdam/UMC Utrecht > LUMC Inhoud Ontwikkelingen Probleempunten bij maagklachten

Nadere informatie

Protocol Obesitas St. Antonius Ziekenhuis. Gera Hoorweg-Nijman & Marja van der Vorst kinderartsen

Protocol Obesitas St. Antonius Ziekenhuis. Gera Hoorweg-Nijman & Marja van der Vorst kinderartsen Protocol Obesitas St. Antonius Ziekenhuis Gera Hoorweg-Nijman & Marja van der Vorst kinderartsen Kinderen en adolescenten met obesitas 1. Definities 2. Indicatie verwijzing 3. Poliklinische verwijzing

Nadere informatie

Chronische buikpijn te lijf

Chronische buikpijn te lijf Chronische buikpijn te lijf Een multidisciplinaire avond 15 april 2014 Programma Vier uiteenlopende casus met referaten 2 casus Pauze 1900-1930 2 casus Einde: 2100 1) Voetnoot 2 Casus 1 Vrouw van 34 komt

Nadere informatie

Prikkelbare Darm Syndroom

Prikkelbare Darm Syndroom MEDISCH CENTRUM Prikkelbare Darm Syndroom 2 Wat is een prikkelbare darm? We spreken van het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) of spastisch colon wanneer iemand gedurende tenminste 12 weken in de loop van

Nadere informatie

Plaspoli, kind (2) Kindergeneeskunde

Plaspoli, kind (2) Kindergeneeskunde Plaspoli, kind (2) Kindergeneeskunde Inleiding Uw kind is aangemeld voor de plaspoli van MST in verband met plasproblemen. Deze folder geeft algemene informatie over wat u van een bezoek aan de plaspoli

Nadere informatie

Geachte mevrouw, meneer,

Geachte mevrouw, meneer, J.A.L. Posthuma D.O.MRO NL lid NVO Acacialaan 2d NRO nr. 991103 2641 AC Pijnacker, NL Tel.: 015 361 0874 van Breestraat 193195 1071 ZN Amsterdam, NL Tel: 020 662 9348 Mob.: 0645486709 Email: osteopathieposthuma@zonnet.nl

Nadere informatie

ANAMNESE FORMULIER VOOR SHIATSU BEHANDELINGEN

ANAMNESE FORMULIER VOOR SHIATSU BEHANDELINGEN ANAMNESE FORMULIER VOOR SHIATSU BEHANDELINGEN Hieronder treft u een vragenlijst bedoeld om inzicht te krijgen in uw gezondheidstoestand. Als behandelwijze komt shiatsu voort uit de Oosterse geneeskunde.

Nadere informatie

huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde

huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Dokter, hoe moet ik nu toch verder met die pijn? Pijnrevalidatie in de eerste lijn Henriëtte van der Horst, huisarts Hoofd afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde

Nadere informatie

Symptomen bij hartfalen 24 november M. Aertsen Verpleegkundig specialist hartfalen Diakonessenhuis Utrecht/Zeist

Symptomen bij hartfalen 24 november M. Aertsen Verpleegkundig specialist hartfalen Diakonessenhuis Utrecht/Zeist Symptomen bij hartfalen 24 november 2017 M. Aertsen Verpleegkundig specialist hartfalen Diakonessenhuis Utrecht/Zeist Hartfalen Hartfalen is een complex van klachten en verschijnselen bij een structurele

Nadere informatie

Patiëntensamenvatting van de richtlijn Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) bij kinderen

Patiëntensamenvatting van de richtlijn Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) bij kinderen Patiëntensamenvatting van de richtlijn Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) bij kinderen Voor wie is deze informatie bedoeld? De informatie in deze patiëntensamenvatting van de

Nadere informatie

Menstruatiepijn VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL

Menstruatiepijn VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL Menstruatiepijn WAT IS MENSTRUATIEPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL

Nadere informatie

Bij de anamnese blijkt dat er een aantal littekens aanwezig zijn. Waarvan er enkele over belangrijke meridianen lopen.

Bij de anamnese blijkt dat er een aantal littekens aanwezig zijn. Waarvan er enkele over belangrijke meridianen lopen. Enkele opmerkelijke patiëntenvoorbeelden: Migraine Vrouw van 53 jaar, sinds 20 jaar migraine, eerst iedere maand 3 dagen, het laatste jaar elke week 2 dagen. Tevens; slecht slapen, rugklachten, last van

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

URINEWEGINFECTIE BIJ KINDERE FRANCISCUS GASTHUIS

URINEWEGINFECTIE BIJ KINDERE FRANCISCUS GASTHUIS URINEWEGINFECTIE BIJ KINDERE FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Bij ongeveer zes procent van de kinderen met koorts zonder een duidelijke oorzaak wordt een urineweginfectie gevonden. In de eerste levensmaanden

Nadere informatie

Met buikpijn naar de huisarts

Met buikpijn naar de huisarts Met buikpijn naar de huisarts Casuïstiek bespreking Dr. Paul Giesen, Huisarts, Radboudumc, Nijmegen Dr. Paul Geutjes, Klinisch chemicus, Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, Nijmegen Doel 1. De diagnostisch

Nadere informatie

Joep, en zijn vermoeide ouders

Joep, en zijn vermoeide ouders Casus 1 Joep 1 Joep, en zijn vermoeide ouders Joep is 3 maanden oud en komt met zijn jonge ouders op het spreekuur. Ouders zien er vermoeid en gespannen uit. Joep huilt veel en is moeilijk te troosten,

Nadere informatie

Vragenlijst voor volwassenen:

Vragenlijst voor volwassenen: Vragenlijst voor volwassenen: Voorletters + achternaam : Adres : Telefoon privé : werk : mobiel : E-mail adres : Geboortedatum : Geslacht : Man / Vrouw Huisarts : 1 Wat is de voornaamste klacht? 2 Wanneer

Nadere informatie