Anne Frank Stichting Jaarverslag 2013

Transcriptie

1 Anne Frank Stichting Jaarverslag 2013 De Anne Frank Stichting is een onafhankelijke organisatie die de plek beheert waar Anne Frank tijdens de Tweede Wereldoorlog was ondergedoken en waar zij haar dagboek schreef. De Stichting brengt haar levensverhaal wereldwijd onder de aandacht, ter bezinning op de gevaren van antisemitisme, racisme en discriminatie, en het belang van vrijheid, gelijke rechten en democratie. Het complete verslag:

2 Voorwoord De Anne Frank Stichting is een museum en een educatieve organisatie. Via het Anne Frank Huis, onze website en onze internationale programma s maken ieder jaar weer miljoenen mensen, veelal jongeren, kennis met de geschiedenis van Anne Frank. In 2013 heeft het Anne Frank Huis bijna 1.2 miljoen bezoekers ontvangen uit maar liefst 95 verschillende landen. Dat is tegelijkertijd indrukwekkend en hoopvol. We zijn trots dat we de geschiedenis van Anne Frank met zo veel mensen hebben mogen delen. Niet alleen in het museum maar ook daarbuiten. De begin 2013 gepresenteerde docentenportal, met lesmateriaal en lesideeën over Anne Frank, de Tweede Wereldoorlog en thema s als antisemitisme, racisme en discriminatie, is maar liefst keer bezocht. Samen met onze partnerorganisaties zijn er in 47 landen educatieve activiteiten gerealiseerd en circa een half miljoen jongeren bereikt. De voorbereiding en uitvoering van de activiteiten is gerealiseerd mede dankzij de inzet van ruim 6600 vrijwilligers. De Anne Frank Stichting ziet het als haar blijvende taak om zich toe te leggen op een authentieke en historisch betrouwbare presentatie van het levensverhaal van Anne Frank en van de geschiedenis waar dat levensverhaal deel van uitmaakt. Met tal van personen en organisaties werken wij samen bij de uitvoering van onze activiteiten en zetten wij ons in voor een democratische samenleving waarin mensen met verschillende achtergronden en overtuigingen een gemeenschap vormen. Ook materiële steun is van grote betekenis voor ons werk. Graag wil ik eenieder hiervoor danken en de hoop uitspreken dat we ook het komende jaar op deze steun kunnen rekenen. Ronald Leopold, algemeen directeur Amsterdam, mei Jaarverslag 2013

3 Organisatie Anne Franks levensverhaal maakt het lot van de miljoenen slachtoffers van de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog persoonlijk en invoelbaar. Een verhaal dat begint met vooroordelen en beeldvorming. Zaken die vandaag de dag wereldwijd nog steeds leiden tot antisemitisme en andere vormen van discriminatie, uitsluiting en vervolging. Missie en doelen De Anne Frank Stichting beheert het Anne Frank Huis en de Anne Frank-collectie en is een educatieve organisatie. Een belangrijk deel van de geschiedenis van Anne Frank heeft zich in het Anne Frank Huis afgespeeld. Missie Anne Frank Stichting De Anne Frank Stichting is een onafhankelijke organisatie die de plek beheert waar Anne Frank tijdens de Tweede Wereldoorlog was ondergedoken en waar zij haar dagboek schreef. De Stichting brengt haar levensverhaal wereldwijd onder de aandacht, ter bezinning op de gevaren van antisemitisme, racisme en discriminatie, en het belang van vrijheid, gelijke rechten en democratie. Stichting opgericht Op 3 mei 1957 wordt de Anne Frank Stichting opgericht met als belangrijkste doel het behoud van de schuilplaats en het uitdragen van Anne Franks levensverhaal. Na een inzamelingsactie start in 1958 de restauratie van het onderduikpand. Op 3 mei 1960 gaat het Anne Frank Huis officieel als museum open. Otto Frank Otto Frank is nauw betrokken bij de oprichting van de Anne Frank Stichting in Hij is van 1961 tot 1976 lid van het bestuur ervan. Daarna is hij tot aan zijn dood in 1980 lid van het curatorium. Ik vind het niet alleen belangrijk dat de mensen naar het Anne Frank Huis gaan om het Achterhuis te zien, maar ze moeten ertoe opgewekt worden te beseffen dat ook nu nog mensen vervolgd worden wegens hun ras, godsdienst of politieke overtuiging. Otto Frank, 3 augustus 1970 Strategische doelen Nog steeds werkt de Anne Frank Stichting in de geest van Otto Frank aan haar educatieve missie. Op basis van de missie van de Stichting zijn voor de periode tot 2015 de volgende strategische doelen geformuleerd: Het openstellen van het Anne Frank Huis en het beheer van de collecties. Het ontwikkelen en verspreiden van programma s en materialen waarin het levensverhaal van Anne Frank wordt uitgedragen, mede in de historische context van 3 Jaarverslag 2013

4 de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust. Voorlichting en educatie over antisemitisme en de Jodenvervolging. Voorlichting en educatie over discriminatie en burgerlijk-politieke mensenrechten ter bevordering van het goed functioneren van een open, pluriforme, democratische samenleving. Bestuur en organisatie De directie is verantwoordelijk voor het bestuur van de Anne Frank Stichting. Zij wordt benoemd door de Raad van Toezicht. De Raad van Toezicht houdt toezicht op het beleid van de directie en staat haar met raad terzijde. Naast de Raad van Toezicht kent de Stichting ook een Raad van Advies. De Raad van Advies bestaat uit vertegenwoordigers van verschillende maatschappelijke stromingen en adviseert de Raad van Toezicht over vraagstukken die bepalend zijn voor de identiteit van de Stichting. In feite fungeert de Raad van Advies als klankbord van de samenleving. Internationale partners In Argentinië, Duitsland, Groot-Brittannië, Oostenrijk en de Verenigde Staten werkt de Anne Frank Stichting samen met vaste partnerorganisaties. Zij organiseren de reizende tentoonstelling Anne Frank - een geschiedenis voor vandaag in hun land of regio. Daarnaast initiëren zij educatieve activiteiten. Beloningsbeleid De Anne Frank Stichting hanteert een eigen arbeidsvoorwaardenregeling en volgt in principe de loonontwikkelingen van de cao Museum. De directie wordt beloond binnen de kaders van de Code Cultural Governance. De Raad van Toezicht en Raad van Advies zijn onbezoldigd. Ondernemingsraad Sinds 2012 is er weer een ondernemingsraad (or) actief bij de Anne Frank Stichting. De or behartigt de belangen van het personeel bij de Stichting en praat mee over voorgenomen organisatieontwikkelingen. Financiën De Anne Frank Stichting ontvangt geen overheidssubsidie voor het museum en is voor haar inkomsten voor een groot deel afhankelijk van het museumbezoek; ruim 98 procent van de begroting wordt gedekt door de opbrengsten van het museum. Hiermee worden de primaire museale activiteiten van de Stichting betaald. Voor de financiering van grote museale vernieuwingen en educatieve projecten in binnen- en buitenland is de Stichting aangewezen op steun van fondsen, donateurs en subsidiënten. Voor onze primaire museale activiteiten ontvangen wij geen subsidie. Projectondersteuning Voorbeelden van projectondersteuning in 2013: Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) ondersteunt de ontwikkeling van educatieve projecten in Nederland en een Europees project rond Holocausteducatie. De Nederlandse ambassades in onder andere Italië, Turkije en India hebben bijgedragen aan de plaatsing van de reizende tentoonstellingen. Ontwikkelingsorganisatie HIVOS ondersteunt een educatief project in Peru en Guatemala. Met financiële ondersteuning van het VSB Fonds en het Prins Bernhard Cultuurfonds wordt met het Huygens ING editiewetenschappelijk en historisch onderzoek naar de manuscripten van Anne Frank gedaan. 4 Jaarverslag 2013

5 Het Nationaal Comité 4 en 5 mei ondersteunt de ontwikkeling van educatief materiaal, zoals voor digitaal lesmateriaal en over burgerschapseducatie. De leden van de Rabo dragen via het coöperatiefonds van de Rabobank Amsterdam bij aan de ontwikkeling van Nieuwe Vrienden, een educatief beeldverhaal om vooroordelen te bestrijden. Ook het SNS Reaalfonds en de Stichting Ymere dragen hier aan bij. De Stichting Samenwerken ondersteunt het educatieve project Lezen en Schrijven. Het Open Society Fund ondersteunt het onderzoek naar antisemitisme in het voortgezet onderwijs. BankGiro Loterij Sinds 2007 is de Anne Frank Stichting beneficiant van de BankGiro Loterij, de cultuurloterij van Nederland. De Stichting ontvangt jaarlijks een bedrag van euro. Inkomsten ,3M Inkomsten M entree gelden voor het Anne Frank Huis 16% 16% producten en diensten (museumwinkel en - café) 68% (project)subsidies en educafeve projecten Uitgaven M 7% 3% Uitgaven M personeelskosten educa8eve projecten 25% 39% overige lasten inkoop producten 26% afschrijvingen 5 Jaarverslag 2013

6 Jaarrekening 2013 Balans per 31 december (na resultaatbestemming) Activa (in euro s) 31 dec dec A. Vaste activa I. Materiële vaste activa 1. Verbouwingen (museale aanpassingen) Inventaris Machines en installaties B. Vlottende activa I. Voorraden II. Vorderingen III. Overlopende activa IV. Liquide middelen Totaal activa Passiva (in euro s) 31 dec dec C. Eigen vermogen I. Algemene reserve Nog te bestemmen exploitatieresultaat D. Kortlopende schulden I. Crediteuren II. Loonbelasting, premies, soc. verzekeringen en pensioenen en soc. premies III. Nog te besteden subsidies en projectbijdragen IV. Overlopende passiva Totaal passiva Jaarverslag 2013

7 Staat van baten en lasten (in euro s) E. Baten I. Entreegelden II. Baten uit levering producten en/of diensten III. Subsidiebaten IV. Opbrengsten projecten en activiteiten (incl. projectsubsidies) V. Overige baten Totaal F. Lasten I. Inkoopwaarde geleverde producten II. Personeelskosten III. Afschrijvingen en vaste activa IV. Kosten en projecten en activiteiten V. Overige lasten Resultaat financiële baten en lasten G. Financiële baten en lasten I. Rentebaten II. Rentelasten 0 0 Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Resultaat uit gewone bedrijfsvoering 0 0 voor belastingen Te betalen belastingen 0 0 Resultaten uit gewone bedrijfsvoering na belastingen 7 Jaarverslag 2013

8 Museum Het Anne Frank Huis is een museum met een verhaal. Bezoekers beleven dit verhaal aan de hand van citaten, foto s, filmpjes en originele voorwerpen, zoals de boekenkast, de plaatjes in Annes kamertje en de dagboeken. De sfeer in het museum is authentiek en ingetogen. Anne Frank Huis Een belangrijk deel van de geschiedenis van Anne Frank heeft zich in het Anne Frank Huis afgespeeld. Het museum is de plek waar het verhaal van Anne Frank op authentieke en betrouwbare wijze gepresenteerd wordt. Het Anne Frank Huis heeft in bezoekers getrokken, meer dan het recordjaar Het merendeel van de bezoekers komt uit het buitenland, circa 11% van de bezoekers komt uit Nederland. In het najaar worden de openingstijden verruimd, ook in de maanden september en oktober is het museum tot uur open. Op deze manier krijgen meer bezoekers de kans het museum te bezoeken. Het Anne Frank Huis is van april tot november geopend tot uur, in de maanden juli en augustus tot uur, en van november tot april tot uur. 5% 1% 3% 0-10 jr 14% 10% 17% 18% 32% jr jr jr jr jr jr 70 jr en ouder De leeftijd van bezoekers aan het Anne Frank Huis. 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% VS Engeland Nederland Duitsland Frankrijk Italië Spanje Brazilië Israël Australië Herkomst van de museumbezoekers in Al op 21 oktober ontvangt het Anne Frank Huis zijn één miljoenste bezoeker dit jaar: de 12-jarige Yara Bos uit Haarlem. Ik heb les over Anne Frank op school gehad en vind het interessant om het Achterhuis te zien, aldus Yara. 8 Jaarverslag 2013

9 Whoopi Goldberg Op 4 maart bezoekt actrice Whoopi Goldberg het Anne Frank Huis in gezelschap van haar dochter en kleindochter. Whoopi bezocht het museum eerder in de eighties. In het gastenboek schrijft zij: So happy to return to the place of peace. Justin Bieber Op 12 april, tijdens zijn concerttour door Europa, brengt Justin Bieber een bezoek aan het Anne Frank Huis. Na zijn bezoek laat hij het volgende bericht achter: Truly inspiring to be able to come here. Anne was a great girl. Hopefully she would have been a belieber. Vooral dat laatste zinnetje levert veel negatieve reacties op via Facebook en Twitter en in de pers. Via dezelfde social mediakanalen stuurt de Anne Frank Stichting onderstaande reactie de wereld in: Barbra Streisand Het was een grote wens van zangeres en actrice Barbra Streisand om het Anne Frank Huis nogmaals te bezoeken, 9 juni is het zover. In het gastenboek schrijft zij: What a reason to have hope - it never dies - what a brilliant girl Anne was - with much appreciation. Shimon Peres Op 29 september bezoekt de Israëlische president Shimon Peres het Anne Frank Huis. Hij brengt van 29 september tot en met 2 oktober 2013 een officieel bezoek aan Nederland. Op zijn eigen verzoek is het Anne Frank Huis aan het programma toegevoegd. De heer Peres is erg onder de indruk: The light of Anne defeated darkness. It is the smallest and most moving attic in the world. Museumnacht Op 2 november is de jaarlijkse Amsterdamse Museumnacht. Het Anne Frank Huis doet weer mee. Tot in de late uurtjes is het museum open met een speciaal programma. Op deze Museumnacht extra aandacht voor Anne Frank en haar passie voor film en theater en haar dromen over Hollywood. Nieuw verschenen Historisch bouwpakket Het bouwpakket, met achtergrondinformatie over de onderduikperiode, de onderduikers en de helpers, is sinds oktober te koop in de museumwinkel. Wie was wie in en om het Achterhuis? Het nieuwe boek Wie was wie in en om het Achterhuis? is een nadere kennismaking met de 9 Jaarverslag 2013

10 onderduikers en de helpers. De persoonlijke portretten in het boekje schetsen hun leven voor, tijdens en na de onderduik. Het boek bevat veel niet eerder gepubliceerde foto s. Eind 2013 verschijnt dit boek als e-book-uitgave. Het e-book is evenals het gedrukte exemplaar in zeven talen verkrijgbaar. Tentoonstellingen Naast de historische ruimtes, waar de geschiedenis van Anne Frank centraal staat, is er in het Anne Frank Huis een actuele en interactieve tentoonstelling te zien en waren er in 2013 twee tijdelijke tentoonstellingen te bezichtigen. De in 2012 geopende tijdelijke tentoonstelling Nu ben ik dus vijftien. Foto s, brieven en boeken van Anne Frank, wordt verlengd en is tot half oktober 2013 te zien. De tentoonstelling richt zich op het korte leven van Anne Frank ( ) en laat van elk levensjaar een of meer foto s, brieven en boeken zien. Sommige worden voor het eerst aan publiek getoond. Annes dagboek in theater en cinema Op 15 oktober opent de nieuwe tijdelijke tentoonstelling Dit toneelstuk is een deel van mijn leven. Annes dagboek in theater en cinema. De tentoonstelling vertelt het verhaal van het succesvolle toneelstuk The Diary of Anne Frank uit 1955, gebaseerd op Anne Franks dagboek, en de gelijknamige film uit De Amerikaanse actrice Millie Perkins, die de rol van Anne Frank in de film vertolkte, opent de tentoonstelling. De tentoonstelling is tot half maart 2014 te zien. Haar dagboek raakte me recht in het hart. Ik wist hoe belangrijk het was. Millie Perkins, 15 oktober 2013 Free2choose De interactieve filmpresentatie Free2choose gaat over botsende grondrechten: hoe verhoudt zich het recht op vrijheid van meningsuiting tot het recht niet gediscrimineerd te worden. Bezoekers worden bij ieder filmpje gevraagd aan welke recht voorrang moet worden verleend. Regelmatig worden filmpjes vervangen. Een van de nieuwe filmpjes is dat over Holocaustontkenning op YouTube. Valt dit soort filmpjes onder de vrije meningsuiting of zou het verboden moeten worden? is de vraag die kijkers bij het filmpje krijgen voorgelegd. Online Anne Frank tentoonstelling De online tentoonstelling Anne Frank: her life, her diary, her legacy is nu in 21 talen beschikbaar. De Anne Frank-tentoonstelling is door de Anne Frank Stichting ingericht voor het Google Cultural Institute en is oktober 2012 in het Engels gelanceerd. De tentoonstelling plaatst het verhaal van Anne Frank binnen de context van nazi-duitsland en de Tweede Wereldoorlog. Programma s voor groepen Vele groepen uit binnen- en buitenland brengen een bezoek aan het museum. Bijna 1000 schoolgroepen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs volgen een educatief programma. Daarnaast reserveren in totaal 635 groepen een bezoek met een educatieve ontvangst en krijgen zij een 10 Jaarverslag 2013

11 30 minuten durende inleiding in het Nederlands, Engels of Duits. Familieprogramma s worden tijdens de schoolvakanties en op de zondagmiddag aangeboden aan kinderen vanaf 10 jaar die samen met hun (groot) ouders naar het Anne Frank Huis komen. In 2013 vinden er 224 van deze programma s plaats. Het grootste aantal groepen, 1552, reserveert een entree op afspraak met een korte introductie van 10 minuten Educa1eve programma's Inleidende programma's Entree's op afspraak met introduc1e Familieprogramma's Educatief groepsbezoek in 2013 ten opzichte van Vmbo-programma s Speciaal voor het vmbo heeft de Anne Frank Stichting twee nieuwe educatieve programma s ontwikkeld die klassen kunnen boeken bij een bezoek aan het Anne Frank Huis. In een van de programma s gaan de leerlingen actief aan de slag met voorwerpen die te maken hebben met de onderduik en de oorlog. In het andere programma ervaren leerlingen hoe stereotypen en vooroordelen werken en wat de invloed van vervolging en uitsluiting was op het leven van Anne Frank en haar familie. Bijzondere groepen Evenals 2012 wordt in 2013 een speciale avond voor slechtzienden georganiseerd. De deelnemers worden in kleine groepjes, met begeleiding met zaklamp, door het huis geleid. In september komt een Israëlische/ Palestijnse groep naar het museum. Zij noemen zich de Combatants for Peace, een groep die er voor kiest om de cirkel van geweld te doorbreken en juist samen te werken, o.a. met theater. Het bezoek maakt veel indruk op de hele groep. In oktober bezoekt een delegatie uit Rwanda het Anne Frank Huis. Doel van het bezoek is om ervaringen te delen over educatie en mensenrechten. April 2014 is het 20 jaar geleden dat de genocide in Rwanda plaatsvond en meer dan een miljoen Tutsi s werden vermoord.book in oktober bezoekt een delegatie van directeuren van Russische mensenrechtenorganisaties het Anne Frank Huis. Dit ter promotie van verdere samenwerking tussen organisaties in Rusland en Europa. Zeer geslaagde avond, heel goed georganiseerd, hele fijne gidsen. Bezoeker avond voor slechtzienden Historisch en technisch onderzoek In 2013 heeft de Anne Frank Stichting onderzoek gedaan naar de historische en materieel-technische geschiedenis van het pand aan de Prinsengracht 263, voor- en achterhuis. Dit pand behoort in zijn geheel tot de collectie van de Stichting. In het voorhuis van het pand zat het bedrijf van Otto Frank, in 11 Jaarverslag 2013

12 het achterhuis zaten gedurende twee jaar de acht onderduikers. Gedegen kennis over het pand is nodig voor het opstellen en uitvoeren van een verantwoord beheers- en behoudsplan. Dit plan waarborgt het behoud en de openstelling van het Anne Frank Huis. Tijdens het onderzoek zijn alle historische en materieel-technische gegevens over het pand 263 vanaf 1940, het jaar dat Otto Frank zijn kantoor in het pand vestigt, in een databank vastgelegd. Er is inzichtelijk gemaakt wat in het pand dateert uit de tijd dat de familie Frank in het Achterhuis ondergedoken zat ( ). De helperstrap en keuken Tijdens het onderzoek werd duidelijk dat Otto - vóór de onderduikperiode - een aantal verbouwingen heeft laten uitvoeren. Het verplaatsen van de keuken van de 2e etage naar het Achterhuis en de plaatsing van een trap die het kantoor verbond met het Achterhuis bleken van cruciaal belang te zijn voor het verblijf van de onderduikers. Als Otto de helperstrap niet had laten plaatsen, zouden de helpers eerst naar buiten moeten om vanaf de straatkant een andere toegangsdeur te nemen die naar het Achterhuis leidde. Dat zou veel te veel opvallen. Of deze verbouwingen een directe relatie hadden met de voorbereidingen voor de onderduik kan niet met behulp van de beschikbare bronnen worden bevestigd. 12 Jaarverslag 2013

13 Educatie Met educatieve programma s en producten wil de stichting jongeren stimuleren na te denken over de relatie tussen de maatschappelijke ontwikkelingen van toen en nu. In het leven van Anne Frank spelen antisemitisme, vooroordelen, ongelijke behandeling en het ontnemen van burgerrechten een allesoverheersende rol in. De Anne Frank Stichting maakt deze thema s bespreekbaar met als doel bewustwording en houdingsverandering bij jongeren. Leren van Anne Frank De Anne Frank Stichting ontwikkelt educatieve programma s en materialen waarin het levensverhaal van Anne Frank wordt verteld, in de context van de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging. Docentenportal Begin 2013 presenteert de Stichting een nieuwe docentenportal. De online portal biedt docenten in het basis- en voortgezet onderwijs lesmateriaal en lesideeën over Anne Frank, de Tweede Wereldoorlog en thema s als antisemitisme, vooroordelen, gelijke rechten en burgerschap. Docenten kunnen op de docentenportal terecht voor advies en didactische tips. Ook is er een overzicht van de meest gestelde vragen van docenten en leerlingen. In de loop van het jaar komt de portal beschikbaar in alle zes websitetalen. We willen docenten helpen door ze op goede ideeën te brengen voor de invulling van hun lessen. Lies Schippers, medewerker afdeling Educatie, over de portal. Anne Frank Krant Jaarlijks ontwikkelt de Anne Frank Stichting voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs de Anne Frank Krant. De krant verschijnt half maart en wordt op meer dan de helft van alle basisscholen gebruikt in de lessen over de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog. Jaarlijks werken gemiddeld ruim elf- en twaalfjarigen met de krant. In de krant aandacht voor het levensverhaal van Anne Frank en voor de oprichting van de Verenigde Naties en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, in jaar geleden. Docenten die met de krant aan de slag gingen konden gebruikmaken van een speciaal voor deze editie van de Anne Frank Krant ontwikkelde digitale les over vooroordelen. Bouwpakket Bij de Anne Frank Krant 2013 zit een bouwpakket van het Achterhuis. Voor leerlingen is het vaak moeilijk om zich een concrete voorstelling te maken van het Achterhuis. Het bouwpakket geeft op schaal een beeld van de schuilplaats aan de Prinsengracht 263. Leerlingen gaan zich in groepjes in een bepaalde ruimte verdiepen en zoeken uit wat die ruimte voor de onderduikers en hun helpers betekende. Samen zetten ze het Achterhuis in elkaar. Afsluitend presenteert elk groepje zijn resultaten aan de klas. 13 Jaarverslag 2013

14 Anne Frank in de klas Voor leerkrachten in het basisonderwijs is er nu Anne Frank in de klas : een online training en toolkit om zelf lessen samen te stellen. De training verhaalt de geschiedenis van Anne Frank tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging. Elk hoofdstuk sluit af met vragen om de kennis te testen. Met de toolkit kunnen docenten lesmateriaal selecteren aan de hand van verschillende thema s rond Anne Frank en de Tweede Wereldoorlog. De lessen kunnen online worden opgeslagen en worden afgespeeld op een digibord of beamer. Pabo-map Voor pabo-docenten is een map met vijf korte werkvormen ontwikkeld die gebruikt kan worden in colleges of als studiemateriaal voor de studenten. De losse werkvormen dragen bij aan de didactische kennis en vaardigheden van studenten over lesgeven over Anne Frank en de Jodenvervolging aan leerlingen in groep 7 en groep 8. Code-R In mei presenteert de Anne Frank Stichting een ipad-magazine voor jongeren: Code-R. De Anne Frank Stichting en het Indisch Herinneringscentrum hebben dit crossmediale project ontwikkeld voor het voortgezet onderwijs. Code-R wil jongeren actief betrekken bij de betekenis van oorlog en herdenken en stelt in het leerproces jongeren zelf centraal bij de keuze van wat ze het meest over de oorlog aan het denken zet. In september wordt voor docenten een workshop over werken en ervaringen met Code-R georganiseerd. Reizende tentoonstellingen De internationaal reizende tentoonstelling Anne Frank een geschiedenis voor vandaag plaatst het levensverhaal van Anne Frank tegen de achtergrond van de Holocaust. Met op maat gemaakte aanvullende panelen gaat de tentoonstelling in op de lokale geschiedenis en op actuele maatschappelijke thema s. Het aantal tentoonstellingskopieën, in diverse taalversies, neemt in 2013 toe met 18 tot in totaal 105. Samen met de partnerorganisaties zijn er activiteiten in 47 verschillende landen gerealiseerd en zijn er circa een half miljoen jongeren bereikt. De voorbereiding en uitvoering van de activiteiten is gerealiseerd mede dankzij de inzet van ruim 6600 vrijwilligers wereldwijd. Het merendeel van de vrijwilligers is jonger dan 20. Zonder hun inzet zou een dergelijk ambitieus programma niet van de grond zijn gekomen. Peer education De Anne Frank Stichting traint jongeren om leeftijdsgenoten rond te leiden door de tentoonstelling. De jongeren leren over de inhoud en achtergronden van de tentoonstelling, hoe ze de informatie het beste kunnen overdragen en hoe ze actuele maatschappelijke ontwikkelingen aan de orde kunnen stellen. Deze vorm, bekend als peer education, zorgt voor grote betrokkenheid onder de jongeren die de tentoonstelling bezoeken. Ik wil mensen aan het denken zetten, zodat zij niet in hokjes denken. Jonge gids bij een Anne Frank-tentoonstelling 14 Jaarverslag 2013

15 Georgië Op 30 mei 2013 worden gelijktijdig twee Anne Frank-tentoonstellingen geopend in Tbilisi, de hoofdstad van Georgië. Beide exposities vormen het middelpunt van een reeks activiteiten die tot het einde van het jaar in tien Georgische steden plaatsvinden. Het project is geïnitieerd door Sandra Roelofs, de vrouw van de president van Georgië. Tentoonstelling in gevangenis Op 4 mei, de dag van de Nationale Dodenherdenking in Nederland, opent de tentoonstelling Anne Frank een geschiedenis voor vandaag in de Penitentiaire Inrichting Nieuwegein. Gedetineerden krijgen de gelegenheid de tentoonstelling te bekijken onder leiding van medegedetineerden, die tijdens een tweedaagse training door de Anne Frank Stichting tot gids zijn opgeleid. In workshops leren de gedetineerden over de inhoud en achtergronden van de tentoonstelling, hoe ze de informatie kunnen overdragen en hoe ze actuele maatschappelijke ontwikkelingen aan de orde kunnen stellen. Aan de hand van het verhaal van Anne Frank worden zij aangezet om na te denken over thema s als vooroordelen en discriminatie. Antisemitisme De Anne Frank Stichting neemt initiatieven tot onderzoek naar antisemitisme binnen en buiten het onderwijs. Hiermee wordt een actueel beeld verkregen van de aard en omvang van antisemitische voorvallen in Nederland. De uitkomsten van het onderzoek worden gebruikt bij de ontwikkeling van nieuwe educatieve projecten. Antisemitisme raakt ons allemaal. Ronald Leopold in het NRC, 13 maart 2013 Onderzoek in het onderwijs In opdracht van de Anne Frank Stichting heeft onderzoeksbureau Panteia onderzoek gedaan naar de omvang en achtergronden van antisemitisme binnen het voortgezet onderwijs in Nederland. 937 docenten werken mee aan dit onderzoek, waaruit blijkt dat een op de drie docenten getuige was van antisemitische voorvallen in de klas. De uitkomsten van het onderzoek laten zien dat tegengaan van antisemitisme in het voortgezet onderwijs hard nodig blijft. De uiteenlopende vormen van antisemitisme op school vragen een eigen, specifieke aanpak met inzet van alle betrokken partijen. Educatieve tips voor docenten Hoe moet je als leerkracht anti-joodse uitingen van leerlingen beoordelen? Hoe ga je om in de klas met dit soort grievende opmerkingen? Op de docentenportal worden voorbeelden en tips gegeven hoe in specifieke gevallen te reageren en wat docenten kunnen doen om negatieve uitlatingen en vooroordelen over Joden te ontkrachten: Daar heb ik wel van terug! De Zoektocht in het Russisch De Zoektocht is vertaald in het Russisch en in oktober gepresenteerd in St. Petersburg. Er worden workshops georganiseerd waarin docenten leren het educatieve stripboek in hun lessen te gebruiken. De strip gaat over de Jodenvervolging en is gemaakt voor jongeren van 13 tot 16 jaar. Zij leren over de keuzes en dilemma s waarmee gewone mensen te maken kregen tijdens de Holocaust. Waarom hielpen sommige mensen de Joden en keken anderen toe? 15 Jaarverslag 2013

16 Monitor Het Verwey-Jonker Instituut voert in opdracht van de Anne Frank Stichting onderzoek uit naar racisme, antisemitisme, extreemrechts geweld en discriminatie in Nederland. In december verschijnt het rapport over 2012: Racisme, antisemitisme en extreemrechts geweld in Nederland. Hieruit blijkt dat het aantal bij de politie geregistreerde racistische incidenten in 2012 met 32% is toegenomen. Een ander opvallend gegeven is dat een groot deel van de antisemitische incidenten voetbalgerelateerd is. Ronald Leopold: We bezien de twee ontwikkelingen met zorg. We willen educatieve aanpakken continueren, zoals educatie over vooroordelen die aan antisemitisme en andere vormen van discriminatie ten grondslag liggen, en tegelijkertijd oplossingen zoeken voor nieuwe problemen, zoals het voetbalgerelateerde antisemitisme op scholen. We overleggen hierover met belanghebbenden, het onderwijsveld, de Joodse gemeenschap, de overheid en voetbalorganisaties, en ontwikkelen nieuwe educatieve middelen. Trainingen en conferenties De Anne Frank Stichting neemt deel aan internationale bijeenkomsten over Holocausteducatie en organiseert in binnen- en buitenland trainingen en symposia rond dit thema. Studieprogramma Holocaust Speciaal voor docenten uit het VO organiseren de Anne Frank Stichting, Yad Vashem en het Ghetto Fighters House Museum een studieprogramma over Lesgeven over de Holocaust. In het voorjaar wordt in een seminar bij het Anne Frank Huis en in Herinneringscentrum Westerbork ingegaan op de geschiedenis van de Holocaust in Nederland en worden lesmaterialen en methodieken besproken. In de zomer gaat de groep op studiereis naar Israël voor een intensief programma, aangeboden door Yad Vashem. Tijdens een laatste seminar in oktober presenteren de ruim twintig deelnemers de lesplannen die zij gemaakt hebben op basis van hun nieuw opgedane kennis. Mensenrechten en debat in de klas In samenwerking met Amnesty International en Movies that Matter wordt op 19 april een speciale dag georganiseerd voor docenten voortgezet onderwijs en het mbo rondom het thema Mensenrechten en debat. De Stichting presenteert in een workshop het lespakket Free2choose waar dilemma s rond grondrechten in beeld worden gebracht. Training Diversiteit, vrijheid en dilemma s De Anne Frank Stichting heeft een training ontwikkeld voor gemeentepersoneel over diversiteit, vrijheid, discriminatie en de gemeentelijke aanpak daarvan. De training omvat bewustwording van diversiteit in de regio en de gelijke behandeling van alle inwoners, en behandelt dilemma s die daarbij kunnen spelen. De training vindt plaats in mei en november en richt zich op gemeentepersoneel, werkzaam op allerlei beleidsterreinen en in diverse functies. Expert Seminar Van 26 t/m 30 augustus 2013 vindt voor de tweede keer het expert seminar plaats: Confronting stereotypes and prejudice, past and present georganiseerd door de Anne Frank Stichting. In totaal doen meer dan zestig mensen mee uit meer dan tien landen. Elke ochtend begint met een keynote presentatie gevolgd door workshops. De meest genoemde presentaties in de evaluaties waren de keynote van Matthew Collins van Hope not Hate in Engeland en een vertoning van de eerste versie van de documentaire over Freedom Writers, gepresenteerd door Erin Gruwell. Training vmbo-docenten Samen met Pro Demos, huis voor democratie en rechtsstaat, wordt in september en november een scholing georganiseerd voor docenten van het vmbo die een concrete invulling aan het thema burgerschap willen geven. De insteek is jongeren bewust te maken van het feit dat ze met denken en 16 Jaarverslag 2013

17 handelen invloed hebben op hun eigen leefomgeving. Veel jongeren denken namelijk dat ze helemaal geen invloed op de maatschappij hebben of kunnen hebben. Internationale conferentie Van 20 t/m 22 november organiseert de Anne Frank Stichting een internationale conferentie voor docenten over lesgeven over de Holocaust en andere genociden: Teaching about the Holocaust in relation to prejudices and discrimination today. De conferentie heeft een interactieve vorm, met veel aandacht voor de vertaling naar de praktijk, maar ook voor verdieping en uitwisseling. De conferentie wordt bijgewoond door twaalf docenten uit Nederland en elf docenten uit andere Europese landen (waaronder Polen, Servië, Kroatië en Albanië). Studiemiddag Etnisch profileren & politievakmanschap Op 21 november heeft de AFS een studiemiddag over etnisch profileren en politievakmanschap georganiseerd. In totaal hebben 35 politieprofessionals deelgenomen. Naast kennisoverdracht door experts, hebben de deelnemers met elkaar het thema van etnisch profileren besproken. Vanwege de grote belangstelling voor de studiemiddag zal deze in 2014 worden herhaald. Activiteiten voor jongeren Over de hele wereld worden er activiteiten georganiseerd door, voor en met jongeren. Keuzes en dilemma s Op 7 en 8 mei organiseert het Anne Frank Huis in samenwerking met Toneelgroep Amsterdam een programma rondom keuzes en dilemma s in oorlogstijd. Voor welke keuzes en dilemma s stonden mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog? Voor welke moeilijke beslissingen stonden de onderduikers én de helpers in het Achterhuis? Het programma start met een workshop in het Anne Frank Huis. Vervolgens brengen de deelnemers in de Stadsschouwburg Amsterdam een bezoek aan de voorstelling Al mijn zonen van Toneelgroep Amsterdam waarin dilemma s in oorlogstijd een grote rol spelen. Stories that move Van 17 tot 22 september wordt in het wannseeforum in Berlijn de internationale jeugdconferentie Stories that move georganiseerd. De conferentie is georganiseerd door de Anne Frank Stichting, haar Duitse partner het Anne Frank Zentrum, en zeven andere Europese organisaties; 41 jongeren tussen de 14 en 17 jaar uit negen landen komen samen om te praten over identiteit en discriminatie. Free2choose-Create In Free2choose-Create gaan jongeren actief aan de slag met het thema grondrechten. Ze maken zelf korte filmclips over dilemma s die zich afspelen in hun eigen leefwereld. Zo krijgen ze inzicht in fundamentele mensenrechten en de dilemma s waar je mee te maken krijgt wanneer twee of meer van die rechten botsen. Met deze filmclips laten jongeren zien hoe ze denken over deze grondrechten. De deelnemende jongeren leren in workshops om een script te schrijven, met een camera te werken, interviews af te nemen en een videoclip te editen. De filmclips kunnen het startpunt zijn voor een discussie in de klas over mensenrechten.in januari vindt een Free2choose-Create-training plaats in Budapest en in maart in Costa Rica. Memory Walk Om de herinnering aan oorlogsmonumenten in de eigen leefomgeving levend te houden is door de Anne Frank Stichting het project Memory Walk ontwikkeld. Jongeren leren kritisch te kijken naar oorlogsmonumenten en te onderzoeken wat de relevantie hiervan is voor henzelf en hun omgeving. In april wordt in Bolzano, Zuid-Tirol, de eerste Italiaanse Memory Walk georganiseerd. Twintig jongeren uit Bolzano, Innsbruck en Rosenheim delen ervaringen over de manier waarop in hun land de Tweede Wereldoorlog herdacht wordt. Daarna gaan ze op pad om onderzoek te doen naar de gewelddadige 17 Jaarverslag 2013

18 geschiedenis van het Italiaans-Oostenrijkse grensgebied. Lokale historici vertellen hoe het verleden nog steeds zichtbaar is in tal van monumenten. Vervolgens maken de jongeren filmclips over deze monumenten. In de filmclips zijn ook interviews opgenomen met mensen uit de streek over de betekenis die zij toekennen aan de monumenten. Volgens hetzelfde principe vinden ook in Sarajevo (Bosnië-Herzegovina), Uppsala (Zweden) en Warschau (Polen) Memory Walk-projecten plaats. 18 Jaarverslag 2013