KEPA Kunst Educatie Platform Almelo. Primair Onderwijs Culturele Instellingen Gemeente Almelo KEPA KOMPAS

Transcriptie

1 KEPA Kunst Educatie Platform Almelo Primair Onderwijs Culturele Instellingen Gemeente Almelo KEPA KOMPAS Cultuureducatie

2 Inhoud Inhoud 2 1. Inleiding 3 2. Terugblik 4 3. Ontwikkelingen Landelijke ontwikkelingen cultuureducatie 5 Rijksprogramma Cultuureducatie met kwaliteit 5 Regeling prestatiebox primair onderwijs Provinciale ontwikkelingen cultuureducatie 6 De kracht van cultuur: creatief verleden, heden en toekomst 6 Cultuur aan de basis Lokale ontwikkelingen 7 KEPA onderzoek voorjaar Mate van verankering van cultuureducatie in Almelo 8 Stand van zaken bovenschoolse besturen 8 Stand van zaken directies en Interne cultuurcoördinatoren 8 4. Waarom cultuureducatie Cultuureducatie in het onderwijs Van educatie naar participatie Missie, visie en doelstellingen van KEPA Missie en visie Doelstellingen De vaart erin 14 A. Beleid 15 B. Cultureel programma 16 C. Doorgaande leerlijnen 17 Deskundigheidsbevordering 18 ad a] scholen: ICC ers 18 ad b] scholen: teams/overige leerkrachten 19 ad c] culturele instellingen: vakdocenten en educatief medewerkers Woorden- en begrippenlijst 21 2

3 1. Inleiding Het Kunst Educatie Platform Almelo (KEPA) draagt sinds het schooljaar zorg voor de uitvoering van het cultuureducatiebeleid voor het primair onderwijs in de gemeente Almelo. De nota Da s pas kunst (2000) was daarbij het uitgangspunt, maar we waren tegelijkertijd voortdurend in beweging om aan te sluiten bij de ontwikkelingen binnen het onderwijs en cultuureducatie. Het concrete en zichtbare resultaat is dat jaarlijks vrijwel alle kinderen in onze gemeente kennis maken met kunst en cultuur. Ze worden verrast, verbazen zich over onverwachte kunstuitingen, ontdekken onvermoede talenten bij zichzelf, leren dat je niet alles mooi hoeft te vinden, ervaren dat discipline en doorzettingsvermogen nodig zijn, maar bovenal: ze genieten. De wens voor dit document kwam niet alleen voort uit twaalf jaar KEPA maar was ook een reactie op alle nieuwe landelijke, provinciale en lokale ontwikkelingen die van belang zijn voor en invloed hebben op cultuureducatie. In Hoofdstuk 3 worden deze nieuwe ontwikkelingen op de rij gezet. Om inzicht te krijgen in de manier waarop cultuureducatie vorm krijgt op schoolniveau, heeft KEPA een externe organisatie opdracht gegeven om onderzoek te doen. Er is gesproken met directeuren en icc ers van basisscholen in Almelo. Ook is er met een drietal bovenschoolse bestuurders gesproken om inzicht te krijgen in het belang dat bovenschools management hecht aan cultuureducatie. Na twaalf jaar KEPA ontstond de behoefte aan een nieuw richting gevend document. Omdat in KEPA zowel de scholen, de culturele instellingen als de gemeente zijn vertegenwoordigd, is het mogelijk om de nieuwe koers Almelo-breed te laten ontstaan vanuit een gedeelde missie en visie. Echter, meteen stond voor ons vast dat de wens van de scholen leidend moest zijn bij het bepalen van de nieuwe koers. In Hoofdstuk 2 schetsen we in vogelvlucht 12 jaar KEPA en wordt beschreven welke stappen gezet zijn bij de totstandkoming van dit KEPA KOMPAS, cultuureducatie Ondanks de bezuinigingen is cultuureducatie binnen de drie bestuursniveaus rijk-provincie-gemeente, een belangrijk uitgangspunt van het beleid. In Hoofdstuk 4 wordt uitgelegd waarom cultuureducatie zo belangrijk wordt gevonden dat hierin juist nu wordt geïnvesteerd. Onze missie, visie en doelstellingen zijn verwoord in Hoofdstuk 5. In Hoofdstuk 6 - de feitelijke kern van dit document- schetsen we hoe we dit de komende jaren willen concretiseren. 3

4 2. Terugblik De gemeente Almelo (Almelo, Aadorp en Bornerbroek) heeft een structureel cultuureducatiebeleid sinds eind De nota Da s pas kunst is vastgesteld door de gemeenteraad. Gekozen is voor het geven van prioriteit aan cultuureducatie voor kinderen van 4 t/m 12 jaar. Aan het begin van het schooljaar is het Kunst Educatie Platform Almelo (KEPA) opgericht. Hierin zijn de scholen, de culturele instellingen en de gemeente vertegenwoordigd. Sinds de oprichting is KEPA de belangrijkste partner van de gemeente voor de concretisering en uitvoering van het cultuureducatiebeleid. We zijn steeds meegegroeid met (landelijke) ontwikkelingen. Zo is voortdurend aansluiting gezocht bij het lokale culturele aanbod, werd de jaarlijkse KEPA-map vervangen door een website en is er ingezet op scholing van leerkrachten via de opleiding Interne cultuurcoördinator om enkele voorbeelden te noemen. In het voorjaar van 2012 is door een extern bureau onderzocht hoe de basisscholen in onze gemeente aankijken tegen cultuureducatie en tegen het KEPA-aanbod. 1 In de gemeente Almelo zijn 35 scholen waarvan er 33 hun cultuureducatie vormgeven door betrokkenheid bij KEPA. In relatief korte tijd was KEPA helemaal ingeburgerd en maakten vrijwel alle scholen 1 gebruik van het cultuureducatieaanbod. Dat betekent dat vrijwel alle basisschoolleerlingen in Almelo jaarlijks structureel geconfronteerd worden met kunsten cultuuruitingen. Daarnaast krijgen sinds enkele jaren krijgen alle kinderen van groep 4 een wekelijkse muziekles die verzorgd wordt door een vakdocent van Kaliber Kunstenschool (de lessen Muziek-ABC). 4

5 3. Ontwikkelingen Cultuureducatie is volop in ontwikkeling. Landelijke, provinciale en lokale overheden hechten belang aan cultuureducatie in het onderwijs en stimuleren en financieren met diverse beleidsmaatregelen en subsidies. Mensen krijgen met steeds meer èn met steeds snellere veranderingen te maken. Het goed kunnen omgaan met deze veranderingen vergt veel creativiteit en is van groot belang om je te handhaven in de wereld van nu, maar ook zeker in die van over twintig jaar. Het omgaan met (culturele) verschillen wordt ten gevolge van internationalisering en migratie steeds belangrijker. De waarde van historische kennis als onderdeel van een gezamenlijke identiteit wordt steeds meer onderkend. 3.1 Landelijke ontwikkelingen cultuureducatie Het kabinet is van mening dat cultureel bewustzijn in de eenentwintigste eeuw een kerncompetentie is. Met het programma Cultuureducatie met kwaliteit wordt hierin geïnvesteerd door middel van een landelijke samenhangende aanpak. Rijksprogramma Cultuureducatie met kwaliteit Het kabinet wil kinderen en jongeren op het gebied van cultuur een stevig fundament bieden. In het programma Cultuureducatie met kwaliteit is daarom verwoord dat scholen en culturele instellingen ondersteund worden bij het bereiken van de kerndoelen binnen het leergebied kunstzinnige oriëntatie. Via de lumpsum krijgen scholen van het Rijk een budget, waarvan een deel naar eigen inzicht aan cultuureducatie besteed kan worden. Daarnaast krijgen gemeenten en provincies budget om scholen en culturele instellingen op lokaal niveau te ondersteunen. Het Fonds voor Cultuurparticipatie is verantwoordelijk voor de uitrol van dit programma. Bron: Ministerie OCW (2012) Bestuurlijk kader Cultuureducatie met kwaliteit. Regeling prestatiebox primair onderwijs Schoolbesturen krijgen naast de reguliere lumpsumbekostiging, ook een bedrag via de zogenoemde prestatiebox. Deze biedt schoolbesturen bestedingsvrijheid om de ambities uit het bestuursakkoord met de PO-raad te realiseren. Het gaat hier namelijk niet om een subsidie met een specifieke verantwoordingslast, maar om bijzondere bekostiging met bestedingsvrijheid. Het gaat om de budgetten voor taal en rekenen ( 15,58 per leerling) en cultuureducatie ( 10,90 per leerling). Over deze budgetten hoeven scholen zich niet apart te verantwoorden. Bron: 5

6 3. Ontwikkelingen 3.2 Provinciale ontwikkelingen cultuureducatie De provincie Overijssel ziet cultuur als een kerntaak en gaat uit van de gedachte dat cultuur en maatschappij met elkaar verbonden zijn. Cultuur versterkt de kwaliteit van (samen)leven en sociale cohesie en stimuleert creativiteit en innovatie. Kunst, cultuur en erfgoed vertellen ons wie we zijn, verbinden ons, stimuleren de lokale economie, laten ons vernieuwend denken en ondernemen en dragen bij aan een aantrekkelijke woon- en werkomgeving. Cultuur, kortom, bepaalt en vormt onze identiteit. De hieruit voortvloeiende missie en doelstellingen zijn uitgewerkt in de cultuurnota De kracht van cultuur: creatief verleden, heden en toekomst (2013-). De kracht van cultuur: creatief verleden, heden en toekomst In de cultuurnota gaat de provincie Overijssel in op verschillende onderdelen van cultuur. Behoud en duurzame ontwikkeling van het cultureel erfgoed om zo de identiteit en eigenheid van Overijssel zichtbaar en beleefbaar te maken, vormen de basis van het provinciale beleid. Ten aanzien van cultuureducatie is de nota gericht op kennismaken en leren doen, onder de noemer Cultuur aan de basis. Het deel dat gericht is op participatie, Cultuur in de vrije tijd, is gericht op meedoen en ontwikkelen. In samenwerking met gemeenten en scholen wil de provincie cultuureducatie- en cultuurparticipatieprogramma s ontwikkelen, zodat alle inwoners van Overijssel kennis kunnen maken met cultuur en cultuur kunnen beleven in brede zin. Cultuur aan de basis Cultuur aan de basis bestaat uit twee delen: Cultuureducatie met kwaliteit (match met het Rijksprogramma) en Cultuureducatie Overijssel (autonoom provinciaal programma). Beide programma s hangen nauw met elkaar samen en moeten elkaar versterken. Om maximale resultaten te boeken met het programma Cultuureducatie met kwaliteit is het noodzakelijk in te blijven inzetten op randvoorwaarden. Met het deelprogramma Cultuureducatie Overijssel zetten we in op deskundigheidsbevordering, advies en (voortzetting van de) netwerken. Hierin zoeken we samenwerking met gemeenten, scholen en instellingen. Zo maken we zorgvuldig af waar we in 2009 aan zijn begonnen, namelijk de verankering van cultuureducatie bij gemeenten. Iedere gemeente kan en mag meedoen aan het cultuureducatieprogramma Cultuur aan de basis, op voorwaarde dat zij hun eigen bijdrage aan cultuureducatie tot en met schooljaar in standhouden (voortzetting van huidige afspraken). 6

7 3. Ontwikkelingen We vragen gemeenten tevens om een duurzame samenwerking aan te gaan met schoolbesturen, om ook het onderwijs een duidelijke rol en een verantwoordelijkheid te geven. Na is de basis op orde en is de provinciale regierol afgerond. In de uitvoeringsnota van de provincie wordt subsidie aan gemeenten beschikbaar gesteld voor cultuureducatieve activiteiten voor het primair onderwijs: a. een aanbod van cultuureducatieve activiteiten voor het primair onderwijs; b. activiteiten gericht op de ontwikkeling, de verdieping en de vernieuwing van doorgaande leerlijnen cultuureducatie; c. activiteiten die bijdragen aan de vakinhoudelijke deskundigheid van leerkrachten inclusief vakdocenten en educatief medewerkers op het gebied van cultuureducatie; d. activiteiten gericht op het versterken van de meerjarige samenwerking van de school met de lokale culturele omgeving ten behoeve van de kunstzinnige en culturele ontwikkeling van leerlingen. Bronnen: - Uitvoeringsbesluit Subsidie Overijssel (2011) Cultuur aan de basis - Cultuurnota Provincie Overijssel (2012). De kracht van cultuur: creatief verleden, heden en toekomst. 3.3 Lokale ontwikkelingen Cultuureducatie als beleidsterrein sluit goed aan bij het gemeentelijk beleid van Almelo, met name bij de programma s Eigen kracht en participatie en Aantrekkelijke stad en maakt deel uit van de Sociale Agenda 2020, waarin sociale stijging als vertrekpunt wordt genomen. Cultuureducatie past bij de maatschappelijke opdrachten Versterken van menselijk kapitaal door in te zetten op talentontwikkeling en Vergroten van de maatschappelijke participatie. Aanknopingspunten vinden we in de stijgingsroute Leren, maar met name in de stijgingsroute Vrije tijd die als eerste doelstelling heeft het vergroten van de maatschappelijke participatie. Een van de concretiseringen luidt Het samen en in nauw overleg met scholen en aanbieders van kunsteducatie jaarlijks ontwikkelen van een programma voor binnenschoolse cultuureducatie in het primair onderwijs. Hiermee bereiken we de kinderen in een leeftijdsfase waarin zij beschikken over een natuurlijke ontvankelijkheid en interesse, leergierig zijn en open staan voor nieuwe indrukken. Via de cultuureducatie dragen we bovendien bij aan de creativiteitsontwikkeling van kinderen. Creativiteit wordt in onze snel veranderende samenleving steeds belangrijker om je slagvaardig door het leven te navigeren. Bron: Gemeente Almelo (2012). Sociale Agenda Almelo Strategische visie op het sociale domein. 7

8 3. Ontwikkelingen KEPA onderzoek voorjaar 2012 In 2012 heeft Kunst en Cultuur Overijssel (KCO) namens KEPA een onderzoek gedaan onder ICC-ers, Kuco s, directeuren en bovenschools managers. KEPA wilde met dit onderzoek de stand van zaken en de wensen en behoeften op het gebied van cultuureducatie in kaart krijgen. Tegelijkertijd heeft de gemeente deelgenomen aan het onderzoek Verankering van cultuureducatie in gemeentelijk beleid in Oost-Nederland. Bron: Kanter, M de (2012) Beleidsplan KEPA Input. Samenvatting eindrapport resultaten onderzoek. KCO Zwolle, (Bijlage opvraagbaar). Mate van verankering van cultuureducatie in Almelo Het voormalig Kunst & Cultuur Overijssel (KCO) heeft een verankeringsmaat ontwikkeld waarmee de mate van verankering van cultuureducatie in het beleid van gemeenten inzichtelijk kan worden gemaakt. Onderzocht is in hoeverre dat is geborgd en waar nog verbeterslagen gemaakt kunnen worden. Hierop zijn 41 gemeenten in Oost-Nederland onderzocht. In het eindrapport staat Almelo op de vijfde plaats van gemeenten die cultuureducatie het best verankerd hebben. Als verbeterpunten werden genoemd anticipatie, draagvlak en actuele ontwikkelingen. Er is aandacht voor deze punten in KEPA Kompas. Bron: Lefers, T. en A. Tijs (2012) Verankering van cultuureducatie in gemeentelijk beleid in Oost-Nederland. Edu-art/KCO. Arnhem/Zwolle. Stand van zaken bovenschoolse besturen Op bestuurlijk niveau worden de kaders vastgesteld en de grote lijnen uitgezet in een strategisch beleidsplan. De invulling (van het onderwijsprogramma maar ook van de organisatie) wordt bepaald op schoolniveau. Scholen stellen autonoom binnen de gestelde kaders hun beleid vast. Zo ook het cultuureducatiebeleid. Alle besturen hechten belang aan cultuureducatie maar erkennen tegelijkertijd de ondergeschoven positie ervan. In de rijksregeling Cultuureducatie met kwaliteit is een van de speerpunten dat schoolbesturen cultuureducatie opnemen in het strategisch meerjarenplan. Stand van zaken directies en Interne cultuurcoördinatoren Uit het onderzoek van KCO blijkt dat alle ICC ers, maar ook de meeste schooldirecteuren, cultuureducatie belangrijk vinden. Kennismaking met kunst en cultuur wordt als basisdoel gezien voor cultuureducatie op school, soms aangevuld met talentontplooiing. De budgetten voor cultuureducatie in het onderwijs zijn beperkt. In Almelo besteden bijna alle scholen tenminste 5,00 per leerling aan het KEPA programma. 8

9 3.Ontwikkelingen Een klein deel van de scholen besteedt ook de rest van de 10,90 (zie regeling prestatiebox, pag. 4) aan cultuureducatie. Een enkele school reserveert daarnaast extra cultuureducatiebudget uit de lumpsum, maar in de meeste gevallen ontbreekt het de scholen aan financiële ruimte. Directies staan positief tegenover bijscholing van leerkrachten op het gebied van cultuureducatie, maar zijn genoodzaakt nut, investering, etc. scherp tegen elkaar af te wegen. Scholen zijn (zeer) tevreden over het KEPA-aanbod, de Almelose cultuureducatiestructuur en de inzet van de gemeente. Als verbeterpunten kwamen naar voren: Het ontbreken van doorlopende leerlijnen terwijl de meerwaarde hiervan wel wordt erkend. Er is behoefte aan meer samenhang, nu staan veel activiteiten vaak op zichzelf. Het integraal inzetten van cultuureducatie wordt door alle scholen als waardevol beschouwd, maar wordt in de praktijk slechts op een enkele school gerealiseerd. De meeste scholen hebben moeite met het formuleren van duidelijke vragen op het gebied van cultuureducatie, waardoor een aanpak vanuit vraagsturing nog geen realiteit is. Cultuureducatie heeft in het onderwijs een ondergeschoven positie o.a. door gebrek aan tijd, kennis en vaardigheden bij leerkrachten. De ABC-vakdocenten worden mede daarom erg gewaardeerd, handvatten voor leerkrachten zijn zeer gewenst. 9

10 4. Waarom cultuureducatie Cultuur is een wezenlijk onderdeel van je ontwikkeling tot modern burger en daarom een verantwoordelijkheid van zowel overheid als het onderwijs. Ervaringen met kunst en cultuur dragen bij aan de persoonlijke ontwikkeling van kinderen en leveren mogelijkheden voor maatschappelijke deelname aan en in onze samenleving. Het gaat daarbij niet alleen om het kind als (toekomstige) actieve of receptieve cultuurdeelnemer, maar ook -of misschien zelfs veel meer- als creatieve werker op de arbeidsmarkt van morgen. 4.1 Cultuureducatie in het onderwijs Dé plek die heel geschikt is om zoveel mogelijk kinderen in aanraking te brengen met cultuur is het onderwijs. Daar zijn alle kinderen en jongeren verzameld en krijgen ze, ongeacht achtergrond of sociale situatie, de kans om kennis te maken met kunst en cultuur, hun talenten te ontdekken en op te groeien tot volwaardig burger. Cultuuroverdracht is van groot belang voor ieders betrokkenheid bij de samenleving. Wie kennisneemt van kunst, erfgoed en media, en daar bewust en actief mee bezig is, doet mee aan de samenleving en ontwikkelt begrip voor andere normen, waarden en culturen. Cultuureducatie stimuleert kinderen om andere talen te spreken, waardoor onvermoede talenten boven kunnen komen: leerlingen met een taalachterstand blijken bijvoorbeeld een groot muziektalent te zijn. Door cultuureducatie te verankeren in ons onderwijs wordt het creatieve vermogen van leerlingen sterker ontwikkeld. Creativiteit is van groot belang voor onze kenniseconomie 2. Bron: Als er iets is dat kinderen in de 21e eeuw moeten ontwikkelen om te kunnen navigeren in een veranderlijke en complexe wereld, dan is het creativiteit. De arbeidsmarkt vraagt in toenemende mate om flexibiliteit en creativiteit. Creativiteit die toepasbaar is in alle leerprocessen, dus niet alleen op het gebied van kunst en cultuur. Kinderen moeten uitdagende vragen leren stellen, verbanden leren leggen en patronen doorzien, verbeeldingskracht ontwikkelen. Cultuureducatie is bij uitstek geschikt om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van deze competenties. 4.2 Van educatie naar participatie Participatie gaat over het meedoen aan de samenleving. Cultuureducatie is een middel om de maatschappelijke deelname en gemeenschapsvorming te bevorderen. In toneelclubs, koren, blaasorkesten en leesclubs ontmoeten mensen elkaar. Ze leven hun passie uit en maken zichzelf én anderen daar blij mee. 2 In een filmpje op de genoemde website legt wetenschapsjournalist Mark Mieras uit waarom kunst broodnodig is voor het kinderbrein. 10

11 4. Waarom cultuureducatie Culturele instellingen gaan steeds vaker verbindingen aan met onderwijs, buurt- en wijkwerk, jeugdwelzijnsorganisaties, jeugdhulpverlening en sportclubs. Samen creëren ze bijvoorbeeld zinvolle vrijetijdsbesteding en ontwikkelen ze community arts projecten in de wijk. Uit onderzoek blijkt dat dankzij community arts nieuwe vriendschappen en contacten ontstaan. Ook worden mensen zich bewust van hun eigen woonomgeving en hebben zij een positievere waardering voor hun eigen omgeving. Broek, A van den (2010). Faq s over kunstbeoefening in de vrije tijd (Pg 88 t/m 95). Sociaal Cultureel Plan Bureau Den Haag. Eerste deel van een drieluik over kunstbeoefening in de vrije tijd. Trienekens, S (2004) Respect! Urban Culture, Community Arts en Sociale Cohesie. Voor SKVR Rotterdam. 11

12 5. Missie, visie en doelstellingen van KEPA We hebben met het KEPA-bestuur uitgebreid stilgestaan bij onze missie, visie en doelstellingen. We willen geen loze kreten opschrijven omdat het verwoorden van een missie en visie nu eenmaal hoort in een document als dit. Nee, we willen dat het ons écht iets zegt zodat we daarmee de komende jaren een leidraad hebben. Het dwong ons om terug te gaan naar de essentie: waar gaan we voor en waar staan we voor. Voor wie doen we het eigenlijk? Wat vinden we belangrijk? Aan welke eisen moeten we voldoen? Wat is inhoudelijk, financieel en qua workload haalbaar? 5.1 Missie en visie In onze missie willen we kort en krachtig tot uitdrukking brengen waar de cultuureducatie in Almelo werkelijk om draait: de kinderen. We hebben dat als volgt verwoord: Kepa bevordert dat kinderen in de leeftijd van 4 t/m 12 jaar zich open stellen voor kunst en cultuur en stimuleert daarmee het cultureel (zelf)bewustzijn. De scholen kunnen en hoeven dat niet alleen te doen. We beschikken in Almelo over een goede culturele infrastructuur, die de scholen op een professionele manier kan ondersteunen. Een belangrijke factor waar rekening mee moet worden gehouden zijn de landelijke kerndoelen voor het primair onderwijs. Deze geven de wettelijke kaders voor de kern van de onderwijsinhoud. Ze laten op hoofdlijnen zien wat belangrijk wordt gevonden om kinderen mee te geven. De kerndoelen zijn niet heel precies omschreven. Daardoor krijgen de scholen de mogelijkheid om zelf invulling te geven aan de inhoud van hun onderwijs. Bron: Dat leidt tot de volgende visie: Kepa wil een bijdrage leveren aan de verankering van cultuureducatie in het primair onderwijs én bij de culturele instellingen, waarbij aansluiting wordt gezocht bij de landelijke kerndoelen. Deze missie kunnen we het beste verwezenlijken via de binnen schoolse cultuureducatie, want alle kinderen gaan naar school. Daardoor bereiken we ook kinderen waarvoor participeren aan kunst & cultuur om sociale- of financiële redenen geen vanzelfsprekende zaak is. 12

13 5. Missie, visie en doelstellingen van KEPA 5.2 Doelstellingen Omdat onze missie de kinderen betreft, richten onze doelstellingen zich ook rechtstreeks op hen. 1. het continueren van een basisprogramma cultuuractiviteiten dat aansluit bij de landelijke kerndoelen, waarbij we alle kinderen van de deelnemende scholen, van hun vierde tot en met hun twaalfde jaar, een brede algemene culturele bagage geven; 2. het aanbieden van een verdiepingsprogramma om het cultureel zelfbewustzijn van kinderen verder te ontwikkelen, waarbij keuzes gemaakt worden op grond van onderwijsvisie. Om deze doelstellingen te realiseren is het nodig dat de partners van KEPA (gemeente, scholen, culturele instellingen), op basis hiervan binnen hun eigen organisatie(s) cultuureducatiebeleid formuleren en implementeren, zodat de cultuureducatie Almelo-breed wordt verankerd. In hoofdstuk 6 worden deze doelen geconcretiseerd. De concretiseringen zijn smart geformuleerd en dus meetbaar. 13

14 6. De vaart erin Aan het eind van het schooljaar willen we onze doelstellingen gerealiseerd hebben. Daarbij is het belangrijk om steeds voor ogen te houden dat het de basisschoolleerlingen uit onze gemeente zijn, waar we het voor doen. Hieruit volgt dat de scholen de belangrijkste actor zijn. De doelstellingen strekken zich nadrukkelijk ook uit naar de culturele instellingen. Om cultuureducatie inhoudelijk te verbinden met de onderwijsprogramma s is samenwerking en afstemming nodig. De derde actor is de gemeente. Die heeft geen inhoudelijke, maar een regisserende rol. De gemeente legt de verbinding tussen de landelijke, provinciale en lokale uitgangspunten en heeft aandacht voor de randvoorwaarden (subsidierelatie met de provincie, prestatieafspraken met de culturele instellingen). A. Beleid B. Cultureel programma C. Doorgaande leerlijnen D. Deskundigheidsbevordering betreffende scholen, namelijk - ICC-leerkrachten - Teams/overige leerkrachten betreffende culturele instellingen In het volgende schema zijn de acties geconcretiseerd. Deze zijn per rubriek genummerd. Dit schema zal de komende vier jaar onze koers gaan bepalen. We willen de vaart erin houden door concrete acties te formuleren, waarbij de drie actoren afzonderlijk en KEPA als platform verschillende verantwoordelijkheden hebben. De acties zijn gegroepeerd in vier rubrieken die een directe relatie hebben met de doelstellingen (zie hoofdstuk 5): 14

15 A. Beleid concrete punten basisprogramma verdiepingsprogramma scholen cultureleinstellingen gemeente KEPA wanneer 1. Jaarplannen KEPA x x kartrekker meedenken, feedback, betrekken onderwijsveld najaar juni - 2. Bijstellen en zo nodig aanscherpen beleid 3. Een actieve rol van KEPA om de wensen en behoeften van de scholen te vertalen naar een concreet plan van aanpak x x kartrekker jaarlijkse evaluatie juni - x x culturele instellingen voeren gesprekken met individuele scholen [T=per jaar 1/3 deel] coördinatie/taakverdeling; gespreksformat ontwikkelen (T=jan. ]; vertalen van de uitkomsten door opname in cultureel programma [B1 en B2] e/o jaarplan KEPA [A1] Opnemen van een visie en een beleid op cultuureducatie in het schoolplan x x als team komen tot een gezamenlijk gedragen visie op cultuureducatie, vaststellen wat dat betekent voor de selectie van cultuureducatieactiviteiten [T=50%]; ICC er heeft (ook) inhoudelijke rol en wordt hiervoor gefaciliteerd [D1]; cultuureducatie opnemen in de begroting [D1]; activiteitenprogramma toetsen aan visie/beleid en zo nodig aanpassen [T=jaarlijks]; inspelen op schoolprofielen (vraagsturing) [T=5 scholen] in prestatieovereenkomst opnemen dat instellingen inspelen op de vraag en duurzame samenwerking tussen individuele scholen met de cultuurinstellingen; bewaken dat de instellingen binnen reële kaders de prestatie kunnen leveren [A2] een hulpmiddel / format ontwikkelen waarin scholen het eigen cultuureducatiebeleid gemakkelijk kunnen beschrijven [begin ]; het vaste en vrije aanbod ombuigen naar een basisprofiel (voor alle scholen, beperkte keus) en een verdiepingsprofiel (ruimte voor eigen keuzes, mogelijkheden om aanbod aan te passen aan de vraag) [realiseren in cult. programma 14-15] 5. Concretisering van het cultuureducatiebeleid in het onderwijsprogramma x x wat betekent de schoolvisie voor het dagelijks handelen van de leerkrachten; ICC er inzetten als kartrekker [D1] [T=40% van de ICC ers heeft kartrekkersrol] desgevraagd ondersteunen praktische workshop/studiemiddag voor teams in aanbod. Ontwikkeling i.o. met ICC ers (T=pilot voorjaar, daarna opname in regulier programma) Cultuureducatie een vanzelfsprekend deel laten uitmaken van het dagelijks handelen in de klas x x agenderen in teamoverleg; kern- en tuledoelen als onderlegger gebruiken; faciliteren scholingsbehoefte [T=30% scholen aandacht op teamniveau] bewust zijn van verbanden met leerdomeinen, kern- en tule-doelen [zie C4] onderzoeken via gesprekken [A3] en evaluatieformulier hoe leerkrachten dit realiseren; evaluatieformulier kepaactiviteiten hierop aanpassen [zomer ]; succesfactoren in beeld brengen en meenemen Verankering van de cultuureducatie x x scholen committeren zich aan het meerjarenplan van KEPA [T=90% huidige kepa-scholen]; schoolbesturen tekenen een intentieverklaring; intentieverklaring met schoolbesturen afsluiten mei 8. Evaluatie KEPA Kompas scholen werken mee aan stand-vanzaken-onderzoek (T=80%) Stand-van-zaken-onderzoek en vergelijken met de nulmeting (zie hfdst. 3.3)

16 B. Cultureel programma concrete punten basisprogramma verdiepingsprogramma scholen culturele instellingen gemeente KEPA wanneer 1. Jaarlijks een cultureel basisprogramma samenstellen waardoor elk kind tenminste een maal per jaar deelneemt aan een cultuureducatie activiteit en waarbij elk kind na acht jaar in aanraking is gekomen met alle cultuurdisciplines en culturele locaties in Almelo x door ICC ers participeren in de selectie: - via de netwerkbijeenkomsten - door bezoeken presentatie - dagen - door deel te nemen aan de selectiegroep Overijssel [A4] programma samenstellen en op website plaatsen (T=jaarlijks]; participeren in de netwerkbijeenkomsten, o.a. over de inhoud van het culturele programma; uitzoeken waar scholen behoefte aan hebben [A3] faciliteren website bewaken dat het aanbod aansluit bij - de behoefte van het onderwijs - de kerndoelen; - culturele kwaliteit heeft [A2] voorjr. 2. Een bewuste keuze maken voor een cultureel verdiepingsprogramma; x op basis van het schoolplan wel/ geen verdiepingsprogramma kiezen [T= 90%]; indien wel dan keuze inhoud verdiepingspr. baseren onderwijsvisie; [T=30% van de scholen met verdiepingsprogramma] programma samenstellen en nieuwe activiteiten ontwikkelen in samenspraak met het onderwijsveld T=afstemming tenminste 1x per jaar] - waar relevant verbinden met basis programma; - koppelen aan Tuledoelen [T=hele verdiepingspr.] - vakoverstijgende mogelijkheden zichtbaar maken [T=hele verdiepingspr.] - vakoverstijgende mogelijkheden concretiseren [T= 30% van het verdiepingspr. bevat uitgewerkt materiaal] faciliteren website; regie op gefaseerde aanpak, niet alles in een keer willen realiseren bewaken dat het aanbod - uitdagend is - verbindingen legt met kern- en Tuledoelen, - vakoverstijgende mogelijkheden heeft; - bewaken dat het aanbod culturele kwaliteit heeft [A2] voorjr 3. In de KEPA-programma s helder maken welke kerndoelen en leerdomeinen van toepassing zijn op het activiteitenprogramma, met als doel dat activiteiten voor cultuureducatie in de scholen een onderdeel van het geheel gaan vormen in plaats van op zichzelf staande activiteiten x x scholen maken voor zichzelf inzichtelijk wat de relatie is tussen het basisprogramma waarop is ingeschreven en de leerdomeinen en kerndoelen [T=30%]; scholen die kiezen voor het verdiepingsprogramma betrekken hierin bewust kerndoelen, Tuledoelen en vakoverstijgende mogelijkheden [T=50% van de scholen met verdiepingsprogramma] in kaart brengen van kerndoelen en leerdomeinen in huidige aanbod [T=100%]; nieuw aanbod ontwikkelen dat meerdere kerndoelen e/o leerdomeinen bedient, tenzij bij een bepaald onderdeel een bewuste keus wordt gemaakt voor l art pour l art; zichtbaar maken via de KEPA-website; bewaken dat er een evenwichtig aanbod komt met aandacht voor alle leerdomeinen; [A2] desgewenst training voor de culturele instellingen organiseren; 4. Monitoren en evalueren van de cultuureducatieactiviteiten x x invullen online kepa-evaluatieformulier na deelname aan onderdeel activiteitenprogramma [T=65%]; jaarlijkse inhoudelijke teamevaluatie cultuureducatie [T=35%] resultaten online evaluatieformulieren vertalen in activiteitenprogramma [T=,, ]; resultaten online evaluatieformulieren vertalen in activiteitenprogramma [T=,, ]; scholen ondersteunen door formuleren mogelijke kwaliteitsindicatoren t.b.v. teamevaluatie [T=realisatie ] online evaluatieformulier aanpassen als kerndoelen en leerlijnen in het activiteitenprogramma zijn geïntegreerd [T= ]

17 C. Doorgaande leerlijnen concrete punten basisprogramma verdiepingsprogramma scholen culturele instellingen gemeente KEPA wanneer 1. De ABC-lessen opnemen in een doorgaande leerlijn van het onderwijsprogramma van de school x de leerkrachten groep 4 pakken een actieve rol bij de ABC-lessen, leerkracht en vakdocent hebben op gezette tijden overleg [T= 50%]; de ABC-lessen worden verbonden met het onderwijsprogramma van groep 4 en van de hele school (leerlijn) [T=10%]; de leerkrachten zijn op de hoogte [T=90%] van het Jeugdfonds en verwijzen enthousiaste e/o talentvolle kinderen uit minder draagkrachtige gezinnen door signaleren van talentvolle leerlingen is onderdeel van het overleg tussen leerkracht en vakdocent [T=100%]; kaliber ontwikkelt een leerlijn die aansluit op de ABC-lessen [T= pilot ] informatie over het Jeugdfonds opnemen op de website [T= realisatie 2013]; Zorgen voor leerlijnen m.b.t. de culturele omgeving (wijk/stad/regio) Bijv. Galerie Groenenveld voor Windmolenbroek en Ossenkoppelerhoek of kunstwerken in de Schelfhorst als De Stenen Cirkel x aansluiting zoeken bij de onderwijsvisie [T= 2 scholen] ontwikkelen van programma op basis van wensen van scholen afstemmen op beleid stadsdelen (externe) ondersteuning bij de ontwikkeling van lesmateriaal; anticiperen op pilots CmK [T= 2e tranche ]; 3. Ontwikkelen doorgaande leerlijnen voor alle cultuurdisciplines x x leerkrachten/icc ers geven de instellingen input bij het ontwikkelen van doorgaande leerlijnen [A3]; ontwikkelen doorgaande leerlijnen [T= 1e helft ] workshop/studiemiddag doorgaande leerlijnen voor onderwijs en in-stellingen [T= realisatie begin ] 4. KEPA onderzoekt methodegebruik (taal, rekenen, wereldoriëntatie, cultuureducatie) van scholen x x leerkrachten leggen een verbinding tussen cultuureducatie en het eigen onderwijsprogramma [T= 20%] de programmering beter aan laten sluiten bij de onderwijsinhoud; voor vakoverstijgende mogelijkheden verwijzen naar veel gebruikte methodes [T= hele verdiepingsprogramma hierop screenen] in kaart brengen welke methodes gebruikt worden in het onderwijs [T= ]; workshop/studiemiddag lesmethodes koppelen aan cultuureducatie [T= eind ]; 5. Kinderen informeren over buitenschoolse cultuureducatie x klassikaal aandacht besteden aan wijk- of stedelijke activiteiten [T= 50%] op de website de rubriek cultuur om de hoek uit-bouwen [T= ] 6. Volgen en meten van leeropbrengsten x x landelijke ontwikkeling afwachten landelijke ontwikkeling afwachten landelijke ontwikkeling volgen en inbrengen in KEPA landelijke ontwikkelingen afwachten en oppakken wanneer er tools zijn ontwikkeld voor het meten van leeropbrengsten [A2] 17

18 Deskundigheidsbevordering a] scholen: ICC ers b] scholen: teams/overige leerkrachten c] culturele instellingen: vakdocenten en educatief medewerkers KEPA KOMPAS ad a] scholen: ICC ers concrete punten basisprogramma verdiepingsprogramma scholen culturele instellingen gemeente KEPA wanneer 1. Scholen zorgen er structureel voor om op zijn minst één gecertificeerde ICC er in het team hebben. x in cultuurbeleid school opnemen dat er tenminste één gecertificeerde ICC er deel uitmaakt van het team [T= 65%]; afspraken vastleggen met ICC er m.b.t. uren/ normjaartaak, taken, verantwoordelijkheden, budget, actueel houden competenties (deelname ICC-netwerk, studiebijeenkomsten e.d.) [A4]; mogelijkheid tot volgen van een ICC opleiding opnemen in scholingsplan [T= 65%]; streven naar 2 icc ers per school zodat uitval altijd opgevangen wordt [T= 10%] bij schoolcontacten aandacht vestigen op wenselijkheid gecertificeerde ICC er [A3] opleiding interessant maken door een deel van de opleidingskosten te subsidiëren [T= 1x voor elke geïnteresseerde school, max. 4, daarna max. 10 p.j.] gebruik maken van landelijk ICC trainingsaanbod; inspiratiedocument maken t.b.v. directies scholen m.b.t. beleid en afspraken ICC ers [T= ]; 2013 t/m sch.jr In stand houden van een lokaal ICCnetwerk x x ICC ers zijn actief betrokken bij het lokale ICCnetwerk (inspiratie, uitwisseling ervaringen, meedenken over verbindingen cultuureducatie aan onderwijsaanbod) [T= 30%]; leveren van inhoudelijke bijdragen aan bijeenkomsten ICC-netwerk [T= 100%]; subsidiëren projectleider ICC-netwerk; subsidiëren gastsprekers [T= tenminste 3] ICC netwerkbijeenkomsten organiseren [T= tenminste 2 p.j.]; lokale ICC-netwerk toegankelijk houden voor niet-gecertificeerde cultuurcoördinatoren; ICC ers actief informeren over bredere ontwikkelingsmogelijkheden op het terrein van cultuureducatie [T= info op website ] 2013 t/m 3. Deskundigheidsbevordering op het gebied van scouten en beoordelen onderdelen activiteiten-programma x x bezoeken presentatiedagen door combi s van ICC ers en medewerkers kunstinstelling/kepa [T= 3x 2 ICC ers] presentatiedagen afstemmen via kepa i.v.m. vorming combi s [T= 100%] vergoeden reis- en verblijfkosten ICC ers [A1] presentatiedagen agenderen en input leerkrachten meenemen in selectie activiteitenprogramma [A2]; kijkwijzer beschikbaar stellen [T= 2013]; studiebijeenkomst of korte training [T=] voor Stimuleren bezoeken van relevante conferenties (Cultuur in de Spiegel, Cultuur in Zicht e.d.) x opnemen in het na- en bijscholingsplan [A4]; faciliteren ICC er door vervangen/vrij roosteren [D1] opnemen in na- en bijscholingsplan vakdocenten [T= 100%] kosten voor scholen deels vergoeden [A1]; aankondigingen via de website en het ICC-netwerk

19 ad b] scholen: teams/overige leerkrachten concrete punten basisprogramma verdiepingsprogramma scholen culturele instellingen gemeente KEPA wanneer 5. In kaart brengen scholingsbehoeften teams x x scholingsbehoefte meenemen in cultuureducatiebeleid (mogelijkheden o.a. doorgaande leerlijnen, koppelen methodes aan activiteitenprogramma, creëren rijke leeromgeving in relatie met activiteitenprogramma) [A4]; scholingsbehoeften team inbrengen in ICCnetwerk voor combineren vergelijkbare wensen [D1] uitgaan van het beleid van de scholen/aansluiten bij het schoolprofiel; teamtrainingen op maat; [A3, A5] indien relevant verbanden leggen met onderwijsbeleid in kaart brengen van de wensen [T=voorjaar ]; agenderen in ICC-netwerk [T= tenminste 1x p.j.], indien relevant bij teamoverstijgende wensen organiseren van workshops, studiebijeenkomsten e.d.; teamtrainingen op maat opnemen in het jaarlijkse programma bij aanbod voor leerkrachten [T=] 6. Concrete koppelingen maken tussen leerkracht en vakdocent: elkaar inspireren en van elkaar leren x de cultuureducatie-activiteiten zien als een structureel onderdeel van het onderwijs, de activiteiten staan niet op zichzelf [C1, C3, C4] actieve rol vakdocent bij aanreiken concrete suggesties voor verbinding van culturele activiteiten met onderwijsprogramma [C1, C3, C4] training aanbieden voor leerkrachten groep 4 om de ABC-lessen te verbinden met het onderwijsprogramma (ontwikkelen, aanbieden ) [T=50%] 19

20 c] culturele instellingen: vakdocenten en educatief medewerkers concrete punten basisprogramma verdiepingsprogramma scholen culturele instellingen gemeente KEPA wanneer 7. Onderdelen voor het activiteitenprogramma ontwikkelen waarin voorzien wordt in doorgaande leerlijnen gebaseerd op de Tuledoelen, vakoverstijgende mogelijkheden o.a. door verbindingen met onderwijsmethodes, creëren rijke leeromgeving. x trainingen voor vakdocenten en educatief medewerkers opnemen in na- en bijscholingsplan [T=] zorgen dat vakdocenten die binnenschoolse activiteiten verzorgen op de hoogte zijn van de uitgangspunten van het onderwijs [T=90%]; in de prestatieovereenkomsten opnemen dat de kunstinstellingen met hun binnenschoolse activiteiten aansluiten bij de uitgangspunten van het onderwijs [T= in overeenkomsten voor ] bij selectie activiteiten aandacht voor verbinding met onderwijs [B2] Concrete koppelingen maken tussen leerkracht en vakdocent bij de inzet van vakdocenten, zodat zij van elkaar leren en elkaar inspireren x leerkracht ondersteunt vakdocent bij leggen verbinding met het onderwijsprogramma [C1] de cultuureducatie-activiteiten zien als een structureel onderdeel van het onderwijs, de activiteiten staan niet op zichzelf [C1, C3, C4] 20