Kenniscentrum Creating 010 Hogeschool Rotterdam Portfolio 2013

Transcriptie

1 Kenniscentrum Creating 010 Hogeschool Rotterdam Portfolio 2013

2

3 Kenniscentrum Creating 010 Hogeschool Rotterdam Portfolio 2013

4 CONTENT VOORWOORD Voorwoord Missie en Visie Creating 010 De onderzoekslijnen binnen Creating 010 Highlights Onderzoekslijnen in 2013 Projecten Digital Publishing Toolkit Professionals Supported - Rotterdam Open Data Applab 010 I am not a lawyer but... Het Honoursprogramma HP@CMI CyberDew I en II Free?! Kenniscentrum Connectie Guerilla Gardening (Minor+) Het Honoursprogramma van WdKA Kennisontwikkeling I would rather design a poster than a website WORKtheSHOP Crosslab Events 2013 Reinventing the Art School, 21st Century Netwerken van kunstenaars en vormgevers in Rotterdam; internationale vergelijking van netwerken Schwung op Zuid Ik ben STER(k) Trendresearch New Frontiers Post-Digital Publishing Zelfevaluatie-rapport en Portfolio Serious Gaming Pursenality Hackathon Open Haven Global Service Jam Rotterdam Rotterdam maakt verschil Keuzevak FabLab Living in a Sandbox Internet of Things Days Rotterdam 2013 Interview Profielen Overzichten Publicaties Onderwijs Congressen etc. Samenwerkingspartners Colofon In zijn nieuwe boek Ghosts of My Life stelt de Britse cultuurtheoreticus Marc Fisher dat er in de afgelopen twee decennia weinig culturele vernieuwing in de Westerse samenleving heeft plaatsgevonden. Als een popsong van nu per tijdreis in een radiouitzending uit 1995 gedraaid zou worden, zou dit volgens hem bij het toenmalige publiek geen cultuurshock hebben veroorzaakt, anders dan bijvoorbeeld een technotrack uit 1995 voor een publiek van Fishers gedachteexperiment is evengoed op andere creatieve en technische domeinen van toepassing, zoals bijvoorbeeld beeldende kunst, typografie, productontwerp en database-programmering. Het zijn disciplines die voornamelijk gebaseerd zijn op hun eigen systemen. Maar buiten deze systemen klopt het scenario van de culturele stagnatie helemaal niet. De verandering waren, en zijn nog steeds, radicaal: bijvoorbeeld in de fusie van ICT en design (die nu samenkomen in mediadesign van het web en mobiele applicaties); in het versmelten van kunst, onderzoek en sociaal activisme (in projectkunst); en in het verbinden van productontwerp met Open Source-ICT en do-it-yourselfambachtelijkheid (in het maker movement ). Deze nieuwe verbindingen vormen ook het onderzoeksgebied van ons kenniscentrum Creating 010. Creating 010 bestaat uit lectoren en docenten die bij Hogeschool Rotterdam praktijkonderzoek doen naar de creatieve sector. Samen met onze partners van ICTbedrijven tot culturele instellingen onderzoeken wij nieuwe maatschappelijke, technologische, economische en artistieke ontwikkelingen en hun impact op het design, de kunst en de ICT van vandaag en morgen. Om dit mogelijk te maken werken wij nauw samen met twee onderwijsinstituten: het Instituut voor Communicatie, Media en Informatie-technologie en de Willem de Kooning Academie, beide onderdeel van Hogeschool Rotterdam. Samen introduceren we nieuwe thema s en vragen in het onderwijs, werken we aan nieuwe curricula en dagen we onze studenten uit tot onderzoek en kritische reflectie. 5

5 VOORWOORD In de combinatie van thema s binnen Creating 010 staan twee fundamentele programmatische stellingen centraal: 1 De convergentie van verschillende disciplines en domeinen binnen de creatieve sector. De voorheen aparte domeinen van kunst, design, techniek, economie en activisme gaan steeds nieuwe verbindingen aan, en juist hier ontstaan nieuwe kansen voor onze studenten. 2 Verbonden met deze convergentie is een verschuiving van top-down-ontwerpprocessen (zoals vanouds gebruikelijk in ICT en design) naar bottom-up-processen waar de scheiding tussen maker en gebruiker niet meer op de traditionele manier bestaat. Dit zien wij terug in humancentered ICT evenals in artistieke interventies op het gebied van culturele diversiteit. MISSIE EN VISIE VAN KENNISCENTRUM CREATING 010 In 2013 bevestigde een externe evaluatie dat we goed werk doen en ook dat de focus van Hogeschool Rotterdam op verbetering van het onderwijs bij ons al jaren een belangrijke rol speelt. Graag willen we hier nog meer betekenen. We hebben in het afgelopen jaar met passie gewerkt en we zijn trots op onze projecten en activiteiten. Daarom documenteren we deze niet alleen in een jaarverslag, maar ook in dit portfolio, door ons geschreven in de taal van ons beroepenveld. Florian Cramer Lector & directeur Creating 010 6

6 MISSIE EN VISIE De creatieve industrie is erg aan het veranderen, zowel wat betreft organisatie als werkmethodes. Er is een ontwikkeling gaande van klassieke monodisciplinaire designbureaus, atelierkunstenaars en media- en ICT-bedrijven naar radicale multidisciplinariteit. Creating 010 speelt in op de innovatieve ontwikkelingen in de regio Rotterdam, en draagt ook bij aan deze ontwikkelingen. De missie voor de komende jaren van het kenniscentrum Creating 010 bestaat uit het vervullen van een centrale rol in de transformatie van de vaak nog technisch, cultureel en bedrijfsmatig traditioneel opererende creatieve industrie tot een smart industry, en daarbij het opleiden van onze studenten tot ondernemers in deze industrie. Creating 010 vertegenwoordigt de ontwikkeling tot multidisciplinariteit in de creatieve sector niet alleen in de inhoud van ons onderzoek, maar ook in onze organisatiestructuur. We zijn een divers team, met onderzoekslijnen, lectoren en docentonderzoekers die aan het kunst-, design- & ICT-onderwijs en aanverwante beroepssectoren verbonden zijn. Participatie en co-creatie van de gebruiker: de gebruiker is geen consument, maar mede-ontwerper van het product. De functie van de kunstenaar/ontwerper verschuift naar producent/ontwerper van systemen waarin de gebruiker kan participeren. Bottom-up denken: makers en doelgroep zijn niet slechts individuen, maar vormen samenhangende groepen. Het product wordt in een groep ontwikkeld, het stimuleert de samenhang van de groep en faciliteert het samenwerken. Betekenisvol ontwerpen: kunsten, ontwerp en media ICT creëren meerwaarde voor de samenleving en faciliteren communicatie. Cultureel divers: Rotterdam is een grote, cultureel diverse stad in brede (dus niet alleen multietnische) zin. Deze diversiteit kan ook als rijkdom en kracht van artistieke creatieve vernieuwing worden beschouwd. Vier hoofdthema s Door de bundeling van de lectoraten in het kenniscentrum is duidelijk geworden dat de lectoren, ondanks hun specialisaties en verbindingen met verschillende onderwijsinstituten en beroepsdomeinen, cruciale speerpunten van samenwerkingen en profilering delen. Deze kunnen worden samengevat in vier programmatische overeenkomsten: 9

7 MISSIE EN VISIE MISSIE EN VISIE Onderzoeksprofiel Ons onderzoeksprofiel bestaat naast deze vier hoofdthema s ook uit zes kernwaarden. In deze kernwaarden zijn de bovengenoemde hoofdthema s geïntegreerd. Zij omvatten gezamenlijk zowel alle werkzaamheden als het ideeëngoed van het kenniscentrum, en weerspiegelen de praktijkgerichtheid van het HBO-onderzoek alsook de mentaliteit van de stad Rotterdam: Onderzoeken Onderzoeken is in essentie het vergroten van de kennis over een onderwerp, door moeite te doen om te leren hoe iets in elkaar zit en daarmee feiten en/of principes te ontdekken. Binnen het kenniscentrum zijn we niet alleen gericht op het vergaren van kennis, maar ook en vooral op de praktische toepasbaarheid van deze kennis. Verbinden Verbinden zien wij als het in contact brengen van personen en partijen en het bewerkstelligen van samenwerking. Verbinden hangt voor ons nauw samen met valorisatie. Valorisatie is het toegankelijk maken van (wetenschappelijke) kennis en techniek voor derden, zodat deze nieuwe combinaties van kennis kunnen leiden tot innovatieve oplossingen waarmee het maatschappelijk nut gediend wordt. Co-creëren Co-creëren is voor het kenniscentrum meer dan een methode, het is een overtuiging. Co-creatie zien wij niet alleen als het met derden in gelijkwaardigheid samenwerken aan nieuwe producten of diensten, maar ook als een dynamisch proces van samenwerking, dat tot een uitkomst leidt die enigszins onvoorspelbaar is, maar ook kwalitatief hoogstaand en zeer op de doelgroep toegesneden. Ontwikkelen Ontwikkelen zien wij concreet als het ontwerpen van methodes, werkvormen en toepassingen op basis van ideeën en kennis (de producten van onderzoek) en behoefte (mogelijkheid tot valorisatie). Ontwikkelen is sterk gericht op zowel het onderwijs als samenwerking met derden. Innoveren Innoveren zien wij als het vernieuwingsproces van een technologie, product of (productie)proces door de toepassing van een nieuw idee en/of een nieuwe techniek in een nieuwe context. Innoveren is dus gericht op de praktijk en houdt verband met de valorisatie van het praktijkgerichte onderzoek. (Kennis) delen Kennisoverdracht zien wij als het delen van zowel theoretische als praktische kennis. Kennis wordt opgevat als een bekwaamheid, een vermogen waarin weten en toepassing zijn geïntegreerd, en die iemand in staat stelt om informatie om te zetten in kwalitatief goede beslissingen. Onderwijs en professionalisering De functie van Creating 010 voor het onderwijs van Hogeschool Rotterdam (met name de twee onderwijsinstituten Willem de Kooning Academie en het Instituut voor Communicatie, Media en Informatietechnologie) is die van een denktank waarin docenten en studenten als onderzoekers bij het onderzoek betrokken zijn. De resultaten hiervan worden vervolgens naar het onderwijs teruggekoppeld. Creating 010 geeft inhoudelijke impulsen voor de curriculumvernieuwingen die in de instituten WdKA en CMI duidelijk zichtbaar zijn. Het kenniscentrum heeft twee hoofddoelen bij de vernieuwing van onderwijscurricula: Nieuwe ontwikkelingen en opkomende technologieën en werkvormen in de creatieve industrie verbinden met ICT-, media-, en kunstvakonderwijs, niet slechts als didactische hulpmiddelen, maar als opleiding voor de beroepspraktijk. Het integreren van de interdisciplinaire thema s en methoden van Creating 010 in de curricula van het ICT-, media- en kunstvakonderwijs. Honoursstudenten worden individueel begeleid. Het doel is om niet slechts kennis aan de student mee te geven, maar de student aan het onderzoek zelf actief te laten meewerken en oplossingen te laten formuleren. De student levert zelf (ook) input en inspiratie voor het onderzoek en co-creëert mee. Daarnaast wordt zorg gedragen voor de professionalisering van docenten. Conform de bedoeling van kenniscentra worden excellente docenten bij het kenniscentrum gedetacheerd om onderzoeksprojecten op te zetten die vanuit het kenniscentrum worden ondersteund

8 DE ONDERZOEKSLIJNEN BINNEN CREATING 010

9 DE ONDERZOEKSLIJNEN Onderzoekslijn Human-Centered ICT De onderzoekslijn Human-Centered ICT heeft als doel kennis en kunde over mensgericht ontwerpen te verzamelen, uit te werken en te verspreiden en zo een antwoord te geven op de vraag hoe je ICT en nieuwe media ontwerpt die aansluiten bij alledaagse wensen en behoeften. De kerngedachte hierbij is dat de betekenis voor de eindgebruiker richting geeft aan het gehele ontwerpproces; dit is nu in de praktijk vaak nog onvoldoende het geval. Bij mensgericht ontwerpen vormt het perspectief van de gebruiker als het ware een platform voor alle betrokken partijen, waar mogelijke drempels en miscommunicatie die door vakjargon of monodisciplinair denken ontstaan, worden vermeden. Maatschappelijke innovatie wordt ook bewerkstelligd door humane waardes een grote(re) rol te laten spelen in ontwerpparadigma s voor informatiesystemen. De lectoren van Human-Centered ICT zijn Ingrid Mulder en Sunil Choenni; Mortaza Shoae Bargh is gastlector. Onderzoekslijn Communication in a Digital Age De onderzoekslijn Communication in a Digital Age onderzoekt de impact van nieuwe media en communicatietechnologie op het werkveld van visuele designers en kunstenaars, en de daarmee samenhangende veranderingen in cultuur en in basisconcepten van kunstenaarschap. Dit wordt vertaald naar nieuwe kennis en innovatieve praktijkprojecten voor studenten, docenten en professionals. De lector voor deze onderzoekslijn is Florian Cramer. Onderzoekslijn Cultural Diversity De culturele diversiteit van Rotterdam wordt door het lectoraat Cultural Diversity gezien als asset en motor van innovatie en emancipatie. Juist hier ontstaan nieuwe trends binnen jeugd- en populaire cultuur die vragen om een herijking van kunst en cultuur en een verbinding met zowel de wijk- als de wereldcultuur. De publieke ruimte wordt gezien als de plek bij uitstek waar mensen met sterk uiteenlopende achtergronden elkaar tegenkomen en waar contact ontstaat. Lectoren zijn Hugo Bongers en Nana Adusei-Poku. Onderzoekslijn Revolutie van de Maakindustrie De onderzoekslijn Revolutie van de Maakindustrie wordt gedeeld met het kenniscentrum Sustainable Solutions en onderzoekt de impact van 3D-printing en fablabs op productontwerp en fabricatie. Peter Troxler is lector voor deze onderzoekslijn. Onderzoekslijn Creative Business De onderzoekslijn Creative Business onderzoekt nieuwe vormen van zakelijke zelforganisatie in de creatieve industrie. Paul Rutten is lector voor Creative Business. 15

10 HIGHLIGHTS 2013 ONDERZOEKSLIJNEN Highlights Human-Centered ICT in 2013 HIGHLIGHTS 2013 ONDERZOEKSLIJNEN Highlights onderzoekslijn communication in a Digital Age in 2013 De projecten Rotterdam Open Data en Ik ben STER(k) zijn in 2013 afgerond en illustreren de ambities van Betekenisvol Ontwerpen in de Stad. Rotterdam Open Data heeft niet alleen bijgedragen aan het openen van de publieke sector data, ook is de mindset binnen de gemeente Rotterdam veranderd en is er bijgedragen aan de rolverschuiving tussen ambtenaren en burgers. Het Open Datalab is ook een resultaat van Rotterdam Open Data. Sinds het najaar 2013 gaat het onder de naam Applab verder. Applab is meer dan een open data lab, het is een innovatieve onderwijsmethodiek die multidisciplinaire samenwerking aanmoedigt. Het talentontwikkelingsplatform Ik ben STER(k) heeft jongeren uit Rotterdam-Zuid hun verborgen talent getoond en zelfvertrouwen gegeven door middel van ontwerpworkshops met en in het Stadlab Rotterdam. Betrouwbare en tijdig beschikbare data vormen de grondstof voor informatie en kennis, die op hun beurt ten grondslag liggen aan het nemen van adequate beslissingen en het trekken van onderbouwde conclusies. Het vraagstuk van hoe om te gaan met de spanning tussen het verzamelen en toegankelijk houden van data enerzijds, en het verwerken van data tot bruikbare informatie en kennis anderzijds, ligt ten grondslag aan onderzoek naar big data en cybersecurity. Big data architecturen en technieken pogen de grote hoeveelheden data te integreren van real-time databases en multi-media databases. Er heeft een doorontwikkeling plaatsgevonden van het concept van dataspace systeem en er is een applicatie ontwikkeld en geïmplementeerd in het project Rotterdam Open Data. De onderzoeksactiviteiten rondom Cybersecurity waren gericht op het opzetten van architecturen en monitoren om het ongeautoriseerd en oneigenlijk gebruik van data in kaart te brengen. In het kader van het project CyberDew zijn er veel inspanningen verricht om de karakteristieken van sensordata in kaart te brengen en hoe deze te benutten om cyberaanvallen tijdig te detecteren. Tenslotte is gekeken hoe soft requirements als privacy en trust geoperationaliseerd en ingebed kunnen worden in systeemarchitecturen. In 2013 begonnen we een praktijkgericht onderzoeksproject Digital Publishing Toolkit over elektronisch publiceren voor kunst- en designuitgevers. Hiervoor kregen wij een SIA/ RAAK MKB-subsidie als consortium-partner met het kenniscentrum Create-IT van de Hogeschool van Amsterdam, drie Nederlandse kunst- en designuitgevers (NAI 010, Valiz, BIS) en vier designbureaus: puntpixel, restruct, Medamo, Essence allemaal bestaand uit oud-studenten of docenten van de Willem de Kooning Academie. Het doel van dit project, dat t/m eind 2014 loopt, is om professionals werkzaam in het gebied tussen kunsten, design en uitgeven een complete toolkit voor elektronische publiceren te geven. De focus ligt hierbij op e-boeken. De noodzaak van dit onderzoek komt uit het feit dat uitgevers toekomst zien voor hun industrie in het elektronisch publiceren, maar nog onvoldoende kennis hebben op dit gebied. Binnen de onderzoekslijn werd ook een kwantitatief onderzoek verricht naar het gebruik, de kennis en de attitude van Nederlandse kunststudenten met betrekking tot nieuwe mediatechnologie. Een enquête hierover werd door meer dan 500 studenten van Nederlandse kunstacademies ingevuld. De resultaten hiervan waren alarmerend: kunststudenten zijn stevige consumenten van nieuwe (met name: sociale) media, maar gebruiken deze media bijna nooit actief, en ontwikkelen in hun studie bijna nooit digitale producten. Dit onderzoek kreeg veel aandacht in het Nederlandse kunstonderwijs en als direct gevolg ervan is mediawijsheid nu een formele eis voor alle nieuwe onderwijsmodules bij de WdKA, en is er binnen de Nederlandse kunstlectoraten een onderzoeksdomein kunst en techniek opgezet waarin o.a. met het lectoraat Innovatieve Visualisatietechnieken van Hogeschool der Kunsten, Den Haag wordt samengewerkt. Onze inzichten en conclusies uit (onder meer) de bovengenoemde projecten en onderzoeken hebben wij vertaald naar een opnieuw geformuleerd begrip van postdigitaliteit. Dit concept komt voort uit de elektronische muziek, maar verwijst uiteindelijk naar Nicholas Negroponte s stelling uit 1998 (in Wired 6.12) dat de digitale revolutie voorbij is maar dat digitale technologie juist daardoor onmisbaar geworden is in het alledaagse leven

11 HIGHLIGHTS 2013 ONDERZOEKSLIJNEN Highlights Cultural Diversity in 2013 HIGHLIGHTS 2013 ONDERZOEKSLIJNEN Highlights Revolutie van de Maakindustrie in 2013 Hoogtepunten Cultural Diversity in 2013 Lector Hugo Bongers stak opnieuw veel tijd in de ontwikkelingen op Rotterdam-Zuid. Culturele activiteiten die eerder plaatsvonden onder de vlag van het Pact op Zuid werden nu verzelfstandigd binnen de Stichting Zuidzijde. De lector schreef daarvoor een ideologische uitgangspuntennotitie Schwung op Zuid en droeg bij aan het Actieplan Cultuur op Zuid. Hij werd voorzitter van de Stichting Stimulering Jong Ondernemerschap die in de Creative Factory de businezzclub onderhield, een organisatie die jonge ondernemers coacht om een succesvol bedrijf op poten te zetten. In het verlengde daarvan adviseerde hij culturele organisaties op Zuid, zoals o.a. het kunstenaarsinitiatief RAAF en de cultuurwerkplaatsen Carnisse. De lector startte een onderzoek naar het functioneren van netwerken van kunstenaars en vormgevers in Rotterdam. Waarom vormen zij netwerken en welke meerwaarde leveren deze aan de deelnemende kunstenaars en vormgevers? Hoe verhouden deze netwerken zich tot processen van integrale gebiedsontwikkeling in de stad? En wat kunnen we hierover doorgeven aan studenten in de bachelorsfase? Rotterdam, inmiddels een one paper city, ontbeert goede media die ontwikkelingen op het gebied van kunst, cultuur en de creatieve klasse volgen. Tezamen met enkele anderen werd het tijdschrift Puntkomma in het leven geroepen dat de komende jaren de ontwikkelingen kritisch-opbouwend zal blijven volgen. De nieuwe lector Cultural Diversity, Nana Adusei-Poku, is in het afgelopen jaar begonnen met het ontwerpen van een Thematic Project over Chrono-Politics oftewel de impact van het verstrijken van tijd op verandering en politieke besluitvorming op het Piet Zwart Institute (de masteropleidingen van de WdKA). Ook begeleidde zij diverse WdKA (master)studenten persoonlijk in hun afstudeerjaar. Hiernaast is zij begonnen met het opzetten van een onderzoek naar culturele diversiteit binnen het kunstonderwijs, een lezingenserie, en docenten-scholing over dit onderwerp. Lector Peter Troxler heeft voor CMI het keuzevak Fablab ontwikkeld, dat plaats zal vinden in het Stadslab Rotterdam aan de Wijnhaven 99. Een fablab is een werkplaats voor digitale fabricage, toegankelijk voor iedereen. In die zin is het fablab de voortzetting van de digitale revolutie op het gebied van fabricage hardware én elektronica. In communicatie, media en informatica is een ontwikkeling gaande die computers laat verdwijnen : embedded systems, ubiquitous computing, the Internet of things zijn onderdelen van deze ontwikkeling. Het fablab biedt de infrastructuur om met deze ontwikkeling te experimenteren. In het keuzevak wordt het fablab ontwikkeld om een prototype van een smart object te ontwikkelen. Een smart object is een voorwerp dat met behulp van elektronica en/of programmering een interactieve functie heeft. Hierbij wordt kennis uit verschillende disciplines gecombineerd (o.a. ontwerpen, interaction design, product design, programmering, elektronica). De werkvorm is rapid prototyping. Het keuzevak Fablab zal per kwartaal drie keer worden aangeboden

12 HIGHLIGHTS ONDERZOEKSLIJNEN Highlights Creative Business in 2013 PROJECTEN EN KENNIS- ONTWIKKELING 2013 BESCHREVEN DOOR ONZE MEDEWERKERS Lector Paul Rutten was in 2013 onder meer bezig met de projecten Mapping Creative Rotterdam en Serious Gaming en het onderzoek Rotterdam Maakt Verschil. Voor Mapping Creative Rotterdam werd gedetailleerde kennis over de aard en ontwikkeling van de creatieve industrie in Rotterdam en omgeving in kaart gebracht, alsmede ook netwerken van talent en innovatie. Het project Serious Gaming onderzocht de aard en de ontwikkeling van deze opkomende bedrijfstak. Rotterdam telt enkele serious game developers die internationaal mede toonaangevend zijn. De specifieke kenmerken van serious gaming ten opzichte van e-learning en entertainment gaming zijn beschreven, de werking en waardeketen geïnventariseerd en de Rotterdamse scene getypeerd. Het onderzoek bekeek ook welke talentbehoeften aanwezig zijn binnen de bedrijfstak in Rotterdam en in hoeverre de opleidingen in de Maasstad daaraan voldoen. 20

13 Projecten Projecten door 39 Medewerkers 819 Studenten 49 Samenwerkings- Partners 23

14 ONDERZOEK + ONDERWIJS + SAMENWERKING NIEUWE MEDIA Digital Publishing Toolkit Medewerkers: Florian Cramer, Michael Murtaugh, Kimmy Spreeuwenberg, Loes Sikkes, Timo Klok Studenten: 30 studenten Bachelor Grafisch Ontwerpen, 15 studenten Master Media Design, PZI, WdKA Samenwerkingspartners: Hogeschool van Amsterdam (Lectoraat Network Cultures), Uitgeverij NAI 010 Publishers, uitgeverij Valiz, uitgeverij BIS, designbureau puntpixel, designbureau Essence, designbureau Medamo, designbureau Restruct Resultaat: Eindproduct: Toolkit Digital Publishing (handleiding + softwaretools voor uitgevers, schrijvers, redacteuren, ontwerpers, kunstenaars, ICTers). Tussenproducten: software-applicaties, e-boeken voor NAI 010, Valiz en BIS, onderwijsmodule e-publishing in de Bachelor Grafisch Ontwerpen In het RAAK-MKB project Digital Publishing Toolkit doen lectoren, docenten en ontwerpers in samenwerking met kunst- en designuitgevers praktijkonderzoek naar de toepassing van e-publishing en e-boektechnologie voor visueel georiënteerde publicaties. De Nederlandse kunst- en designuitgevers hebben op dit gebied nog bijna geen kennis. Ook onze designstudenten worden nog steeds voor het ontwerpen van papierpublicaties opgeleid terwijl de markt en de consument naar het lezen op elektronische apparatuur overgaat. Vice versa zijn de nu gebruikelijke e-boektechnologieën niet voor visueel georiënteerde publicaties ontwikkeld. In dit project verzamelen wij door design- en mediaresearch praktijkkennis over manieren hoe elektronische boeken niet slechts platte vertalingen van papieren boeken worden, maar als zelfstandige media kunnen worden vormgegeven. Dit door onze partners concreet toegepast: bijvoorbeeld als publicaties voor musea, als nieuwe vorm van leerboek etc. De in het project verworven kennis vertalen we naar een gebruikersvriendelijke handleiding die juist ook in het designonderwijs kan worden gebruikt en waarmee nieuwe generaties van grafische en media-ontwerpers kunnen worden opgeleid. Deze kennisoverdracht verzorgen we in samenwerking met de opleiding Grafisch Ontwerpen van de WdKA. Zie ook: digitalpublishingtoolkit.org 25

15 ONDERZOEK + SAMENWERKING HUMAN-CENTERED ICT Professionals Supported Rotterdam Open Data Instituut: CMI Medewerkers: Ingrid Mulder, Sunil Choenni, Judith Lemmens, Peter Conradie, Nathalie Stembert, Peter van Waart, Leo Remijn, Bruce Moerdjiman, Roel Bakker, Tony Busker Studenten: Circa 300 van CMI, 50 van WdKA Samenwerkingspartners: Consortiumleden: Gemeente Rotterdam, div. diensten, waaronder Stadsontwikkeling, Archief en Bestuursdienst; Politie Rijnmond, GGD, COS, Roteb, Publiekszaken, Zorgportaal Rijnmond; betrokkenen bedrijven: DPI Animation House, SenseOS, Almende, Rotterdam Community Solutions, JCID, WORM en meer Resultaat: publicaties, onderzoeksrapportages, artikelen, wetenschappelijke publicaties, applications, pilotprojecten, beslismodel ONDERZOEK + SAMENWERKING HUMAN-CENTERED ICT Het onderzoeksproject Professionals Supported Rotterdam Open Data heeft de gemeente Rotterdam ondersteund bij het proces van dataontsluiting, waarbij is ingespeeld op de latente vraag van burgers en bedrijven. Hierbij was het belangrijk om te begrijpen wat de moeilijkheden van dataontsluiting zijn en wat de mogelijkheden van hergebruik van data zijn. Onderzoekers van het Kenniscentrum Creating 010 hebben dit onder andere verkend door binnen het onderwijsprogramma van de Hogeschool Rotterdam projecten te initiëren en te begeleiden waarbij hergebruik van gemeentelijke data een belangrijke rol speelt. Binnen het onderzoek is de participatieve methodiek toegepast. Er is samenwerking opgezocht met het bedrijfsleven, de overheid en het onderwijs. Door middel van interviews, workshops, onderwijsprojecten, evenementen, hackathons en ro(a)d-shows is gezamenlijk kennis ontwikkeld en zijn uiteindelijk vele datasets in de Rotterdam Open Data Store beschikbaar gesteld. Het openstellen van datasets had een centrale plek binnen het onderzoek, maar uiteindelijk ging het om de producten en diensten die het op kan leveren. Om de mogelijkheden zichtbaar te maken, hebben studenten binnen het Instituut voor Communicatie, Media & Informatietechnologie (CMI) en de Willem de Kooning Academie (WDKA) de opdracht gekregen om in samenwerking met medewerkers van de gemeente en het bedrijfsleven toepassingen te bedenken met de vrijgekomen datasets (die in sommige gevallen speciaal voor dit doel zijn vrijgegeven). Het resultaat waren diverse werkende prototypes en concept applicaties, die de gemeente Rotterdam en bedrijven laten zien wat mogelijk is met hun data en wat de meerwaarde van Open Data is. Uit de vele studentenprojecten zijn vier ideeën geselecteerd voor verdere uitwerking als pilots. De pilots gaan dieper in op de mogelijkheden van hergebruik van data en het proces van data ontsluiting. Ze beproeven het proces van ontsluiting van ruwe data tot bruikbare toepassing in beide richtingen. Door de onderwijspraktijk is de kennis over Open Data verspreid onder veel docenten. Samen wordt nu gekeken naar nieuwe onderwijsvormen, waarbij meer de nadruk ligt op het uitvoeren van experimenten en betrekken van toekomstige gebruikers om tot maatschappelijke Open Data toepassingen te komen. Binnen het onderwijs zijn veel applicaties, concepten en werkende prototypes met open data gerealiseerd. De vier pilotprojecten zijn: Rotterdam Onbeperkt, LED-Sphere, Sunny App en Score ze App. Meer informatie: Artikelen en wetenschappelijke publicaties: Zie literatuurlijst Beslismodel: docent.cmi.hr.nl/conpd/test/php/index.php 26 27

16 ONDERZOEK + ONDERWIJS + SAMENWERKING HUMAN-CENTERED ICT Applab 010 Instituut: CMI Medewerkers: Ingrid Mulder, Nathalie Stembert, Stan Scheerder, Emillia Louisa Pucci, Wim Knoep, Cecile Kleine, Helen Poelwijk Studenten: ONGEVEER 160 Samenwerkingspartners: CMI opleidingen, Stadslab Rotterdam, IPO Resultaat: workshops; onderwijs- en onderzoeksmethodiek;pilotprojecten; samenwerkingsplan; operationele planning In dit voorbereidende project is de basis gelegd voor Applab 010, een fysieke en digitale creatieve omgeving waar studenten van verschillende opleidingen gezamenlijk aan betekenisvolle applicaties kunnen werken. Om invulling te geven aan Applab 010 zijn er interviews gehouden met verschillende stakeholders (studenten, (hoofd)docenten, onderzoekers bedrijven en de gemeente), er is een studentenenquête uitgezet, er is een kickoff workshop georganiseerd en tijdens het gehele kwartaal heeft er een cross-over pilot project gelopen (tussen IPO en TI studenten). Op basis van deze onderzoeksresultaten zijn de belangrijkste doelstellingen voor Applab 010 in kaart gebracht: AppLab 010 verbindt onderwijs en onderzoek van Hogeschool Rotterdam met de Rotterdamse samenleving en de beroepspraktijk door het ontwikkelen van digitale toepassingen voor maatschappelijke vraagstukken. AppLab 010 is een creatieve broedplaats voor innovatie op het gebied van digitale toepassingen in Rotterdam. Het is een inspirerende omgeving waarin studenten ruimte krijgen om te leren door te experimenteren. AppLab 010 staat voor een dynamische ontwikkeling van een innovatieve onderwijs- en onderzoeksmethodiek die aansluit bij de digitale ontwikkelingen in de netwerkmaatschappij. Connect, cocreate and share, is het devies. Het organisatiemodel van AppLab 010 is dynamisch en gebaseerd op zelforganisatie in netwerken. Hierdoor verandert de constellatie voortdurend in de tijd en krijgen studenten optimale vrijheid om te leren en zichzelf te ontwikkelen. AppLab 010 is een open digitaal projectplatform voor co-creatietussen studenten, docenten, onderzoekers en stakeholders in Rotterdam. Connect, cocreate & share. AppLab 010 wordt duurzaam ingebed in het reguliere projectonderwijs van Hogeschool Rotterdam waar kenniscentra bij betrokken zijn. Deze projectresultaten zijn vertaald in deblauwdruk van het toekomstige Applab 010. Het vervolgtraject van Applab 010 start in april

17 ONDERZOEK NIEUWE MEDIA I am not a lawyer but...: Creative misunderstandings between art, law and politics within free culture practices Institute: WdKA, PZI Contributor: Aymeric Mansoux (Phd voucher) Colleborators: Centre for Cultural Studies, Goldsmiths College, University of London Result: PhD thesis; development study domain; development international network As best exemplified by the Linux kernel, free and open source software is characterised by both a legally constrained and an ideologically defined openness, that enable the public and private copy, reuse and adaptation of a project s underlying technical blueprints, that is the software source code. The working hypothesis of my PhD research is that free and open source software is a social and technological revolution, that is also affecting the production of cultural expressions beyond the realm of computer science and the software industry. More specifically, with the increasing visibility of free and open source software within art, music, literature and design, it still remains to be researched how exactly, and to which extent, these novel work methods, tools, legal infrastructures and philosophies are affecting the creative practice, as well as the nature of the works created and their function. Ultimately, I am asking what are the different motivations and intentions that can lead to create works inspired and derived, in form, content or methodology, from free and open source software culture. Particular interest goes out to the misunderstandings, compromises and conflicts that are brought by the creative process and the subsequent production of cultural expressions as copyleft, open and free culture. To explore this issue, a specific attention will be given to the following issues: What is the economical and techno-legal lineage of free culture? How does the appropriation of software freedom, openness and copyleft influence the production and cultural identity of artists? What are the interpretations, possibilities and limits of a legally constrained free culture practice? How does free culture enable cooperation beyond its conflicting systems of belief? 31

18 ONDERWIJS Honoursprogramma Het Honoursprogramma van CMI Instituut: CMI Medewerkers: Eva Visser, Hoofddocenten CMI/ Creating 010 Studenten: 200+ studenten Resultaat: Onderwijsmodules, Open Project, Minor+en, afstudeertraject met honoursdegree, leerwerkgemeenschap, lezingenreeks, deelname studenten aan symposia, etc. Honoursprogramma van CMI is er voor breed-geïnteresseerde, ambitieuze, proactieve studenten. Binnen het Honoursprogramma krijgen de studenten de kans zichzelf te ontwikkelen tot een breed georiënteerde, op innovatie gerichte professionals die interdisciplinair samen kunnen werken. Na afronding van het totale Honoursprogramma studeren de studenten af met een Honours Degree. Kenmerkend voor het Honoursprogramma is dat de opdrachten en vraagstukken waaraan gewerkt wordt veel minder dan in het reguliere onderwijs een vaste uitkomst hebben. Er is niet één juiste manier om iets te doen, er zijn meerdere manieren om een doel te bereiken. Het honoursonderwijs is dus vrijer dan het reguliere onderwijs; studenten kunnen en moeten meer eigen initiatief tonen en worden hierin gestimuleerd en ondersteund. De coördinatie van het instituutsbrede CMI programma gebeurt vanuit Creating 010. Daarnaast zijn de hoofddocenten van CMI, die ook aan het kenniscentrum verbonden zijn, nauw betrokken bij het honoursprogramma van de diverse CMI-opleidingen. Het instituutbrede programma omvat onder andere een lezingenreeks, werving en selectie, het organiseren van een opleidingsoverstijgend extra afstudeerbegeleiding en het voorbereiden van de honourstudenten op hun eindassessment. Behalve het instituutsbrede programma vinden er ook bij de verschillende opleidingen vele HP-activiteiten plaats. Een selectie daarvan is: Honourskeuzevakken bij alle opleidingen leerwerkgemeenschappen bij de opleidingen Open Project bij CMI en MT Het interdisciplinaire HPlab voor de derdejaars Voor meer informatie zie HPatCMI.hr.nl. 33

19 ONDERZOEK + SAMENWERKING HUMAN-CENTERED ICT CyberDew I en II Instituut: CMI Medewerkers: Mortaza S. Bargh, Sunil Choenni, Roel Bakker (projectleider: Mortaza S. Bargh) Studenten: Eén student Technische Informatica, CMI. Samenwerkingspartners: Thales Security (Huizen), Thales TRT (Delft), WODC (ministerie van Veiligheid en Justitie) Resultaat: Haalbaarheid rapport en het projectvoorstel voor subsidieaanvraag voor de tweede fase (CyberDEW-II) Het doel van het project was het onderzoeken van de technische en economische haalbaarheid van een gedistribueerde early warning systeem (het CyberDEW systeem) om malware aanvallen te detecteren. De detectie zou mede mogelijk gemaakt worden door het samenwerken tussen geautomatiseerde software sensoren, mensen (eindgebruikers en experts) en organisaties. De haalbaarheidsstudie had twee gedeelten: een technisch en een businessdeel. In het technische deel worden vragen omtrent modellering, informatievergaring, informatiedeling en managementmiddelen beantwoord. Het businessgedeelte adresseert de incentives en Unique Sellling Points om CyberDEW te gebruiken, alsmede het businessmodel. De rollen van CyberDEW, zoals voorziener en gebruiker, de dynamiek van netwerken en betrouwbaarheid, worden eveneens behandeld. Het werkingsprincipe wordt onderzocht via een literatuurstudie en bewezen met behulp van een proof-of-concept demonstrator. Wij bij HR hebben een bijdrage ingeleverd rondom de systeemarchitectuur en de bestaande software tools/methoden om netwerkaanvallen automatisch te detecteren. Op basis van het haalbaarheidsonderzoek hebben we een eindrapport en een projectvoorstel gemaakt. Het eindrapport geeft een overzicht van de resultaten van het haalbaarheidsonderzoek dat in het kader van SBIR CyberSecurity werd uitgevoerd. Het projectvoorstel gaat over een vervolgproject om onze ideeën naar een product toe uit te werken. Inmiddels werd de subsidie voor het vervolgproject (CyberDEW II) door Agentschap NL in juli 2013 toegekend. Dit is een bedrag van euro in totaal, waarvan ongeveer Euro voor HR is. Vanaf september 2013 zijn we samen met Thales en het WODC de tweede fase gestart. 35

20 ONDERZOEK + ONDERWIJS NIEUWE MEDIA Free?! ONDERZOEK + ONDERWIJS Kenniscentrum Connectie Institute: WdKA, PZI Contributor: Aymeric Mansoux Colleborators: Kennisland, WORM, WdKA, Het Nieuwe Instituut, Culture Programme of the European Union, Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en Hello Mickey! Instituut: CMI, WdKA Medewerkers: Justien Marseille, Manon Mostert-van der Sar, Helen Poelwijk, Peter van Waart, Calvin Visee Studenten: Het project betrok studenten en docenten bij het vraagstuk hoe onderzoek te verweven met onderwijs. Samenwerkingspartner: HP Team Resultaat: Bewustwordingscampagne rond de rol van het kenniscentrum bij het aanzetten tot onderzoek in onderwijs The FREE?! project consisted of three interconnected parts: 1 A workshop to explore the concept of free culture at the heart of the whole project; 2 An extensive campaign leading up to the final event developed by and with students of the Graphic Design Department of the Willem de Kooning Academy in Rotterdam, for which a series of campaign proposals was developed by students, and two winning proposals, selected by the audience at a public pitch, were developed into full-fledged campains; 3 The final public event at the New Institute in Rotterdam on Friday 29 November The concept free culture refers to all forms of cultural expressions that have been deliberately freed by their legitimate authors from the limitations that current intellectual property law, such as copyright, impose on them. Free culture promotes the free distribution of works and tools to create the lowest threshold possible for the access and transformation of culture for an audience as broad as possible. To do so, free culture operates as a nested territory, in which different forms of cooperation and collaboration establish working environments and modes of production that are based on sharing and exchanging knowledge. This requires a new approach to the production, financing, distribution, and appreciation of culture. It is in this particular context that FREE?! explores the potential and limits of this alternative. Het project Kennis Centrum Connectie (KCC) had tot doel de binding tussen deonderzoeksactiviteiten van het kenniscentrum en het onderwijs te versterken. In vijf sessies zijn behoeften van management, docenten en studenten in kaart gebracht. Op grond hiervan is een touchpoint analyse gemaakt en is een (communicatie) strategie uitgezet. Hierbij lag de nadruk enerzijds op inspireren tot het nieuwsgiering maken over en het doen van onderzoek. Anderzijds was de strategie gericht op het bekend maken van het Kenniscentrum en haar activiteiten. Binnen het project hebben studenten de rol aangenomen van: Informanten: studenten namen deel aan inventarisatie; Ontwikkelaars, studenten waren betrokken bij de vormgeving en uitvoering van het plan; Doelgroep, het project informeerde studenten over de veelheid en breedheid van de activiteiten van het kenniscentrum. Docenten waren betrokken als: Informanten: ruim 20 docenten namen deel aan inventarisatie van wensen en eisen t.a.v. het kenniscentrum. Medewerkers/ onderzoekers Creating 010 waren betrokken bij: Het inventariseren van wensen en noden; Het creëren van content en delen van onderzoeksvraagstukken; Model voor duurzame doorwerking van onderzoek in onderwijs