Jonge Ouders. Het netwerk van de jonge ouder in kaart. Hoe? Wat? Wanneer? Waarmee? Jonge Ouders. Jonge Ouders

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Jonge Ouders. Het netwerk van de jonge ouder in kaart. Hoe? Wat? Wanneer? Waarmee? Jonge Ouders. Jonge Ouders"

Transcriptie

1 Het netwerk van de jonge ouder in kaart Jonge Ouders Hoe? Wat? Wanneer? Waarmee? Jonge Ouders Jonge Ouders

2 Het netwerk van de jonge ouder in kaart Hoe? Wat? Wanneer? Waarmee? Maandag 15 september 2014, Wanneperveen Studentgegevens: Kim van de Brake Sociaal Pedagogische Hulpverlening Praktijkinstelling: Ontmoetingscentrum Jonge Ouders Manager: Anneke Kramer- Oostra Anneke.kramer School: Stenden Hogeschool Begeleider afstudeeronderzoek: Henk Boonstra Begeleider vanuit lectoraat Art Work en Social Studies: Rommy Schaap i

3 Voorwoord Voor u ligt het onderzoeksrapport van Kim van de Brake, studente Sociaal Pedagogische Hulpverlening. In opdracht van het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders (verder te noemen OJO ) en het Lectoraat Social Work en Art Therapies is de afgelopen maanden onderzoek gedaan naar het netwerk van de jonge ouders en hoe het Ontmoetingscentrum deze in kaart zou kunnen brengen bij haar eigen jonge ouders. Naast literatuuronderzoek zijn er interviews afgenomen bij een aantal jonge ouders. Deze interviews betroffen vragen over de ondersteuning op de acht leefgebieden. Een aantal professionals hebben meegewerkt aan een interview, waarin vragen zijn gesteld over hun visie op het belang van het netwerk en hoe zij vinden dat in de huidige werkwijze van het OJO gebruik wordt gemaakt van het netwerk van de jonge ouders. Het literatuuronderzoek is gericht op de hoofdvraag en deelvragen in dit onderzoek. Daarnaast is ook nog achtergrondinformatie bestudeerd die aansluit bij het onderwerp. Ter voorbereiding van en tijdens mijn onderzoek ben ik begeleid door Henk Boonstra en Rommy Schaap. Ik wil hen bedanken voor de scherpe blikken en heldere inzichten die zij mij gebracht hebben op de momenten dat ik vastliep. Kim van de Brake Wanneperveen, 15 september 2014 ii

4 Samenvatting Nederlands Het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders (OJO) is een laagdrempelige ontmoetingsplaats voor jonge ouders. Jonge ouders kunnen hier terecht voor hulp en ondersteuning op de acht leefgebieden, het opdoen van sociale contacten en het deelnemen aan verschillende activiteiten voor ouder en kind. Het OJO wil het netwerk van de jonge ouders in kaart brengen, om de netwerkleden te kunnen betrekken bij de ondersteuning van de jonge ouders. In de huidige werkwijze van het OJO is er weinig tot geen inzicht in het netwerk van de jonge ouders. Op deze manier is het voor de medewerkers lastig om de jonge ouder te stimuleren naar zijn persoonlijke netwerk te gaan als deze problemen ondervindt of vragen heeft met betrekking tot de acht leefgebieden. In dit onderzoeksrapport is er aandacht geschonken aan netwerkanalyse, het netwerk van de jonge ouders en de acht leefgebieden. In het literatuuronderzoek is informatie verzameld over het netwerk van de jonge ouders, de acht leefgebieden, empowerment, eigenkracht en verschillende netwerkanalyses. De literatuur bevat veel informatie die bruikbaar is voor dit onderzoeksrapport. Keinemans (2010) beschrijft veel aspecten van het sociale netwerk van de jonge ouder in haar boek Eervol jong moederschap. Deze informatie is van grote waarde geweest voor dit onderzoek. Hierin werd duidelijk de methode beschreven en de toepassing in meerdere takken van de hulpverlening. Gedurende de onderzoeksperiode is er onderzoek gedaan naar het netwerk van de jonge ouders en welke problemen zij ondervinden op de acht leefgebieden. Door het afnemen van interviews en het literatuuronderzoek, is er een inventarisatie gemaakt van het netwerk van de jonge ouder. Deze inventarisatie geeft een klein beeld van de samenstelling van de netwerken van de jonge ouders. De jonge ouders die hebben meegewerkt aan de interviews hebben een verschillende achtergrond, woonsituatie, leeftijd en verstandelijk vermogen. Tijdens de interviews kwam naar voren dat een deel van de ondervraagden behoefte hebben aan extra praktijkvoorbeelden en sturing tijdens het maken van het ecogram en beantwoorden van de vragen. Ook hebben een aantal professionals meegewerkt aan een interview om het beeld van de professional te laten zien. Uit deze interviews komt naar voren hoe de professionals tegen het netwerk van de jonge ouder en de huidige werkwijze van het OJO aankijken. Het praktijkonderzoek betreft een inventarisatie onderzoek wat een handvat zal geven aan het OJO om netwerkanalyse te kunnen gaan toepassen binnen hun werkwijze. Wanneer de netwerkanalyse in de praktijk wordt uitgevoerd is het van belang dat het proces bestaat uit een nulmeting waarbij ook de netwerkleden betrokken worden, een ontwikkelproces waarop een vervolgmeting volgt en waarna er dieper wordt ingegaan op het ontwikkelproces van de jonge ouder.. iii

5 Samenvatting Engels The meetingcentre for young parents is a place where young parents can meet other young parents and participate with activities for the parents and their children. The young parents also get here support with their problems en questions in the eight habitats. The meetingcentre would like to identify the network of the young parent so that they can engage the members of the network to the support of the young parents. At the time there is a little knowledge about the networks of the young parents. Therefore social workers of the meetingcentre can t stimulate the young parents to engage them networkmembers to support him in his problems and questions. In the literatureresearch contains a collection of relevant information about the social network of the young parents, the eight habitats, empowerment, their own capabilities and the networkanalysis. The literature contains much information that s used in this researchrapport. Keinemans (2010) described many aspects the young parents social network in her book Eervol jong moederschap (Honorfull young mothership), this book had great value for the research. The method clearly describes how it is applied in several branches of the social assistance. During the study period, research has been done into the network of young parents and what problem they encounter in the eight habitats. Namely: housing; finance; social functioning; psychological functioning; purpose; psysical functioning; practical work and daily activities. Through interviews and literature, there is made an inventory of the network of the young parent. This inventory provides a small picture of the composition of the young parents network. The young parents who participated in the interviews had a different background, living situations, age and mental capacity. The interviews revealed that some parents need extra practice examples and guidance during the making of the ecogram and answering the questions. Also, a few professionals who are working for the OJO or are involved in the OJO participated in an interview. These interviews reveal the way the professionals see the young parents network and describe the importancy of these networks. The professionals also explain what they think of the use of the networks of the young parents in the current process of the OJO. The study is a survey research which will give a manual to the meetingcentre so they will be able to apply it in their practices. When the network analysis is carried out in practice, it is important that the process consists of a baseline which involves the network members, followed by a development, followed by a follow- up measurement which discusses more thoroughly the development of the young parent.. iv

6 Inhoudsopgave VOORWOORD SAMENVATTING NEDERLANDS SAMENVATTING ENGELS INHOUDSOPGAVE II III IV V 1. INLEIDING CONTEXT PROBLEEM- /SITUATIEANALYSE DOELSTELLING CENTRALE VRAAGSTELLING EN DEELVRAGEN LEESWIJZER 3 2. DESKRESEARCH DE ACHT LEEFGEBIEDEN NETWERK VAN DE JONGE OUDERS NETWERKANALYSES EMPOWERMENT EN EIGEN KRACHT WELZIJN NIEUWE STIJL METHODE TYPERING ONDERZOEK ONDERZOEKSEENHEDEN/- POPULATIE ONDERZOEKSINSTRUMENTEN PROCEDURE GEGEVENSVERZAMELING ANALYSEPLAN RESULTATEN UITKOMST FIELDRESEARCH UITKOMST DESKRESEARCH ANTWOORDEN OP DE HOOFD- EN DEELVRAGEN CONCLUSIE, DISCUSSIE EN AANBEVELINGEN CONCLUSIE BEANTWOORDING VAN HOOFD- EN DEELVRAGEN DISCUSSIE AANBEVELINGEN 20 BRONNENLIJST BIJLAGEN v

7 BIJLAGE 1: VRAGENLIJST JONGE OUDERS BIJLAGE 2: INTERVIEWS JONGE OUDERS INTERVIEW JONGE OUDER E. INTERVIEW JONGE OUDER L. INTERVIEW JONGE OUDER M. INTERVIEW JONGE OUDER A. INTERVIEW JONGE OUDER D. BIJLAGE 3: VRAGENLIJST PROFESSIONALS BIJLAGE 4: INTERVIEWS PROFESSIONALS INTERVIEW MYRTHE VAN DER ZWAAG INTERVIEW WIEPKJE JORRITSMA BIJLAGE 5: ADVIESFORMULIER PRAKTIJKBEGELEIDER vi

8 1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de aanleiding gegeven tot het uitvoeren van dit onderzoek. De vragen zullen benoemd en uitgewerkt worden en er wordt een leeswijzer gegeven voor het verdere onderzoeksrapport. 1.1 Context Het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders (OJO) is een laagdrempelige ontmoetingsplek voor jonge ouders die voor hun 23 ste hun eerste kind hebben gekregen. Het OJO stelt jonge ouders in de gelegenheid elkaar te ontmoeten en ervaringen met elkaar te delen. Bij de medewerkers van het OJO kunnen zij terecht met vragen over de verschillende leefgebieden. Daarnaast organiseert het OJO maandelijks verschillende activiteiten, zoals lunchbijeenkomsten en ouder en kind zwemmen. Elke maand staat in het teken van een bepaald thema, bijvoorbeeld: opvoeding, creativiteit, financiën, zindelijkheid of de maand van de moeder. Dit thema komt terug tijdens de lunchbijeenkomsten en de wekelijkse stellingen op Facebook. In het samenwerkingsverband met Welzijn Centraal is een 23+ groep opgezet. Deze vindt elke donderdagochtend plaats van half tien tot twaalf uur. Op deze groep komen de jonge moeders die 23 jaar of ouder zijn wekelijks bij elkaar. Er worden verhalen en ervaringen uitgewisseld en ook hier komen de maandthema s aan bod. Ook wordt er op de 23+ groep elke maand een ochtend besteed aan een creatieve activiteit, zoals: haken, schilderen op doek of vilten. Bij behandeling van een informatief of creatief thema, is er een oppas aanwezig voor de kinderen. Het OJO werkt samen met de gemeente in re- integratietrajecten. Hierin begeleidt het OJO binnen drie maanden, in een verplicht traject jonge ouders (terug) naar school of naar de arbeidsmarkt. Naast de bovengenoemde diensten heeft het OJO ook een Snuffelwinkeltje. Dit is een winkeltje met tweedehands baby- en kinderkleding, speelgoed, boeken, kinderwagens, boxen en andere benodigdheden. De jonge ouders mogen hier gratis winkelen. Deze voorziening is speciaal opgezet voor de jonge ouder, omdat ze vaak moeten rondkomen van een uitkering of studiefinanciering en er weinig geld is voor kinderkleding. Het snuffelwinkeltje wordt druk bezocht. De kleding wordt geschonken door particulieren en ook de jonge ouders brengen er kleding heen wanneer hun eigen kind het niet meer past. 1.2 Probleem- /situatieanalyse De jonge ouders komen bij het OJO voor hulp en ondersteuning op de acht leefgebieden. De acht leefgebieden (Jaarverslag OJO, 2013) houden in: huisvesting; financiën; sociaal functioneren; psychisch functioneren; zingeving; lichamelijk functioneren; praktisch functioneren en dagbesteding. Deze leefgebieden worden nader toegelicht in de deelvragen in hoofdstuk 1.3. Wanneer de medewerkers van het OJO in hun contact met de jonge ouders deze leefgebieden behandelen, krijgen zij een compleet beeld van het welzijn van de jonge ouder. Daarnaast zijn de vragen die de jonge ouders hebben op deze wijze te categoriseren. Het OJO wil graag het netwerk van de jonge ouders bij de ondersteuning betrekken. Hiervoor is het van belang dat het sociale netwerk van elk individu in kaart wordt gebracht. Op deze manier kan het OJO de jonge ouder bewust maken van zijn netwerk. Veel jonge ouders geven aan weinig tot geen mensen om zich heen te hebben waar ze heen kunnen. Het OJO wil nagaan of dit klopt en wanneer dit juist is, het netwerk uit te breiden. 1

9 Een sociaal netwerk versterkt de eigen kracht van de jonge ouders. Ze weten dat er mensen zijn waar ze op terug kunnen vallen, het geeft ze zekerheid en maakt ze in staat meer dingen zelf samen met het netwerk- op te lossen. Ook willen ze een handvat waar de medewerkers van het OJO mee kunnen werken. Het werken met het netwerk van de jonge ouders is wel opgenomen in de Welzijn Nieuwe Stijl. `Welzijn Nieuwe Stijl ; één van de nieuwe methodieken waar het Ontmoetingscentrum mee werkt. Helaas wordt deze methodiek onvoldoende toegepast door de medewerkers van het OJO. Dit is onder andere naar voren gekomen in de interviews die zijn gehouden met enkele medewerkers van het OJO. Mevrouw M. van der Zwaag, projectleider OJO Heerenveen benoemt het verschil in inzet van het netwerk, afhankelijk van de medewerker. (Bron: Bijlage 4: interview M van der Zwaag). W. Jorritsma, medewerker van het OJO geeft aan dat zij de toepassing van de netwerken van de jonge ouders niet specifiek terugziet in de werkwijze (Bron: Bijlage 5: interview W. Jorritsma). Dit onderzoek biedt een duidelijke handreiking, die de medewerkers kunnen toepassen in hun werkwijze. Het biedt een concrete manier om het netwerk in kaart te brengen en dat is er nu niet. Het inzetten van het netwerk staat wel beschreven in de methodieken die het OJO hanteert bijvoorbeeld in Welzijn Nieuwe Stijl- maar wordt niet op concrete wijze toegepast in het handelen van de medewerkers (zie bijlage 4 en 5). Het verschilt per jonge ouder of zij zelf een goed inzicht hebben in hun sociale netwerk. Wanneer er discreet naar gevraagd wordt, worden er namen genoemd. Het probleem in dit geval is, is dat het gebruik van het netwerk van de jonge ouders beschreven staat in de methodieken die het OJO hanteert, maar dat deze in de praktijk niet worden uitgevoerd. Door een netwerkanalyse te introduceren die aansluit bij de doelgroep en de instelling kan er worden voldaan en de methodische onderbouwing die in Welzijn Nieuwe Stijl wordt beschreven. 1.3 Doelstelling Het doel is om het netwerk van de jonge ouder in kaart brengen door middel van netwerkanalyse en aan de hand van dit onderzoek te inventariseren of netwerkanalyse toepasbaar is binnen het OJO. Door het netwerk in kaart te brengen willen de medewerkers van het OJO het netwerk inzetten bij de hulpvragen van de jonge ouders en op deze manier de zelfredzaamheid van de jonge ouders vergroten. Door het invoeren van de netwerkanalyse in de praktijk, wil het OJO haar medewerkers een handvat geven om het netwerk van de jonge ouders in kaart te brengen en het een onderdeel te maken van hun werkwijze. Uiteindelijk wil de onderzoeker de instelling een handreiking geven om in de toekomst actiever het netwerk van de jonge ouders in kaart te brengen en deze in te zetten bij de hulpvragen van de jonge ouders. 1.4 Centrale vraagstelling en deelvragen Centrale vraagstelling: Welke leefgebieden zijn van belang bij het in kaart brengen van de sociale netwerken van de jonge ouders en met welke hulpmiddelen kunnen de medewerkers van het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders dit op een zo duidelijk mogelijke manier uitvoeren? 2

10 Begrippen uit centrale vraagstelling: o Sociaal netwerk: de directe omgeving van de jonge ouder waarin zich personen bevinden die de jonge ouder kunnen helpen en ondersteunen op de acht leefgebieden. o Acht leefgebieden: zie uitleg in hoofdstuk 1.2 Probleem- /situatieanalyse Deelvragen: 1. Wat houden de acht leefgebieden in? 2. Wat is er in de literatuur bekend over het netwerk van de jonge ouders en wat wordt er door de jonge ouders zelf gezegd in de interviews? 3. Welke vormen van netwerkanalyse zijn er en zijn deze toepasbaar binnen het OJO? Begrippen uit de deelvragen: o Acht leefgebieden: zie uitleg in hoofdstuk 1.2 Probleem- /situatieanalyse o Netwerkanalyse: een methode om het netwerk van een persoon in kaart te brengen 1.5 Leeswijzer In hoofdstuk twee wordt het theoretisch kader en de achtergrondinformatie van dit onderzoek beschreven. Dit is tevens het literatuuronderzoek wat is gedaan. In hoofdstuk drie wordt beschreven om wat voor soort onderzoek het gaat, de doelgroep en de onderzoeksinstrumenten die gehanteerd zijn. In hoofdstuk vier worden de resultaten van dit onderzoek beschreven en in hoofdstuk vijf de conclusies en aanbevelingen. Na hoofdstuk vijf vindt u nog de bronvermelding en de bijlagen, waarin de uitgewerkte interviews staan en het beoordelingsformulier. 3

11 2. Deskresearch Dit hoofdstuk bevat de deskresearch die is uitgevoerd voor dit onderzoek. De volgende onderdelen worden beschreven: de acht leefgebieden, het netwerk van de jonge ouders, netwerkanalyses en een aantal methoden en methodieken die door het OJO worden toegepast binnen de werkwijze. 2.1 De acht leefgebieden Het acht- fasen model (Jaarverslag OJO, 2013) beschrijft de acht leefgebieden: huisvesting, financiën, sociaal functioneren, psychisch functioneren, zingeving, lichamelijk functioneren, praktisch functioneren en dagbesteding. Het is een methode om een duidelijk inzicht te krijgen in de situatie van de jonge ouders. Door vragen te stellen met betrekking tot elk leefgebied krijgt men een volledig beeld van de leefsituatie van de jonge ouder. Bij huisvesting gaat het om de woonsituatie van de jonge ouder. Sommigen wonen nog bij hun ouders, anderen wonen zelfstandig of onder begeleiding. Wanneer de jonge ouder nog bij zijn ouders woont en snel op zoek moet/wil naar een eigen woonruimte kan dit voor problemen zorgen in verband met de vaak lange wachtlijsten voor een huurwoning. Wanneer de jonge ouder onder de achttien jaar mag deze nog geen woning huren. Bij financiën gaat het om de inkomsten en uitgaven van de jonge ouder en zijn financiële situatie. Wanneer de jonge ouder geen (vast) werk heeft zal hij moeten rondkomen van een uitkering en in geval van een studie van een studiefinanciering. De jonge ouders verdienen vaak niet veel en het geld wat binnenkomt gaat op aan het huishouden en hun kind(eren). Wanneer de jonge ouder een studie volgt, komen daar de kosten van de studie nog bij op en eventueel de kosten van de kinderopvang of gastouder. Het gebeurt niet zelden dat jonge ouders een schuld opbouwen. Bij het sociaal functioneren gaat het om de relatie van de jonge ouder met zijn netwerk: de personen in zijn omgeving. Hierbij kan men denken aan ouders, partner, collega s, overige familie, vrienden en klasgenoten. Wanneer jonge ouders hun kind krijgen kan er veel veranderen in de relaties met zijn omgeving. De intensiviteit van diverse contacten kan verminderen en sommige relaties vallen zelfs weg. Door het verlies van contacten en vriendschappen kan de jonge ouder behoefte krijgen aan nieuwe sociale contacten. Het psychisch functioneren heeft betrekking op het welbevinden van de jonge ouder. Het gaat hierbij ook om het zelfbeeld van de jonge ouder; dus wat hij van zichzelf vindt en hoe hij naar zichzelf kijkt. Daarnaast heeft het psychisch functioneren te maken met een eventueel psychiatrisch ziektebeeld of een verslaving. De opvoedingskwaliteiten van de jonge ouders zijn hieraan gerelateerd; wie niet goed voor zichzelf kan zorgen kan ook niet goed voor een ander zorgen. Zingeving heeft betrekking op wat de jonge ouder motiveert om te leven. Bijvoorbeeld het zijn van een goede moeder of vader van hun kinderen. Bij lichamelijk functioneren gaat het om de fysieke gesteldheid van de jonge ouder. Dit wil zeggen of de jonge ouder lichamelijk gezond is. Zelfzorg hoort ook bij lichamelijk functioneren. Hieronder valt je uiterlijke verzorging; hoe kleedt jij je? En daarnaast zorgen dat jijzelf en je kleding schoon zijn. Het praktisch functioneren heeft betrekking op de vaardigheden van de jonge ouder op huishoudelijk en technisch gebied. Zijn ze in staat hun huishouden netjes te houden naast de opvoeding van hun kind en kunnen ze kleine klusjes in huis zelf opknappen en/of met behulp van hun naasten? Daarnaast gaat het er ook om of ze de Nederlandse taal beheersen en zich duidelijk kunnen uitdrukken, zowel schriftelijk als mondeling. Het laatste leefgebied, dagbesteding, gaat letterlijk om de dagbesteding van de jonge ouder. Waar vult een jonge ouder zijn dagen mee? Met een studie, werk, hobby s, vrijwilligerswerk en/of het 4

12 onderhouden van zijn sociale contacten? Door het verdwijnen van veel sociale contacten van de jonge ouder kan in sommige gevallen ook een gedeelte van de dagbesteding wegvallen. Sommige ouders komen hierdoor letterlijk de hele dag thuis te zitten (bron: A. Kramer, Jaarverslag 2013). 2.2 Netwerk van de jonge ouders Sabrina Keinemans (2010) schrijft over de belevingswereld van de jonge (aanstaande) ouders en hun netwerk. Er wordt beschreven welke veranderingen zich voordoen in het netwerk van de jongvolwassenen, wanneer zij een kind verwachten en op het moment dat zij ouder geworden zijn. Keinemans (2010) heeft in haar onderzoek, aan de hand van interviews en vragen op fora, geïnventariseerd hoe de netwerken van verschillende jonge ouders zijn en welke personen voor hen belangrijk zijn. Keinemans (2010) benoemt een aantal actoren: hun eigen ouders; schoonfamilie; de biologische vader van het kind en vrienden. Deze personen ondernemen verschillende activiteiten voor of met de jonge moeder, zoals het opknappen van klusjes in huis, de moeder vergezellen op een bezoekje naar de huisarts enzovoorts. Uit deze voorbeelden blijkt dat een uitgebreid netwerk ook een uitgebreide bron van hulp kan zijn. Het is helaas niet zo dat elke jonge moeder een groot netwerk om zich heen heeft, waar zij een beroep op kan doen. Veel jonge (aanstaande) ouders moeten het met veel minder doen. Hierbij zijn zelfs verschillende jonge moeders die het zonder hun eigen ouders moeten doen. Dit kan zijn doordat er nooit een goede band is geweest tussen dochter en ouders of de breuk in de relatie kan het gevolg zijn van de zwangerschap. Daartegenover staat dat uit verschillende literatuur blijkt dat de eigen moeder de meest belangrijke persoon is in het leven van de jonge moeder. Schoonouders kunnen soms net zo n grote rol spelen als ouders. In sommige gevallen om het gebrek aan een veilig thuis van de jonge moeder te vervangen. Er wordt verwacht dat leeftijdgenoten een grote steun zijn voor adolescenten. Dit blijkt echter niet het geval bij jonge ouders. Leeftijdgenoten vervullen in het netwerk van de jonge ouders een hele kleine rol. Hier zijn verschillende redenen voor: 1.) een deel van de jonge moeders heeft naar eigen zeggen nooit een omvangrijk vriendinnennetwerk gehad; 2.) leeftijdgenoten vormen veel minder dan andere actoren een potentiele hulpbron voor de jonge ouders; 3.) vriendschappen worden verbroken als gevolg van de zwangerschap (Keinemans, 2010). De belangrijkste reden dat vriendschappen eindigen tijdens of na de zwangerschap is dat de prioriteiten van de jonge ouder plotseling veel verschillen van de prioriteiten van zijn of haar leeftijdgenoten. Voor vrienden is het soms lastig te begrijpen dat hun vriendin niet mee op stap kan omdat er geen oppas is voor haar kind. Jonge ouders geven ook aan dat de hulp die door ouders of hun partner gegeven wordt als meer waardevol wordt beschouwd als het luisterend oor of de gezelligheid die een vriendin te bieden heeft. Onbedoeld kan een praktische actie van een vader of moeder acceptatie betekenen voor de jonge moeder. En acceptatie is vaak nog waardevoller als materiele en praktische ondersteuning. 5

13 Leeftijdgenoten die een bijzondere rol spelen in het leven van de jonge ouders zijn de leeftijdgenoten die zelf ook kinderen hebben. Uit de interviews die Keinemans (2010) heeft afgenomen bij jonge ouders komt naar voren dat ze nieuwsgierig zijn naar verhalen en ervaringen van andere jonge moeders. Onder de jonge moeders verschillen de meningen over de onmisbaarheid van een netwerk om hen heen. Jonge moeders die het geluk hebben te beschikken over een uitgebreid netwerk, vinden het belangrijk dat er mensen om hun heen zijn waar ze op terug kunnen vallen als ze het even niet redden. Jonge moeders die helaas geen (uitgebreid) netwerk om zich heen hebben, zijn van mening dat ze het zonder netwerk ook wel redden. Bij deze meningen speelt de situatie waarin de betreffende jonge ouders zich bevinden een grote rol. Wat teruggezien wordt in onderzoeken over jonge ouders is dat zij een groot informeel netwerk bestaande uit familie, vrienden en partner belangrijker vinden als een groot formeel netwerk van hulpverleningsinstanties. Wel is het vaak zo dat de hulpverleningsinstanties de kennis hebben van social support. Deze kennis kan ingezet worden in de informele netwerken waardoor deze versterkt en vergroot worden. De punten die hierboven genoemd worden delen een negatief aspect: het verslechteren van de band met ouders en het verliezen van vriendschappen. Het moeder worden is voor de jongvolwassen meiden een grote ervaring die ook veel positieve veranderingen teweeg kan/zal brengen. Wat vaak gezien wordt bij deze doelgroep is dat de meiden volwassener worden wanneer zij in verwachting raken. In ons land worden jonge ouders vaak raar aangekeken en bevooroordeeld. Terwijl in verschillende buitenlandse culturen er positief wordt gekeken naar jong ouderschap. Deze jonge moeders worden echter wel vaak zwanger wanneer het huwelijk is voltrokken. In Hindoestaanse, Turkse en Marokkaanse culturen wordt jong moederschap buiten het huwelijk gezien als ongehoorzaamheid (Bron: A. Runs (springerlink, 2006) heeft een promotieonderzoek uitgevoerd naar de zelfredzaamheid van tienermoeders. Uit haar onderzoek blijkt dat tienermoeders het, dankzij de hulp van diens ouders, vaak zelfstandig redden. Zodra tienermoeders besluiten zelfstandig te gaan wonen neemt de hulp en ondersteuning van ouders af, aldus het onderzoek. Runs schenkt specifiek aandacht aan de groep allochtone jonge moeders. In dit onderzoek komt naar voren dat allochtone jonge moeders vaak veel slechter afgeschilderd worden als de autochtone jonge moeders in Nederland, terwijl het bij de allochtone jonge moeders positiever gezien wordt dat zij op jonge leeftijd kinderen krijgen als bij Nederlandse jonge moeders (bron: springerlink). 2.3 Netwerkanalyses Om te zien wat netwerkanalyse exact inhoudt en welke manier toepasbaar is binnen het OJO, worden in dit hoofdstuk een aantal methoden uitgewerkt. De onderzoeker zal aan de hand van onderstaande methoden een manier gebruiken voor het in kaart brengen van de netwerken van de jonge ouders. Er zijn verschillende methoden over netwerkanalyse. Een voorbeeld hiervan is Community Support. Deze methode is gericht op het vergroten van de zelfredzaamheid. De jonge ouders passen binnen de doelgroep: De doelgroep bestaat uit mensen die een hulpvraag hebben in het verbeteren of herstellen van hun zelfredzaamheid en zelf de regie willen voeren over hun leven (bron: 6

14 Deze methode wordt vooral toegepast binnen de GGZ, Jeugdzorg, Gehandicaptenzorg, instellingen die forensische zorg bieden en binnen gemeenten. Er zijn drie effectonderzoeken gedaan naar de methode Community Support. Uitkomsten zijn onder andere dat het positieve invloed heeft op het vergroten van participatie, het netwerk, het zelfvertrouwen en de grip op het eigen leven. Daarnaast verminderd het de eenzaamheid en vindt er een verbetering plaats op het gebied van sociale contacten. Iets waar misschien niet direct aan gedacht wordt, maar wat ook hoort bij netwerken, is de participatiesamenleving. In de participatiesamenleving verzorgen mensen bijvoorbeeld de eigen ouders of buren. Ook dragen ze bij aan de buurt door bijvoorbeeld klusjes te doen in de groenvoorziening op vrijwillige basis. Dit zijn allemaal voorbeelden van participeren binnen je netwerk. Dit voorbeeld is gericht op een vrij groot netwerk wat de gehele buurt of wijk omvat. Maar de acties die hierbinnen plaatsvinden, zijn ook toepasbaar op een kleiner sociaal netwerk. Het gaat hier om een inzicht geven wat er voor elkaar gedaan kan worden binnen een sociaal netwerk (Bron: In het buitenlandse onderzoek Different approaches to measure ego- centered social support networks: a meta- analysis (Hlebec,V., Kogovsek, T., 2012) worden verschillende manieren besproken hoe het netwerk gemeten kan worden. Het ego- centered network wordt omschreven als een individu het ego -, met meerdere relaties tussen het ego en verschillende individuen alters -. In dit artikel worden drie manieren besproken om het netwerk te analyseren. De eerste manier is om een lijst met alters te indentificeren met namen. De tweede manier is om de relaties die de alters met het ego hebben te benoemen. Bijvoorbeeld: zus/broer, vader/moeder, opa/oma, nicht/neef, enzovoorts. Bij de laatste manier wordt gekeken naar welke steun het ego heeft ontvangen in perioden van stress. Bij deze zogenoemde stress events ontvang het ego hulp, er wordt gekeken naar wie de hulp aanbood en hoe deze steun gewaardeerd werd. Een combinatie van deze drie geeft een totaalplaatje. In dit onderzoek wordt benoemd naar de hulp die wordt gegeven in stressvolle situaties. Dit is echter geen verzekering dat de hulp en steun (ook) in het dagelijkse leven gegeven wordt. Een andere vorm van netwerkanalyse die hieronder wordt uitgelegd is de N=1 methode netwerkanalyse. De N=1 methode is een methode waarbij de situatie van het individu in kaart wordt gebracht door middel van vooraf opgestelde valide vragenlijsten. Deze vragenlijsten worden voorgelegd aan het individu, personen uit diens netwerk en enkele betrokken hulpverleners. Tevens doet de N=1 dienst als effectmeting, iets wat deze methode onderscheidt van de andere netwerkanalyses. Wat als eerste prettig is om te weten is wat de opzet inhoudt van een persoonlijk netwerk. Een persoonlijk netwerk bestaat uit een individu en zijn relaties met andere personen. Dit worden ook wel directe netwerkleden genoemd. Deze netwerkleden hebben weer relaties met andere personen, welke het individu niet persoonlijk kent. Deze leden noemen we indirecte netwerkleden. Voor het visuele beeld hieronder een weergave (bron: Spreen, 2014) : 7

15 Om het persoonlijke netwerk van de cliënt in kaart te brengen neemt men interviews af bij de individuen. Uit dit interview komen namen van personen uit het netwerk die de cliënt ondersteunen op de gevraagde leefgebieden. Wat de bedoeling is bij de N=1, is dat je de directe netwerkleden activeert om de cliënt te ondersteunen en eventueel indirecte netwerkleden aan te dragen welke ook hulp zouden kunnen bieden. Aan de hand van dezelfde vragen die aan de cliënt gesteld zijn voer je een controlerend interview uit bij de netwerkleden. De netwerkleden die hulp en ondersteuning bieden worden genoteerd in een tabel. Het is handig om de woonplaatsen van de netwerkleden te weten voor als je het netwerk actief wilt gaan inzetten. Woont de cliënt in het noorden van het land en de netwerkpersonen in het zuiden? Dan is het lastiger om deze intensief en actief te betrekken. De N=1 wordt reeds gebruikt in andere takken van de hulpverlening. De Rebound is één van deze takken die actief gebruik maakt van de N =1. Rebounds bieden een combinatie van onderwijs en hulpverlening aan jongeren met ernstige gedragsproblemen (Schaap, 2014). In De systemische N=1, welke samengesteld is door verschillende docenten annex onderzoekers van Stenden Hogeschool te Leeuwarden, wordt beschreven dat de N=1 wordt gebruikt om de persoonlijke effectiviteit van de leerlingen in de Rebound te vergroten. Persoonlijke effectiviteit wordt als volgt beschreven: Het vermogen om sturing te kunnen geven aan de effecten van het eigen gedrag, zodanig dat op basis van morele principes samen met anderen gewenste resultaten worden bereikt (Schaap, 2014). In het programma Persoonlijke Effectiviteit op de Rebound wordt gebruik gemaakt van De Schaap Personal Effectivenes Scale (De SPES vragenlijst). Dit is een valide vragenlijst. Het programma bestaat uit vijf stappen die met de leerling en diens netwerkleden worden doorgenomen. In de eerste stap wordt de SPES vragenlijst afgenomen bij de leerling, ouders van de leerling, leraar en een vriend/vriendin van de leerling. Vervolgens worden de resultaten teruggekoppeld naar de leerling. Aan de hand van de terugkoppeling stelt de leerling een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) op. Gedurende de periode dat de leerling op de Rebound verblijft werkt degene onder begeleiding aan zijn POP. Aan het einde van het verblijf op de Rebound 8

16 wordt nogmaals de SPES vragenlijst voorgelegd aan de zelfde personen als in het begin. Het doel hiervan is om de effecten van het verblijf in de Rebound in beeld te brengen. Om te zien of de effecten duurzaam zijn, worden de vragenlijsten drie maanden en een jaar na het vertrek uit de Rebound nogmaals afgenomen. De systemische N=1 zie je terug in dit programma doordat de situatie voor elke leerling apart in beeld wordt gebracht. Als laatste wordt de VIP- kaart besproken. Dit is een overzichtelijke manier om het netwerk van de jonge ouders in kaart te kunnen brengen. De VIP- kaart is een bestaande netwerkanalyse welke bij meerdere/verschillende doelgroepen kan worden ingezet. De VIP- kaart wordt onder andere beschreven in de methodiek- map van het FIOM. Het FIOM is een ambulante stichting welke zich inzet bij vragen over ongewenste zwangerschap. Zowel het OJO als het FIOM hanteren de methodiekbeschrijving Hoe doe jij dat? nou gewoon! (2008), deze methodiekbeschrijving is gericht op het werken met jonge ouders. De VIP- kaart is een netwerkanalyse methode waarbij je een overzicht creëert van de netwerkpersonen van, in dit geval, de jonge ouder, zodat in één oogopslag te zien is welke personen zich in het netwerk bevinden en welke hulp zij de jonge ouder bieden. Zie hieronder een voorbeeld van een VIP- kaart zoals deze staat weergegeven in de FIOM map. De jonge ouder noemt een aantal namen van personen die zich in zijn/haar netwerk bevinden. Vervolgens worden bij alle personen nummers achter de naam zetten in elke kolom. Op die manier creëer je een weergave van gebied, soort ondersteuning, mate van contact, duur van contact, mate van vertrouwdheid en kritiek. 9

17 VIP- kaart (FIOM, 2008) 10

18 2.4 Empowerment en Eigen Kracht Empowerment is erop gericht dat je als sociaal hulpverlener richt op de kwaliteiten en competenties van de cliënt. Veel cliënten hebben moeite met het zien en erkennen van hun eigen kwaliteiten. Bolt omschrijft empowerment als volgt: de kracht vinden om controle over het eigen leven te hebben en geloof in eigen kwaliteiten om het leven positief te beïnvloeden (Bolt,2010, pag. 25). Wanneer je als hulpverlener je richt op het benutten en versterken van de kwaliteiten en competenties van de cliënt, kan dit leiden tot groei en ontwikkeling. Tot de Eigen Kracht behoren de kwaliteiten en competenties van de cliënt. Aan de hand van deze kwaliteiten en competenties is de cliënt, of in het geval van het OJO, de jonge ouder, in staat om zelf met hulp en ondersteuning van zijn netwerk problemen op te lossen. Om cliënten en hun netwerk inzicht te geven in hun kwaliteiten, worden er Eigen Kracht conferenties georganiseerd. Tijdens deze conferenties wordt er met de cliënt en zijn sociale omgeving een plan opgesteld voor de toekomst. Het is belangrijk dat de cliënt de regie houdt op deze aanpak en op zijn leven. Netwerkleden dienen als ondersteuning en begeleiding (Bron: kracht.nl). 2.5 Welzijn Nieuwe Stijl Welzijn Nieuwe Stijl is één van de methodieken waar het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders mee werkt. Welzijn Nieuwe Stijl is een werkwijze die zich richt op overeenkomsten tussen gemeenten, instellingen en burgers. Het OJO maakt gebruik van deze werkwijze, omdat er een sterk samenwerkingsverband is met de gemeente Leeuwarden. Welzijn Nieuwe Stijl wordt uitgevoerd binnen acht bakens, deze bakens zijn: 1. Gericht op de vraag achter de vraag; 2. Gebaseerd op de eigen kracht van de burger/jonge ouder; 3. Direct er op af; 4. Formeel en informeel in optimale verhouding; 5. Doordachte balans van collectief en individueel; 6. Integraal werken; 7. Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht; 8. Gebaseerd op ruimte voor de professional (bron: Het OJO brengt deze acht bakens in de praktijk door in een gesprek door te vragen. Op deze manier komen de medewerkers achter de eigenlijke hulpvraag van de jonge ouder. De ondersteuning die het OJO biedt is gericht op het empoweren van de jonge ouder en het vergroten van de eigen kracht van de jonge ouder. De medewerkers van het OJO leggen huisbezoeken af bij de jonge ouders, hierbij gaan de medewerkers direct op de jonge ouders af. Er worden groepsactiviteiten georganiseerd maar de medewerkers hebben ook één op één contact met de jonge ouders. Er wordt samengewerkt met bijvoorbeeld de gemeente, de Rebound of school in het belang van de jonge ouder. 11

19 3. Methode Dit hoofdstuk bevat informatie over het type onderzoek welke is uitgevoerd en een beschrijving over de onderzoekspopulatie, de onderzoeksinstrumenten en de wijze waarop informatie is verzameld. 3.1 Typering onderzoek Het onderzoek dat is uitgevoerd en welke wordt beschreven in dit onderzoeksrapport is een inventariserend onderzoek. Dit type onderzoek omvat het in beeld brengen, inventariseren, beschrijven en analyseren van problemen in de uitgangssituatie (Migchelbrink, 2008). Inventariserend onderzoek is in vergelijking met behoefte onderzoek algemener, terwijl behoefte onderzoek specifieker is. De term inventariserend past meer bij dit onderzoek omdat de kenmerken aansluiten bij de functie van het onderzoek: o o o Het product dat nagestreefd wordt is een (probleem) inventarisatie, een probleembeschrijving, probleemanalyse; De functie van het onderzoek is primair inzicht geven in, om van daaruit meer onderbouwd en gericht te kunnen handelen of het probleem anders aan te pakken; Onderzoeksproducten worden na het onderzoek aan de praktijk overhandigd (Migchelbrink, 2008). Bovenstaande kenmerken zijn te herkennen in dit onderzoek en in de opzet ervan. In dit onderzoek worden de netwerken van de jonge ouders geïnventariseerd aan de hand van een netwerkanalyse. Naar aanleiding van dit onderzoek zal er een aanbeveling worden gedaan bij het OJO voor een netwerkanalyse welke bruikbaar zou (kunnen) zijn in de praktijk. 3.2 Onderzoekseenheden/- populatie De onderzoekspopulatie bestaat uit de doelgroep jonge ouders. Jonge ouders zijn meiden of jongens die voor hun 23 ste jaar hun eerste kind hebben gekregen. De leeftijdsgrens van jonge ouders gaat tot en met het 27 ste jaar. De jonge ouders die zijn geïnterviewd voor dit onderzoek verschilden in de leeftijd van 20 tot en met 26 jaar, woonsituatie (alleenstaand/getrouwd/in een relatie) en in achtergrond (opleidingsniveau/thuissituatie). Ook verschilden de geïnterviewden in hun verstandelijke vermogens. Binnen de onderzoeksgroep bevonden zich twee jonge ouders met een licht verstandelijke beperking. 3.3 Onderzoeksinstrumenten De resultaten binnen dit onderzoek zullen behaald worden door middel van deskresearch; te weten literatuuronderzoek. In het literatuuronderzoek is gezocht op sleutelwoorden zoals: netwerkanalyse, jonge ouders, acht leefgebieden, sociaal netwerk, sociaal kapitaal en eigen kracht. Daarnaast zal er gebruik worden gemaakt van interviews met de jonge ouders en een aantal professionals welke werkzaam zijn bij het OJO of betrokken zij bij het OJO. Deze interviews worden mondeling afgenomen aan de hand van een van tevoren opgestelde vragenlijst gericht op de acht leefgebieden: huisvesting; financiën; sociaal functioneren; psychisch functioneren; zingeving; lichamelijk functioneren; praktisch functioneren en dagbesteding. 12

20 3.4 Procedure gegevensverzameling Voorafgaand aan het onderzoek en het opstellen van de onderzoeksopzet is literatuur onderzoek gedaan naar de belevingswereld van jonge ouders, hun netwerk en meerdere manieren van netwerkanalyse. Het onderzoek vond plaats op het OJO met de doelgroep jonge ouders. Aan de hand van vooraf opgestelde interviews, afgestemd op de doelgroep, zijn er vragen gesteld aan de jonge ouders over de acht leefgebieden. Ook heeft elke geïnterviewde jonge ouder een ecogram van zijn netwerk door zijn ogen gezien gemaakt. Op deze manier is het netwerk zoals de jonge ouder het zelf ziet in kaart gebracht. Dit is het netwerk waar het OJO mee kan gaan werken. De onderzoeker heeft tijdens de interviews een begeleidende rol, de uitvoerende rol heeft de jonge ouder zelf. De onderzoeker wil geen invloedrijke factor zijn. Wel kan de onderzoeker tijdens de interviews handvatten en voorbeelden geven, om de jonge ouder op weg te helpen. Wanneer de jonge ouder niet direct personen op kon schrijven ging de onderzoeker met de jonge ouder in gesprek aan de hand van voorbeelden. Om een beeld te geven van het huidige gebruik van het netwerk van de jonge ouders zijn er ook een aantal professionals die betrokken zijn bij het OJO geïnterviewd. De vragen in dit interview waren gericht op het inzicht van medewerkers in het netwerk van de jonge ouders en hoe het netwerk ingezet kan worden binnen de werkwijze van het OJO. 3.5 Analyseplan Aan de hand van het praktijkprobleem is er in de literatuur gezocht naar herkenbare situaties en beschrijvingen. Met deze beschrijvingen en de ervaringen uit de praktijk zijn de vragen opgesteld. In dit onderzoek is een manier getest in interviewvorm die het beste leek aan te sluiten bij de doelgroep. Door middel van het uitvoeren van de interviews in de praktijk zal naar voren komen of deze manier werkbaar is bij de doelgroep jonge ouders. Deze manier van analysetechniek was adequaat voor de doelgroep: de vragen waren opgesteld aan de hand van de acht leefgebieden, te kennen: huisvesting, financiën, sociaal functioneren, psychisch functioneren, zingeving, lichamelijk functioneren, praktisch functioneren en dagbesteding. De situaties die voorgelegd werden in het interview, zijn volgens de onderzoeker makkelijk voor te stellen voor de jonge ouders. Ook is er de jonge ouders gevraagd om een ecogram in te vullen. Dit hield in dat de jonge ouders op papier hun naam moesten schrijven en daaromheen lijnen trekken naar belangrijke personen in hun leven. Lange lijnen betekenen een matige/minder goede band en korte lijnen betekenen een sterke band. Dit ecogram was naar eigen inzicht in te vullen. De onderzoeker heeft ervaren dat de vragen gemakkelijk zijn af te nemen bij de jonge ouder en dus ook werkbaar zijn voor de medewerkers van het OJO. De interviews zijn bij de jonge ouders afgenomen op afspraak en willekeurig tijdens de 23- plusgroep. De onderzoeker heeft hiervoor gekozen omdat op deze manier de jonge ouders makkelijk te bereiken waren. Ze hoefden niet speciaal langs te komen. Dit maakte de planning makkelijker. Om een verscheidenheid in leeftijd te creëren zijn er met twee jonge ouders wel afspraken gemaakt om langs te komen voor de interviews. 13

Nieuwsbrief OJO September

Nieuwsbrief OJO September Hallo! Mijn naam is Madieke Wapperom, ik ben 23 jaar en volg de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening aan Stenden. Ik zit in het vierde jaar en zal de komende 10 maanden stage gaan lopen bij het

Nadere informatie

Wouter Novak Ellen Fleurke Los Caminos. Methodische onderbouwing individuele trajecten Ervarend Leren

Wouter Novak Ellen Fleurke Los Caminos. Methodische onderbouwing individuele trajecten Ervarend Leren Wouter Novak Ellen Fleurke Los Caminos Methodische onderbouwing individuele trajecten Ervarend Leren The only source of knowledge is experience. Albert Einstein Methodische onderbouwing individuele trajecten

Nadere informatie

Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten

Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Difference in Perception about Parenting between Parents and Adolescents and Alcohol Use of Adolescents

Nadere informatie

De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering

De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent

Nadere informatie

Ontmoetingscentrum Jonge Ouders

Ontmoetingscentrum Jonge Ouders Ontmoetingscentrum Jonge Ouders Het ontmoetingscentrum Jonge Ouder is een initiatief van En wordt mede mogelijk gemaakt door Wie zijn wij? Wij zijn een ontmoetingscentrum voor jonge ouders, maar ook als

Nadere informatie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en Discrepantie The Relationship between Involvement in Bullying and Well-Being and the Influence of Social Support

Nadere informatie

Media en creativiteit. Winter jaar vier Werkcollege 7

Media en creativiteit. Winter jaar vier Werkcollege 7 Media en creativiteit Winter jaar vier Werkcollege 7 Kwartaaloverzicht winter Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Les 8 Opbouw scriptie Keuze onderwerp Onderzoeksvraag en deelvragen Bespreken onderzoeksvragen

Nadere informatie

Instrument Netwerk-analyse

Instrument Netwerk-analyse Netwerk-analyse In begeleiding die gericht is op competentievergroting is er altijd aandacht voor het versterken, uitbreiden en activeren van het sociale netwerk van de cliënt. Deze investering in beschermende

Nadere informatie

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.

Nadere informatie

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine

Nadere informatie

Inhoudsopgave Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Inhoudsopgave Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Validatie van het EHF meetinstrument tijdens de Jonge Volwassenheid en meer specifiek in relatie tot ADHD Validation of the EHF assessment instrument during Emerging Adulthood, and more specific in relation

Nadere informatie

SOCIALE VEERKRACHT OUDEREN. Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans

SOCIALE VEERKRACHT OUDEREN. Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans SOCIALE VEERKRACHT OUDEREN Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans EVEN VOORSTELLEN JENNEKE VAN PIJPEN v In veel verschillende rollen betrokken bij de ouderenzorg. v Tot 1 januari

Nadere informatie

Functioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit

Functioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit Onderzoek naar het Effect van de Aanwezigheid van een Hond op het Alledaags Functioneren van een Kind met Autisme M.I. Willems Open Universiteit Naam student: Marijke Willems Postcode en Woonplaats: 6691

Nadere informatie

Understanding and being understood begins with speaking Dutch

Understanding and being understood begins with speaking Dutch Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.

Nadere informatie

De LSI* methode binnen het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders. * Large Scale Interventions

De LSI* methode binnen het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders. * Large Scale Interventions De LSI* methode binnen het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders * Large Scale Interventions Opdracht: Contractwerkstuk Datum: December 2010 Naam: Marijke Geertsma Relatienummer: 73317 Instelling: Adres: CWBI:

Nadere informatie

Kwaliteitsonderzoek begeleiding

Kwaliteitsonderzoek begeleiding Kwaliteitsonderzoek begeleiding Kwaliteitsonderzoek Begeleiding najaar 2016 Pagina 1 van 18 Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Werkwijze en verantwoording 5 Het doel van het onderzoek 5 Uitvoering onderzoek

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland?

1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland? First part of the Inburgering examination - the KNS-test Of course, the questions in this exam you will hear in Dutch and you have to answer in Dutch. Solutions and English version on last page 1. In welk

Nadere informatie

De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work.

De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work. De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work Merijn Daerden Studentnummer: 850225144 Werkstuk: Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

Meander Nijmegen. Samen groot worden. Zorg voor jeugdigen. Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor kinderen, jongeren en gezinnen BEGELEID (KAMER) WONEN

Meander Nijmegen. Samen groot worden. Zorg voor jeugdigen. Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor kinderen, jongeren en gezinnen BEGELEID (KAMER) WONEN BEGELEID (KAMER) WONEN OPVOEDINGS- ONDERSTEUNING HULP OP MAAT LOGEERHUIS Meander Nijmegen stgmeander.nl Zorg voor jeugdigen Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor kinderen, jongeren en gezinnen Samen groot

Nadere informatie

VAK-mensen Samenwerken in en rondom Zorg & Welzijn

VAK-mensen Samenwerken in en rondom Zorg & Welzijn Interdisciplinaire samenwerking in Zorg & Welzijn: de T-shaped professional Inleiding Overzicht Symposium 'Samenwerken aan een gezonde samenleving Interdisciplinaire samenwerking in Zorg & Welzijn: de

Nadere informatie

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource.

Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource. Open Universiteit Klinische psychologie Masterthesis Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: De Leidinggevende als hulpbron. Emotional Job Demands, Vitality and Opportunities

Nadere informatie

Security Les 1 Leerling: Marno Brink Klas: 41B Docent: Meneer Vagevuur

Security Les 1 Leerling: Marno Brink Klas: 41B Docent: Meneer Vagevuur Security Les 1 Leerling: Klas: Docent: Marno Brink 41B Meneer Vagevuur Voorwoord: In dit document gaan we beginnen met de eerste security les we moeten via http://www.politiebronnen.nl moeten we de IP

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

Relatie tussen Cyberpesten en Opvoeding. Relation between Cyberbullying and Parenting. D.J.A. Steggink. Eerste begeleider: Dr. F.

Relatie tussen Cyberpesten en Opvoeding. Relation between Cyberbullying and Parenting. D.J.A. Steggink. Eerste begeleider: Dr. F. Relatie tussen Cyberpesten en Opvoeding Relation between Cyberbullying and Parenting D.J.A. Steggink Eerste begeleider: Dr. F. Dehue Tweede begeleider: Drs. I. Stevelmans April, 2011 Faculteit Psychologie

Nadere informatie

Afgeronde onderzoeksprojecten Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking (periode 2008 2012)

Afgeronde onderzoeksprojecten Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking (periode 2008 2012) Afgeronde onderzoeksprojecten Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking (periode 2008 2012) In de periode 2008-2012 heeft het Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking

Nadere informatie

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Woordkennis 1 Bestuderen Hoe leer je 2000 woorden? Als je een nieuwe taal wilt spreken en schrijven, heb je vooral veel nieuwe woorden nodig. Je

Nadere informatie

(Uitstel) kinderwens

(Uitstel) kinderwens LANG LEVE DE LIEFDE - Entreeopleidingen in het mbo - (UITSTEL) KINDERWENS - 61 (Uitstel) kinderwens Programma Doelen Benodigdheden Introductie Opdracht 1 Gezinsplanning: Wanneer een kind? Opdracht 2 Wat

Nadere informatie

24 uurshulp. Met Cardea kun je verder!

24 uurshulp. Met Cardea kun je verder! 24 uurshulp Met Cardea kun je verder! Met Cardea kun je verder! 24 UURSHULP De meeste kinderen en jongeren wonen thuis bij hun ouders totdat ze op zichzelf gaan wonen. Toch kunnen er omstandigheden zijn,

Nadere informatie

Aveleijn ondersteunt mensen met een verstandelijke beperking of een lage sociale redzaamheid. Leven vol betekenis

Aveleijn ondersteunt mensen met een verstandelijke beperking of een lage sociale redzaamheid. Leven vol betekenis Aveleijn ondersteunt mensen met een verstandelijke beperking of een lage sociale redzaamheid. Leven vol betekenis We gaan uit van eigen kracht, eigen keuzes en eigen mogelijkheden. 02 Aveleijn Inhoud Missie

Nadere informatie

ehealth binnen de thuiszorg van Noorderbreedte

ehealth binnen de thuiszorg van Noorderbreedte ehealth binnen de thuiszorg van Noorderbreedte De ontwikkeling van de ehealth-koffer Naam : Seline Kok en Marijke Kuipers School : Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleiding : HBO-Verpleegkunde voltijd

Nadere informatie

Armoede & Veerkracht: Hoe vinden mensen met weinig geld hun weg?

Armoede & Veerkracht: Hoe vinden mensen met weinig geld hun weg? Armoede & Veerkracht: Hoe vinden mensen met weinig geld hun weg? Ruim 10% van de Nederlandse bevolking leeft in armoede. Ongeveer 7% van de kinderen in de provincie Groningen groeit op in een gezin dat

Nadere informatie

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety

Nadere informatie

Tevredenheidsonderzoek. Rapportage over de tevredenheid van de jongeren die een programma volgen bij Prins Heerlijk.

Tevredenheidsonderzoek. Rapportage over de tevredenheid van de jongeren die een programma volgen bij Prins Heerlijk. Tevredenheidsonderzoek Rapportage over de tevredenheid van de jongeren die een programma volgen bij Prins Heerlijk. Stichting Buitengewoon leren & werken Prins Heerlijk Juni 2013 Stichting Buitengewoon

Nadere informatie

doordat er op dat moment geen leeftijdsgenootjes aanwezig zijn. Als ze iets mochten veranderen gaven ze aan dat de meeste kinderen iets aan de

doordat er op dat moment geen leeftijdsgenootjes aanwezig zijn. Als ze iets mochten veranderen gaven ze aan dat de meeste kinderen iets aan de SAMENVATTING Er is onderzoek gedaan naar de manier waarop kinderen van 6 8 jaar het best kunnen worden geïnterviewd over hun mening van de buitenschoolse opvang (BSO). Om hier antwoord op te kunnen geven,

Nadere informatie

Verslag onderzoek Wat Werkt - deel 3

Verslag onderzoek Wat Werkt - deel 3 Verslag onderzoek Wat Werkt - deel 3 ideeën van familie en bekenden bij het geven van steun Ervaringen en ideeën van familie en bekenden bij het geven van steun Jos de Kimpe Carlijn Nieuwenhuis FEBRUARI

Nadere informatie

Hulp voor jonge ouders. Informatie voor professionals

Hulp voor jonge ouders. Informatie voor professionals Hulp voor jonge ouders Informatie voor professionals Zorg voor kwetsbare meiden Meiden tussen de 16 en 27 jaar die zwanger zijn, of een kind hebben gekregen, kunnen terecht bij Vitree. Het gaat om kwetsbare

Nadere informatie

Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen

Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally

Nadere informatie

Evalueren van projecten met externen Kennisdocument Onderzoek & Statistiek

Evalueren van projecten met externen Kennisdocument Onderzoek & Statistiek Evalueren van projecten met externen Kennisdocument Onderzoek & Statistiek Zwaantina van der Veen / Dymphna Meijneken / Marieke Boekenoogen Stad met een hart Inhoud Hoofdstuk 1 Inleiding 3 Hoofdstuk 2

Nadere informatie

Nee Ja, hoeveel? Klik hier als u tekst wilt invoeren. Klik hier als u een datum wilt invoeren. Klik hier als u tekst wilt invoeren.

Nee Ja, hoeveel? Klik hier als u tekst wilt invoeren. Klik hier als u een datum wilt invoeren. Klik hier als u tekst wilt invoeren. Algemene Gegevens Gegevens klant Naam Geboortedatum BSN Klantnummer Zijn er kinderen aanwezig? Gegevens aanbieder Nee Ja, hoeveel? Klik hier als u tekst wilt invoeren. Naam ondersteuner Contactgegevens

Nadere informatie

Desiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag

Desiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag Doelgroeponderzoeksverslag Interviews Naam: Sharlene Piar Arends leeftijd: 59 Hoe zou jij een tienermoeder helpen als jij een vrijwilliger was? En waarmee zou je een tienermoeder mee helpen? Advies geven

Nadere informatie

Psychological Determinants of Absenteeism at Work by Pregnant Women. Psychologische determinanten van uitval uit het arbeidsproces door zwangere

Psychological Determinants of Absenteeism at Work by Pregnant Women. Psychologische determinanten van uitval uit het arbeidsproces door zwangere Psychological Determinants of Absenteeism at Work by Pregnant Women Psychologische determinanten van uitval uit het arbeidsproces door zwangere vrouwen: Onderzoek naar de relatie tussen angst, depressieve

Nadere informatie

De relatie tussen Stress Negatief Affect en Opvoedstijl. The relationship between Stress Negative Affect and Parenting Style

De relatie tussen Stress Negatief Affect en Opvoedstijl. The relationship between Stress Negative Affect and Parenting Style De relatie tussen Stress Negatief Affect en Opvoedstijl The relationship between Stress Negative Affect and Parenting Style Jenny Thielman 1 e begeleider: mw. dr. Esther Bakker 2 e begeleider: mw. dr.

Nadere informatie

13-11-2014. Poster. Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: In duo s: 1. Persoonlijke belemmeringen

13-11-2014. Poster. Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: In duo s: 1. Persoonlijke belemmeringen Poster Jacomijn Hofstra Onderzoeker lectoraat Rehabilitatie en docent Toegepaste Psychologie, Hanzehogeschool Groningen In duo s: Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: Wat hindert jongvolwassenen

Nadere informatie

Pesten op het werk en de invloed van Sociale Steun op Gezondheid en Verzuim.

Pesten op het werk en de invloed van Sociale Steun op Gezondheid en Verzuim. Pesten op het werk en de invloed van Sociale Steun op Gezondheid en Verzuim. Bullying at work and the impact of Social Support on Health and Absenteeism. Rieneke Dingemans April 2008 Scriptiebegeleider:

Nadere informatie

Het Effect van Gender op de Relatie tussen Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive

Het Effect van Gender op de Relatie tussen Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive Gender, Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive 1 Het Effect van Gender op de Relatie tussen Persoonlijkheidskenmerken en Seksdrive Gender Effect on the Relationship between Personality Traits and Sex Drive

Nadere informatie

Effecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en

Effecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en Effecten van een op MBSR gebaseerde training van hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en compassionele tevredenheid. Een pilot Effects of a MBSR based training program of hospice caregivers

Nadere informatie

voor al uw vragen over opgroeien en opvoeden en voor gezondheidsonderzoeken

voor al uw vragen over opgroeien en opvoeden en voor gezondheidsonderzoeken voor al uw vragen over opgroeien en opvoeden en voor gezondheidsonderzoeken Het Centrum voor Jeugd en Gezin is er voor iedereen Kinderen zijn voortdurend in ontwikkeling. Zowel lichamelijk, geestelijk

Nadere informatie

Rotterdam Rijnmond. Zorg voor jongeren en hun gezin. Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor jongeren BEGELEID WONEN INDIVIDUELE BEGELEIDING

Rotterdam Rijnmond. Zorg voor jongeren en hun gezin. Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor jongeren BEGELEID WONEN INDIVIDUELE BEGELEIDING BEGELEID WONEN INDIVIDUELE BEGELEIDING GEZINS- BEGELEIDING DAGBESTEDING Rotterdam Rijnmond Zorg voor jongeren en hun gezin Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor jongeren Wie zijn wij? Stichting Prokino

Nadere informatie

Lieke Drukker Ninja van der Honing september 2012

Lieke Drukker Ninja van der Honing september 2012 Lieke Drukker Ninja van der Honing september 2012 Wij Jullie Afstemmen verhaal op jullie vragen Iedereen stopt tijd en vooral energie in het stimuleren van de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen.

Nadere informatie

De Invloed van Religieuze Coping op. Internaliserend Probleemgedrag bij Genderdysforie. Religious Coping, Internal Problems and Gender dysphoria

De Invloed van Religieuze Coping op. Internaliserend Probleemgedrag bij Genderdysforie. Religious Coping, Internal Problems and Gender dysphoria De Invloed van Religieuze Coping op Internaliserend Probleemgedrag bij Genderdysforie Religious Coping, Internal Problems and Gender dysphoria Ria de Bruin van der Knaap Open Universiteit Naam student:

Nadere informatie

Het Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten. Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017

Het Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten. Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017 Het Asterix project: methodologie van onderzoek bij zeldzame ziekten Charlotte Gaasterland, Hanneke van der Lee PGO support meeting, 20 maart 2017 Er is veel vraag naar nieuwe medicijnen voor zeldzame

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als

Nadere informatie

Jeugdgezondheidszorg interventies. Pre- en postnataal

Jeugdgezondheidszorg interventies. Pre- en postnataal Jeugdgezondheidszorg interventies Pre- en postnataal Prenatale zorg; hoe is dat geregeld!? Het is belangrijk om de zwangere goed voor te bereiden op de bevalling en de komst van een baby. Soms zijn bij

Nadere informatie

Vangnetteam Parkstad. Secretariaat Meldpunt: T 045 573 65 99 Bezoekadres: Raadhuisstraat 3, 6444 AA Brunssum

Vangnetteam Parkstad. Secretariaat Meldpunt: T 045 573 65 99 Bezoekadres: Raadhuisstraat 3, 6444 AA Brunssum Secretariaat Meldpunt: Vangnetteam Parkstad Extra ondersteuning voor wie dat gebruiken kan... 1 2 3 4 5 9 10 6 Soms kunnen mensen wel eens wat extra hulp gebruiken. Al vinden veel mensen het lastig om

Nadere informatie

In verbinding zelf keuzes maken. Petri Embregts

In verbinding zelf keuzes maken. Petri Embregts In verbinding zelf keuzes maken Petri Embregts Cliënten eigen keuzes laten maken, ze regie geven over hun eigen leven, dat is wat we nastreven Dhr Hans Bouter Leidsch Dagblad Eigen regie, zelf keuzes maken

Nadere informatie

Rehabilitatie & herstel in de langdurende zorg

Rehabilitatie & herstel in de langdurende zorg Rehabilitatie & herstel in de langdurende zorg Charlotte de Heer, Hanzehogeschool Groningen Loes Winkel, GGZ Friesland Innovatiewerkplaats Maatschappelijke participatie van mensen met een psychische beperking

Nadere informatie

Fiom in transitie In 2012: ingrijpende beleidswijziging vanuit VWS, die bovendien gepaard ging me een budgetkorting van 60%. 2013 was een dynamisch

Fiom in transitie In 2012: ingrijpende beleidswijziging vanuit VWS, die bovendien gepaard ging me een budgetkorting van 60%. 2013 was een dynamisch Fiom in transitie In 2012: ingrijpende beleidswijziging vanuit VWS, die bovendien gepaard ging me een budgetkorting van 60%. 2013 was een dynamisch jaar, waarin Fiom zich moest omvormen van een gespecialiseerde

Nadere informatie

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie Causale Relatie tussen intimiteit en seksueel verlangen 1 De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie The causal

Nadere informatie

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual

Nadere informatie

Ontspanning en Sociale Contacten Groeien in de Buurtmoestuin

Ontspanning en Sociale Contacten Groeien in de Buurtmoestuin Ontspanning en Sociale Contacten Groeien in de Buurtmoestuin Een kwalitatief onderzoek naar de gepercipieerde (gezondheids)effecten van gezamenlijk tuinieren Ontspanning en Sociale Contacten Groeien in

Nadere informatie

Handreiking prenataal huisbezoek jeugdgezondheidszorg Amsterdam

Handreiking prenataal huisbezoek jeugdgezondheidszorg Amsterdam )( )( )( GGD Amsterdam Datum: Handreiking prenataal huisbezoek jeugdgezondheidszorg Amsterdam Inhoud 1 Inleiding 3 2 Werkwijze prenataal huisbezoek 4 3 Domeinen en voorbeeldvragen: handvatten voor het

Nadere informatie

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary

Nadere informatie

Comics FILE 4 COMICS BK 2

Comics FILE 4 COMICS BK 2 Comics FILE 4 COMICS BK 2 The funny characters in comic books or animation films can put smiles on people s faces all over the world. Wouldn t it be great to create your own funny character that will give

Nadere informatie

Sessie Centrumsteden VVJ

Sessie Centrumsteden VVJ Sessie Centrumsteden VVJ Bram Vermeiren Steunpunt Jeugd vzw Arenbergstraat 1D I 1000 Brussel T 02 551 13 50 I F 02 551 13 85 info@steunpuntjeugd.be I www.steunpuntjeugd.be missie Jeugdwerk brengt kinderen

Nadere informatie

Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme

Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effects of Contact-oriented Play and Learning in the Relationship between parent and child with autism Kristel Stes Studentnummer:

Nadere informatie

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn Chapter 4 Understanding Families In this chapter, you will learn Topic 4-1 What Is a Family? In this topic, you will learn about the factors that make the family such an important unit, as well as Roles

Nadere informatie

Generalistisch werken- Hoe hoort het? Eelke Pruim Onderzoeker/Docent Viaa

Generalistisch werken- Hoe hoort het? Eelke Pruim Onderzoeker/Docent Viaa Generalistisch werken- Hoe hoort het? Eelke Pruim Onderzoeker/Docent Viaa Opbouw Generalistisch werken wat is het? Generalistisch werken lukt het? Generalistisch werken wat is het verschil? Generalistisch

Nadere informatie

Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy. Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders

Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy. Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders Influence of Mindfulness Training on Parental Stress, Emotional Self-Efficacy

Nadere informatie

Checklist vraagverheldering: Leefgebieden met bijbehorende vragen

Checklist vraagverheldering: Leefgebieden met bijbehorende vragen Checklist vraagverheldering: Leefgebieden met bijbehorende vragen 1. Wonen Hoe beleeft de cliënt zijn huidige woonsituatie? Zijn er belemmeringen bij huidige woonsituatie, zo ja welke en welke beperkingen

Nadere informatie

Gemaakt door: Lysanne Wolbers Menno Akkerman Tessa Heijerman

Gemaakt door: Lysanne Wolbers Menno Akkerman Tessa Heijerman Gemaakt door: Lysanne Wolbers Menno Akkerman Tessa Heijerman FSU Oktober 2011 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Verantwoording...4 Conclusies...5 De cijfers op een rij.9 Knelpunten/oplossingen 15 Positieve punten.16

Nadere informatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited

Nadere informatie

Kansen en uitdagingen

Kansen en uitdagingen NEJA CONFERENTIE 23 mei 2012 Kansen en uitdagingen Bij het toewerken naar een onderbouwde interventie Maryn Schut, Marc Onnen PROGRAMMA Verleden: waar komen wij vandaan? Toekomst: waar willen we naartoe?

Nadere informatie

OVERZICHT VAN STUDIES GEDAAN NAAR DE EFFECTIVITEIT VAN DE METHODE COMMUNITY SUPPORT

OVERZICHT VAN STUDIES GEDAAN NAAR DE EFFECTIVITEIT VAN DE METHODE COMMUNITY SUPPORT OVERZICHT VAN STUDIES GEDAAN NAAR DE EFFECTIVITEIT VAN DE METHODE COMMUNITY SUPPORT De directie van probeert waar mogelijk de resultaten die geboekt worden door middel van onderzoek te objectiveren. Er

Nadere informatie

Zorg op Tijd. EIF Conferentie Nijmegen

Zorg op Tijd. EIF Conferentie Nijmegen Zorg op Tijd EIF Conferentie Nijmegen 19-11-2015 Projectpartners Project in Gouda Scholen in Gouda Onderdelen Training van professionals Overleg over de screening Bijeenkomsten met ouders Individuele

Nadere informatie

Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts

Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie Petri Embregts Participatie Geplande ratificatie VN verdrag voor rechten van mensen met beperking

Nadere informatie

Rapportage Huisbezoek Allochtone Ouderen 60+ 2010-2012

Rapportage Huisbezoek Allochtone Ouderen 60+ 2010-2012 Rapportage Huisbezoek Allochtone Ouderen 60+ 2010-2012 Almelo, juli 2012 Rapportage Huisbezoek Allochtone Ouderen 60+ 2010-2012 In 2006 is Scoop gestart met het bezoeken van 75-plussers in de gemeente

Nadere informatie

Onderzoeksvraag Uitkomst

Onderzoeksvraag Uitkomst Hoe doe je onderzoek? Hoewel er veel leuke boeken zijn geschreven over het doen van onderzoek (zie voor een lijstje de pdf op deze site) leer je onderzoeken niet uit een boekje! Als je onderzoek wilt doen

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

Werk in balans. verloop bij verzorgenden en verpleegkundigen. Work in balance. turnover of nurses and health-care workers.

Werk in balans. verloop bij verzorgenden en verpleegkundigen. Work in balance. turnover of nurses and health-care workers. Werk in balans Een onderzoek naar de invloed van werktijden op werkthuisinterferentie en de gevolgen daarvan voor burnout en verloop bij verzorgenden en verpleegkundigen. Work in balance A study of the

Nadere informatie

Welzijn en zorg voor ouderen in Rotterdam. Prof.dr. Anna Nieboer

Welzijn en zorg voor ouderen in Rotterdam. Prof.dr. Anna Nieboer Welzijn en zorg voor ouderen in Rotterdam Prof.dr. Anna Nieboer Presentatie Toelichting Even Buurten Integrale wijkaanpak in Rotterdam Gericht op de ondersteuning van zelfstandigwonende ouderen Onderdeel

Nadere informatie

ABC - Ambulant Behandelcentrum

ABC - Ambulant Behandelcentrum ABC - Ambulant Behandelcentrum Als het thuis en/of op school dreigt vast te lopen Informatie voor verwijzers Kom verder! www.ln5.nl Vergroten van sociale competenties. Vergroten zelfbeeld/zelfvertrouwen.

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

Onderzoeksopzet Vrijwilligers in de Wmo Wmo-werkplaats Noord Jolanda Kroes Hanzehogeschool Groningen

Onderzoeksopzet Vrijwilligers in de Wmo Wmo-werkplaats Noord Jolanda Kroes Hanzehogeschool Groningen Onderzoeksopzet Vrijwilligers in de Wmo Wmo-werkplaats Noord Jolanda Kroes Hanzehogeschool Groningen Inhoud 1. Inleiding 2 De Wmo-werkplaats 2 Schets van de context 2 Ontwikkelde producten 3 2. Doel onderzoek

Nadere informatie

WAT WERKT BIJ DE AANPAK VAN ARMOEDE?

WAT WERKT BIJ DE AANPAK VAN ARMOEDE? WAT WERKT BIJ DE AANPAK VAN ARMOEDE? WAT WE KUNNEN LEREN VAN EMPOWERMENT 16 MAART 2016 Werkconferentie Sint Laurensfonds: Kinderen en armoede - naar een gerichte inzet Dr. Jurriaan Omlo ROTTERDAM IS DE

Nadere informatie

Overzicht. VAK-mensen. Samenwerken in de Wijk. Competenties van de professional. Interdisciplinaire samenwerking (T-shaped) in het sociaal team

Overzicht. VAK-mensen. Samenwerken in de Wijk. Competenties van de professional. Interdisciplinaire samenwerking (T-shaped) in het sociaal team Interdisciplinaire samenwerking (T-shaped) in het sociaal team Inleiding Overzicht Conferentie Wmo-werkplaatsen 'Transformeren doe je met elkaar Utrecht, 16 oktober 2015 Interdisciplinaire samenwerking

Nadere informatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering De Samenhang tussen Dagelijkse Stress en Depressieve Symptomen en de Mediërende Invloed van Controle en Zelfwaardering The Relationship between Daily Hassles and Depressive Symptoms and the Mediating Influence

Nadere informatie

Conferentie Examinering in de bpv 31 mei 2013 Workshop : handboeken BPV en het buitenland

Conferentie Examinering in de bpv 31 mei 2013 Workshop : handboeken BPV en het buitenland Conferentie Examinering in de bpv 31 mei 2013 Workshop : handboeken BPV en het buitenland Andre van Voorst : sr adviseur Kenwerk / Examenwerk Mirjam Hensels : projectleider BPV Handboeken Programma Inleiding

Nadere informatie

Running head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1. De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress. en Energie bij Moeders

Running head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1. De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress. en Energie bij Moeders Running head: INVLOED MBSR-TRAINING OP STRESS EN ENERGIE 1 De Invloed van MBSR-training op Mindfulness, Ervaren Stress en Energie bij Moeders The Effect of MBSR-training on Mindfulness, Perceived Stress

Nadere informatie

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact

Nadere informatie

De Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen

De Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen De Relatie tussen Dagelijkse Stress, Negatief Affect en de Invloed van Bewegen The Association between Daily Hassles, Negative Affect and the Influence of Physical Activity Petra van Straaten Eerste begeleider

Nadere informatie

3/5/2011 CONTRACT WERKSTUK DE EIGEN KRACHT VAN JONGE OUDERS EN HUN SOCIAAL NETWERK. Praktijk Gericht Onderzoek Nynke Laagland

3/5/2011 CONTRACT WERKSTUK DE EIGEN KRACHT VAN JONGE OUDERS EN HUN SOCIAAL NETWERK. Praktijk Gericht Onderzoek Nynke Laagland 3/5/2011 CONTRACT WERKSTUK DE EIGEN KRACHT VAN JONGE OUDERS EN HUN SOCIAAL NETWERK Praktijk Gericht Onderzoek Nynke Laagland De Eigen kracht van Jonge Ouders en hun Sociaal Netwerk Nynke Laagland Studentnummer:

Nadere informatie

Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid

Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid De kracht van Ben ik tevreden? ligt in het hier en nu. Wensen van cliënten zetten direct aan tot actie. Meten is dus niet alleen weten, maar de start

Nadere informatie

Mentaal Weerbaar Blauw

Mentaal Weerbaar Blauw Mentaal Weerbaar Blauw de invloed van stereotypen over etnische minderheden cynisme en negatieve emoties op de mentale weerbaarheid van politieagenten begeleiders: dr. Anita Eerland & dr. Arjan Bos dr.

Nadere informatie

Heeft de persoon straffen of maatregelen die tot executie gebracht moeten worden? ja nee niet bekend/gecheckt

Heeft de persoon straffen of maatregelen die tot executie gebracht moeten worden? ja nee niet bekend/gecheckt Naam: Datum MW: Geboortedatum: Politie- en justitiecontacten Is persoon/het systeem bekend bij politie? Voor welke strafbare feiten is cliënt bekend bij politie en in welke periode? Bron: Is persoon/het

Nadere informatie

Beste Maatjes. Een onderzoek naar de werkwijze maatjesaanpak van het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders. Tamara Atema

Beste Maatjes. Een onderzoek naar de werkwijze maatjesaanpak van het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders. Tamara Atema Beste Maatjes Een onderzoek naar de werkwijze maatjesaanpak van het Ontmoetingscentrum Jonge Ouders. Tamara Atema Beste maatjes Een onderzoek naar de werkwijze maatjesaanpak van het Ontmoetingscentrum

Nadere informatie

Sociale wijkteams de sleutel in de participatiesamenleving?

Sociale wijkteams de sleutel in de participatiesamenleving? Leer- en ontwikkeltraject Sociale wijkteams de sleutel in de participatiesamenleving? Centrum voor Samenlevingsvraagstukken Marja Jager-Vreugdenhil & Eelke Pruim @SamenViaa Deze workshop: - Over Wmo-werkplaats

Nadere informatie

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children 1 Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working mothers with spouse and young children Verschil in stress en stressreactiviteit tussen hoogopgeleide thuisblijf-

Nadere informatie

SoNeStra. Ontwikkelen vanuit beweging

SoNeStra. Ontwikkelen vanuit beweging SoNeStra Ontwikkelen vanuit beweging Deskundigen Buitenspel?! Werken vanuit Sociale Netwerkstrategieën, 28 april 2015 Riet Portengen 75 minuten. Het verhaal Kleine oefeningen Werken vanuit Sociale NetwerkStrategieën

Nadere informatie

Onderzoeksvoorstel Buur & co. interventie gemeente Opsterland

Onderzoeksvoorstel Buur & co. interventie gemeente Opsterland Onderzoeksvoorstel Buur & co. interventie gemeente Opsterland Inleiding De Wmo-werkplaats Noord wil samen met gemeenten en betrokken instellingen een aantal innovatieve Wmo-praktijken ontwikkelen, beschrijven,

Nadere informatie