Handboek fysiotherapie voor beweeginterventies bij knieartrose en heupartrose

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Handboek fysiotherapie voor beweeginterventies bij knieartrose en heupartrose"

Transcriptie

1 Handboek fysiotherapie voor beweeginterventies bij knieartrose en heupartrose Samenwerkende partijen Fy net: Samenwerkingsverband 1 e lijnsfysiotherapeuten Maastricht en Heuvelland FOZL: Fysiotherapeuten Oostelijk Zuid-Limburg FyWest: Fysiotherapeuten Westelijke Mijnstreek Maastricht, mei 2010

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1 Algemeen Situatieschets Doel en opbouw van het document Werkwijze 3 2 Artrose algemeen 2.1 Pathologie Incidentie en prevalentie 4 3. Het voorlichtingsconsult 3.1 Doelstelling van het voorlichtingsconsult De verwijzing Inclusie- en exclusiecriteria Intake Evaluatie Kwaliteitsindicatoren 7 4. Het individuele programma 4.1 Doelstelling van het individuele programma De verwijzing Inclusie- en exclusiecriteria Intake Therapeutisch proces Evaluatie en uitstroom Vervolgbehandeling Terugverwijzing Kwaliteitsindicatoren Het beweegprogramma 5.1 Doelstelling van het beweegprogramma De verwijzing Intake Inclusie- en exclusiecriteria Behandeling Evaluatie en uitstroom Kwaliteitsindicatoren 15 6 Randvoorwaarden 6.1 Organisatie en logistiek Communicatie en registratie Deskundigheidsbevordering Financiering 19 2

3 Referenties 20 Bijlagen 21 Hoofdstuk 1. Inleiding 1.1 Algemeen Artrose is de meest voorkomende gewrichtsaandoening van het bewegingsapparaat en kan gepaard gaan met problemen in het dagelijks functioneren. Mensen met artrose van vooral heup en/of knie ervaren veel beperkingen in hun dagelijks functioneren en zijn fysiek minder actief. 1 Minder actief zijn heeft negatieve gevolgen voor de algemene gezondheid en regelmatig bewegen heeft een gunstig effect op de algemene gezondheid. Welke zorg iemand met artrose nodig heeft is afhankelijk van de klachten en de beperkingen die worden ervaren. Belangrijk is dat zorg op maat wordt gegeven. Voorlichting over wat artrose is vormt een belangrijk onderdeel van de behandeling evenals adviezen over bewegen. 1.2 Situatieschets Verschillende disciplines (orthopeden, huisartsen en fysiotherapeuten) van de regio Maastricht Heuvelland en Oostelijk Zuid-Limburg (OZL) hebben in maart 2009 een regionaal transmuraal zorgmodel ontwikkeld voor mensen met artrose van knie en/of heup. In dit zorgmodel staan structurele afspraken rondom zorg en verwijzing beschreven en het fungeert als basismodel van waaruit meerdere interventies ontwikkeld zullen worden. In het zorgmodel staat beschreven dat bewegen een belangrijk onderdeel vormt van de behandeling van mensen met artrose. Kennis van het bewegingsapparaat is hierbij belangrijk en de fysiotherapeut is bij uitstek geschoold voor een goede begeleiding. De fysiotherapeut onderscheidt zich doordat hij gespecialiseerd is in het begeleiden van mensen met een verminderde belastbaarheid van het bewegingsapparaat en het herkennen hiervan. 1.3 Doel en opbouw van dit document Het handboek is ontstaan als uitrol van het transmuraal zorgmodel artrose van heup en/of knie. Het doel van dit handboek is het beschrijven van drie verschillende therapeutische interventies bij patiënten met knieartrose en heupartrose met als uiteindelijk doel: De zorg voor artrosepatiënten naar een hoger niveau te tillen. Het moet een handzaam boek zijn voor de fysiotherapeut. Er vindt een beschrijving plaats van drie mogelijke behandelopties vanuit de fysiotherapie voor patiënten met knieartrose en/of heup artrose. Deze verschillende interventies zijn: 1. het voorlichtingsconsult 2. het individuele traject/programma 3. het beweegprogramma Voor elk onderdeel worden in- en exclusiecriteria opgesteld, beschrijving van doelstelling en doelgroep en de plaats van de interventies in de zorgketen artrose. Overal waar in dit document vanaf hoofdstuk 3 gesproken wordt over de artrose patiënt wordt specifiek de knieartrose patiënt en/of de heupartrose patiënt bedoeld. 1.4 Werkwijze Er wordt een werkgroep geformeerd bestaande uit fysiotherapeuten vanuit stichting Fy net (Maastricht Heuvelland) en FOZL BV (Oostelijk Zuid-Limburg) en FyWest BV (Westelijke Mijnstreek). De opdracht van de werkgroep luidt: 1. het uitschrijven van het voorlichtingsconsult 2. het beschrijven van het individuele programma 3. het schrijven van een regionale vertaling van het landelijke beweegprogramma voor mensen met knieartrose en/of heupartrose. 3

4 De beschreven interventies zullen zoveel mogelijk aansluiten bij de bestaande richtlijnen. Hoofdstuk 2. Artrose 2.1 Pathologie van artrose Het kenmerk van artrose is een langzaam en wisselend progressief verlies van gewrichtskraakbeen, met een toename van metabole activiteit van zowel het subchondrale bot als het bot aan de gewrichtsranden (osteofyten). Daarbij treedt er periodiek prikkeling van het synoviale membraan op, hetgeen resulteert in een gewrichtsontsteking. Symptomen zijn onder andere pijn en (ochtend/start)stijfheid in de aangedane gewrichten bij dagelijkse activiteiten als lopen, traplopen, hurken, staan, opstaan en weer zitten. Daarnaast kan er sprake zijn van een verminderde beweeglijkheid, kracht en stabiliteit in de gewrichten. Ook kunnen er crepitaties optreden. Vaak zijn radiologische afwijkingen te zien, maar een direct verband met klachten als pijn, stijfheid en verminderde mobiliteit is niet duidelijk aangetoond. Wel is uit onderzoek gebleken dat de kans op pijn bij ernstige radiologische afwijkingen groter is. 2 Daarbij is ook de kans op bewegingsbeperkingen groter. Als gevolg van langdurige aanwezigheid van deze klachten kan de patiënt in een vicieuze cirkel terechtkomen, waarbij de klachten in stand worden gehouden. Door pijn gaat de patiënt minder bewegen. Hierdoor treedt er spieratrofie op. Dit kan resulteren in een vermindering van stabiliteit. 14 Opnieuw kan er meer pijn ontstaan, wat er toe kan leiden dat de patiënt nog minder gaat bewegen. Zodoende ziet men bij langdurige aanwezigheid van de klachten een afname van o.a. de aërobe capaciteit van de patiënt. 2.2 Incidentie en prevalentie van artrose Artrose is de meest voorkomende gewrichtsaandoening van het bewegingsapparaat. De prevalentie en incidentie van artrose nemen toe met de leeftijd. Op middelbare leeftijd heeft 80% van de personen minstens in één gewricht radiologisch aantoonbare artrose en boven de 75 jaar heeft vrijwel iedereen dit. Van de mensen (>65 jaar) met radiologisch aangetoonde verschijnselen van artrose ervaart 40% klachten en heeft 10% beperkingen in het dagelijks functioneren. 10 Cijfers van bevolkingsonderzoek in Nederland, gepubliceerd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en gestandaardiseerd naar de bevolking in 2000, laten zien dat personen boven de 55 jaar heupartrose hebben ( mannen en vrouwen) en personen knieartrose ( mannen en vrouwen). Van de patiënten met heup- en knieartrose is respectievelijk 72% en 78% vrouw. Naar schatting heeft 17-33% van de personen met artrose pijn. Dit percentage is bij vrouwen hoger dan bij mannen. 10 Systemische factoren zijn hormonaal, raciaal en genetisch van aard. Het vaker voorkomen van artrose bij vrouwen treedt vooral op na de menopauze. Een mogelijke invloed van oestrogeen op het ontstaan van artrose wordt gesuggereerd. Hand- en heupartrose komen veel minder voor bij Afrikanen en Aziaten dan bij Kaukasiers. Dit geldt niet voor knieartrose. 4 In de periode bleef het aantal bestaande en nieuwe gevallen van artrose constant; er zijn geen opvallende trends zichtbaar. De verwachting is echter dat voor de toekomst de incidentie van artrose zal toenemen mede als gevolg van het stijgende percentage personen met ernstig overgewicht. Daarnaast stijgt de gemiddelde leeftijd van de mensen en is de verwachting dat in Westerse landen de prevalentie van artrose de komende 20 jaar met 40% zal stijgen. 10 Er zijn regionale verschillen in Nederland, zoals zichtbaar in figuur

5 Figuur 1: Regionale verschillen gewrichtsslijtage

6 Hoofdstuk 3. Het voorlichtingsconsult 3.1 Doelstelling Het voorlichtingsconsult is bedoeld om voorlichting te geven aan mensen met artrose die niet hoeven deel te nemen aan een individueel traject of beweeginterventie. In het zorgmodel staat beschreven dat een goede behandeling van artrose in de eerste plaats bestaat uit goede voorlichting over wat artrose is, wat de risicofactoren voor artrose zijn, wanneer een gewricht wordt overbelast en wat het belang is van bewegen. De patiënt moet een goed inzicht krijgen in het belang van de verhouding locale en algemene belasting en belastbaarheid. 3 Uitleggen dat pijn bij artrose kan horen, kan vaak geruststellend werken. Het behandelingdoel richt zich met name op het omgaan met de klachten en pijn, het in stand houden en zo mogelijk verbeteren van de zelfredzaamheid en de kwaliteit van leven. Ondersteuning van zelfmanagement door goede voorlichting, leefstijladviezen (o.a. bewegen, afvallen) en begeleiding vormt eveneens een belangrijk onderdeel in de behandeling. Een overzichtslijst van alle thema s die aan de orde komen, vindt u in de artrose educatie checklist. (bijlage 12) Voorlichting zal naast verbale instructies bestaan uit educatie en voorlichting middels een patiëntenfolder, welke ontwikkeld is in het zorgmodel artrose. (bijlage 16) 3.2 De verwijzing De artrose patiënt kan voor het voorlichtingsconsult middels verwijzing van de huisarts of medisch specialist op basis van de werkdiagnose knieartrose en/of heupartrose worden verwezen. De patiënt heeft de mogelijkheid om zonder verwijzing via DTF (Directe Toegankelijkheid Fysiotherapie) naar de fysiotherapeut te komen. Na de screening stelt de fysiotherapeut de werkdiagnose(s) knieartrose en/of heupartrose. Bij DTF kiest de therapeut aan de hand van de flowchart (bijlage 13) of de patiënt wordt geïncludeerd voor het voorlichtingsconsult. 3.3 Inclusie- en exclusiecriteria Inclusiecriteria: - Werkdiagnose knieartrose en/of heupartrose - Weinig beperkingen activiteiten en/of participatie - Stoornissen/beperkingen bepaald door het gedrag - Klachten zijn in fysiek en cognitief perspectief en zijn bepalend voor het verlies over de mate van zelfcontrole met het klachtenbeeld artrose - Voldoen aan Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) Exclusiecriteria: - Afwezigheid werkdiagnose knieartrose en/of heupartrose - Staat niet open voor verandering ten aanzien van de klachten - Diagnose artrose zonder beperkingen in activiteiten en/of participatie - Aanwezigheid ziekte-inzicht 3.4 Intake Tijdens de intake moet inzicht verkregen worden in het beweeggedrag van de patiënt. Dit kan door middel van anamnese of een door de cliënt ingevulde vragenlijst. Verder is de motivatie van de patiënt van belang ten aanzien van verandering van de klachten. Tevens zal tijdens de intake de educatiechecklist (bijlage 12) besproken worden. 6

7 3.5 Evaluatie Door de educatiechecklist (bijlage 12) wordt de voorlichting gestructureerd en kan per onderdeel worden afgevinkt als het betreffende onderwerp besproken is, eventueel met datum. Optioneel kan een 2 e consult worden afgesproken indien de patiënt hierom vraagt. 3.6 Kwaliteitsindicatoren Voorlichting/leefstijl Patiënteducatie Middels educatiechecklist Het % artrosepatiënten, binnen de regio, dat aangeeft voorgelicht te zijn over: ziektebeeld, medicijnen, leefstijladviezen conform educatielijst Lichamelijke activiteit - % pat. dat is doorverwezen naar de fysiotherapeut - % pat. dat is doorverwezen naar een beweegprogramma - % pat. dat zelf is gaan sporten (Tabel 1: Kwaliteitsindicatoren voorlichtingsconsult) Het % artrosepatiënten dat meer is gaan bewegen en na 3 maanden is blijven bewegen 7

8 Hoofdstuk 4. Het individuele programma 4.1 Doelstelling De doelstelling van het individuele programma is het voor de patiënt zo snel en optimaal mogelijk behalen van het wenselijke functie-, activiteiten- en participatieniveau, waarbij het zelfmanagement centraal staat. Deelname of hernieuwde deelname aan het beweegprogramma is wenselijk. In het therapeutische proces staan de volgende doelstellingen centraal: - Het optimaliseren van functies, activiteiten en participatie. - Het bereiken van inzicht in de aandoening artrose. - Het bevorderen van het adequaat omgaan met pijn en klachten (zelfmanagement). 4.2 De verwijzing De huisarts of medisch specialist verwijst. Op de verwijzing dient de werkdiagnose knieartrose en/of heupartrose te staan. Aanvullende verwijsgegevens over mogelijk medicijngebruik van de patiënt en de aanwezig van co-morbiditeit, zijn wenselijk. De patiënt kan zonder verwijzing, via de DTF (Directe Toegankelijkheid Fysiotherapie) naar de fysiotherapeut komen. Na de screening, anamnese en onderzoek stelt de fysiotherapeut de werkdiagnose artrose.(bijlage 14) Hierover wordt de huisarts geïnformeerd. 4.3 Inclusie- en exclusiecriteria Inclusiecriteria - Werkdiagnose knieartrose en/of heupartrose - Voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond bewegen (NNGB, bijlage 2) - Niet voldoen aan de NNGB maar is niet in staat door beperking in functie o.b.v stoornissen/beperkingen, die bepaald zijn door pijn en/of gedrag, deel te nemen aan het beweegprogramma - Onvoldoende baat heeft bij enkel een voorlichtingsconsult. - Beperkingen in functie, activiteiten en/of participatie - Stoornissen/beperkingen bepaald zijn door pijn en/of gedrag - Klachten in fysiek en cognitief perspectief en bepalend voor het verlies van de mate van zelfcontrole met het klachtenbeeld artrose Exclusiecriteria - Afwezigheid van werkdiagnose knieartrose en/of heupartrose - Het in aanmerking komen voor het beweegprogramma - Bij volstaan van het voorlichtingsconsult - Staat niet open voor verandering ten aanzien van de klachten - Diagnose artrose zonder beperkingen in functie, activiteiten en/of participatie (afwezigheid van behandelbare eenheden) - Sterk invaliderende artrose (Algofunctional index artrose heup: Vanaf een score van 8 t/m 12, bijlage 8) 4.4 Intake De groep patiënten die voor het individuele traject artrose heup en/of knie in aanmerking komt, is die groep van patiënten die de diagnose artrose heup en/of knie heeft en die voldoet aan de NNGB (bijlage 2). Bovendien kunnen deze patiënten moeite hebben met het zelfstandig ontwikkelen en/of in stand houden van een actieve copingstijl. Voor de intake (ná de evt. DTF screening) is er gedurende het fysiotherapeutisch diagnostisch proces, bij patiënten die consistent zijn in hun klachten, een puntenscore aan de anamnese en lichamelijk onderzoek voor de diagnostiek toe te kennen (zie bijlage 14). Bij een grenswaarde, met een score van minimaal 10 punten, wordt de werk- / waarschijnlijkheidsdiagnose artrose aan dat gewricht (knieartrose en/ of heup ) toegekend en is de patiënt te includeren voor therapie. 8

9 Bij het niet voldoen aan de NNGB maar waar lokale lichamelijke factoren (spierkracht heup en/of kniemusculatuur, stabiliteit en mobiliteit van knieartrose en/of heup) reden zijn om niet te kunnen deelnemen aan het beweegprogramma, zullen individuele therapeutische acties ondernomen worden binnen het individuele programma. Knie Heup Anamnese Anamnese Nederlandse norm gezond bewegen (bijlage 2) Nederlandse norm gezond bewegen (bijlage 2) Patiënt Specifieke Klacht (bijlage 3) Patiënt Specifieke Klacht (bijlage 3) Knee society scale (bijlage 9) Algofunctional index voor artrose heup (bijlage 8) en bij verrichtingskeuze MT i.c.m. Harris Hip Score (bijlage 7) Pijnmeting NRS (numerieke schaalverdeling 0-10) Pijnmeting NRS (numerieke schaalverdeling 0-10) (bijlage toevoegen + klinimetrische eigenschappen) Inspectie Inspectie Palpatie ROM m.b.v. Goniometer ROM m.b.v. Goniometer Spierlengte testen onderste extremiteiten Spierlengte testen onderste extremiteiten 1 RM (bijlage 6) 1 RM (bijlage 6) Steepramp (bijlage 5) óf 6 minuten wandeltest (bijlage 4) Steepramp (bijlage 5) óf 6 minuten wandeltest (bijlage 4) Pacic (bijlage 10) Pacic (bijlage 10) Nottingham Heallth profile (bijlage 11) Nottingham Heallth profile (bijlage 11) (Tabel2: Meetinstrumenten individueel programma) 4.5 Therapeutisch proces Patiëntprofiel A De actieve ontstekingsreactie van het gewricht staat op de voorgrond. De belangrijkste klachten zijn pijn en stoornissen gerelateerd aan bewegen van knie en/of heup. Patiëntprofiel B De patiënt heeft episodes met klachten van pijn, stoornissen gerelateerd aan bewegen en geleidelijk ook in activiteiten. In het algemeen zoekt de patiënt zelf oplossingen voor zijn klachten en is er een hoge mate van zelfcontrole. Alleen tijdens een periode van (intensievere) klachten heeft hij extra begeleiding nodig. Patiëntprofiel C De patiënt heeft langdurige en/of chronische recidiverende klachten. De beperkingen en eventuele participatieproblemen staan centraal. De patiënt heeft vaak weinig tot geen zelfcontrole en zoekt weinig oplossingen voor zijn problemen. (Tabel 3: Bovenstaande overgenomen uit KNGF richtlijn artrose knie en/of heup 2005) 13 9

10 Afhankelijk van de drie patiëntenprofielen en de locaties knieartrose en/of heupartrose zullen de therapeutische interventies worden gekozen. Patiëntenprofiel A Bij patiënten die voornamelijk kenmerken vertonen passende bij patiëntenprofiel A, zal de rol van de fysiotherapeut zich vooral richten op het verminderen van de stoornissen samenhangend met de actuele ontstekingsreactie en pijn. 13 Deze kan bestaan uit een combinatie van pijnstilling, educatie, oefentherapie op geleide van overbelastingssymptomen. Specifiek voor de heup kan gelden, wanneer de belangrijkste klachten pijn en stoornissen gerelateerd aan bewegen zijn, dat manuele therapie voorkeur geniet ten opzichte van oefentherapie, eventueel in combinatie met oefentherapie. Patiëntenprofiel B Bij patiënten die voornamelijk kenmerken vertonen passende bij patiëntenprofiel B, zal de rol van de fysiotherapeut zich vooral richten op het stimuleren van activiteiten en functies. De patiënt zal over een bepaalde periode in de tijd gevolgd worden. 13 Oefentherapie lijkt hier vooralsnog als voorwaardenscheppend de meest onderbouwde therapievorm. 11 Specifiek voor de heup kan als voorwaardenscheppend manuele therapie de voorkeur genieten boven oefentherapie of een combinatie hiervan. 12 Patiëntenprofiel C (Mogelijke indicatie voor deelname aan beweegprogramma) Patiënten die voornamelijk kenmerken vertonen passend bij patiëntenprofiel C, zal de rol van fysiotherapeut zich vooral richten op gedoseerde opbouw ten aanzien van A.D.L, sport, hobby en werk. 13 Hier staat de toename van zelfcontrole centraal. Deelname aan het beweegprogramma kan overwogen worden ondanks de aanwezigheid van het voldoen aan de NNGB. Het individuele traject zal dan louter dienen als voorwaardenscheppend voor deelname aan het beweegprogramma met verrichtingen gegeven zoals hierboven genoemd onder de patiëntenprofielen A en B. 4.6 Evaluatie en uitstroom Afhankelijk van het vooraf bepaalde en tijdens de behandeling mogelijk veranderde patiëntenprofiel zal algemeen bij het bereiken van de door de patiënt vooraf gestelde behandeldoelen en subdoelen de behandeling kunnen worden beëindigd of worden bijgesteld. Dit kan gebeuren door het resultaat tussentijds te evalueren aan de hand van de gestelde doelen en het activiteitenniveau van de patiënt. Evaluatie vindt plaats door middel van hertesten van baseline metingen. 4.7 Vervolgbehandeling Er zal moeten worden gezocht naar de best mogelijke en geschikte- en/of wenselijke beweegactiviteiten voor de patiënt. Dit kan in vorm van de reguliere sportvoorzieningen met op maat gesneden adviezen met betrekking op de (nog) aanwezige klachten en/of symptomen. Wenselijk is een nauwere samenwerking met bestaande sportcentra in de regio. 4.8 Terugverwijzing - Wanneer er een niet pluis situatie bestaat/ontstaat - Wanneer tijdens behandeling ontstekingsreacties blijven bestaan - Wanneer pijn een persisterende klacht blijft of door de therapeutische verrichtingen geen of te weinig resultaat wordt geboekt. - De mate van artrose dusdanig invaliderend is dat er geen objectieve verbetering te verwachten valt. 10

11 4.9 Kwaliteitsindicatoren Parameter registratie Proces Uitkomst Patiënteducatie Middels educatiechecklist Het % artrosepatiënten, binnen de regio, dat aangeeft voorgelicht te zijn over: ziektebeeld, medicijnen, leefstijladviezen Lichamelijke activiteit - - % pat. dat is doorverwezen naar de fysiotherapeut - % pat. dat is doorverwezen naar een beweegprogramma - % pat. dat zelf is gaan sporten conform educatielijst Het % artrosepatiënten dat meer is gaan bewegen en na 3 maanden is blijven bewegen Patiënttevredenheid Pacic Aantal patiënten dat tevreden is over de artrosezorg volgens de zorgstandaard Kwaliteit van leven Zelfredzaamheid NHP (Nottingham Health Profile) PSK-lijst Algofunctional +VAS (Tabel 4: Kwaliteitsindicatoren individueel programma) Aantal patiënten dat kwaliteit van leven minimaal als voldoende beschouwt. Aantal patiënten dat ervaart dat de zelfredzaamheid in ieder geval gelijk is gebleven of verbeterd is. (minstens 2 metingen) 11

12 Hoofdstuk 5. Het beweegprogramma 5.1 Doelstelling De doelstelling van het beweegprogramma artrose is bewegingsstimulering, reactivering en zelfmanagement. Een beweegprogramma artrose richt zich op het bevorderen van een actieve leefstijl. Een actieve leefstijl is daarbij geoperationaliseerd in de vorm van voldoen aan de Nederlandse Normen Gezond Bewegen en/of aan de fitnorm (bijlage 2). Het einddoel van een beweegprogramma is o.a. het specifiek realiseren van de Nederlandse beweegnormen. Hiervoor is een zelfmanagement programma binnen het beweegprogramma aan te raden. Een zelfmanagement programma voor patiënten met een chronische aandoening, is een interventie gericht op de individuele mogelijkheden van een patiënt om zelfstandig om te gaan met symptomen, behandeling, fysieke en psychosociale consequenties en noodzakelijke gedragsveranderingen als gevolg van het leven met een chronische aandoening. 17 Zelfmonitoring en eigen besluitvorming vanuit perspectief van de patiënt zijn daarbij belangrijk. 7 Lichaamsbeweging kan leiden tot een verbetering van het maximale aërobe duuruithoudingsvermogen, een vergroting van de spierkracht, een verlaging van het lichaamsgewicht en een verhoging van het algemene welbevinden. Daarnaast kan de kans op het ontstaan van bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, osteoporose, diabetes mellitus 2, overgewicht, dikke darmkanker, angst en depressie afnemen. 16 Regelmatige lichaamsbeweging heeft ook bij mensen met artrose dezelfde positieve effecten als bij mensen zonder handicap of ziekte. 6 Voor mensen met artrose geldt dat door beweging de kwaliteit van het kraakbeen mogelijk positief kan worden beïnvloed. In een rapport van de Gezondheidsraad (2003) over oefentherapie is op basis van drie literatuurstudies geconcludeerd dat de fysiotherapeutische interventie in de vorm van oefentherapie, opgebouwd uit kracht-, strekking- en functionele oefeningen, op korte termijn (<3 maanden) effectief is bij patiënten met artrose van de knie ten opzichte van geen behandeling. 9 Dit betreft een klein tot middelgroot effect van de fysiotherapeutische interventie in de vorm van oefentherapie ten aanzien van pijn. Kleine positieve effecten op de uitkomstmaten betreffende geobserveerde en gerapporteerde beperkingen. Een middelgroot tot groot positief effect zoals dat wordt ervaren door de patiënt. In een zelfde studie werd gevonden dat oefentherapie bij heupartrose mogelijk effectief is. Een beweegprogramma is opgebouwd uit onder andere oefentherapie. De langetermijneffecten van regelmatig bewegen bij artrose kunnen zijn: - In stand houden of vergroten van de mobiliteit van (aangedane) gewrichten - Verminderen van de pijnklachten - Vergroten van het (lokale) spieruithoudingsvermogen - Vergroten van het lichamelijke prestatievermogen - Mogelijke verbeteren van de kraakbeenvoeding - Verminderen van het vetpercentage en daarmee een gunstig effect op het lichaamsgewicht - Gunstig effect op de bloeddruk - Verminderen van het risico op hart- en vaatziekten - Verminderen van de concentratie van vetten in het bloed (zoals cholesterol) - Afname van beperkingen - Vergroten van de stabiliteit van (aangedane) gewrichten - Verbeteren van de balans van de cliënt - Verbeteren van de coördinatie van (aangedane) gewrichten - Verbeteren van de houding van de cliënt - Verbeteren van het psychosociaal functioneren (algemeen welbevinden, stress, kwaliteit van leven en fitheidgevoel) 12

13 - Vergroten van de botdichtheid Het beweegprogramma artrose richt zich op mensen met artrose van heup en/of knie die onvoldoende lichamelijk actief zijn en/of waarvoor het ontwikkelen of in stand houden van een actieve leefstijl problematisch is. Daarbij ligt de mogelijke winst voor de patiënt in eerste instantie op het gebied van de algemene gezondheid en een afname van (mogelijke) klachten zoals pijn, stijfheid en beperkingen. Om deze reden is het tevens van belang dat: - De zelfredzaamheid van de patiënt wordt vergroot. De patiënt heeft vaardigheden geleerd om zelfstandig een plan te maken om het oppakken van activiteiten te onderhouden en uit te breiden - De patiënt winst ervaart van het programma o Toename in spierkracht, uithoudingsvermogen en/of coördinatie o Toename dagelijks activiteitenniveau o Toename sociale participatie - De winst van de patiënt persoonlijk relevant en belangrijk is (individuele doelen die aansluiten bij de individuele wensen) - De patiënt tevreden is over het bereikte resultaat - De patiënt plezier in bewegen terugkrijgt en/of behoudt - De patiënt kennis over zijn aandoening bezit - De toekomstige knelpunten om zelf actief te blijven bekend zijn bij de patiënt en dat eventuele oplossingen en/of manieren hiermee om te gaan besproken zijn - De omgeving van de patiënt actief betrokken wordt De verwijzing Het beweegprogramma artrose richt zich op mensen met knieartrose en/of heupartrose die onvoldoende lichamelijk actief zijn en waarvoor het ontwikkelen of in stand houden van een actieve leefstijl problematisch is. Patiënten kunnen alleen op reguliere wijze instromen in een beweegprogramma via een verwijzing van de huisarts of medisch specialist. 4,5,13 Patiënten die zich via de weg directe toegankelijkheid fysiotherapie (DTF) aanmelden, dienen eerst gescreend te worden op risico-indicatoren en/of contra-indicaties voor behandeling. Na het besluit pluis, kunnen deze patiënten op grond van een intake geïncludeerd worden voor de behandeling volgens een beweegprogramma en zullen hiervoor een verwijzing nodig hebben van de huisarts of medisch specialist. 5.3 De intake / selectie van patiënten Tijdens het eerste consult wordt onderzocht en gemeten of de patiënt, die aan de medische diagnose artrose lijdt, geïncludeerd kan worden voor het beweegprogramma artrose. Indien er tijdens het eerste consult exclusiecriteria aanwezig zijn, zal dat leiden tot indicatiestelling voor het voorlichtingstraject, individueel therapeutisch traject en/of terugverwijzing naar de medische specialist/verwijzer. De volgende tests worden tijdens de intake uitgevoerd: 13

14 Nederlandse norm gezond bewegen (bijlage 2) Patiënt Specifieke Klacht (bijlage 3) 6 minuten wandel/looptest (bijlage 4) De Steepramp (bijlage 5) 1 RM (bijlage 6) Harris Hip Score (bijlage 7) Algofunctional index voor artrose heup (bijlage 8) Knee society scale (bijlage 9) Pacic (bijlage 10) Nottingham Health profile (bijlage 11) Het realiseren en/of handhaven van een actieve coping stijl (Tabel 5: Meetinstrumenten beweegprogramma) 5.4 Inclusie/exclusie Diagnose stelling De doelgroep patiënten die voor het beweegprogramma artrose heup en/of knie in aanmerking komt, is die groep van patiënten: - Met de werkdiagnose knieartrose en/of heupartrose - Die niet voldoen aan de NNGB en/of fitnorm (bijlage 2) - Die moeite heeft het zelfstandig ontwikkelen en/of in stand houden van een actieve coping stijl - De werkdiagnose artrose heup en/of artrose knie wordt toegekend en die consistent zijn in hun klachten - Die een minimale score van minimaal 10 punten heeft (bijlage 14) Beweegprogramma Inclusiecriteria - De werkdiagnose artrose bevestigd door een arts - De patiënt is op stoornisniveau in staat om op een verantwoorde manier te bewegen. - Afwezigheid van de NNGB - Aanwezigheid van NNGB i.c.m. het niet kunnen realiseren en/of handhaven van een actieve coping stijl Exclusiecriteria - Aanwezigheid van toenemende co-morbiditeit problemen tijdens deelname aan het beweegprogramma of bij lichamelijke inspanning - Aanwezigheid van psychologische factoren die belemmerend zijn voor deelname het beweegprogramma - Exclusie van deelname aan het beweegprogramma vindt plaats indien er tussen het vaststellen van de inclusie criteria en het starten van het beweegprogramma een periode langer dan 6 maanden bestaat - Indien er wel sprake is van stoornissen in functies, zal er eerst een therapeutisch traject volgens de KNGF-richtlijn worden ingezet (conform patiëntenprofiel A en/of B tabel 3) 14

15 5.5 Behandeling Voor de vervolgbehandeling beweegprogramma is het van belang dat er op een transparante en uniforme wijze zorg wordt aangeboden, die een gunstig effect heeft op de algemene gezondheidstoestand van mensen met of zonder chronische aandoeningen als artrose. Om gezondheidseffecten te realiseren dient een beweegprogramma gegeven te worden volgens het construct en concept van beweegprogramma artrose van het KNGF. 5 Vanuit de historie onderscheidt de fysiotherapeut zich van andere zorgaanbieders door de competentie; gespecialiseerd te zijn in het begeleiden van mensen met een verminderde belastbaarheid van het bewegingsapparaat, van o.a. ook chronische zieken en ouderen. De focus van de fysiotherapeut ligt met het aanbieden van het beweegprogramma op het gebied van het structureel beïnvloeden van het beweeggedrag van de patiënt. 5.6 Evaluatie, aanpassing en uitstroomcriteria van het beweegprogramma Een belangrijk onderdeel van de evaluatie is het nagaan of de persoonlijke streefdoelen van de patiënt gehaald zijn. Aan het einde van het beweegprogramma zullen de baseline metingen, die vooraf aan het beweegprogramma zijn afgenomen, herhaald worden om een uitspraak te kunnen doen over het behaalde resultaat voor de patiënt. (tabel 5) Behaalde resultaten na beëindigen van het 3 maanden durende beweegprogramma of wanneer deze vroegtijdig zijn bereikt kan er besloten worden voortijdig uit te stromen. Om vroegtijdig uit te kunnen stromen moet minimaal aan de volgende punten worden voldaan: 1. Voldoen aan de NNGB. 2. PSK moet minimaal een numerieke verbetering geven van 2,5 punten. M.b.t. aanpassing van het beweegprogramma kunnen tussentijds enkele baseline metingen herhaald worden afgenomen voor het bijstellen van het individuele trainingsprogramma zoals de VO2 max. meting d.m.v.de 6 minuten wandeltest (bijlage 3) of de steepramptest (bijlage 5) en de kracht d.m.v 1RM (bijlage 6), de NNGB en PSK. 5.7 Kwaliteitsindicatoren Parameter registratie Proces Uitkomst Patiënteducatie Middels educatiechecklist Het % artrosepatiënten, binnen de regio, dat aangeeft voorgelicht te zijn over: ziektebeeld, medicijnen, leefstijladviezen conform Lichamelijke activiteit - - % pat. dat is doorverwezen naar de fysiotherapeut - % pat. dat is doorverwezen naar een beweegprogramma - % pat. dat zelf is gaan sporten educatielijst Het % artrosepatiënten dat meer is gaan bewegen en na 3 maanden is blijven bewegen Patiënttevredenheid Pacic Aantal patiënten dat tevreden is over de artrosezorg volgens de zorgstandaard Kwaliteit van leven Zelfredzaamheid NHP (Nottingham Health Profile) PSK-lijst Algofunctional +VAS (Tabel 6: Kwaliteitsindicatoren beweegprogramma) Aantal patiënten dat kwaliteit van leven minstens als voldoende beschouwt. Aantal patiënten dat ervaart dat de zelfredzaamheid in ieder geval gelijk is gebleven of verbeterd is.(minstens 2 metingen) 15

16 Nazorg Er zal moeten worden gezocht naar de best mogelijke, geschikte en/of wenselijke beweegactiviteiten voor de patiënt. Dit kan in de vorm van de reguliere sportvoorzieningen met, eventueel, op maat gesneden adviezen met betrekking tot de (nog) aanwezige klachten en/of symptomen. Wenselijk is een nauwere samenwerking met bestaande sportcentra en sportclubs/verenigingen in de regio en uitbereiding van de sociale kaart vanuit gemeenten. 16

17 Hoofdstuk 6. Randvoorwaarden 6.1 Organisatie / logistiek De fysiotherapeutische beweeginterventie artrose wordt organisatorisch bij FOZL, Fy net en FyWest ondergebracht. Zij zorgen ieder afzonderlijk voor samenwerking met de andere disciplines die bij de ketenzorg voor artrose betrokken zijn. Dit zijn diëtisten, orthopeden, huisartsen, ergotherapeuten, nurse practitioners en patiëntenorganisatie. Deze disciplines zullen binnen de artrosezorg hun werkzaamheden op elkaar afstemmen. De fysiotherapeutische beweeginterventie artrose dient regiodekkend te zijn over FOZL, Fy net en FyWest. De fysiotherapeuten / fysiotherapiepraktijken die participeren in het fysiotherapeutische beweeginterventie artrose dienen aan een aantal eisen te voldoen. Deze eisen zijn in drie aandachtsgebieden onder te verdelen. Eisen met betrekking tot de deelnemende fysiotherapeut: - CKR-registratie - Specifieke artrosescholing (zie 6.3) - Werkzaam in de regio FOZL, Fy net en FyWest. - Reanimatie diploma of BLS (Basic Life Support) of BHV diploma of EHBO diploma aanwezig - Bekend met conditie testen (6mwt /steepramptest) - Bekend met krachttesten (manueel, quadricepskracht d.m.v. handheld-dynamometer of krachtapparatuur of materialen) - Bekend met de interpretatie van testresultaten en vragenlijsten - Bekend met de Nederlandse Norm Gezond Bewegen en normen voor fitheid - Bekend met het opstellen van trainingsschema s voor artrosepatiënten - Bekend zijn met de principes van bewegingsstimulering en fasen van gedragsverandering - Bekend met het geven van individuele beweegadviezen Eisen met betrekking tot de inrichting - Ruimte Oefenzaal met voldoende ruimte (minimaal 25 m 2 ); ruimte voor warming-up en functionele oefeningen, ruimte voor apparatuur, afzonderlijke behandelruimte. Bij uitvoering van 6mwt moet de oefenzaal of -gang minstens 10 meter lang en 1,25 meter breed zijn, de ruimte moet beschikken over een geschikte vloer (licht verend, geen hoogpolig tapijt, niet te glad i.v.m. gevaar voor uitglijden) - Apparatuur/materiaal 1. Cardio-apparatuur (minimaal één geijkte fietsergometer) 2. Multifunctionele krachtapparatuur of materiaal (voor training onderste en bovenste extremiteit en romp) 3. Weegschaal 4. Lengtemeter 5. Hartslagmeter 6. Saturatiemeter (optioneel) 7. Borg-schalen (oorspronkelijke of gemodificeerde versie) voor subjectieve belasting (zie bijlage 15) 8. Oefenmateriaal voor functionele training en mobiliteitstraining 9. Voor de 6mwt: stopwatch, 2 pionnen, meetlint, stoel Eisen met betrekking tot de uitvoering - Mogelijkheid om een maximale inspanningstest uit te laten voeren in de nabije omgeving door bijvoorbeeld een longarts, cardioloog, sportarts of inspanningsfysioloog op verwijzing van de huisarts 17

18 - De gebruikte testapparatuur en oefenmaterialen moeten geijkt en onderhouden zijn - Goede bereikbaarheid en toegankelijkheid van de praktijk voor chronische zieken - Beschikken over een operationeel calamiteitenplan - Beschikken over een goede EHBO-kist - Goede bereikbaarheid voor hulpdiensten (ambulance) - Goede informatieverschaffing aan de patiënten - Goede controle tijdens en na testen en het uitvoeren van bewegingsactiviteiten - Aansprakelijkheidsverzekering die genoemde activiteiten afdekt 6.2 Communicatie en registratie Over de communicatie tussen en verslaglegging voor de andere disciplines dienen FOZL, Fy net en FyWest nog afspraken te maken. 6.3 Deskundigheidsbevordering Deelname aan de fysiotherapeutische interventie bij knieartrose en heupartrose vereist specifieke scholing (6.1). FOZL, Fy net en FyWest zijn eindverantwoordelijk voor de deskundigheidsbevordering en visitatie van de deelnemende fysiotherapeuten. Bij de deelnemende fysiotherapeut dient dus een competentie aanwezig te zijn, waarmee hij in staat is om de artrose patiënt als specialist van het bewegingsapparaat op korte en lange termijn te begeleiden. Hij dient ook kennis te hebben van theorieën over gedragsverandering, van factoren die van invloed zijn op de bereidheid tot een gedragsverandering, operante-, cognitieve- en sociale leertheorieën. Op vaardigheidsniveau dient de fysiotherapeut in staat te zijn om psychosociale factoren te herkennen in de intake en/of gedurende het behandeltraject, educatie (in groepsverband) te geven (communicatieve en didactische vaardigheden), de patiënt te begeleiden bij het nemen van beslissingen, het kiezen en stellen van doelen, een opbouw te realiseren volgens gedragsmatige principes. Het gewenste gedrag te bekrachtigen en om te gaan met pijngedrag en de self-efficacy te stimuleren. Voor zijn specialisme kan de fysiotherapeut deze nieuwe competenties ontlenen aan een aanvullende scholing, middels de module beweegprogramma artrose van het KNGF. Op basis van dit document zijn de onderstaande leerdoelen geformuleerd voor de fysiotherapeuten die willen participeren in het beweegprogramma artrose. Deze leerdoelen worden door FOZL, Fy net en FyWest aan een aantal opleidingsinstituten aangeboden om de mogelijkheden te inventariseren om een kwalitatief goede scholing in de regio aan te bieden. De fysiotherapeuten worden geacht om: - Kennis te hebben van de fysiologie en pathologie van artrose - Kennis te hebben van de oorzaken en ernst van de aandoening - Bekend te zijn met de principes van bewegingsstimulering en fasen van gedragsverandering - BHV er in hun directe aanwezig te hebben - Bekend te zijn met de Nederlandse Norm Gezond Bewegen en normen voor fitheid - Een werk diagnose artrose heup en/of artrose knie te kunnen formuleren - Kennis te hebben van meetinstrumenten - Conditie en krachttesten te kunnen afnemen - Test resultaten te kunnen interpreteren - Artrose patiënten te kunnen onderzoeken - Behandeldoelen te kunnen formuleren - Trainingsschema s voor patiënten met artrose te kunnen opstellen - Behandelingen te kunnen uitvoeren - Individuele beweeg adviezen te kunnen geven 18

19 6.4 Financiering beweegprogramma Voor de financiële uitwerking van het beweegprogramma wordt gebruik gemaakt van het model keten DBC artrose en het model fysiotherapeutische behandeling van patiënten met artrose. a. Intake De intake is een eenmalige gebeurtenis en vindt plaats om een duidelijk beeld te krijgen van de mogelijkheden van de patiënt en welke behandeling geïndiceerd is. Dit consult duurt één uur. b. Deelname beweegprogramma 1.Individueel: Na de intake ontvangt de patiënt gedurende 1 maand een individueel programma waarvan 2 trainingen in de praktijk plaatsvinden en de patiënt een training zelfstandig thuis uitvoert. De trainingen in de praktijk duren ieder afzonderlijk 1 uur. In totaal behelst het individuele programma per patiënt 8 uur fysiotherapie. 2.Groepstraject: Het groepstraject vindt plaats in 40 zittingen van één uur gedurende twee keer per week. De groepsgrootte bedraagt 3 of 4 patiënten. 3.Nazorg: Dit product in groepsverband is voor een klein gedeelte van alle artrose patiënten en zal per 3 jaar maximaal 18 zittingen bedragen van 1 uur. 19

20 Referenties 1. Groot, de IB, Bussmann JB, Stam HJ, Verhaar JA. Actual every day Physical activity in patients with end stage hip or knee osteoarthritis compared with healthy control, 2008 april:16 (4): Bierma. Brace treatment for osteoarthritis of the knee, Pubmed, Bernards, Hagenaars en Oostendorp, Beweeginterventie Artrose embargo, KNGF, versie juli Beweegprogramma artrose KNGF, CBO richtlijn Diagnostiek en behandeling evn heup- en knieartrose, kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO, Chodosh Joshua, MD, MSHS; Sally C. Morton, PhD; Marika J. Suttorp, MS; and Paul G. Shekelle, MD, PhD; Self-Management Education for Osteoarthritis; 18 April 2006 Volume 144 Issue 8 Pages Dionne CE, Koepsell TD, Korff M van, Deyo RA, Barlow WE, Checkoway H. Predicting long- term functional Limitations among back pain patients primary care settings. J Clin Epidemiol 1997;50: Gezondheidsraad 2003: publicatienummer 2003/22 ISBN Comparison of manual therapy and exercise therapy in osteoarthritis of the hip: a randomized clinical trial. Hoeksma HL, Dekker J, Ronday HK, Heering A, van der Lubbe N, Vel C, Breedveld FC, van den Ende CH. Leyenburg Hospital, The Hague, the Netherlands. (2004 Oct 15;51(5): h.hoeksma@antonius.net 13. KNGF richtlijn artrose heup-knie, de Moree JJ, Jongert T, van der Poel G. Inspanningsfysiologie, oefentherapie en training. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum: Transmuraal Artrose Zorgmodel, Stichting Beyaert Robuust Limburg, februari Warburton Health benefits of physical activity: the evidence: Darren E.R. Warburton, Crystal Whitney Nicol and Shannon S.D. Bredin darren.warburton@ubc.ca. 17. Barlow, J.H., Williams, R.B., Wright, C. (1997), "Improving arthritis self-management in older adults: just what the doctor didn t order", British Journal of Health Psychology, Vol. 2 No.2, pp

Deelname Diabetes Mellitus type II] Werkgroep Regionale Organisatie Fysiotherapie Gelderse Vallei (ROF GV) DMII

Deelname Diabetes Mellitus type II] Werkgroep Regionale Organisatie Fysiotherapie Gelderse Vallei (ROF GV) DMII 2013 Opstellers: Nicole van Bergen Janneke van Kooten Wietske v.d. Molen Natascha v.d. Water 13 oktober 2013 [Reglement Samenwerking en Deelname Diabetes Mellitus type II] Werkgroep Regionale Organisatie

Nadere informatie

Artrose Bewegen bij heup- en knieartrose

Artrose Bewegen bij heup- en knieartrose Artrose Bewegen bij heup- en knieartrose Tips om zelf uw klachten te verminderen en informatie over wat de fysiotherapeut voor u kan betekenen Speciaal voor mensen met artrose is in diverse fysiotherapiepraktijken

Nadere informatie

Wat kan de fysiotherapeut voor u betekenen? Bewe Soe ge pele n r m be et wegen heu me p t - re e u n knieartrose Verzekering

Wat kan de fysiotherapeut voor u betekenen? Bewe Soe ge pele n r m be et wegen heu me p t - re e u n knieartrose Verzekering Soepeler Bewegen bewegen met met heup- reuma en knieartrose Tips om zelf uw klachten te verminderen en informatie over wat de fysiotherapeut voor u kan doen Wat is artrose? Artrose is een aandoening van

Nadere informatie

Concept zorgprotocol Beweeginterventies in de chronische ketenzorg 2014

Concept zorgprotocol Beweeginterventies in de chronische ketenzorg 2014 Concept zorgprotocol Beweeginterventies in de chronische ketenzorg 2014 Uitgangspunten: Beweeginterventies zijn het geheel van activiteiten dat tot doel heeft een bijdrage te leveren aan het voorkomen,

Nadere informatie

[Reglement Samenwerking en Deelname] Reglement Samenwerking en Deelname Werkgroep Regionale Organisatie Fysiotherapeuten COPD (ROF-COPD)

[Reglement Samenwerking en Deelname] Reglement Samenwerking en Deelname Werkgroep Regionale Organisatie Fysiotherapeuten COPD (ROF-COPD) 2013 Opstellers: Nicole van Bergen Inge Blom Ellen Toet September 2013 [Reglement Samenwerking en Deelname] Reglement Samenwerking en Deelname Werkgroep Regionale Organisatie Fysiotherapeuten COPD (ROF-COPD)

Nadere informatie

Beweegprogramma Diabetes Mellitus type 2

Beweegprogramma Diabetes Mellitus type 2 Beweegprogramma Diabetes Mellitus type 2 Doelgroep: Volwassenen met (een verhoogde kans op) diabetes type 2 of morbide obesiatas op verwijzing van huisarts of specialist (bij DTF, na instemming patient,

Nadere informatie

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie. Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan

Nadere informatie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder

Nadere informatie

Beweegprogramma ms in de eerste en tweede lijn

Beweegprogramma ms in de eerste en tweede lijn Beweegprogramma ms in de eerste en tweede lijn Carien Linders v.d. Lijcke fysiotherapeut PMC Heusdenhout, Breda lid NAHFysioNet Hoe ontstaan? Als opdracht voor cursus Neurorevalidatie... Aanvulling van

Nadere informatie

Fysiotherapie Van Heeswijk en Van der Valk

Fysiotherapie Van Heeswijk en Van der Valk Geachte heer, mevrouw, Fysiotherapie Van Heeswijk en Van der Valk BaLaDe 119 Waalwijk Telefoon: 0416 337651 e mail: Info@hevafysio.nl De dubbele vergrijzing zorgt ervoor dat het percentage ouderen in Nederland

Nadere informatie

Artrose heup/knie www.fydee.nl

Artrose heup/knie www.fydee.nl Artrose heup/knie Programma artrose 3 maanden 2x per week training na het 3e consult Inclusiecriteria: Leeftijd > 40 jaar; Diagnose Artose Heup en of Knie; Verwijzing door huisarts of specialist; De noodzakelijke

Nadere informatie

Artrose knie. Artrose is een aandoening die voor kan komen bij één of meerdere gewrichten.

Artrose knie. Artrose is een aandoening die voor kan komen bij één of meerdere gewrichten. Artrose knie Wat is artrose? Artrose is een aandoening die voor kan komen bij één of meerdere gewrichten. Een gewricht bestaat uit twee botuiteinden, die zijn bekleed met kraakbeen. Het kraakbeen vangt

Nadere informatie

Begeleiding bij een Gastric Bypass door Fysiotherapie

Begeleiding bij een Gastric Bypass door Fysiotherapie Begeleiding bij een Gastric Bypass door Fysiotherapie U krijgt deze folder om u voor te bereiden op uw gastric bypass operatie. Het bevat onder andere de uitleg van het triflo-ademapparaat dat u wordt

Nadere informatie

Onderscheid door Kwaliteit

Onderscheid door Kwaliteit Onderscheid door Kwaliteit 2010 Algemeen Binnen de intensieve overeenkomst fysiotherapie 2010 verwachten wij van u 1, en de fysiotherapeuten vallend onder uw overeenkomst, een succesvol afgeronde toets

Nadere informatie

Bijlage Voorwaarden en criteria voor het aanbieden van Algemene beweegprogramma s 2018

Bijlage Voorwaarden en criteria voor het aanbieden van Algemene beweegprogramma s 2018 Bijlage Voorwaarden en criteria voor het aanbieden van Algemene beweegprogramma s 2018 Algemeen Een beweegprogramma is een multidisciplinair behandeltraject dat als eindprogramma wordt ingezet en een combinatie

Nadere informatie

4 Beweegprogramma. 4.1 Voorbereiding

4 Beweegprogramma. 4.1 Voorbereiding 4 Beweegprogramma In dit onderdeel wordt het beweegprogramma gepresenteerd. Binnen het programma worden eerst doelstellingen gevormd die gelden op lange en korte termijn. Vervolgens wordt de introductie

Nadere informatie

Fysio-/manueeltherapie van Gerven

Fysio-/manueeltherapie van Gerven Fysio-/manueeltherapie van Gerven Artrose Artrose is een chronische aandoening waarbij een degeneratie van het gewricht optreedt. Het gewrichtkraakbeen vermindert in kwaliteit; vergelijk het kraakbeen

Nadere informatie

- Welke activiteiten kunt u door uw huidige klacht niet of minder goed uitvoeren (Zie bijlage 1)?

- Welke activiteiten kunt u door uw huidige klacht niet of minder goed uitvoeren (Zie bijlage 1)? Naam: Voorletters: Geb. datum: Adres: Postcode/Woonplaats: Telefoon nr.: Emailadres: BSN nr.: Document nr. identiteitsbewijs: Huisarts: Wilt u meer informatie betreft vergoeding fysiotherapie, kijk hiervoor

Nadere informatie

Voorwaarden en criteria voor het aanbieden van Algemene beweegprogramma s 2014

Voorwaarden en criteria voor het aanbieden van Algemene beweegprogramma s 2014 Voorwaarden en criteria voor het aanbieden van Algemene beweegprogramma s 2014 Inhoudsopgave Doelgroepen... 3 Doelstelling... 3 Voorwaarden... 4 Criteria voor levering... 4 Competenties uitvoerder... 5

Nadere informatie

Inclusiecriteria/ indicatie

Inclusiecriteria/ indicatie Kwaliteitscriteria Groepsrevalidatie Oncologie/Stichting Herstel & Balans, Utrecht 2003 Kwaliteitscriteria Groepsrevalidatie Oncologie Herstel & Balans/2003 Deze kwaliteitscriteria zijn vastgesteld door

Nadere informatie

Conclusies Orthopedie

Conclusies Orthopedie Conclusies Orthopedie Grote interdokter variatie, bij vrijwel gelijke incidentie GC Marne is bovengemiddeld duur voor Z&Z : 8% duurder Hoge kosten orthopedie wordt veroorzaakt door: 34% meer verwijzingen

Nadere informatie

Beweegrichtlijnen Nr. 2017/08. Samenvatting

Beweegrichtlijnen Nr. 2017/08. Samenvatting Beweegrichtlijnen 2017 Nr. 2017/08 Samenvatting Beweegrichtlijnen 2017 pagina 2 van 6 Achtergrond In Nederland bestaan drie normen voor bewegen: de Nederlandse Norm Gezond Bewegen, die adviseert op minstens

Nadere informatie

Protocol 2 Functionele Training Mantelzorgers (FTO)

Protocol 2 Functionele Training Mantelzorgers (FTO) VitaDem-studie: vitaal blijven en meedoen, ondersteuning op maat voor mensen met dementie en hun naasten VitaDem interventies Protocol 2 Functionele Training Mantelzorgers (FTO) januari 2015 Petra Simonsma,

Nadere informatie

1. Buurtsportcoach Sport en Zorg, 0.4 fte

1. Buurtsportcoach Sport en Zorg, 0.4 fte 1. Buurtsportcoach Sport en Zorg, 0.4 fte Bevolking Doesburg De gemeente Doesburg heeft 11.437 inwoners. 30-39: 1129 Daarvan is 39% tussen de 40 64 jaar ( 4455) en 21% boven de 65 jaar ( (Bron: CBS 2014).

Nadere informatie

5 x 1 balletje opzuigen (inademen) en zo lang mogelijk boven houden. 5 x 2 balletjes opzuigen (inademen) en zo lang mogelijk boven houden.

5 x 1 balletje opzuigen (inademen) en zo lang mogelijk boven houden. 5 x 2 balletjes opzuigen (inademen) en zo lang mogelijk boven houden. Begeleiding bij een Gastric Bypass door Fysiotherapie Met de informatie op deze pagina kunt u zich voorbereiden op uw gastric bypass operatie. U krijgt onder andere uitleg over het triflo-ademapparaat

Nadere informatie

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Uw spreekuur Moeheid Pijnklachten Buikpijn Hoofdpijn

Nadere informatie

Artrose: nieuwe inzichten. Margreet Kloppenburg. 7 maart 2009

Artrose: nieuwe inzichten. Margreet Kloppenburg. 7 maart 2009 Artrose: nieuwe inzichten. Margreet Kloppenburg 7 maart 2009 Onderwerpen van de presentatie Wat is artrose? In het onderzoek naar artrose in het LUMC MRI van waarde bij artrose? Behandeling van artrose?

Nadere informatie

Februari 2011 DBC-COPD-Fysiotherapie zorg Maastricht Heuvelland.

Februari 2011 DBC-COPD-Fysiotherapie zorg Maastricht Heuvelland. 1 Februari 2011 DBC-COPD-Fysiotherapie zorg Maastricht Heuvelland. Om aan de transparantie in de Fy net COPD zorg in Heuvelland te beantwoorden, is deze summiere papieren lijst samengesteld. Deze lijst

Nadere informatie

De Patiënt Specifiek Klachten (PSK)

De Patiënt Specifiek Klachten (PSK) De Patiënt Specifiek Klachten (PSK) Naam patiënt: Datum:. Toelichting voor de patiënt Uw klachten hebben invloed op de activiteiten en bewegingen die u dagelijks doet en moeilijk te vermijden zijn. De

Nadere informatie

Verminderen van de impact van geriatrische aandoeningen door fysieke activiteit

Verminderen van de impact van geriatrische aandoeningen door fysieke activiteit Verminderen van de impact van geriatrische aandoeningen door fysieke activiteit Eén van de belangrijkste gevolgen van veroudering en geriatrische aandoeningen is het ontstaan van beperkingen. De weg van

Nadere informatie

Fysiotherapie bij osteoporose Digna de Kam Fysiotherapeut/ Bewegingswetenschapper

Fysiotherapie bij osteoporose Digna de Kam Fysiotherapeut/ Bewegingswetenschapper Fysiotherapie bij osteoporose Digna de Kam Fysiotherapeut/ Bewegingswetenschapper Digna.dekam@radboudumc.nl Programma Inleiding Osteoporose De rol van de fysiotherapeut bij osteoporose KNGF behandelrichtlijn

Nadere informatie

Beweegprogramma kinderen met overgewicht Carlijn Groenen

Beweegprogramma kinderen met overgewicht Carlijn Groenen Beweegprogramma kinderen met overgewicht Carlijn Groenen Aanleiding beweegprogramma Voor een goede gezondheid is een gezond gewicht belangrijk, zowel op jonge als op latere leeftijd. Het percentage mensen

Nadere informatie

Roland Disability Questionnaire

Roland Disability Questionnaire Roland 1983 Nederlandse vertaling G.J. van der Heijden 1991 Naampatiënt...Datum:. Uw rugklachten kunnen u belemmeren bij uw normale dagelijkse bezigheden. Deze vragenlijst bevat een aantal zinnen waarmee

Nadere informatie

status meting in Ketenzorgproject COPD regio Dordrecht

status meting in Ketenzorgproject COPD regio Dordrecht http://www.torito.nl/agenda/http://www.torito.nl/agenda/health status meting in Ketenzorgproject COPD regio Dordrecht Artikel Caravisie / augustus N. de Graaf, verpleegkundig specialist longziekten; R.

Nadere informatie

(2016.1) Schouder: Secundair Impingement-syndroom

(2016.1) Schouder: Secundair Impingement-syndroom (2016.1) Schouder: Secundair Impingement-syndroom Instituut: Sportrevalidatie Hilversum Verwijzer: Alle verwijzers Periode: 1-1-2016 t/m 31-12-2017 Fysiotherapeut: Alle fysiotherapeuten Inleiding Dit rapport

Nadere informatie

Bijlage Leefstijl Gezond bewegen bij COPD en astma

Bijlage Leefstijl Gezond bewegen bij COPD en astma Bijlage Leefstijl Gezond bewegen bij COPD en astma In dit hoofdstuk vindt u informatie over: 1. Algemeen beweegadvies toegespitst op COPD en astma 2. Bewegen en astma 3. Bewegen en COPD 4. Belang van samenwerking

Nadere informatie

MS Fitnessgroep. Klinimetrie MS. Fysiotherapie bij MS 19-2-2014. MSMS 2 december 2013

MS Fitnessgroep. Klinimetrie MS. Fysiotherapie bij MS 19-2-2014. MSMS 2 december 2013 MS Fitnessgroep MSMS 2 december 2013 Marion Verhulsdonck (RA) Nydia van As (FT), Sanne Lambeck (FT) Klinimetrie MS Basis lichamelijk onderzoek (kracht, mobiliteit, sensibiliteit, tonus (SPAT?) 10 meter

Nadere informatie

Beweeginterventie. Type 2 Diabetes

Beweeginterventie. Type 2 Diabetes Beweeginterventie Type 2 Diabetes Inhoud FYNE 2010 1. Omschrijving fysiotherapie bij type 2 Diabetes Melitus Bldz 3. 2. Overzicht van de beweeginterventie. Bldz 4. 3. Toelichting op de beweeginterventie.

Nadere informatie

Oefentherapie op maat bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit

Oefentherapie op maat bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit Oefentherapie op maat bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit j 7 juni 2018 Dr. Mariëtte de Rooij Praktijk voorbeeld 65 rige mevrouw Knieartrose: knieklachten > 10 ar Nevendiagnose: Diabetes type

Nadere informatie

B-FIT TRAININGSWIJZER. Verkorte therapeutenhandleiding

B-FIT TRAININGSWIJZER. Verkorte therapeutenhandleiding B-FIT TRAININGSWIJZER Verkorte therapeutenhandleiding Dit is een verkorte weergave van de therapeutenhandleiding. De volledige trainingswijzer is te vinden op https://www.amc.nl/web/amc-website/trainingswijzer-spierziekten/home.htm.

Nadere informatie

SOLK. Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten. Nancy Stokkers, Kinderfysiotherapeut

SOLK. Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten. Nancy Stokkers, Kinderfysiotherapeut SOLK Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten Nancy Stokkers, Kinderfysiotherapeut SOLK klachten en behandeling bij kinderen. Definitie SOLK? Prevalentie Chronische pijn Gevolgenmodel Probleeminventarisatie

Nadere informatie

- 172 - Prevention of cognitive decline

- 172 - Prevention of cognitive decline Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing

Nadere informatie

Kom naar buiten en hou je Fit. Kom naar buiten en hou je Fit

Kom naar buiten en hou je Fit. Kom naar buiten en hou je Fit Fifty + Fifty + Kom naar buiten en hou je Fit Kom naar buiten en hou je Fit IJSLANDER heeft in samenwerking met Top Health Partners (THP) een lijn bewegingstoestellen voor ouderen ontwikkeld voor in de

Nadere informatie

Betreft: dhr E Herber, geb. 22-04-1966. Amsterdam, 15 november 2007.

Betreft: dhr E Herber, geb. 22-04-1966. Amsterdam, 15 november 2007. Betreft: dhr E Herber, geb. 22-04-1966. Amsterdam, 15 november 2007. Geachte heer Herber, Naar aanleiding van de 15 november 2007 bij u gedane keuring kan ik het volgende melden: Vraagstelling: conditie

Nadere informatie

GEZONDHEID SUBSTANTIEEL VERBETERD

GEZONDHEID SUBSTANTIEEL VERBETERD RESULTATEN ANALYSE 2014 GEZONDHEID SUBSTANTIEEL VERBETERD De Rughuis Methode heeft aangetoond dat de gezondheidstoestand en kwaliteit van leven bij patiënten met chronische rugklachten enorm kan toenemen.

Nadere informatie

UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie

UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie Pijn beïnvloedt uw dagelijks leven minder UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Als u vanwege uw pijnklachten naar de revalidatiearts

Nadere informatie

Revalidatie na een totale of hemiknieprothese LUUK HENDRIKS, FYSIOTHERAPEUT

Revalidatie na een totale of hemiknieprothese LUUK HENDRIKS, FYSIOTHERAPEUT Revalidatie na een totale of hemiknieprothese LUUK HENDRIKS, FYSIOTHERAPEUT Samenwerking in de orthopedische ketenzorg Voordelen netwerken Brengt nader tot elkaar Delen van ervaringen Evalueren behandelingen,

Nadere informatie

Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij

Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit Mariëtte de Rooij Inhoud Artrose en comorbiditeit Aangepaste oefentherapie bij comorbiditeit Resultaten pilot studie Voorbeeld Conclusie Randomized

Nadere informatie

Hip disability and Osteoarthritis Outcome Score (HOOS) De Groot IB, Reijman M, Terwee CB Bierma-Zeinstra SMA Favejee M, Roos EM, Verhaar JAN

Hip disability and Osteoarthritis Outcome Score (HOOS) De Groot IB, Reijman M, Terwee CB Bierma-Zeinstra SMA Favejee M, Roos EM, Verhaar JAN Hip disability and Osteoarthritis Outcome Score (HOOS) De Groot IB, Reijman M, Terwee CB Bierma-Zeinstra SMA Favejee M, Roos EM, Verhaar JAN,, Instructies: Deze vragenlijst vraagt naar uw mening over uw

Nadere informatie

adviezen begeleiding bij een hernia-operatie fysiotherapie ZorgSaam

adviezen begeleiding bij een hernia-operatie fysiotherapie ZorgSaam adviezen Gastric na Bypass een hernia-operatie begeleiding bij een fysiotherapie ZorgSaam 1 2 Begeleiding fysiotherapie bij een Gastric Bypass. U krijgt deze folder om u voor te bereiden op uw gastric

Nadere informatie

Van zorgen voor naar zorgen dat

Van zorgen voor naar zorgen dat Van zorgen voor naar zorgen dat fysiotherapeutisch COPD zorg in de eerste lijn. Annemarie de Vey Mestdagh- van der List van zorgen voor 1988 Cursus Astma en COPD Pt. werd gestuurd door arts Kracht en Cardio

Nadere informatie

Oncologische revalidatie REVALIDEREN BIJ KANKER

Oncologische revalidatie REVALIDEREN BIJ KANKER Oncologische revalidatie REVALIDEREN BIJ KANKER ONCOLOGISCHE REVALIDATIE De ziekte kanker kan grote gevolgen hebben. Tijdens en na de behandeling kunt u last krijgen van allerlei klachten. Uw conditie

Nadere informatie

Regionaal ketenzorg protocol COPD

Regionaal ketenzorg protocol COPD Bijlage 1. Regionaal Ketenzorgprotocol Titel Regionaal ketenzorg protocol Verwijzing naar formulier Verwijzing naar protocol Protocol case finding Kwaliteitsbeleid Zorggroep Privacyreglement Zorggroep

Nadere informatie

Patienten informatieavond artrose

Patienten informatieavond artrose Patienten informatieavond artrose Agenda 19.30 19.35 Algemeen welkom 19.35 19.50 Artrose 19.50 20.05 Fysiotherapie 20.05 20.20 Diëtetiek 20.20 20.40 Pauze 20.40 21.00 Totale knieprothese 21.00 21.20 Totale

Nadere informatie

PATIËNTENFOLDER. ORTHOPEDIE Artrose in de heup

PATIËNTENFOLDER. ORTHOPEDIE Artrose in de heup PATIËNTENFOLDER ORTHOPEDIE Artrose in de heup Algemeen Er is bij u artrose in uw heup vastgesteld. Aan de hand van deze folder krijgt u informatie over de heup, de diagnose artrose, de gevolgen en behandeling

Nadere informatie

samenvatting 127 Samenvatting

samenvatting 127 Samenvatting 127 Samenvatting 128 129 De ziekte van Bechterew, in het Latijn: Spondylitis Ankylopoëtica (SA), is een chronische, inflammatoire reumatische aandoening die zich vooral manifesteert in de onderrug en wervelkolom.

Nadere informatie

Sportief bewegen met artrose. Artrose

Sportief bewegen met artrose. Artrose Sportief bewegen met artrose Artrose Sportief bewegen met artrose...................................... Bewegen: gezond en nog leuk ook! Regelmatig bewegen heeft een positieve invloed op de gezondheid

Nadere informatie

Procedure De Friesland Zorgverzekeraar AV optimaal - meer dan 36/50 behandelingen versie 3.0. laatst gewijzigd op

Procedure De Friesland Zorgverzekeraar AV optimaal - meer dan 36/50 behandelingen versie 3.0. laatst gewijzigd op Procedure De Friesland Zorgverzekeraar AV optimaal - meer dan 36/50 behandelingen versie 3.0. laatst gewijzigd op 10-07-2017 Polisvoorwaarden: In de polisvoorwaarden van de AV optimaal van De Friesland

Nadere informatie

Stappenplan mobiliteit

Stappenplan mobiliteit Stappenplan - Het vaststellen van beperkingen in de - Het behouden de of voorkomen van achteruitgang in bij ouderen - Het verbeteren van de bij ouderen - Het voorkomen van samenhangende problemen zoals

Nadere informatie

23-1-2014. Classificeren en meten. Overzicht van de officiële definities van de meter sinds 1795. Raymond Ostelo, PhD. Klinimetrie

23-1-2014. Classificeren en meten. Overzicht van de officiële definities van de meter sinds 1795. Raymond Ostelo, PhD. Klinimetrie Raymond Ostelo, PhD Professor of Evidence-Based Physiotherapy Dept. Health Sciences EMGO+ Institute for Health and Care Research VU University Amsterdam, the Netherlands r.ostelo@vumc.nl 1 Classificeren

Nadere informatie

Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee. CARPA onderzoek. Artrose.

Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee. CARPA onderzoek. Artrose. Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee Gabriella M. van Dijk Achtergrond Onderzoeksvragen Literatuuronderzoek Longitudinaal cohort onderzoek Methode

Nadere informatie

Thuis in Behandelen. Behandelcentrum. Vrijthof, Tiel.

Thuis in Behandelen. Behandelcentrum. Vrijthof, Tiel. Thuis in Behandelen Behandelcentrum Vrijthof, Tiel www.szr.nl/behandelcentrum THUIS IN BEHANDELEN Wanneer inschakelen U kunt het behandelteam inschakelen voor advies en behandeling bij ouderdomsklachten,

Nadere informatie

Arbocuratieve fysiotherapie: een effectieve beweging?

Arbocuratieve fysiotherapie: een effectieve beweging? Arbocuratieve fysiotherapie: een effectieve beweging? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Even voorstellen Even voorstellen: Rob Oostendorp 1942: geboren in Nijmegen 1961: gymnasium Canisius College, Nijmegen

Nadere informatie

ENERGIEK. Bewegingsprogramma bij chronische neurologische aandoeningen

ENERGIEK. Bewegingsprogramma bij chronische neurologische aandoeningen ENERGIEK Bewegingsprogramma bij chronische neurologische aandoeningen Achtergrond Bewegen is goed, voor iedereen! Dat is wat u vaak hoort en ziet in de media. En het is waar, bewegen houdt ons fit en

Nadere informatie

Zorginnovatie voor pijnlijke diabetische polyneuropathie. Margot Geerts Verpleegkundig Specialist

Zorginnovatie voor pijnlijke diabetische polyneuropathie. Margot Geerts Verpleegkundig Specialist Zorginnovatie voor pijnlijke diabetische polyneuropathie Margot Geerts Verpleegkundig Specialist Diabetische polyneuropathie 1. Distale symmetrische polyneuropathie Uitval van een combinatie van sensore,

Nadere informatie

B-FIT TRAININGSWIJZER. Appendix 2

B-FIT TRAININGSWIJZER. Appendix 2 B-FIT TRAININGSWIJZER Appendix 2 APPENDIX 2. SUB-MAXIMALE INSPANNINGSTEST. De sub-maximale inspanningstest zoals hieronder beschreven kan worden gebruikt worden om vast te stellen of de trainingsvorm geschikt

Nadere informatie

Sportief bewegen met reumatoïde artritis. Reumatoïde artritis

Sportief bewegen met reumatoïde artritis. Reumatoïde artritis Sportief bewegen met reumatoïde artritis Reumatoïde artritis Sportief bewegen met reumatoïde artritis...................................... Bewegen: gezond en nog leuk ook! Regelmatig bewegen heeft een

Nadere informatie

Bijlage 2 Meetinstrumenten

Bijlage 2 Meetinstrumenten Bijlage 2 Meetinstrumenten Bijlage 2.1 Functiescore De Bie et al. De Bie et al. (1997) gebruikten de functiescore als prognostisch instrument om lichte van ernstige letsels te onderscheiden. De functiescore

Nadere informatie

INTERVENTIESTUDIE. Fitkids, a Nationwide exercise therapy program in the Netherlands: is it effective?

INTERVENTIESTUDIE. Fitkids, a Nationwide exercise therapy program in the Netherlands: is it effective? INTERVENTIESTUDIE Fitkids, a Nationwide exercise therapy program in the Netherlands: is it effective? Tim Takken; Janke de Groot; Lex Winkler; Elles Kotte DOEL Inzicht in het effect van het beweegprogramma

Nadere informatie

Functieprofiel van de fysiotherapeut met aanvullende scholing binnen de BeweegKuur

Functieprofiel van de fysiotherapeut met aanvullende scholing binnen de BeweegKuur Functieprofiel van de fysiotherapeut met aanvullende scholing binnen de BeweegKuur NISB ontwikkelt de BeweegKuur met subsidie van het ministerie van VWS en in samenwerking met NHG, LVG, NVDA, KNGF, LHV,

Nadere informatie

Behandelingen. 1 Multidisciplinaire screening Zorg op Maat. Doel van de screening. De screeningsdag

Behandelingen. 1 Multidisciplinaire screening Zorg op Maat. Doel van de screening. De screeningsdag 19/01/2019 Behandelingen 1 Multidisciplinaire screening Zorg op Maat Uw revalidatiearts kan u aanmelden voor de multidisciplinaire screening Zorg op Maat. Hierbij gaan we met meerdere behandelaren uw problemen

Nadere informatie

Resultaten zorgevaluatie Orthopedie St. Antonius Ziekenhuis

Resultaten zorgevaluatie Orthopedie St. Antonius Ziekenhuis Resultaten zorgevaluatie Orthopedie St. Antonius Ziekenhuis Bij de afdeling Orthopedie van het St. Antonius Ziekenhuis vindt standaard zorgevaluatie plaats. De zorgevaluatie doen we aan de hand van veel

Nadere informatie

Hartrevalidatieprogramma

Hartrevalidatieprogramma Hartrevalidatieprogramma Uw cardioloog heeft u aangemeld voor het hartrevalidatieprogramma van Flow, een samenwerkingsverband tussen Máxima Medisch Centrum en het Catharina Ziekenhuis. Dit programma start

Nadere informatie

Even voorstellen. Anje Korsten Dorine van Nispen. Ergotherapeuten werkzaam in Rivierenland Ziekenhuis Tiel

Even voorstellen. Anje Korsten Dorine van Nispen. Ergotherapeuten werkzaam in Rivierenland Ziekenhuis Tiel Ergotherapie & Even voorstellen Anje Korsten Dorine van Nispen Ergotherapeuten werkzaam in Rivierenland Ziekenhuis Tiel Opbouw presentatie Vermoeidheid en ergotherapie, een intro Health Counseling Praktijk

Nadere informatie

Inleiding. 1. Waarom is bewegen goed voor de gezondheid? 3. Doel. 2. Trainingsvormen

Inleiding. 1. Waarom is bewegen goed voor de gezondheid? 3. Doel. 2. Trainingsvormen Inleiding U bent opgenomen of onder behandeling in het Leids Universitair Medisch Centrum. Wanneer u door uw opname minder aan lichaamsbeweging doet, kan uw conditie achteruit gaan. Door actief te blijven,

Nadere informatie

Chronische pijn. Locatie Arnhem

Chronische pijn. Locatie Arnhem Chronische pijn Locatie Arnhem Chronische pijn We spreken van chronische pijn als pijnklachten langer dan zes maanden blijven bestaan. De pijn kan in verschillende delen van het lichaam voorkomen. Soms

Nadere informatie

Zelfmanagement RGF Midden Oost Brabant 19 mei 2011. Hanke Timmermans Consultant CBO, h.timmermans@cbo.nl

Zelfmanagement RGF Midden Oost Brabant 19 mei 2011. Hanke Timmermans Consultant CBO, h.timmermans@cbo.nl Zelfmanagement RGF Midden Oost Brabant 19 mei 2011 Hanke Timmermans Consultant CBO, h.timmermans@cbo.nl Agenda Landelijk Actieprogramma Zelfmanagement Zelfmanagement = Ondersteuning van zelfmanagement

Nadere informatie

Handreiking signalering en begeleiding GGZ-problematiek bij diabetes

Handreiking signalering en begeleiding GGZ-problematiek bij diabetes Handreiking signalering en begeleiding GGZ-problematiek bij diabetes September 2017 Handreiking signalering en begeleiding GGZ-problematiek tgv diabetes 1 Vooraf Patiënten met diabetes kampen met veel

Nadere informatie

Revalidatieprogramma

Revalidatieprogramma Revalidatiegeneeskunde Revalidatieprogramma Chronische pijn Deze folder geeft u algemene informatie over revalidatie bij chronische pijn. Uiteraard komt de folder niet in plaats van een gesprek met uw

Nadere informatie

Casus 1. Department of Orthopedic surgery University Medical Centre Groningen

Casus 1. Department of Orthopedic surgery University Medical Centre Groningen Man 49 jaar Manager van de dorpssupermarkt bij een grote keten, die bij onderbezetting volop meewerkt bij lossen (tillen, dragen), vakkenvullen (buigen, bukken), kassadienst en vaak achter de balie staat.

Nadere informatie

Bewegen door Senioren

Bewegen door Senioren Dianne Laarhoven-Klein, algemeen fysiotherapeut met aandacht voor geriatrie 2030: 4 miljoen Nederlanders ouder dan 65 jaar. 2030: 4 miljoen Nederlanders ouder dan 65 jaar. Dat is bijna 25% van de totale

Nadere informatie

Eén op de vijf patiënten vindt oefentherapeut zonder verwijzing Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg, maart 2009

Eén op de vijf patiënten vindt oefentherapeut zonder verwijzing Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg, maart 2009 Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL De gegevens mogen met bronvermelding (Margit K Kooijman, Ilse CS Swinkels, Chantal J Leemrijse. Eén op de vijf patiënten vindt oefentherapeut zonder verwijzing.

Nadere informatie

Patient gegevens. Patiënt gegevens. Bakker, Sanne Adres: Spaarne 153

Patient gegevens. Patiënt gegevens. Bakker, Sanne Adres: Spaarne 153 Patient gegevens Patiënt gegevens Naam: Bakker, Sanne Adres: Spaarne 153 Postcode: 2011CG Haarlem Geboortedatum: 5-6-1996 Leeftijd: 20 Geslacht: V Telefoon: 0616287075 Telefoon mobiel: Telefoon werk: Email:

Nadere informatie

Beweeginterventie. Mild en Matige COPD (GOLD 1 en 2) Tot stand gekomen door de werkgroep COPD in opdracht van FYNE

Beweeginterventie. Mild en Matige COPD (GOLD 1 en 2) Tot stand gekomen door de werkgroep COPD in opdracht van FYNE Beweeginterventie Mild en Matige COPD (GOLD 1 en 2) Tot stand gekomen door de werkgroep COPD in opdracht van FYNE Inhoud FYNE 2010 1. Omschrijving fysiotherapie bij mild COPD (Gold 1 en 2). Bldz 3. 2.

Nadere informatie

Fittesten 55+ Najaar 2017

Fittesten 55+ Najaar 2017 Fittesten 55+ Najaar 2017 Organisatie Fittesten Gemeente Deurne Consulent(en) seniorensport Leef gemeente Deurne Bewegingsagogen - Zorgboog in Balans Anika Kanters Diana Smits Inhoud Fittest Waarom zijn

Nadere informatie

Gezondheid Fitheid Geschiktheid voor de scheidsrechter en assistent-scheidsrechter. Ger Kaldenberg

Gezondheid Fitheid Geschiktheid voor de scheidsrechter en assistent-scheidsrechter. Ger Kaldenberg Gezondheid Fitheid Geschiktheid voor de scheidsrechter en assistent-scheidsrechter Ger Kaldenberg Wat wilt u weten? Wat wilt u meenemen? Programma Wat gaan we doen? Wat betekenen fit en fitheid? Wat is

Nadere informatie

DE COACH METHODE BIJ MENSEN MET DIABETES TYPE 2

DE COACH METHODE BIJ MENSEN MET DIABETES TYPE 2 DE COACH METHODE BIJ MENSEN MET DIABETES TYPE 2 Dr. M.H.G. de Greef, Bewegingswetenschappen van Rijksuniversiteit Groningen. Drs. S.R. Sprenger, Centrum voor Beweging en Onderzoek Groningen. B.J. Houët,

Nadere informatie

Zorg & Revalidatie. Werken aan optimaal herstel

Zorg & Revalidatie. Werken aan optimaal herstel Werken aan optimaal herstel Over BeLife Wij geloven in de kracht van mensen. Je hoeft tenslotte niet ziek te zijn om beter te worden. BeLife biedt medisch-specialistische revalidatiezorg aan mensen die

Nadere informatie

Multiple Sclerose (fysiotherapeutische behandeling)

Multiple Sclerose (fysiotherapeutische behandeling) Multiple Sclerose (fysiotherapeutische behandeling) Remco Muller MNR, Fysiotherapeut Lid MS Zorgnet RMC Groot Klimmendaal Expertisecentrum voor volwassenen Inhoud Inleiding Evidence based practise Fysiotherapeutisch

Nadere informatie

17-1-2013. De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme / computer programma Het onderzoek

17-1-2013. De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme / computer programma Het onderzoek Patiënt-empowerment; het individueel zorgplan en de ziektelastmeter bij COPD Onno van Schayck CAHAG 7e conferentie Utrecht, 24 januari 2013 Inhoud De ontwikkeling van de ziektelastmeter Behandelalgoritme

Nadere informatie

ZO dichtbij Zorg & Onderwijs passend in de reguliere leeromgeving

ZO dichtbij Zorg & Onderwijs passend in de reguliere leeromgeving ZO dichtbij Zorg & Onderwijs passend in de reguliere leeromgeving Informatiegids voor ouders Wat kan ZO dichtbij voor u betekenen? Adelante ZO dichtbij versterkt het regulier onderwijs en ondersteunt leerlingen

Nadere informatie

Minder last van uw rug

Minder last van uw rug Minder last van uw rug Hoe kunt u pijn onderin uw rug verminderen en nieuwe klachten voorkomen Rugklachten zelf onder controle Pijn in uw rug is lastig en vervelend. Om vele redenen. Uw humeur kan eronder

Nadere informatie

Beste fysiotherapeut,

Beste fysiotherapeut, Beste fysiotherapeut, Dit is een samenvatting van het protocol Totale Heup Prothese. Het protocol is een voorlopige versie die te zijner tijd bijgesteld zal worden op basis van de ervaringen van gebruikers.

Nadere informatie

Wat is artrose? Hoe ontstaat artrose? Klachten Diagnostiek Behandeling Adviezen Medicijnen Operaties...

Wat is artrose? Hoe ontstaat artrose? Klachten Diagnostiek Behandeling Adviezen Medicijnen Operaties... Artrose van de knie Inhoudsopgave Wat is artrose?... 1 Hoe ontstaat artrose?... 1 Klachten... 2 Diagnostiek... 2 Behandeling... 2 Adviezen... 2 Medicijnen... 3 Operaties... 3 Comfortabel leven met artrose

Nadere informatie

Oncologische revalidatie 2012-2014. Van richtlijn naar praktijk. Emmy Hoefman, Revant revalidatiecentrum Breda

Oncologische revalidatie 2012-2014. Van richtlijn naar praktijk. Emmy Hoefman, Revant revalidatiecentrum Breda Oncologische revalidatie 2012-2014 Van richtlijn naar praktijk Emmy Hoefman, Revant revalidatiecentrum Breda Leven met Kanker: 3-4% NL bevolking toename zorgvraag 2007/2009 2020 Incidentie: nieuwe patienten

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Pijnrevalidatie. Locatie Spijkenisse Medisch Centrum VAN WEEL-BETHESDA

PATIËNTEN INFORMATIE. Pijnrevalidatie. Locatie Spijkenisse Medisch Centrum VAN WEEL-BETHESDA PATIËNTEN INFORMATIE Pijnrevalidatie Locatie Spijkenisse Medisch Centrum VAN WEEL-BETHESDA In deze folder geven het Maasstad Ziekenhuis, het Spijkenisse Medisch Centrum en Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis

Nadere informatie

Patiënt Specifieke Goal-setting methode

Patiënt Specifieke Goal-setting methode Patiënt Specifieke Goal-setting methode Handleiding voor de fysiotherapeut Zuyd Hogeschool, Heerlen, april 2018 Lectoraat Autonomie en Participatie Faculteit Gezondheidszorg Anita Stevens Albère Köke Sandra

Nadere informatie

Inzet van games in de praktijk van het verpleeghuis. Hogeschool Zuyd, juni 2012

Inzet van games in de praktijk van het verpleeghuis. Hogeschool Zuyd, juni 2012 Inzet van games in de praktijk van het verpleeghuis Hogeschool Zuyd, juni 2012 1 SilverFit maakt systemen voor virtuele revalidatie SilverFit maakt een systemen voor virtuele fysiotherapie en ouderenfitness

Nadere informatie

Werken aan effectief en doelgericht. herstel. Verwijzers

Werken aan effectief en doelgericht. herstel. Verwijzers Werken aan effectief en doelgericht herstel Verwijzers BeLife centrum voor bewegen Medische specialistische revalidatiezorg BeLife biedt medische specialistische revalidatiezorg en reïntegratieprogramma

Nadere informatie

Poliklinische revalidatie programma s

Poliklinische revalidatie programma s Poliklinische revalidatie programma s Mensen met chronische pijnklachten van het bewegingsapparaat (rug, nek, schouder, knie) kunnen revalideren met behulp van gespecialiseerde revalidatieprogramma s.

Nadere informatie