Preek Esther (preek in de serie Oude Testament)

Transcriptie

1 Preek Esther (preek in de serie Oude Testament) Liturgie 25 april ds. D. Vonck te Houten (dopen Bas de Rijke) Gezang 171:1 Votum/ zegengroet Gezang 171:2 Gebed Doopformulier 1 vóór doopvragen Gezang 335: 1,2 ná doopvragen : 5 na doop : 6 na zegengebed : 7,8 na opwekking gemeente : 9 Kindermoment Esther Lied: Gezang 168 k Stel mijn vertrouwen Lezing Esther 2:5-10 3:7-11 8:16-9:2 Preek Psalm 14:1,4,5 Wet Liedboek 90:3,6 Dankgebed Collecte E&R 52 Welzalig de man die niet wandelt Zegen Inleiding op Esther Eerst een korte inleiding op het bijbelboek Esther. Voordat we uit het boek Esther gaan lezen is het goed om te beseffen in welke tijd we dit bijbelboek moeten plaatsen. Een paar weken geleden hebben we bij de ballingschap stilgestaan. We hebben gezien dat het Tienstammenrijk Israël in ballingschap naar Assur is weggevoerd als straf van God. Vervolgens is het Tweestammenrijk Juda weggevoerd naar Babel. Dat Babylonische rijk heeft zo n 70 jaar standgehouden. Toen dat rijk viel, mocht een gedeelte van het volk terugkeren. De Perzische vorst Sirus gaf toestemming dat een gedeelte van het volk terug mocht keren naar Jeruzalem. Een gedeelte van het volk bleef er wel wonen. Met de val van het Babylonische rijk kwam het Perzische rijk, dat veel langer heeft geregeerd en in die periode komen we Esther tegen. Dus een gedeelte van het volk is al teruggekeerd naar Jeruzalem, maar een gedeelte is daar blijven wonen waaronder Esther. 1

2 Om een beeld te hebben hoe groot het Perzische rijk was (dia 2); je ziet dat het op het hoogtepunt tot Egypte reikte en Griekenland, met in het midden Iran als het grote machtscentrum van het Perzische rijk. Dat als achtergrondinformatie in welke tijd Esther leefde; zo n voor Christus. Lezing uit Esther. Preek Geliefde broers, zussen, We gaan samen nadenken over het gedeelte dat we gelezen hebben en met name over een klein gedeelte van een zin uit Esther 9:1 maar het omgekeerde gebeurde Voor degene die het boek Esther niet kent; het kan een beetje verkeerd overkomen waardoor het lijkt alsof het volk Israël heel erg blij was met het besluit van de koning of in ieder geval van Haman- om de Joden uit te roeien. Maar er is tussen hoofdstuk 3 en hoofdstuk 8/9 het nodige gebeurd, waardoor er naast de oude wet een nieuwe wet kwam waardoor de Joden zich mochten gaan verdedigen tegen hun belagers. Esther Esther zal een bekend verhaal zijn. In veel kinderbijbels kom je het in ieder geval tegen. Het is een bijzonder boek, niet alleen omdat het een heel duidelijk verhaal heeft, zoals je bijvoorbeeld in Ruth en op een bepaalde manier ook bij Job tegenkomt, maar ook omdat in dit bijbelboek nergens God expliciet genoemd wordt. Nergens komt je het woord God tegen. Dat maakt het boek toch wel bijzonder en daarom is er ook veel discussie over geweest of dit boek eigenlijk wel in de bijbel thuis zou horen. Het past ook een beetje bij iets dat je in dit boek heel vaak tegenkomt: op een bepaalde manier een stuk verborgenheid. Dat is toch wel een thema dat je hier veel in tegenkomt: God die niet expliciet genoemd wordt; Esther die niet vertelt en verzwijgt dat ze een Joodse achtergrond heeft; er wordt stiekem samengezworen tegen de koning; de koning mag het niet weten en het gebeurt ergens in een verborgen hoekje Er zijn mensen die op een bepaalde manier toch nog ergens het woord God terugzien in de tekst van het boek Esther. Daar kun je over twisten, maar het punt van verborgenheid kom je heel duidelijk tegen in dit boek. Het is mogelijk dat het zelfs in de naam Esther zit. Esther heette waar ze vandaan kwam niet Esther, maar Hadassa. Dat betekent mirthe, een naam die wij ook nog wel gebruiken. Mirthe staat voor een altijd groene plant, dat was de Hebreeuwse naam die daarvoor gegeven was. Hadassa kreeg de naam Esther, dat sloeg in het Perzisch met name op een ster waar ook één van de goden in het Perzische rijk naar vernoemd was. Maar in het Hebreeuws gaat de naam Esther terug op een werkwoordsvorm die gaat over verborgen zijn, verborgenheid. Waarom is het belangrijk om dat te beseffen? Het is niet alleen belangrijk te beseffen dat dit in het boek een belangrijk thema is, maar ook over hoe je dit boek moet lezen. Als je dit boek leest moet je niet al te snel over willen gaan: kijk, dat kunnen we eruit halen, kijk, dat is de boodschap van Esther Je loopt het risico er dan overheen 2

3 te vliegen; dat je Mordechai of Esther of iemand anders als voorbeeld gaat nemen en zegt: kijk, zoals zij handelden. Maar dat lukt niet. Je zult er heel snel achter komen dat dat niet lukt, want het zijn geen grote voorbeelden die hier genoemd worden. Je kunt met heel veel moeite gaan proberen om toch iets van God terug te vinden ik gaf al een voorbeeld van iemand die dacht toch in de letters van Esther iets verborgen te zien Maar ik denk dat het veel beter is dit boek te lezen zoals het bedoeld is. We komen het op deze manier in de bijbel tegen en daar willen we deze morgen eigenlijk een soort oefening mee doen. Wat we gaan doen is kijken wat je in dit bijbelboek tegenkomt dat raakt aan het alledaagse leven en vervolgens proberen we een spade dieper te komen om te kunnen zeggen: kijk, dat zie je in ieder geval heel duidelijk in dit boek terug wat je ook in de rest van de bijbel tegenkomt. Het thema van de preek is: maar het omgekeerde gebeurde Volgens mij is dat een heel belangrijk zinnetje uit Esther. De zwakken blijken sterker Maar het omgekeerde gebeurde: dat zie je allereerst heel duidelijk in dit boek terugkomen in het feit dat de zwakken uiteindelijk sterker blijken. De vrouwen Allereerst zie je hoe hier gesproken wordt over vrouwen. Esther is de hoofdpersoon van dit boek. Maar als je het begin van Esther leest, wordt daar verteld van de koningin die voor haar was, Wasti. Wasti moet verschijnen op een groot banket, een groot feest dat de koning georganiseerd heeft en waar alle belangrijke mannen van het rijk bijeen zijn. Ze hebben een soort congres gehad waarin ze nagedacht hebben over de bedreigingen van dat rijk. Dat heeft maanden geduurd en wordt uiteindelijk afgesloten met een feest. Zeven dagen lang is het feest. De koning is op den duur flink dronken en dat zullen de andere mannen ook geweest zijn. Dan haalt de koning iets in z n hoofd. Hij denk: Ik heb van alles laten zien van mijn macht en mijn pracht - dat stond heel duidelijk voor het Perzische rijk: schoonheid en weelde, dan was je wat! - nu wordt het tijd voor de finale: ik laat mijn mooie vrouw, koningin Wasti hier komen op het banket, zodat alle mannen kunnen zien hoe mooi zij is! Mijn vrouw! En het zou wel eens heel goed kunnen zijn dat de koningin uitgenodigd werd om daar puur te verschijnen, dat houdt in: alleen met haar gouden diadeem op, verder niets. Wat een schoonheid, wat zou hij daarmee kunnen pronken! Zij is van mij. Dan gebeurt er iets bijzonders. Deze vrouw zegt: maar dat ga ik niet doen. Ik ga mijn waardigheid als mens niet op het spel zetten. Dat is bijzonder. Heel bijzonder! Het laat zien hoe sterk die vrouw is als het rolmodel voor de andere vrouwen in het Perzische rijk. En dat blijkt ook. Als zij weigert zeggen al die wijze mannen: o help, koning, nu heeft u een probleem! Die vrouw staat ergens voor, die vrouw zet u te kijk! En koning, als u nu niet oppast, dan zult u zien dat alle andere vrouwen in dat enorme rijk geïnspireerd kunnen worden en de boel overhoop kunnen halen. Koning, er moet een wet uitgaan! Dat was de manier om er voor te zorgen dat toch de overheersing bleef. En de Wet van Meden en Perzen stond erom bekend: die kan niet gewijzigd worden. Zo n wet kan niet meer afgeschaft worden, die staat! De zwakken blijken sterk. 3

4 Als je dit boek leest krijg je respect voor zo n vrouw. Voor Wasti. En dan zie je wat voor macht ze uiteindelijk heeft met haar daad en hoe de overheersers het toch proberen te onderdrukken. Je ziet het terugkomen bij Esther. Als Haman probeert haar of in ieder geval het Joodse volkklein te krijgen. En de koning moet op den duur kiezen: kies ik voor Haman of kies ik voor Esther. De koning kiest voor Esther. De Joden Zwakken blijken sterker; je ziet het heel duidelijk terug komen bij de Joden. Het Joodse volk wordt hier totaal onterecht beschuldigd. We lazen het met elkaar in Esther 9 waar Haman probeert het volk eronder te krijgen en uit te roeien, want dat was de wet; je mag ze totaal uitroeien, ze zijn vogelvrij. Dit doet natuurlijk heel sterk denken aan de Tweede Wereldoorlog, waarin het Joodse volk ook vogelvrij was; je gaf ze aan en ze werden vermoord. Ze waren vogelvrij, maar uiteindelijk blijkt dat juist die minderheid heel sterk wordt. 1b Maar het omgekeerde gebeurde: het waren juist de Joden die hun belagers in hun macht kregen. Dit is een belangrijke lijn die je in dit boek terug ziet en die je in de hele bijbel terugziet. Je ziet de schepping en de zondeval en direkt na de zondeval zegt God: er zal een strijd komen tussen de vrouw en de slang en de slang is veel sterker gebleken, tenminste zo leek het. De slang zal het de mens moeilijk maken en in de hiel bijten, de mens zal daar pijn door lijden. Maar, zegt God, uiteindelijk zal de slang z n kop vermorzeld worden. God maakt iedere keer in de bijbel duidelijk dat juist wat zwak lijkt in de ogen van mensen hier op aarde, sterk blijkt te zijn voor God. Hoe mooi zie je dat geïllustreerd aan het kruis; we hebben er net uitgebreid bij stil gegaan: Jezus die gedood wordt, zwakte ten top. Maar die de dood overwint: Gods plan gaat verder. Sterker nog: wordt daarin volbracht! Het omgekeerde gebeurde juist. Meeloper Esther redder van het volk Als we dat nog verder gaan uitdiepen over alles wat net gezegd is, dan zou je kunnen zeggen: ho, ho, wacht even die Esther, zo sterk was zij eigenlijk helemaal niet. Hoezo de zwakke wordt sterker? Ik heb Esther getypeerd als een meeloper, want dat is het beeld dat je van haar krijgt als je de eerste hoofdstukken leest. Ze doet precies wat Mordechai tegen haar zegt. Ze wordt in het paleis binnengebracht en het enige waarom zij kozen wordt en daar mag zijn is omdat zij zo mooi en knap is. Ze krijgt een voorkeursbehandeling en er zijn allemaal mensen die haar dienen en haar helpen. Zij zit daar en wordt er in meegevoerd, sterker nog: ze houdt haar identiteit verborgen. Als je dat tegenover Wasti zet, zou je zeggen: die Wasti stond tenminste ergens voor! Leven in de vreemdelingschap. Esther leeft daar in vreemdelingschap. Vanmiddag zal het gaan over Daniel, een tijdgenoot van haar. Als je Daniël en Esther tegenover elkaar zet, zou je zeggen dat Esther zich puur liet leiden door de cultuur en het leven waar ze in zat. Daniel stond ergens voor. Hij zei: ik ga niet eten en drinken van wat de koning mij voorschrijft. Ja, hij was heel duidelijk over zijn identiteit. Maar Esther niet; -je komt het in alle commentaren tegen en feministen moeten ook heel weinig van Esther hebben- Esther eet en drinkt en gebruikt daar alles, Esther gaat met een 4

5 man naar bed voor het huwelijk, Esther trouwt met een heiden, iemand die niets van God wil weten Als je dit leest denk je: die vrouw dat is een meeloper! Steeds weer voor de keuze Toch zie je dat Esther gebruikt wordt. Je ziet dat Esther voor een moment komt te staan: ho, Esther Je ziet elke keer weer dat de keuze terugkomt: Esther, waar sta jij voor? Jouw schoonheid, jouw uiterlijk en alle omstandigheden, de manier waarop je in dit leven staat heeft je misschien heel ver gebracht, maar uiteindelijk Esther, wat heb je daar nu aan als je het puur voor jezelf houdt en alleen naar je eigen leventje zou kijken. Weet je Esther, dan wordt het uiteindelijk je dood! Want ze zullen er een keer achter komen dat je je Jood bent en dan ben jij ook dood. Zo komt Mordechai bij Esther en zegt hij tegen haar in Esther 4 : 13 Beeld je maar niet in dat jij, omdat je in het koninklijk paleis woont, als enige van alle Joden zult ontkomen. 14 Als jij nu je mond niet opendoet, nu het moment daar is, komt er van een andere kant wel uitkomst en redding voor de Joden. Maar jij en je vaders familie komen dan om. Wie weet ben je juist koningin geworden met het oog op een tijd als deze. En dat zet Esther aan het denken. Je ziet dat Esther uiteindelijk de stoute schoenen aantrekt en naar de koning gaat. Alleen dat al zou haar de kop kunnen kosten; als het de koning niet aanstond, kwam je niet bij de koning. Hoe slecht je ook begint en hoe zwak je misschien ook ten diepste bent, niet alleen voor de mensen misschien zelfs voor de mensen wel heel sterk, maar hier diep in je hart - of naar God toe of in vergelijking met anderen kinderen van God hoe zwak je ook begint en hoe slecht misschien ook; de keuze komt steeds weer terug. Er zijn van die momenten dat God impliciet via mensen of in de kerk of via Zijn Geest een beroep doet: maar waar sta jij nu echt? We weten niet hoe Bas straks groot zal worden. Geen idee. Misschien gaat hij het hier wel heel erg leuk krijgen, heel veel vrienden en zeggen ze allemaal: wat een leuke jongen, wat kan hij veel misschien komt hij wel nachten niet thuis je weet het niet, je moet er nog niet aan denken. We weten niet wat daarin met Bas gaat gebeuren. We zien in de bijbel dat het mogelijk is om soms heel veel keuzes te maken. Maar God belooft: Ik zal steeds weer met Mijn Geest bij jou komen en met je meegaan. Ook voor hem zullen die momenten er in zijn leven zijn: Bas, waar sta je nu echt voor? Wat doe je met waarvoor je hier gekomen bent en op aarde staat? We zien dat Esther uiteindelijk door die keuze het volk wel redt. Want wanneer Esther dat niet gezegd had, zouden de Joden daar vermoord zijn. Maar doordat Esther het zegt en de koning zoveel van haar houdt, sterft Haman en mag het volk zich verdedigen en zelfs een klinkende overwinning behalen. Waar God afwezig lijkt, werkt Hij krachtig. Tenslotte, nog één laag dieper. Maar het omgekeerde gebeurde. 5

6 Tè toevallig allemaal Waar God totaal afwezig lijkt tenminste, je komt Hem niet letterlijk tegen- zie je Hem wel degelijk verborgen werken en zelfs heel zichtbaar werken. Want het is te toevallig wat er allemaal gebeurt: dat Wasti moet komen en weigert; dat Mordechai te horen krijgt van de samenzwering tegen de koning en juist Mordechai ze kan aangeven; dat de koning niet kan slapen en in z n boek gaat teruglezen of laat lezen- en te horen krijgt dat Mordechai iets voor hem gedaan heeft; dat Esther als heel mooi meisje uiteindelijk uit al die mooie meisje de koningin wordt; dat Esther bij de koning mag komen en de koning zo door haar steeds weer geraakt wordt dat hij Haman af serveert en Mordechai op zijn plek zet. Het is te toevallig wat daar allemaal gebeurt. Ook als je hier zit als twijfelaar, dat je zegt: ja maar, we moeten altijd eerst aannemen dat God er is hier moeten we ook ergens God in zoeken. Nee, er is meer geloof nodig om te zeggen dat God hier niet onder zit dan wel! Want wat hier gebeurt is te toevallig; hier gebeurt meer. Waarom zou God niet werken Je zou daarin nog een andere vraag kunnen stellen: waarom zou God hier niet werken? Want het is zo wonderlijk wat hier gebeurt: Haman - een nakomeling van Agag; van de Amalekieten die het volk in de rug hadden aangevallen. Agag, die gedood had moeten worden door Saul, maar die dat niet gedaan heeft -, die hier zo sterk lijkt te zijn; die uiteindelijk verliest en gedood wordt. Je kunt nooit boos worden op God omdat Hij niet aan het werk is. Want hoe zouden wij kunnen weten dat God hierin niet aan het werk is? Dit boek wordt elk jaar weer gelezen op het Poerimfeest, het feest van het lot, waarop het lot geworpen werd. Dan wordt teruggedacht aan wat hier gebeurde. En ja, onze God is heel vaak niet zichtbaar. Ja, er zijn momenten dat God heel erg verborgen lijkt voor ons. Maar God hoeft het niet te hebben van Zijn verschijningen zoals Esther dat wel had in haar mooi zijn enz. Dat is wat het boek Esther hier duidelijk wil maken. God heeft zich bekendgemaakt en ook heel duidelijk zie je die lijn hier weer in terugkomen. Mordechai is het die tegen Esther heeft gezegd: maar weet je, Esther, als jij het niet doet zal het volk wel op een andere manier gered worden. Dat kan niet missen, want God die redt! Dat is wat Hij altijd doet en ook zal blijven doen. En ja, daarin is God heel nadrukkelijk aanwezig ook in Esther. Oeds en ik zijn deze prekenserie begonnen met een soort overkoepelend thema. Dat is de tekst uit Romeinen 15:4 4 Alles wat vroeger is geschreven, is geschreven om ons te onderwijzen, opdat wij door te volharden en door troost te putten uit de Schriften zouden blijven hopen. 6

7 En daarom komen we dit boekje tegen in de bijbel; Om het te kunnen lezen wanneer je helemaal niets van God merkt en ziet en Hij zo verborgen lijkt; Als een schilderij waarin op den duur duidelijk wordt: kijk, daar wilde Hij naar toe; Om te zien dat Hij werkt in een wereld die vijandig is ten opzichte van Hem; Om hoop te hebben wanneer je kinderen misschien heel weinig met God hebben of nog zo weinig van Hem zien; Om hoop te hebben als jongeren dat je denkt: maar ik heb in mij leven al zoveel keuzes gemaakt; Om te blijven hopen en op die manier God zichtbaar aan het werk te zien. Amen 7