INVENTARIS. van het archief. van de PLAATSELIJKE COMMISSIE VOOR DE RUILVERKAVELING ZEGVELD

Transcriptie

1 INVENTARIS van het archief van de PLAATSELIJKE COMMISSIE VOOR DE RUILVERKAVELING ZEGVELD C.J.H.M, van de Panne - van Deuren STREEKARCHIVARIAAT RIJNSTREEK WOERDEN 1992

2 H TO

3 INHOUDSOPGAVE I N L E I D I N G Ruilverkavelingsplannen 1 Plaatselijke Commissie 2 Werkcommissie 3 Uitvoering der ruilverkavelingswerken 3 Archief 4 Inventarisatie 5 Elders berustende archieven 5 Bijlage: samenstelling van de Plaatselijke Commissie en de Werkcommissie 7 INVENTARIS STUKKEN_VAN_ALGEMENE AARD. o NOTULEN 8 INGEKOMEN EN MINUTEN VAN UITGAANDE STUKKEN 8 STUKKEN BETREFFENDE BIJZONDERE ONDERWERPEN

4 INLEIDING Ruilverkavelingsplannen De gemeenschappelijke bemaling van de in de provincie Utrecht gelegen waterschappen Zegveld en Zegvelderbroek (gemeente Zegveld) en van de Zuid-Hollandse polder Achttienhoven (gemeente Nieuwkoop), was reeds geregeld bij vergunning van 28 november 1488, verleend door de deken en het kapittel van St. Marie te Utrecht.1) In 1873 kwamen de drie waterschappen overeen, ten behoeve van de bemaling een stoomgemaal aan de Grecht te stichten. Zij oordeelden het nodig over te gaan tot een nadere regeling der gemeenschappelijke bemaling. Gedeputeerde Staten van de provincies Utrecht en Zuid-Holland aan wier goedkeuring een ter zake nieuw aangegane overeenkomst werd onderworpen, waren van oordeel, dat de regeling van een dergelijke publiekrechtelijke aangelegenheid, wilde zij kracht van wet hebben, onder 's Konings goedkeuring door de Provinciale Staten behoorde te worden vastgesteld. Dienovereenkomstig werd dan ook bij besluit der Staten van Zuid- Holland van 11 november 1874 nr. XIX en van Utrecht van dezelfde dag, goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 8 december daaropvolgend nr. 16, het waterschap De Gemeene Boezem van Zegveld, Zegvelderbroek en Achttienhoven ingesteld en daarvoor een reglement vastgesteld. Dit reglement werd afgekondigd in het Provinciaal Blad van 1874 respectievelijk van Zuid-Holland nr. 125 en van Utrecht nr ) De drie waterschappen handhaafden sedertdien hetzelfde waterpeil. In de dertiger jaren waren er voortdurend meningsverschillen tussen de ingelanden van de hoger gelegen percelen van het waterschap Zegveld en de lager gelegen percelen van de waterschappen Zegvelderbroek en Achttienhoven. Ten gevolge hiervan werd in 1939 overleg gepleegd tussen de heren Bol en Van Mazijk, respectievelijk voorzitter en secretaris van het waterschap De Gemeene Boezem van Zegveld, Zegvelderbroek en Achttienhoven met de Centrale Cultuurtechnische Commissie te Utrecht. Het bleek dat, niet alleen waterstaatkundige werken, doch ook tegelijkertijd ontsluiting van het gebied en verbetering van de kavelvorm wenselijk waren. Zo ontstond in juli 1939 het plan om ruilverkaveling bij Gedeputeerde Staten van Utrecht aan te vragen.3) Ruilverkaveling is het op wettelijk voorschrift opnieuw inrichten van landelijke gebieden, waarbij primair agrarische belangen worden behartigd. De eerste Ruilverkavelingswet werd in 1924 van kracht. Herzieningen van de wet vonden plaats in 1938, 1941, 1954 en De algemene leiding in ruilverkavelingszaken werd opgedragen aan de Centrale Cultuurtechnische Comissie, die bij de uitvoering van haar taak werd bijgestaan door de Cultuurtechnische Dienst van het Ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening.

5 Door oorlogsomstandigheden en de te hoog geachte kosten van het project konden de plannen in Zegveld pas in 1957 ten uitvoer gebracht worden. In de vergadering van personen, die bij het kadaster als eigenaren van gronden gelegen in het ruilverkavelingsblok Zegveld bekend stonden, gehouden op 12 juli 1957 in hotel De Dubbele Sleutel te Woerden, werd mededeling gedaan van het besluit van Gedeputeerde Staten, waarbij het blok (het geheel van in een ruilverkaveling begrepen onroerende goederen), het plan van wegen en waterlopen, het landschapsplan en de toewijzing aan openbare lichamen, voorlopig waren vastgesteld. Hierna stemden 174 eigenaren vóór en 51 tegen de verwezenlijking van de ruilverkaveling.4) Plaatselijke Commissie Artikel 51 van de Ruilverkavelingswet 1954 stelde dat de uitvoering der ruilverkaveling moest geschieden door een Plaatselijke Commissie. Die commissie werd benoemd door Gedeputeerde Staten, nadat de Centrale Cultuurtechnische Commissie, de burgemeesters der gemeenten Zegveld en Nieuwkoop, de besturen van de drie waterschappen, de plaatselijke landbouwverenigingen en Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland met elkaar overleg gepleegd hadden. Op 6 maart 1958 werd de Plaatselijke Commissie in het gemeentehuis van Zegveld geïnstalleerd.5) De commissie bestond uit vijf leden, waaronder een voorzitter, een plaatsvervangend voorzitter en drie leden. Van die drie leden was er tenminste één eigenaar en, omdat de hoeveelheid verpachte grond binnen het blok meer dan twintig procent van de totale oppervlakte bedroeg, was er tenminste één pachter. De commissie werd bijgestaan door een landmeter van het kadaster, die tegelijk met één of meer plaatsvervangers werd aangewezen door de Minister van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening in overleg met de Minister van Financien. Ook werd zij door deskundigen bijgestaan, die door de Centrale Cultuurtechnische Commissie waren aangewezen. 6) Door de Centrale Cultuurtechnische Commissie werd tevens een secretaris aan de commissie toegevoegd. Bovendien stelde de Centrale Cultuurtechnische Commissie een instructie voor de commissie De Plaatselijke Commissie vergaderde zo dikwijls als de voorzitter dit wenselijk achtte, of wanneer hij daartoe van een meerderheid der leden een gemotiveerd verzoek ontving. Ook kon de Centrale Cultuurtechnische Commissie om een vergadering verzoeken. De commissie kon geen besluiten nemen, indien niet tenminste drie vijfde deel van het aantal leden aanwezig was. Bij staking van de stemmen besliste de voorzitter.

6 De Plaatselijke Commissie had onder andere, al of niet in overleg met het secretariaat van de Centrale Cultuurtechnische Commissie en met de landmeter, tot taak: -het opstellen van een werkplan; -het benoemen van de schatters, die de grond classificeren en de waarde van elke klasse per hectare bepalen; -het registeren van pachtovereenkomsten; -het doen van aanbestedingen; -het regelen van de arbeidsbezetting; -het aankopen van materialen; -het aankopen van onroerende goederen; -het aanvragen van aanvullende subsidies; -het maken van een plan van toedeling (het indelen, toedelen en toewijzen van kavels). De Plaatselijke Commissie werd tijdens een slotbijeenkomst in het restaurant De Vier Balken te Haarzuilens, waar de leden door de Cultuurtechnische Dienst een diner met apératief werd aangeboden, op 6 januari 1969 opgeheven.8) Werkcommissie In de vergadering van de Plaatselijke Commissie van 15 april 1959 werd een voorstel aangenomen om een Werkcommissie in te stellen. Het doel hiervan was het delegeren van kleinere werkzaamheden zoals onder andere: het geven van opdrachten voor het leggen van duikers of het maken van afscheidingen, alsmede het regelen van kleine schadevergoedingen. Deze commissie bestond uit de voorzitter en de secretaris van de Plaatselijke Commissie, de landmeter-deskundige en iemand van de Cultuurtechnische Dienst. Bij bepaalde aangelegenheden werd de Werkcommissie aangevuld met een lid van de Plaatselijke Commissie die terzake deskundig was.9) De datum van de opheffing van de Werkcommissie is niet exact in de archiefstukken terug te vinden. De laatste opgetekende notulen van de vergadering van de Werkcommissie dateren van 13 augustus In de notulen van de Plaatselijke Commissie van 5 november 1965 wordt voor het laatst gewag gemaakt van de Werkcommissie. Uitvoering der ruilverkavelingswerken De ruilverkaveling Zegveld besloeg een oppervlakte van 1718 hectaren, waarvan 1205 hectaren in Zegveld en 513 hectaren in Nieuwkoop waren gelegen. Het omvatte de volgende werken:

7 -verbetering van de ontsluiting van het gebied door aanleg of verbetering van plattelandswegen; in totaal zijn 16,5 kilometer nieuwe weg aangelegd en 6,3 kilometer bestaande weg verbeterd; -aanleg van 17,3 kilometer drinkwaterleiding met 68 aansluitingen alsmede de uitbreiding van het elecriciteitsnet langs de nieuwe wegen; -het door middel van grondruil opvangen van de schadelijke gevolgen van doorsnijdingen van gronden, veroorzaakt door de aanleg van deze wegen; -verbetering van de waterbeheersing door het graven van nieuwe of het verbeteren van bestaande waterlopen, alsmede het maken van de nodige kunstwerken (stuwen en duikers), zodat de meeste particuliere windmolentjes konden vervallen; -samenvoeging van verspreid liggende kavels tot grotere eenheden, zo dicht mogelijk bij de boerderij en verbetering van de kavelvorm, die soms kilometers lang was; -verplaatsing van boerderijen; in totaal werden er 16 nieuwe boerderijen gebouwd; 12 in de gemeente Zegveld en U in de gemeente Nieuwkoop; -realisatie van een landschapsplan bestaande uit het aanbrengen van weg- en erf beplantingen ter verfraaiing van het landschap en ter compensatie van de beplantingen die door de uitvoering van ruilverkavelingswerken moesten worden opgeruimd; -aanleg van voorzieningen ten behoeve van de openluchtrecreatie; -toewijzing van kavels aan Staatbosbeheer ter bescherming van bestaande natuurgebieden, onder andere het op peil houden van de blauwgraslanden; -toewijzing van kavels, in totaal 3,5 hectaren, aan de gemeente Zegveld voor woningbouw; -verwerving van gronden door middel van aankoop ten behoeve van vergroting van agrarische bedrijven tot gemiddeld 21 hectaren; -stimulering van beëindiging van te kleine bedrijven. De kosten van de ruilverkaveling kwamen in totaal op ƒ ,. Hieraan hadden de provincies Utrecht en Zuid-Holland alsmede de gemeenten Zegveld en Nieuwkoop gezamenlijk ƒ , bijgedragen. Na aftrek van de rijkssubsidie kwamen de resterende kosten ter waarde van ƒ , ten laste van de eigenaren. Daarvan werd ƒ , omgeslagen over de kavels naar mate van het nut, dat de ruilverkaveling voor de eigenaar had. De bepaling van het nut geschiedde op grond van schatting, uitgevoerd door de daartoe benoemde schatters. Het resterende bedrag kwam voort uit de bouwkosten van de boerderijen.10) Archief Het archief van de Plaatselijke Commissie werd als gedeponeerd archief aangetroffen bij het archief van de gemeente Zegveld van 1941 tot Dit archief werd, nadat de gemeente Zegveld met ingang van 1 januari 1989 werd opgeheven en bij de gemeente Woerden werd ingedeeld, naar het Stadskantoor te Woerden overgebracht. Het archief beslaat 2 meter en bevindt zich in goede staat.

8 Inventarisatie De Plaatselijke Commissie liet eenvoudige werkzaamheden uitvoeren door de Werkcommissie. Door de grote betrokkenheid van beide commissies met elkaar, vormen ze in feite een geheel. De notulen van de Werkcommissie zijn wel onder een eigen nummer beschreven, aangezien ze apart bewaard werden. Het archief van de Plaatselijke Commissie bestaat naast twee series notulen (een van de Werkcommissie) voor het grootste deel uit een serie ingekomen en minuten van uitgaande stukken, die toegankelijk zijn door middel van een agenda. Hierin is in chronologische volgorde met behulp van een doorlopende nummering aantekening gehouden van het inkomen, afdoen en uitgaan der stukken. Stukken die niet meer van belang waren, zijn tijdens de inventarisatie vernietigd. Dit is in de agenda aangetekend met behulp van de letter V. In de agenda is ook met behulp van de letters N.A. aangetekend, wanneer bepaalde stukken niet meer aanwezig waren. Elders berustende archieven Als mogelijke vindplaats voor archiefonderzoek moeten vermeld worden: -het archief van de Centrale Cultuurtechnische Commissie, dat berust bij de Centrale Directie van de Landinrichtingsdienst te Utrecht; -de archieven van Gedeputeerde Staten van de respectieve provincies Utrecht en Zuid-Holland; -het archief van de gemeente Zegveld van ; -het archief van het Groot-Waterschap van Woerden; -het archief van het waterschap Zegveld en Zegvelderbroek. Woerden, mei 1992

9 Noten 1) In Zuid-Holland gebruikt men in plaats van het woord waterschappen het woord polders. 2) Teixeira de Mattos, Jhr. L.F., De waterkeeringen, waterschappen en polders van Zuid-Holland, deel II, afd. IV, het Grootwaterschap van Woerden, Martinus Nijhoff, 's-gravenhage, 1908, pag ) Zie inventarisnummer 5, bijlagen bij de Ie vergadering, letter b. 4) Zie inventarisnummer 19. 5) Zie inventarisnummer 20 en de bijlage op pag. 7. 6) Zie de bijlage op pag. 7. 7) Zie inventarisnummer 5. 8) Zie inventarisnummer 20 en inventarisnummer 17, ingekomen stuk van 5 december ) Zie de bijlage op pag ) Zie inventarisnummer 20.

10 Bijlage: samenstelling van de Plaatselijke Commissie en de Werkcommissie Plaatselijke Commissie leden: J. Bol, voorzitter; W. Mourits, vice-voorzitter; F. van Mazijk, secretaris; C. Hoogerbrugge; L. de Leeuw; F.A. van Zoest. deskundigen: H. de Boer, hoofdassistent Rijks Landbouwvoorlichtingsdienst, tevens bedrijfsleider van de proefboerderij Zegveld, tot en met 1961; H.L. Breen, burgemeester van Kamerik en Zegveld, tot en met juni 1966; Ir. H. Bijker, landbouwkundige bij de Provinciale Waterstaat van Utrecht; C.G. Daleboudt, landmeter-deskundige, tot en met 1964; Ir. A.M. Frederikse, landmeter-deskundige, vanaf 1965; M.P. van der Weijden, burgemeester van Nieuwkoop, tot en met januari Werkcommissie leden: J. Bol, voorzitter; F. van Mazijk, secretaris; G.C. Daleboudt, landmeter-deskundige; Ir. P. Heij, plaatsvervangend landmeter-deskundige; A.M. Lysen, Cultuurtechnische Dienst; W. Mourits.

11 INVENTARIS ARCHIEF VAN DE PLAATSELIJKE COMMISSIE VOOR DE RUILVERKAVELING ZEGVELD, STUKKEN VAN ALGEMENE AARD NOTULEN 1. Notulen van de vergaderingen 1-8 van de Plaatselijke Commissie, 1958, omslag N.B. De ingekomen en minuten van uitgaande stukken beschreven onder inventarisnummer 5, hebben gediend als bijlagen bij deze notulen Notulen van de vergaderingen van de Plaatselijke Commissie, pakken ; Notulen van de vergaderingen van de Werkcommissie, omslag INGEKOMEN EN MINUTEN VAN UITGAANDE STUKKEN 5. Ingekomen en minuten van uitgaande stukken, pak N.B. Deze stukken hebben gediend als bijlagen bij de notulen beschreven onder inventarisnummer Ingekomen en minuten van uitgaande stukken, pakken januari - juli; augustus mei; juni maart; april januari; februari - september; oktober september; oktober juni;

12 juli februari; maart juli; augustus juli; augustus augustus; september april. Agenda van ingekomen en minuten van uitgaande stukken, deel STUKKEN BETREFFENDE BIJZONDERE ONDERWERPEN 19. Stukken betreffende de plannen om te komen tot een ruilverkaveling, 1942, 1949, 1953, omslag 20. Stukken betreffende de instelling en de opheffing van de Plaatselijke Commissie, 1957, 1958, omslag N.B. Zie ook inventarisnummer 17, ingekomen stukken van 8 november en 5 december Stukken betreffende de overeenkomsten inzake het tijdelijk in gebruik geven van gronden, pak Staten houdende uitgekeerde schadevergoedingen in verband met verlies aan pachtwaarde van in beslag genomen gronden, of in verband met schade aan gewassen, Kaarten, 1953, 1956, 1960, z.j. -Waterschap Miland, z.j.; -Ruilverkaveling Zegveld, -Ruilverkaveling Zegveld, -Ruilverkaveling Zegveld, hoogtekaart, 1953; kadastrale kaart, ca. 1956; voorlopig plan van wegen en waterlopen, 1956, met wijzigingen, pak 1 omslag