HIER KOOPT NEDERLAND ZIJN ETEN EN DRINKEN

Transcriptie

1 FSIN 500 F d FSIN presenteert de ranglijst van de 500 grootste foodformules van Nederland 2015 HIER KOOPT NEDERLAND ZIJN ETEN EN DRINKEN Facts Analyses Insights Outlooks

2 Facts Analyses Insights Outlooks!

3 FSIN presenteert de ranglijst van de 500 grootste foodformules van Nederland FSIN 500 F d 2015 HIER KOOPT NEDERLAND ZIJN ETEN EN DRINKEN

4 FSIN FocuSt op FoodShopperS Maakt de vertaalslag naar consequenties voor het Nederlandse foodlandschap Facts Analyses Insights Outlooks

5 Inhoud Inleiding 6 Food: blik op de nieuwe werkelijkheid 8 DE TOP-500 RANGLIJST 13 TOP Top-30 per hoofdsegment - Foodservice 39 TOP Top-25 per hoofdsegment - Foodretail 69 TOP Fast Casual in opmars 96 TOP Het FSIN 166 De leden van het FSIN in De Top-500 in alfabetische volgorde 172 Colofon 175 Verantwoording en toelichting 177 Bron foto: depositphotos

6 Inleiding De tweede Food 500 Waar koopt Nederland zijn eten en drinken? De grote spelers kennen we wel, maar wie zijn die andere foodspecialisten die ons op diverse (online) locaties voorzien van al die lekkere, bijzondere of soms juist gewone, traditionele of kant-enklare en vaak routinematig gekochte voedings- en genotmiddelen waarmee we dagelijks onze magen vullen? Het FSIN heeft ze op een rij gezet in de FSIN Food 500. Samen zijn ze goed voor ruim 65% van de in totaal 57 miljard omzet in voedings- en genotmiddelen. De FSIN Food 500 werd een aantal jaren geleden geboren uit onze nieuwsgierigheid. Nu, anno 2015, presenteren we met trots de tweede editie. De achtergrond van de Food 500 Het FoodService Instituut schetst sinds de oprichting in 2003 een beeld van een markt die voorheen niet of nog nauwelijks in kaart werd gebracht: de markt voor de buitenhuishoudelijke consumptie. Om dat op betrouwbare wijze te kunnen doen, besloten we de totale consumptie van voedings- en genotmiddelen in kaart te brengen, zowel thuis, onderweg als buitenshuis genuttigd. Van belang was, en is dat nog steeds, dat we alle omzet die niets met eten en drinken te maken heeft, uit de omzetten schrapten die wel bekend waren. Dit betekent in het supermarktkanaal dat we de omzet ontdoen van alle non-foods. En ook in de kanalen Klassieke Horeca en Catering filteren we de omzet van hotelkamers, zaalverhuur en dienstverlening uit de totale omzetcijfers. Sinds 2013 houden we daarnaast ook een database bij van álle (grotere) concepten die rechtstreeks eten en drinken aan consumenten verkopen. Dat heeft geleid tot de presentatie van de FSIN Food 500. In deze tweede editie hebben we een flinke verbeterslag kunnen maken ten opzichte van de eerste uitgave. Veel omzetcijfers zijn tot stand gekomen dankzij de medewerking van diverse spelers in de foodmarkt. Daarnaast zijn er veel meer experts betrokken geweest bij het berekenen van de pure food- en consumentenomzet van alle genoemde vijfhonderd formules. FSIN 500 F d 6

7 Overzicht van totale foodconsumptie Het FoodService Instituut is opgericht door leidende bedrijven in de Out of Home-markt met het doel feiten, cijfers en trends in de totale food(service)markt te monitoren, te analyseren en te duiden. En dat op onafhankelijke (niet-commerciële) wijze. Nu, ruim twaalf jaar na dato, zijn de cijfers, analyses en voorspellingen van het FSIN maatgevend. Het FoodService Instituut is een belangrijke duider van de gehele Nederlandse foodindustrie geworden. Daarvoor monitort het FSIN zoals gemeld de totale markt van voedings- en genotmiddelen, want je kunt de trends in de buitenshuisconsumptie niet volgen en duiden zonder helder inzicht in de ontwikkelingen in de thuisconsumptie. De laatste jaren zien we daarbij dat beide kanalen, Foodretail (At Home) en Foodservice (Out of Home) steeds vaker samenvloeien en met elkaar versmelten. We volgen deze kanaalvervaging, we spreken ook wel van blurring, op de voet. Waarom? Omdat dit fenomeen net zo n (disruptieve) vernieuwing zal zijn als de supermarkt in de jaren zestig van de vorige eeuw en daarom grote gevolgen gaat krijgen voor alle schakels in de foodketen. Innovaties en succesvolle kleine spelers Met deze tweede editie van de FSIN Food 500 kijken we nog nadrukkelijker naar succesvolle foodconcepten. De vijfhonderd grootste foodverkopers van ons land worden in beeld gebracht, aangevuld met een aantal analyses en visies van experts. De ranking zet alle foodformules/concerns in de Nederlandse food(service)markt op een rij, Foodservice en Foodretail staan in één lijst. De komende jaren zullen de beide kanalen elkaar steeds meer gaan raken en overlappen. Bovendien: op het moment dat je de leidende spelers in de totale foodmarkt in beeld brengt, krijg je een nauwkeurig beeld van de échte trends. Om een volledig overzicht te geven, houden we een aparte database bij van kleine, innovatieve spelers die we op basis van hun omzet nog niet in de ranking konden opnemen. Zij krijgen elders bij het FSIN een podium. Exclusief voor de leden van het FSIN. De lijst samenstellen blijft ook voor de tweede editie pionierswerk. En dat betekent dat niet alle cijfers 100% nauwkeurig zijn. Waar het ons echter vooral om gaat, is het geven van inzicht: wie zijn de belangrijkste spelers in de verkoop van voedings- en genotmiddelen aan de consument. Wilt u weten hoe we te werk zijn gegaan, dan raad ik u aan de methode en verantwoording achterin dit magazine erop na te slaan. Meedoen met het FSIN Het FoodService Instituut wil ook de komende jaren invulling geven aan zijn rol van onafhankelijk kennisinstituut dat niet alleen de huidige werkelijkheid in kaart brengt, maar ook alle grote toekomstige veranderingen in de foodsector duidt. Daarom nodigen we alle spelers in de foodketen van harte uit om mee te doen met het FSIN. Wilt u ook lid worden van het FSIN? Neem dan contact met ons op. Jan-Willem Grievink, Directeur FoodService Instituut janwillem@fsin.nl Deze tweede editie van de FSIN Food 500 is tot stand gekomen dankzij de ondersteuning van een aantal adverteerders en ABN AMRO als partner. Wij bedanken tevens alle bedrijven en experts voor hun hulp bij het samenstellen van deze ranking en houden ons aanbevolen voor verbeteringen. FSIN 500 F d 7

8 De smartphone in de hand van de klant biedt de merkfabrikant de kans om een brug te slaan. Food: blik op de nieuwe werkelijkheid Het foodlandschap gaat op z n kop. De grenzen tussen de slagerij, het restaurant, de supermarkt en andere bedrijfstypen uit de twintigste eeuw vervagen snel. De consument denkt niet meer in verkoopkanalen. Hij kiest simpelweg, geassisteerd door de apps op zijn smartphone en wearables, voor het adres dat op het moment suprême zijn eet- of drinkwensen het beste kan vervullen. Zo n adres is bovendien lang niet altijd meer fysiek, maar kan ook een webadres zijn. De shopper pakt de regie. door Ubel Zuiderveld FSIN 500 F d 8

9 Het meest duidelijk is de nieuwe werkelijkheid zichtbaar op internet. Op websites als Thuisbezorgd.nl en Justeat.nl staan alle mogelijke behoeftes op postcode en verzorgingsgebied gerangschikt, niet op kanalen. Nu zijn hier vooral restaurants, gespecialiseerde maaltijdbezorgers en cafetaria s te vinden. Maar ook individuele (en zelfs particuliere) kookadresjes zijn present met hun aanbod. Het lijkt nog maar een kwestie van tijd dat Thuisbezorgd.nl gekoppeld wordt aan de webwinkels van Albert Heijn en Jumbo. Of misschien neemt Thuisbezorgd.nl wel het aanbod op van de plaatselijke slager, bakker, versbezorger HelloFresh of bioboer in de buurt. Of gaat Bol.com, ook Ahold, deze slag maken en winnen? Feit is dat Bol.com nu al een beperkt assortiment specialistische foodproducten verkoopt. Doemen er misschien uit het niets nieuwe spelers op van wie we nu nog geen weet hebben? Zeker. De nieuwe foodwerkelijkheid is al realiteit. Maar deze realiteit kan nog verrassende wendingen nemen. Hand in hand De hier geschetste digitale werkelijkheid is ook al volop zichtbaar in onze dagelijkse analoge wereld. Hotel- en restaurantconcern Van der Valk opende dit jaar in Voorschoten onder de naam Valk Versmarkt zijn eerste supermarkt. Supermarktconcern Jumbo heeft in zijn nieuwe grootschalige vestigingen horeca op de winkelvloer. Op kleinere schaal zien we deze vermenging tussen Foodretail en Foodservice al veel langer. Denk maar eens aan boerderijwinkels annex horeca, restaurants die producten uit eigen keuken voor thuis verkopen of bakkerijen, slagers en supermarkten die zich bezig houden met (party)catering. Maar ook de foodcollecties op websites zien we in real life weerspiegeld. Er ontstaan relatief nieuwe fenomenen als de Markthal in Rotterdam, de Foodhallen in Amsterdam en talloze food(truck)festivals. Daar vinden we de gerechten uit alle wereldkeukens in slagorde naast elkaar. Net als op internet gaan Foodservice en Foodretail er al helemaal hand in hand. Wat betekenen al deze ontwikkelingen, en de leidende rol van de consument in dit krachtenveld, voor Foodretail, Foodservice, foodproducenten en -grossiers? Foodretail schiet vaak mis Jan-Willem Grievink, directeur van het FoodService Instituut (FSIN), oordeelt dat supermarkten met hun huidige marketingbeleid vaak mis schieten in de nieuwe werkelijkheid. Ze richten hun pijlen nog teveel op het traditionele huishouden. Het aantal eenpersoonshuishoudens groeit echter pijlsnel naar drie miljoen. Daarnaast zijn er veel huishoudens die, door werk of anderszins, een aantal dagen per week fungeren als eenpersoonshuishoudens. Eenpersoonshuishoudens kiezen vaak voor gemak. In de VS zien we al dat deze groep de marketing domineert, bijvoorbeeld doordat supermarkten hun marketing focussen op home meal replacements. Dat gaat ook in Nederland gebeuren. Supermarkten en speciaalzaken moeten zich nadrukkelijker manifesteren als foodkameleon, stelt Grievink. Ze moeten niet alleen rekening houden met individuele klantenwensen, maar ook zowel de consument At Home als Out of Home bedienen. Wat dit betreft, verwijst Grievink naar een opvallend cijfer: Supermarkten en speciaalzaken behalen zonder bewust beleid nu al bijna 800 miljoen omzet bij klanten die iets kopen voor consumptie buitenshuis. Dat zijn klanten die met name tussen de middag even iets te eten kopen, maar het gebeurt ook al met het ontbijt in de ochtend en s avonds, als de consument laat van zijn werk thuis komt. Chris Meijers, Sector Banker Retail van ABN Amro: De retail kan een grotere rol spelen in het gegeven dat de dag steeds meer eetmomenten kent. Je moet wel gevestigd zijn op een logische plek om deze onverwachte momenten te kunnen bedienen, plekken waar mensen wonen en werken en dus frequent zullen komen. Meijers wijst er hierbij wel op dat de consument vraagt van foodretailers dat ze zich onderscheiden met een eigen identiteit. De meest supermarkten in ons land ontberen zo n eigen identiteit. Ze zijn allemaal het goedkoopst, hebben allemaal het meest verse aanbod. Verder komen ze niet. Food is fashion. De consument wil dus dat zijn foodretailer variatie biedt en inspireert. Met verse producten, biologische producten, herkenbare lokale producten. Weten en zien wekt vertrouwen bij de consument. Werk daarbij intensiever én op basis van langer commitment samen met je belangrijkste leveranciers om in gezamenlijkheid te investeren in de broodnodige en continue innovatie. Foodservice aan slag met big data Ook de Nederlandse Foodservice adopteert de nieuwe werkelijkheid nog onvoldoende. Zo staat het gebruik van informatietechnologie in de kinderschoenen. De consument krijgt mede dankzij zijn smartphone en apps de regie in handen, zegt Grievink. De consument hoeft niet meer te wachten wat hem wordt aangeboden. Hij kan zelf zoeken wat hem op dat moment past: zoeken, vergelijken, kiezen, aanbiedingen opvragen, meningen geven en vrienden adviseren. Voor Stef Driessen, Sector Banker Leisure van ABN Amro, staat als een paal boven water wie de toekomstige winnaars zullen zijn in de FSIN Food 500: dat zijn de foodservicemerken die adequaat big data verzamelen, analyseren en op basis hiervan hun dienstverlening verbeteren. Datastromen groeien exponentieel. Het vergroot de mogelijkheden van horecaondernemers om consumenten te benaderen met hyperpersoonlijke gerechten, aanbevelingen en verhalen. Bij dit laatste kun je denken aan het benadrukken van de ambachtelijke bereidingswijze of het benoemen van de regionale herkomst van gerechten en ingrediënten, als het profiel van je bezoeker hier aanleiding toe biedt. En dan zowel online als op de locatie zelf. >> FSIN 500 F d 9

10 Door big data kan een horecaonderneming veranderen in een e-commercebedrijf. >> Driessen spreekt in dit verband van de optimale benutting van data over de contextuele relevantie. Hij legt uit: Niet alleen locatie, leefstijl en persoonlijke smaakvoorkeuren zijn belangrijk. Dit geldt ook voor zaken als het tijdstip, het weer en de samenstelling van de groep waarvan een consument op het bestelmoment deelgenoot is. Met een geliefde op een zomerse zaterdagavond zal het bestelgedrag anders zijn dan tijdens een vrijgezellenfeest op een druilerige dag. Partijen die zich zowel online als offline verdiepen in de voorkeuren en het bestelgedrag van hun gasten, presteren bovengemiddelde goed. Een horecamerk transformeert zodoende zelfs tot een e-commercebedrijf, stelt Driessen. Hij verwijst naar koffieketen Starbucks. De succesvolle introductie van een app voor mobiele betalingen gaf de datastroom vleugels. Vorig jaar werd hij al gebruikt voor 16% van alle 47 miljoen wekelijkse transacties. Het nauwkeurige inzicht in aankooptijden, locaties en producten stelt de koffieketen in staat zeer nauwkeurige aanbiedingen te doen die op het lijf van de individuele consument zijn geschreven. Driessen raadt de sterk gefragmenteerde Klassieke Horeca in ons land aan samen te werken. Het is slim om zowel de inkoop als investeringen in deze informatietechnologie samen met collega s of leveranciers te regelen. Foodproducent staat voor uitdaging Door blurring, de digitale regie-devices van de consument en big data verandert ook de rol van foodproducenten en -grossiers. FSIN-directeur Grievink vat het veranderde krachtenveld kernachtig samen. Tot 1945 was de herenboer de leidende factor in de Nederlandse foodbusiness. Daarna, tot ongeveer 1980, waren A-merkproducenten dominant. Van 1980 tot 2015 was de supermarkt oppermachtig. Maar die heeft het stokje nu moeten overgeven aan de shopper, de consument dus. De shopper heeft, zeker het komende decennium, de regie. Rob Morren, Sector Banker Food van ABN Amro: Dat de consument vaker op steeds meer plaatsen zijn voedsel koopt, heeft impact op de producent. Ligt jouw product in de traditionele supermarkt, de supermarkt met een horecaconcept of in het schap bij de Hema of Action tussen de soep en het snoep? Vooral producenten van vers en gezond kunnen profiteren van de toenemende kanaalvervaging. Maar ze moeten wel terug naar de tekentafel om hun distributiemodel en kanaalmix onder de loep te nemen. Als we vaker onderweg eten en op meer plaatsen, hoe stem je daar je distributie op af zonder ook de traditionele supermarkt uit het oog te verliezen? Zeker voor versproducenten is dat een uitdaging, want hier staan versheid en belevering van meer outlets op gespannen voet met klanttevredenheid en kosten. Ook voor kleine gespecialiseerde grossiers liggen er kansen door kanaalvervaging. Verfijnde logistiek en een lokale verspropositie in combinatie met persoonlijke service zijn essentieel. Welke rol kan een lokale grossier bijvoorbeeld spelen om mijn kaas ook bij de broodjesslagers uit te stallen voor het lunchmoment? Voor (A-)merkfabrikanten ligt er een uitdaging om op een andere manier een betekenisvolle relatie op te bouwen met de klant. De vers gemaakte pizza in de supermarkt heeft geen merk. De smartphone in de hand kan hier een brug slaan. Na de multichannel strategie in retail, is een multichannel strategie voor foodproducenten wellicht een logische vervolgstap voor oriëntatie, gepersonaliseerd voedingsadvies en sturing in de daadwerkelijke koop op meer en meer locaties. << v.l.n.r.: Chris Meijers, Rob Morren, Stef Driessen, Jan-Willem Grievink FSIN 500 F d 11

11 Nieuwsgierig naar De Ranglijst de complete ranglijst?! Op kunt u de complete Food 500 glossy aanschaffen voor 95,- Klik hier.

12 FSIN bundelt kennis Samenwerking met de specialisten van onze leden Facts Analyses Insights Outlooks

13 1-30 Top-30: bijna 33 miljard De Top-30 van de FSIN Food 500 neemt het leeuwendeel van de foodomzet in Nederland voor zijn rekening. De bovenste dertig formules en merken vertegenwoordigen een consumentenomzet van bijna 33 miljard, precies 1 miljard meer dan in de lijst van twee jaar geleden. De totale uitgaven aan eten en drinken in Nederland bedroegen vorig jaar 57,2 miljard, waarvan deze Top-500 getotaliseerd ruim 41 miljard voor zijn rekening neemt. De Top-30 wordt gedomineerd door de grote supermarktformules. Het eerste foodservicemerk vinden we pas op de twaalfde plek, namelijk het Amerikaanse merk McDonald s (in 2013 nog op elf). Verder zijn onder meer de drie grootste contractcateraars vertegenwoordigd, NS Stations, Van der Valk en de warenhuizen Hema en V&D (via La Place). FSIN 500 F d 17

14 1. ALBERT HEIJN SUPERMARKTEN Foodomzet Aantal vestigingen 837 Supermarkt Fullservice Vers en kruidenierswaren Cijfers gaan uitsluitend over omzet voedings- en genotmiddelen. Alle overige omzet is niet meegenomen. Cijfers zijn gebaseerd op opgaven, openbare bronnen en berekeningen van de redactie. Feitelijke correcties zijn welkom bij de redactie. De omzet van de marktleider staat al geruime tijd onder druk. Ondanks een goed vierde kwartaal blijkt ook 2014 niet het jaar van de ommekeer voor de Ahold-dochter met als gevolg dat topman Sander van der Laan het veld moet ruimen. Het jongste Kerstrapport van GfK en Foodmagazine brengt de verslechterde positie van Albert Heijn in beeld, aldus vakblad Distrifood. Van de achttien onderzochte formules scoren er maar vier onder de maat als het gaat om prestatie en imago, waaronder AH. Ook het afgelopen zomer verschenen Versrapport was hard voor Albert Heijn. De keten scoorde voor het eerst in de geschiedenis van het onderzoek een rapportcijfer onder het branchegemiddelde. Verder lag Albert Heijn onder vuur op het gebied van assortimentsontwikkeling. Met de introductie van het Jumbo Foodmarkt-concept trok Jumbo daarin het leiderschap naar zich toe. Ook verschillende Superunie-leden kwamen met nieuwe, innovatieve concepten en versterkten hun versuitstraling. Van der Laan maakt plaats voor Wouter Kolk die in het eigen personeelsblad aankondigt 3. Lidl LIDL Foodomzet Aantal vestigingen 396 de flair en het ondernemerschap weer terug in de winkels te willen brengen, zodat de supermarktmanager weer de baas in zijn winkel wordt. Kolk moet ook het conflict met de AHfranchisers oplossen. Zij stappen begin dit jaar naar de rechter. Iets meer dan een kwart van de winkels is in handen van franchisers. In februari opent Albert Heijn in Eindhoven de nieuwe XL-formule Heerlijk welkom geheten. De nieuwe opzet geldt als basis voor de doorontwikkeling van alle Albert Heijn-winkels. In de nieuwe vestiging kiest Zaandam voor meer beleving, bijzonder assortiment, meer gemak en gastvrijheid. Er wordt gekookt in de Allerhande-keuken, er worden verse sushi bereid, sappen geperst, smoothies gemaakt en salades samengesteld. De supermarkt opent met een marktplein waar lokale leveranciers hun verswaren verkopen. Het marktaandeel van de Ahold-dochter groeit in 2014 van 34,1 procent tot 34,3 procent, mede door de ombouw van C1000-winkels (IRI). AH is volgens de Nederlandse consument één van de meest invloedrijke merken van 2014 (Ipsos). Supermarkt Discount Vers en kruidenierswaren (en non-food) FSIN 500 F d 18 staat volgens onderzoeksbureau Q&A in de Top-tien van meest toekomstbestendige winkelformules van Nederland. Op plaats één staat parfumerieketen Ici Paris XL. Daarna volgt Lidl op twee (gevolgd door Hoogvliet en Deen, Albert Heijn staat op zes). Drie factoren zijn volgens Q&A bepalend voor de toekomstbestendigheid van een retailer: een onderscheidende winkel, het vermogen om veel traffic te generen en een goed online profiel. De vier supermarktketens zitten in de kopgroep. Q&A concludeert dat slechts een beperkt aantal retailers écht toekomstbestendig is. Voor de meerderheid van de winkelketens geldt dat ze een onzekere toekomst tegemoet gaan, aldus Q&A. Ze zijn niet onderscheidend genoeg en spelen onvoldoende in op het veranderende koopgedrag van hun klanten,

15 2. JUMBO SUPERMARKTEN Foodomzet Aantal vestigingen 499 Supermarkt Value for money Vers en kruidenierswaren Bron: Albert Heijn Jumbo steekt de marktleider steeds vaker op verschillende terreinen de loef af. Denk aan de opening van de Jumbo Foodmarkt in Breda en Amsterdam en aan het laatste Kerstrapport, het halfjaarlijkse klanttevredenheidsonderzoek van GfK en Foodmagazine, dat gewonnen werd door Jumbo (AH eindigde op de dertiende plaats). Onlangs maakte Veghel bekend als eerste supermarkt contactloos betalen uit te rollen. Het marktaandeel van Jumbo is in 2014 met 2,8 procentpunt gestegen tot 14 procent (IRI). De gele formule dankt deze stijging met name aan de ombouw van C1000-winkels. De omzet steeg in 2014 tot miljoen (het FSIN rekent in deze ranking alleen het foodaandeel van de formule mee), een stijging van 26% ten opzichte van 2013, aldus het bedrijf. Opgeteld bij de consumentenomzet van C1000 komt Jumbo Groep Holding op een (geconsolideerd) marktaandeel van 20%. Succesfactoren voor het familiebedrijf zijn het grootste assortiment, de beste service, en de laagste prijzen, claimt Frits van Eerd, CEO van de holding. Op het gebied van online is Jumbo druk bezig met het uitrollen van afhaalpunten onder andere bij de (eigen) Jumbo-winkels. In april stond de teller op 39 (bijna evenveel als zo luidde in maart jl. de conclusie. Q&A bestudeerde ook de loyaliteit van klanten. Bij supermarkten is de loyaliteit het grootst onder klanten van Lidl en Jumbo. Lidl is zeer actief in de media. Wie kent niet de (radio)spotjes met de producten die door de Consumentenbond het best zijn getest bij Lidl of de claim: De beste supermarkt in groente en fruit? In de GfK-klanttevredenheidsrapporten eindigt Lidl al vijf jaar op rij op nummer één. Lidl voerde afgelopen jaren vele vernieuwingen door. Gestart als hard discounter, schuift de formule steeds meer op richting no-nonsense servicesupermarkt. Denk aan de uitbreiding met vers, biologisch en het afbakken van brood in de winkels. Niet voor niets vergelijkt Jumbo in een recente advertentie niet alleen de eigen prijzen met die van AH maar ook met die van Lidl en dan met name de agf-prijzen. De discounter claimt van nature zuinig te zijn. In het najaar van 2014 bouwt Lidl in Stein een nieuw pand dat als eerste gebouw in Nederland het energielabel A++++ draagt. Het marktaandeel staat op 9,7% (Nielsen), dat van Aldi bleef in 2014 gelijk (7,4%). FSIN 500 F d 19 Bron: Jumbo AH op dat moment). Directeur e-commerce Roland van den Berg verwacht dat online over twee jaar goed zal zijn voor 3 tot 5% van de omzet. Hij voorspelt in Emerce dat Jumbo online een groter marktaandeel zal hebben dan offline. Mede omdat het nogal wat investeringen vergt en er uiteindelijk maar een paar spelers in staat zullen zijn om de consument online te bedienen. Begin dit jaar opende Jumbo in Woerden de vijfhonderdste winkel. De supermarktketen bouwt wekelijks drie tot vier winkels om, zodat medio dit jaar de C1000-formule van alle gevels zal zijn verdwenen. Van Eerd: Na jaren van extreme groei zal (daarna) in 2015 meer focus gelegd worden op beheersing van kosten en het realiseren van verdergaande efficiency. Bron: Lidl Een aantal omzetcijfers wijkt af in vergelijking met de FSIN Food We hebben een betrouwbaarder beeld gekregen van de pure foodomzet van veel supermarktketens, mede dankzij de medewerking van deze retailers zelf.

16 4. ALDI Foodomzet Aantal vestigingen 513 Supermarkt Discount Vers en kruidenierswaren (en non-food) Cijfers gaan uitsluitend over omzet voedings- en genotmiddelen. Alle overige omzet is niet meegenomen. Cijfers zijn gebaseerd op opgaven, openbare bronnen en berekeningen van de redactie. Feitelijke correcties zijn welkom bij de redactie. Een tijdje terug noemde Joop Holla van GfK Aldi een slapende reus. De marktonderzoeker analyseerde de discountformule naar aanleiding van de groeispurt van discountzusje Lidl. Deze laatste formule noteerde in 2014 een marktaandeel van 9,7% (was 9%) en daarmee staat Lidl in de Top-drie van supermarkten, na Albert Heijn en Jumbo. Rivaal Aldi bleef op hetzelfde marktaandeel steken als in 2013, namelijk 7,4% (Nielsen). Volgens vakblad Foodmagazine zou Aldi zijn gemiddelde weekomzet per filiaal fors hebben zien teruglopen. Aldi heeft lang gewacht met vernieuwen, omdat de discounter rationeel is en denkt vanuit het proces, verklaarde Holla op de site retailwatching.nl. De discounter werkt zo efficiënt mogelijk om producten tegen lage prijzen te kunnen aanbieden, maar gaat daarbij niet uit van de behoeften van de klant. Lidl daarentegen combineert ratio met emotie, en daar praten consumenten over, aldus de marktonderzoeker. Aldi heeft meer winkels dan Lidl, vandaar de vergelijking met een slapende reus. Aldi is naar eigen zeggen bezig met een transformatieproces. De winkels moeten onder meer lichter en ruimer worden en krijgen een groter versaanbod. 6. C1000 Foodomzet Aantal vestigingen 125 Buiten de landsgrenzen, in Engeland, houdt Aldi Süd een pilot met online boodschappen bestellen. Ook in Duitsland onderzoekt het bedrijf e-commerce. Aldi Nord onderzoekt de online mogelijkheden in Spanje en Portugal. Nederland valt onder Aldi Nord. Al eerder voerde de discounter A-merken in om de afkalving van het marktaandeel te stoppen. Net als veel andere supermarkten kwam ook Aldi een tijdje terug onder vuur van Wakker Dier. De retailer zou van de grote supermarktketens echter het meest achterblijven bij het vervangen van de plofkip. Albert Heijn, Plus en Lidl zijn hun assortiment plofkippen aan het afbouwen en zullen eind dit jaar alleen vlees aanbieden van kippen die meer ruimte hebben gehad. Aldi wil geen toezeggingen doen, volgens de organisatie, die stelt dat alleen Jumbo serieus werk maakt van een nieuwe standaardkip. Supermarkt Value for money Vers en kruidenierswaren FSIN 500 F d 20 Bron: Over enkele weken, in week 29, valt het doek voor de C1000- formule. De omzetcijfers in de FSIN Food 500 hebben betrekking op Om die reden hebben we C1000, weliswaar sinds 2012 onderdeel van Jumbo Supermarkten, opgenomen in de ranking. C1000 behaalde in 2014 een omzet van bijna 2 miljard (inclusief non-food). Autonoom daalde die omzet in vergelijking met het jaar daarvoor (gemiddeld was er sowieso geen tot weinig groei in de supermarktbranche). Opgeteld bij de omzet van Jumbo realiseerde de Jumbo Groep Holding vorig jaar 6,8 miljoen. De gezamenlijke foodomzet kwam volgens berekeningen van het FSIN uit op miljoen. Na de overname verkocht Jumbo Supermarkten circa tachtig C1000-winkels door aan Albert Heijn. Daarvan zijn er 71 daadwerkelijk AH geworden. De overige winkels gingen terug naar Jumbo of werden doorverkocht aan andere formules, zoals

17 5. PLUS Foodomzet Aantal vestigingen 255 Supermarkt Fullservice Vers en kruidenierswaren Plus werpt zich meer en meer op als de verantwoorde en duurzame winkel voor de (wekelijkse) boodschappentrip. De formule van zelfstandig ondernemers wil onder meer 10% minder restafval in de winkels, volledig over op windenergie en gezonde producten bij de kassa s. Het totale verantwoorde assortiment moet dit jaar met 6% groeien. Verder willen we verspilling bij consumenten thuis verder tegengaan. Dat doen we onder meer met de samenwerking met Bilder & De Clercq waarbij we maaltijden op maat aanbieden. Daarnaast lanceren we de Plus-voedingsfilosofie onder het motto Lang Leve Lekker eten. We willen consumenten bewust maken van wat zij eten en wat dat met hen doet, aldus commercieel directeur Eric Leebeek in Levensmiddelenkrant. Plus gaat ook storytelling testen op de winkelvloer. Op eenvoudige wijze wil de formule klanten uitleggen wat de oorsprong van producten is. Verder experimenteert de keten met horeca-elementen op de winkelvloer (waaronder vers belegde broodjes en verse sappen), zoals in het Musiskwartier in Arnhem. De winkel - met zithoek - is ingericht naar eetmomenten en opent met vers. Voor de droge kruidenierswaren moeten klanten iets verder de supermarkt in lopen. Plus groeide afgelopen jaar harder dan andere supermarkten. Ook het eerste kwartaal verliep voor de formule van de Sperwer Groep gunstig (+5,8%). De supermarktketen kwam vorig jaar voor het eerst boven de Boni en Plus. Coop was de tweede partij die profiteerde van de doorverkoop door Jumbo; 52 C1000-winkels zouden Coop worden. Deze keten verkocht echter vijftien winkels door, onder andere aan Plus, Emté, Deen en Nettorama (bron: Distrifood). Volgens Jumbo behaalt het overgrote deel van de omgebouwde C1000-winkels de verwachte omzet. In de markt zingen andere geluiden rond, ook onder ondernemers die C1000 voor AH verruilden. Een aantal van hen verkocht de winkel noodgedwongen terug aan de Winkel Werk Maatschappij van AH. Om op tijd nog zo veel mogelijk rode winkels van de gele formule te voorzien, in april ging het nog om zo n 54 locaties, verhoogde Jumbo Supermarkten begin dit jaar het ombouwtempo. In sommige weken stonden er zo n vijf make-overs per week op de rol in plaats van drie of vier. Niet alle winkels ondergingen een volledige metamorfose. Sommige supermarkten worden in een later stadium volledig verbouwd of verplaatst. Jumbo zou eerst de makkelijke winkels hebben omgebouwd, later volgden de lastige locaties. FSIN 500 F d 21 Bron: omzetgrens van 2 miljard. Terwijl de markt 0,8% groeide, nam de omzet bij Plus met 3% toe, aldus het bedrijf. Plus bouwde afgelopen jaren met succes tientallen winkels om naar het Briljant-concept (meer margerijk vers). Voor deze ranking berekende het FSIN het foodaandeel van de omzet. Komend jaar wil directeur Jan Brouwer de prijsperceptie (verder) verbeteren (FD). Bij circa honderd Plus-supermarkten kunnen klanten online boodschappen doen en deze thuis laten bezorgen en/of in de winkel afhalen. Bij deze winkels is het aandeel online gemiddeld circa 2%, aldus het Plushoofdkantoor. Bron: Een aantal omzetcijfers wijkt af in vergelijking met de FSIN Food We hebben een betrouwbaarder beeld gekregen van de pure foodomzet van veel supermarktketens, mede dankzij de medewerking van deze retailers zelf.

18 7. DIRK VAN DEN BROEK Foodomzet Aantal vestigingen 106 Supermarkt Value for money Vers en kruidenierswaren Cijfers gaan uitsluitend over omzet voedings- en genotmiddelen. Alle overige omzet is niet meegenomen. Cijfers zijn gebaseerd op opgaven, openbare bronnen en berekeningen van de redactie. Feitelijke correcties zijn welkom bij de redactie. Moederconcern Detailresult besloot vorig jaar de formules Bas, Digros en Dirk van den Broek samen te smeden tot één merk: Dirk. Dat pakte goed uit, in die zin dat Dirk aan marktaandeel won, +0,2% tot 3,8% (IRI). Zusterformule Dekamarkt bleef op 1,9% marktaandeel staan in In 2013 vernieuwde Dirk met succes de formule, na drie jaar omzetdalingen. De ombouw zorgde ervoor dat Dirk weer kon aanhaken bij de marktgroei (toen 2,6%). Met name de versafdelingen werden uitgebreid. Met vers ontworstelde Dirk zich vorig jaar aan de staart van de ranking in het jaarlijkse Versrapport van GfK en Foodmagazine; de formule steeg van de zeventiende naar de gedeelde twaalfde/dertiende plaats. Het rapport monitort de tevredenheid van klanten over de versprestaties. Dirk profileert zich met brood uit eigen bakkerij en vlees uit eigen slagerij. De waardering voor prijs is echter groter dan die voor vers, concludeert Foodmagazine/GfK in het laatste Kerstrapport dat de (overall) waardering en prestaties van achttien supermarktformules meet. 9. COOP Foodomzet Aantal vestigingen 240 Steeds vaker verschijnen kassabonnen in de media waarbij ketens elkaars productprijzen vergelijken en steevast zelf als goedkoopste uit de bus komen. Jumbo is goedkoper dan Albert Heijn, stelde de formule uit Veghel onlangs in een paginagrote advertentie. Dirk reageerde daarop met de bewering dat Dirk altijd de goedkoopste is. Metro nam daarop de proef op de som en vergeleek de prijzen van vijftien willekeurige producten. Jumbo kwam als goedkoopste uit de bus. Dirk volgde en bleek vooral duurder in vers. Dirk is niets te dol en toont zich tegelijkertijd op vele manieren maatschappelijk betrokken; onlangs vond het eerste evenement Disco Boodschappen (doen) plaats, evenals een statiegeldactie om het Nationaal Ouderenfonds te steunen. Ook op assortimentsterrein toont Dirk betrokkenheid, bijvoorbeeld met de introductie van een nieuw langzamer groeiend kippenras. Dirk komt van oorsprong uit Amsterdam en heeft vooral winkels in Noord- en Zuid-Holland. Supermarkt Fullservice Vers en kruidenierswaren FSIN 500 F d 22 Bron: Coop brak afgelopen jaar door de 1 miljard omzetgrens en behaalde daarmee 3,3% meer omzet dan in De omzetstijging is vooral het gevolg van de toename van het aantal winkels, en in mindere mate van de stijging van het aantal klanten en de (lichte) toename van het gemiddelde kassabonbedrag. Het FSIN neemt alleen de foodomzet mee. In 2014 heeft Coop naast uitbreiding van het aantal winkels, verder gebouwd aan modernisering van de bestaande winkels, een betere prijspositionering en vereenvoudiging van het distributienetwerk, aldus de organisatie. Van de 54 C1000-winkels die in 2012 zijn aangekocht, zijn de meeste inmiddels verbouwd. Coop paste de formule aan en verbeterde de agf-presentatie. De rotatie in agf werd aangepast met het oog op een betere versheid. Ook de prijzen zijn nu marktconform; groenten en fruit kosten hetzelfde als bij de grotere retailers.

19 HEIJN XL Foodomzet ALBERT Aantal vestigingen 35 Supermarkt Fullservice Vers en kruidenierswaren Met de opening van Albert Heijn XL in Eindhoven claimt de Ahold-dochter niet alleen zijn marktleiderschap, maar onderstreept de formule ook zijn nummer-één-positie in food, aldus Adriaan Thierry, directeur omnichannel marketing & format, bij de opening. AH zou volgens critici de laatste jaren voorbij zijn gestreefd door opvallende initiatieven van andere supermarktketens, denk aan de opening van Jumbo Foodmarkt en de World of Food van DekaMarkt. In Eindhoven laat de marktleider zijn nieuwste inzichten zien. Een aantal daarvan zullen ook naar de wijkwinkels worden uitgerold. Nieuw in de lichtstad is het marktplein voor lokale ondernemers met een wisselend (seizoens)assortiment. In de Allerhandekeuken in de winkel wordt volop gekookt en gebakken (pizza s). Ook worden er sushi en salades bereid en worden er verse sappen geperst. Het oude kies-en-kook-concept keerde er terug; consumenten kunnen zelf een maaltijd samenstellen op basis van een viertal maaltijdcomponenten. Er is weinig ruimte om maaltijden te consumeren, maar Thierry sluit dat in de toekomst in andere vestigingen niet uit. Eindhoven leende zich minder goed voor een horecaconcept. Op het marktplein kunnen klanten koffie drinken en of lunchen. Volgens berichten in de vakpers verliep de ombouw van de C1000-winkels aanvankelijk moeizaam. Coop kreeg veelal de lastige locaties en opende in enkele gevallen in marktgebieden waar nog C1000-winkels actief waren waardoor omzet afvloeide. Coop is gespecialiseerd in supermarkten met een verkoopvloeroppervlak van achthonderd tot duizend meter. Het format Supercoop voor grotere winkels wordt langzaam uitgefaseerd. Voor kleine (buurt)winkels is er CoopCompact. 60% van de 241 winkels wordt gerund door ondernemers. Coop scoorde in het Versrapport en ook in het vernieuwde GfK-Kerstrapport teleurstellend. De vaste klanten gaven hun supermarkt in het laatste genoemde onderzoek een relatief laag waarderingscijfer (7,51) en daarmee belandde de formule bijna onderaan de ranking, boven hekkensluiter Aldi. In de vernieuwde opzet van het Kerstrapport meet GfK waardering (klanttevredenheid) en prestaties (ontwikkeling klantenkring en omzet). Op basis van prestaties komt Coop op de vijfde plaats (in totaal staan er achttien formules op de lijst). Coop groeide door de genoemde overname van C1000-supermarkten. Medio dit jaar verwacht het hoofdkantoor van Coop de ombouwoperatie af te ronden. Volgens IRI is Coop goed voor een marktaandeel van 2,9% (+0,1%). FSIN 500 F d 23 Bron: Het assortiment werd uitgebreid met glutenvrije producten, superfoods, maar ook met tweehonderd nieuwe producten uit de hele wereld waaronder speciaalbieren. Bij de grote Gall & Gall bij de winkel zijn driehonderd soorten whisky op voorraad en is alles aanwezig voor mix-liefhebbers. De winkel koppelt on- aan offline middels ipads op de koffietafels waarmee klanten naar ah.nl kunnen surfen en vragen kunnen stellen aan medewerkers. AH XL prijkte jarenlang op nummer één in de klanttevredenheidsonderzoeken van GfK en Foodmagazine. Afgelopen editie kwam daaraan een einde en viel de formule (AH + AH XL) diep. GfK wijzigde de onderzoeksopzet. Een echte vergelijking kan dan ook niet worden gemaakt, maar dat maakte de daling naar de dertiende plaats in het eindklassement niet minder zuur voor Zaandam. Bron: COOP Een aantal omzetcijfers wijkt af in vergelijking met de FSIN Food We hebben een betrouwbaarder beeld gekregen van de pure foodomzet van veel supermarktketens, mede dankzij de medewerking van deze retailers zelf.

20 0. EMTÉ Foodomzet Aantal vestigingen 127 Supermarkt Fullservice Vers en kruidenierswaren Cijfers gaan uitsluitend over omzet voedings- en genotmiddelen. Alle overige omzet is niet meegenomen. Cijfers zijn gebaseerd op opgaven, openbare bronnen en berekeningen van de redactie. Feitelijke correcties zijn welkom bij de redactie. De omzet van moederbedrijf Sligro Food Group nam in 2014 met 3% toe tot miljoen dankzij een omzetstijging van de foodservice-activiteiten. In Foodretail (Emté) daarentegen, staat de omzet onder druk. Het concern noteerde een daling van 2%, waarbij moet worden opgemerkt dat de retailomzet in het vierde kwartaal weer aantrok. Emté noteert een marktaandeel van 2,7%. Recent sloten twee oud-c1000-ondernemers zich bij de Brabantse formule aan, daarmee komt de teller op 132 winkels. Emté is een fullservice supermarkt opererend in het midden van de markt. De formule profileert zich als de lekkerste supermarkt. Heerlijke producten, vakmanschap en persoonlijke service staan centraal. Emté kan zich, als onderdeel van de Sligro Food Group, onderscheiden door véél aandacht voor topkwaliteit versproducten. En deze kwaliteit wordt ook nog eens geboden tegen prijzen die lager liggen dan bij de meeste supermarkten. Emté werkt sinds april samen met RTL 4-kookprogramma Uit Eigen Keuken. In het programma worden gerechten gemaakt met producten uit het dagverse assortiment van de 12. MCDONALD S Foodomzet Aantal vestigingen 241 supermarktketen. Het programma sluit naadloos aan op onze positionering als gewoon de lekkerste supermarkt, stelt Johan van Heerebeek, commercieel directeur Emté over het initiatief. Emté startte begin dit jaar met de bereiding van sushi op de winkelvloer. Via spaarprogramma Fijnproevers kunnen klanten sparen voor bijvoorbeeld een restaurantbezoek. Met dit loyaliteitsprogramma koppelt Sligro horecabedrijven aan Emté-klanten. De horecabedrijven moeten Sligro-afnemer zijn. Klanten zijn zeer tevreden over de formule, getuige het Kerstrapport van GfK en Foodmagazine (derde plaats). Op het gebied van prestaties (ontwikkeling klantenkring en omzet) staat de Sligro Food Group-dochter op de veertiende plaats (de ranking telt achttien supermarktformules). In het Versrapport gooit de Veghelse supermarktketen hoge ogen voor de vleesafdelingen in de supermarkten (eerste plaats, net als in 2013). In brood was Emté in 2013 eveneens de nummer één, in 2014 neemt Jan Linders die positie (weer) over. Gemak Fastservicerestaurant Hamburgers FSIN 500 F d 24 Bron: Sligro Food Group McDonald s Nederland herstelde zich in 2014 van het kwakkeljaar In dat jaar daalde de omzet zelfs met ruim drie miljoen euro. Dankzij een beperkte groei van 1,2 procent kwam de omzet in 2014 echter bijna vijf miljoen euro hoger uit dan in het oude recordjaar Internationaal is McDonald s zoekende naar zijn plek in de nieuwe foodwerkelijkheid van vandaag de dag, een foodwerkelijkheid waar eigentijdse debutanten de markt verstoren. In het geval van McDonald s gaat het hierbij dan vooral om fastcasual-hamburgerzaken waar de klant meer in control is over zijn bestelling. In ons land nemen dit soort hamburgerrestaurants pas de laatste twee jaar echt een vlucht. In vrijwel alle grote steden openden een of meer burgerconcepten hun deuren. Hoewel McDonald s in Nederland en Europa beter scoort dan in thuisland de VS, experimenteert het bedrijf ook hier.