nr 3 - Oktober euroscoop@europaziekenhuizen.be website :

Transcriptie

1 nr 3 - Oktober euroscoop@europaziekenhuizen.be website : Afgiftekantoor: Brussel X. VERANTWOORDELIJKE UITGEVER : Dr Pierre Nys. EUROPA ZIEKENHUIZEN V.Z.W. De Frélaan 206, 1180 Brussel.

2 n e w nog sneller... (1,2,3) Avelox 400 mg/250 ml Oplossing voor Intraveneuze Infusie Moxifloxacine 1,6 mg/ml (als moxifloxacine hydrochloride). Therapeutische indicaties Avelox 400 mg/250 ml Oplossing voor Intraveneuze Infusie is aangewezen voor de behandeling van ambulante (community acquired) pneumonieën veroorzaakt door bacteriën gevoelig voor moxifloxacine bij patiënten bij wie een initiële parenterale behandeling noodzakelijk is. Er dient rekening te worden gehouden met de officiële richtlijnen aangaande het juiste gebruik van antibacteriële agentia. Posologie en toedieningswijze DOSERING: 400 mg moxifloxacine, éénmaal daags via een infuus toegediend. De behandeling kan aanvankelijk intraveneus gebeuren en vervolgd worden met een orale therapie (tabletten), wanneer klinisch aangewezen. Nieren/of leverinsufficiëntie: Een dosisaanpassing is niet vereist bij bejaarden, bij patiënten met een laag lichaamsgewicht of bij patiënten met lichte tot matige nierfunctiestoornis (creatinineklaring > 30 ml/min./1,73m_) (zie voor bijzonderheden rubriek 5.2. "Farmacokinetische eigenschappen"). Er bestaan geen gegevens die het gebruik van moxifloxacine ondersteunen bij patiënten met een creatinineklaring < 30 ml/min./1,73m 2 of bij patiënten onder nierdialyse; bij patiënten met leverdysfunctie zijn onvoldoende gegevens voorhanden (zie rubriek 4.3. "Contra-indicaties"). KINDEREN EN ADOLESCENTEN: De doeltreffendheid en veiligheid van moxifloxacine werden niet aangetoond bij kinderen en adolescenten (zie rubriek 4.3. "Contra-indicaties"). WIJZE VAN GEBRUIK: Intraveneus gebruik; constant infuus over 60 minuten (zie ook rubriek 4.4. "Speciale waarschuwingen en bijzondere voorzorgen bij gebruik"). Indien medisch aangewezen, kan de oplossing voor intraveneuze infusie via een T-infuusleiding samen met verenigbare oplossingen voor intraveneuze infusie toegediend worden (zie rubriek 6.6. "Gebruiksaanwijzing/verwerkingsinstructies"). BEHANDELINGSDUUR: De aanbevolen toe te passen totale termijn voor sequentiële toediening (intraveneus gevolgd door oraal) is 7-14 dagen. In klinische studies bij gehospitaliseerde patiënten met ambulante pneumonie werd bij het merendeel van de patiënten binnen 4 dagen op orale behandeling overgeschakeld. De aanbevolen dosis (400 mg éénmaal daags) en behandelingsduur voor de indicatie die behandeld wordt, mogen niet worden overschreden. Contra-indicaties - Gekende overgevoeligheid voor moxifloxacine, voor andere quinolonen of voor een van de hulpstoffen. - Zwangerschap en lactatie (zie rubriek 4.6. "Zwangerschap en lactatie"). - Kinderen en adolescenten bij wie de groei niet voltooid is. - Patiënten met een voorgeschiedenis van tendineuze aandoening/stoornis die verband houdt met een behandeling met een quinolone. Zowel in preklinisch onderzoek als in studies bij de mens werden wijzigingen van de electrofysiologie van het hart na blootstelling aan moxifloxacine waargenomen, nl. QT-verlenging. Om veiligheidsredenen is Avelox daarom tegenaangewezen bij patiënten met: - congenitale of gedocumenteerde verworven QT-verlenging - electrolytstoornissen, in het bijzonder onbehandelde hypokaliëmie - klinisch relevante bradycardie - klinisch relevante hartinsufficiëntie met verminderde linkerventrikel ejectiefractie - voorgeschiedenis van symptomatische aritmieën. Avelox mag niet terzelfdertijd gebruikt worden met andere geneesmiddelen die het QT-interval verlengen (zie ook rubriek 4.5. "Interacties met andere geneesmiddelen en andere vormen van interactie"). Omwille van het ontbreken van gegevens is Avelox eveneens gecontra-indiceerd bij patiënten met verminderde leverfunctie (Child Pugh C) en bij patiënten met transaminasen-verhogingen > 5 maal de bovengrens van normaal, alsook bij patiënten met een creatinineklaring < 30 ml/min./1,73m 2 (serum creatinine > 265 mmol/l) of patiënten onder nierdialyse. Ongewenste effecten De volgende ongewenste effecten werden gemeld na behandeling met Avelox (gecombineerde analyse van gegevens over patiënten behandeld met de orale vorm alleen en met intraveneuze/orale sequentiële moxifloxacine). De frequenties werden als volgt gedefinieerd: Vaak: 1 % tot < 10 % - Soms: 0,1 % tot < 1 % - Zelden: 0,01 % tot < 0,1 % - Zeer zelden: < 0,01 %. Algemeen: VAAK: buikpijn, hoofdpijn, reactie op de plaats van injectie (vb. oedeem, overgevoeligheid, inflammatie, pijn en in minder dan 1% flebitis) SOMS: asthenie, pijn, rugpijn, malaise, pijn in de borststreek, allergische reactie, pijn in de benen ZEER ZELDEN: overgevoeligheid: anafylactische reactie, anafylactische shock (mogelijks levensbedreigend). Zenuwstelsel: VAAK: duizeligheid Soms: slapeloosheid, vertigo, zenuwachtigheid, slaperigheid, angst, tremor, paresthesieën, verwarring, depressie Zelden: hallucinaties, depersonalisatie, ongecoördineerd gedrag, agitatie, slaapstoornissen, abnormale dromen, convulsies. Maag-darmstelsel: VAAK: nausea, diarree, braken, dyspepsie SOMS: droge mond, nausea en braken, flatulentie, constipatie, orale moniliase, anorexie, stomatitis, glossitis. ZEER ZELDEN: pseudomembraneuze colitis. Cardio-vasculair systeem: VAAK: bij patiënten met concomitante hypokaliëmie: QT-verlenging. SOMS: tachycardie, perifeer oedeem, hypertensie, palpitaties, syncope, voorkamerfibrillatie, angina pectoris, bij patiënten met normokaliëmie: QT-verlenging. ZELDEN: vasodilatatie, hypotensie. ZEER ZELDEN: ventriculaire aritmieën, torsades de pointe (zie rubriek 4.4. "Speciale waarschuwingen en bijzondere voorzorgen bij gebruik"). Ademhalingsstelsel: SOMS: dyspnoe. Skeletspieren: SOMS: arthralgie, myalgie ZELDEN: tendinitis ZEER ZELDEN: peesruptuur. Huid: SOMS: huiduitslag (rash), pruritis, transpiratie, urticaria ZELDEN: droge huid. Zintuiglijke organen: VAAK: smaakvervorming SOMS: amblyopie ZELDEN: tinnitus, abnormale gezichtscapaciteit te wijten aan reacties ter hoogte van het centraal zenuwstelsel (vb. duizeligheid of verwarring), reukstoornissen of zelfs reuken/of smaakverlies. Urogenitaal systeem: SOMS: vaginale moniliase, vaginitis. Laboratoriumwaarden: VAAK: abnormale leverfunctietesten (merendeels matige verhogingen van ASAT [aspartaataminotransferase] /ALAT [alanine-aminotransferase] en/of bilirubine). SOMS: gamma-gt-stijging, amylasetoename, leucopenie, prothrombinedaling, eosinofilie, thrombocytemie, thrombopenie, anemie ZELDEN: hyperglycemie, hyperlipidemie, prothrombinestijging, icterus, LDH toename (die verband houdt met leverfunctiestoornis), creatinine- of ureumtoename. De volgende ongewenste effecten traden met een hogere frequentie op in de subgroep van de i.v./oraal sequentieel behandelde patiënten: VAAK: slapeloosheid, orale moniliase, gamma-gt-stijging SOMS: hallucinaties, agitatie, convulsies, vasodilatatie, hypotensie, pseudomembraneuze colitis, droge huid, LDH toename.. Geïsoleerde gevallen van de volgende ongewenste effecten werden gerapporteerd na behandeling met andere fluoroquinolonen en zouden mogelijks ook tijdens een Avelox behandeling kunnen optreden: hepatitis, voorbijgaand verlies van gezichtscapaciteit, evenwichtsstoornissen met inbegrip van ataxie, hypernatriëmie, hypercalciëmie, neutropenie, hemolyse. Registratiehouder: Bayer s.a.-n.v., Louizalaan 143, 1050 Brussel. Registratienummer: 187 IS 332 F IS 333 F 12. Afleveringswijze: Voorschriftplichtig geneesmiddel. Datum van herziening van de tekst: 07/10/2002. (1) Bijsluiter Avelox I.V. / (2) Stass H., J. of Antimicrobial Chemotherapy, 1999, 43 (suppl.b):83-90 / (3) Landen et al. - The Journal of international Medical Research - 29: 51-60,2001

3 Inhoud nr 3 Site St.-Elisabeth De Frélaan Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/ Spoedgevallen 24u/24 02/ Site St.-Michiel Linthoutstraat Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/ Spoedgevallen 24u/24 02/ Site 2 Alice Groeselenberg Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/ EDITO EURO.NEWS - Nieuwe medewerkers - Een collega verlaat ons - Reuma : geneesbaar of niet? - Hartrevalidatie - Verhuis daghospitaal naar de site 2 Alice Dossier : ORTHOPEDIE EN REVALIDATIE - Totale knieprothese met computernavigatie Dr Mark Bosquet - De behandeling van artrose Dr Raf De Vloo - Nieuwe trends in de schouderchirurgie Dr Mark Meskens - Enkelprothese Dr Jacques de Halleux - De pijnkliniek - De dienst fysische geneeskunde en revalidatie - Chronische lumbalgierevalidatie : actieve rugschool Dr Denis Lemaître, Mr Philippe Duval IN ELECTRO VERITAS VOEL JE GOED IN JE VEL WAARVOOR DIENT DEZE TECHNIEK? 29 EVENEMENTEN : WEES ERBIJ IN DE SCHIJNWERPER HARTEDIEF DE MEMOIRES VAN EUMENEGUYL 38 INTERESSANT OM WETEN 38 VOLGEND NUMMER EUROSCOOP VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Dr Pierre Nys HOOFDREDACTEURS Dr Roxane Audistère Dr Pierre Nys COORDINATIE Chantal Dekempeneer REDACTIERAAD Dr Gaëtane Boon, Dr Sabine Deckers, Dr Frank De Wolf, Dr Frédéric Haven, Dr Daniel Hublet, Dr Jim Ilunga, Dr Paul Jonard, Dr Annick Sauvage, Dr Charles Scheid, Dr Jean-Marie Van Caster, Dr Frederike Van Raemdonck, Dr Guy Vielle, Dr Gaëtan Willemart. SECRETARIAAT Brendi Foubert FOTOGRAFIE Brendi Foubert VERTALINGEN Simonne Buteneers GRAFISME Maca Illustraties : P. Maka DRUK Cloetens REDACTIE ADRES Euroscoop Site St.-Elisabeth De Frélaan Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/ euroscoop@europaziekenhuizen.be Tijdschrift voor het medisch korps. Geneesheren die Euroscoop niet ontvangen en toch geïnteresseerd zijn, mogen contact opnemen met de redactie. Alle rechten voorbehouden, met inbegrip van vertalingen. De inhoud van de artikels valt onder de exclusieve verantwoordelijkheid van de auteurs. Tijdschrift van de europa ziekenhuizen 03

4 E XTRA U ITDAGING R ELEVANT O PENBARING S AMEN C REATIEF O RIGINEEL O PMERKELIJK TOT IN DE P UNTJES edito Een glimlach, met een vleugje nostalgie Herinnert u zich Lee Majors, die op het scherm de man van 6 miljoen vertolkte tijdens een succesvol feuilleton van de jaren 80? Als slachtoffer van een vreselijk ongeval kon deze man enkel overleven dankzij talrijke prothesen die van hem de first bionic man maakten. Wat, kort geleden, nog surrealistische speculatie was, is nu werkelijkheid geworden. Vandaar deze goedgevulde Euroscoop nr.3, Special Ortho! Neem hem door en ontdek de nieuwste technieken om uw patiënten een betere autonomie en levenskwaliteit te bieden. Al deze "top" behandelingen komen tot stand dankzij een samenwerking tussen de betrokken diensten : orthopedie, anesthesie, reumatologie, fysische geneeskunde. Dank aan onze ploegen die hun krachten samenbundelen teneinde u bij te staan om uw patiënten terug op been te helpen. Veel leesgenot. Dr Pierre Nys Hoofdredacteur Dr Marc Van Campenhoudt Afgevaardigd Beheerder Hoofdgeneesheer Dr Roxane Audistère Hoofdredacteur Dr Mieke De Bie Afgevaardigd Beheerder Algemeen Directeur 04 nr 3 oktober 2003

5 EURO NEWS Nieuwe medewerkers Neurologie Dr Bart VANDERSMISSEN Neurologie (ULB 2003) Sites St.-Michiel - St.-Elisabeth Gynaecologie-Obstetrica Dr Christian MOULART Gynaecologie en obstetrica (UCL 2003) Site St.-Elisabeth Anesthesie Pain Clinic Dr Chantal CAMBIER Anesthesie (UCL 1981) Site St.-Michiel Interesse : Hoofdpijn. Vasculaire pathologieën. Neurosonologie.. Interesse : Obstetrica. Verschillende soorten bevallingen. Opvolging van de klassieke gynaecologische pathologieën. Interesse : Spinal clinic. Een collega verlaat ons Dr LOKIETEK CHRISTIAENS Suzanne Reeds in december verleden jaar hadden we met de nodige luister het afscheid gevierd van Dr Suzanne Lokietek Christiaens, de leading lady van de gynaecologen. Maar op algemene aanvraag en onder luid applaus heeft Mevrouw Lokietek nog menig bisnummer ten beste gegeven, tot ze op 28 juni definitief een punt zette achter haar activiteiten in ons ziekenhuis met een typische zaterdagmorgen raadpleging tot laat in de namiddag. Mevrouw Lokietek was een waardige dame met een cliënteel, zowel Franstalig als Nederlandstalig en Engelstalig, uit alle sociale klassen. Zowel moeders met een dubbele kleine d als Afrikaanse aids-patiënten konden rekenen op haar volle inzet. Mevrouw Lokietek was niet alleen genereus voor haar patiënten, ze was het ook voor haar collega s. Ze was altijd bereid in te springen voor een wacht.op een onbewaakt ogenblik had men haar een halftime aangesmeerd. Het heeft haar niet belet zo goed als fulltime bij te dragen tot de pool. Dr Lokietek beheerste haar vak. Ze was all-round gynaecoloog. Tot de laatste dag stond ze zonder problemen haar mannetje, zowel in de bevallingskamer (dag en nacht) als in de operatiezaal. Mevrouw Lokietek bleef leergierig. Enkele weken vóór haar definitief afscheid vertrok ze nog, zoals elk jaar, met haar jongere vrouwelijke collega s voor één van die legendarische studiereizen naar Parijs. Geduldig zat ze in de TGV te wachten op haar jongere collega s die, zoals gewoonlijk, op het laatste nippertje het perron kwamen opgestormd. Dr Lokietek was een droom van een dokter voor haar patiënten, een droom van een medewerker voor haar collega s.deze zachtmoedige vrouw kon echter ook incasseren. Ze kon tegen een stootje, ze liet zich niet uit haar lood slaan of van de wijs brengen door tegenslagen of onbegrip. Het siert haar dat ze in volle glorie een punt zette achter haar ziekenhuisactiviteiten. Het is nu te hopen dat ze op haar reizen naar Parijs haar geheim heeft doorgegeven. Tijdschrift van de europa ziekenhuizen 05

6 EURO NEWS RAADPLEGINGEN REUMATOLOGIE Dr P. Moens - St.-Elisabeth : Tel. : 02/ Alice : Tel. : 02/ Dr D. François - St.-Michiel : Tel. : 02/ Reuma : geneesbaar of niet? Sinds begin dit jaar beschikken wij, bij de behandeling van inflammatoire reumatische aandoeningen, over een nieuw geneesmiddel dat de progressie van het ziekteproces kan vertragen en in een aantal gevallen zelfs kan stopzetten. Er is een grote vooruitgang geboekt bij het begrijpen van de fysiopathologie van de ontstekingsprocessen van reumatische aandoeningen. Het aangrijpingspunt van deze nieuwe medicatie zijn twee proinflammatoire cytokines : α TNF (tumornecrose-factor) en 1-interleukine. Deze medicatie wordt parenteraal toegediend : subcutaan of intraveneus afhankelijk van het gekozen molecule. Voornamelijk patiënten met een erosieve reumatoïde polyartritis komen in aanmerking voor behandeling met deze nieuwe medicatie. De resultaten van de verschillende klinische studies zijn eensluidend : men bekomt een snelle en substantiële verbetering van het klinisch beeld en de levenskwaliteit van de patiënt. Het inflammatoir biologisch syndroom regresseert en zal in een aantal gevallen zelfs verdwijnen. Radiologisch treedt er een stabilisatie van de gewrichtsletsels op. Het is evident dat, wanneer dit soort medicatie onderbroken wordt, het risico op hernemen van het ziekteproces toeneemt. Momenteel is deze nieuwe behandeling voorbehouden voor patiënten met een ernstig ziektebeeld en die niet reageren op een klassieke behandeling. De nevenwerkingen zouden minimaal zijn, voorzichtigheid is geboden bij patiënten met een infectieus proces, bij patiënten met antecedenten van tuberculose en bij patiënten met hartdecompensatie. Met de aan de gang zijnde studies beoogt men na te gaan of een vroegtijdige behandeling van inflammatoire reumatische aandoeningen met deze nieuwe medicatie het optreden van onomkeerbare letsels kan voorkomen. RAADPLEGING HARTREVALIDATIE Site St.-Michiel : Tel. : 02/ Hartrevalidatie Wie komt in aanmerking? Eigenlijk komt iedere hartpatiënt in aanmerking. Patiënten met angina pectoris, patiënten met hartfalen en patiënten die een hartinfarct hebben doorgemaakt. Ook alle patiënten die en coronaire angioplastie of hartchirurgie ondergingen komen in aanmerking voor deelname aan dit revalidatieprogramma. Waarom revalideren? Met een individueel oefenprogramma tracht men een optimale lichamelijke conditie te bereiken. Een gepersonaliseerde aanpak van het risicoprofiel vermindert sterk het risico op recidief van het hartlijden. Zowel op sociaal, familiaal als professioneel vlak wordt een snellere reïntegratie bereikt. De hartpatiënt wordt psychologisch begeleid bij de verwerking van zijn ziekte. 06 nr 3 oktober 2003

7 Tijdschrift van de europa ziekenhuizen Verhuis daghospitaal naar de site 2 Alice In het belang van de ontwikkeling van de dienst Oncologie, en voor het comfort van de patiënten in behandeling, hebben de Europa Ziekenhuizen besloten het daghospitaal Oncologie over te brengen naar de site 2 Alice, en dit op een volledig vernieuwde tweede verdieping. Hierdoor wordt de opvangcapaciteit verdrievoudigd en bestaat er de mogelijkheid voor de patiënten om over een éénpersoonskamer te beschikken. Tevens werd een aanzienlijke inspanning geleverd voor de aankoop van aangepaste zetels, perfusiepompen, Hospitalisatiedienst, raadplegingen, de dienst Radiotherapie en het daghospitaal Oncologie werden onder hetzelfde dak ondergebracht. De behandeling van patiënten, die zowel radiotherapie als chemotherapie moeten ondergaan, zal duidelijk vereenvoudigd worden. Tenslotte werd eveneens een inspanning geleverd door de apotheek, die een tweede laminaire flow ter beschikking stelt voor de bereiding van de cytostatica. Hierdoor wordt de wachttijd tussen het voorschrijven en het opstarten van de behandeling ingekort. De komst van dit nieuw geperformeerd toestel valt net samen met de officiële erkenning van de Oncologie, op het ogenblik waarop Oncologische centra in het daglicht treden. DAGHOSPITAAL Site 2 Alice : Tel. : 02/ Door wie? Het multidisciplinair hartrevalidatieteam bestaat uit : - Een cardiologe revalidatie arts : Dr M. Dethy - De kinesisten : A.-M. Poliart, G. Depierreux, C. Stroobant - Een psychologe : N. Bramcart - Een sociaal assistente : R. Gillis Op welke manier? Het programma bestaat uit 45 oefensessies a rato van 3x/week en dit gedurende maximaal 6 maanden. Meer informatie vindt u in één van de volgende nummers van Euroscoop. nr 3 oktober

8 DOSSIER ORTHOPEDIE EN REVALIDATIE Totale knieprothese met computernavigatie Dr Mark Bosquet Orthopedisch Chirurg Sites St.- Elisabeth 2 Alice BASISPRINCIPE Eén van de belangrijkste problemen bij een totale knieprothese, is het correct inbrengen van de verschillende componenten op het femur, de tibia en de patella. Het doel van de ingreep is het herstellen van de normale biomechanica ter hoogte van de knie. Alhoewel de scopie daarvoor een nuttig middel is, blijft deze toepassing beperkt door de onmogelijkheid om de positie van de geïmplanteerde delen met een hoge precisie te bepalen. Nu worden heel wat postoperatieve verwikkelingen van een totale knieprothese veroorzaakt door een foutieve implantatie van de componenten. Het risico hiervoor neemt toe naarmate de verwoesting door artrose of artritis de normale anatomische herkenningspunten doet verdwijnen. De diodes die enerzijds aangebracht werden op het femur en de tibia, en anderzijds op de instrumenten, worden door de Stealth kijker herkend. WERKING VAN DE COMPUTERNAVIGATIE Om de werking van het systeem te begrijpen denkt men het best aan de opstelling van de robots in de automobielindustrie. Alle instrumenten zijn voorzien van actieve of passieve diodes zodat de stealth kijker hen kan situeren in relatie met het femur en de tibia. 08 nr 3 oktober 2003

9 Tijdschrift van de europa ziekenhuizen A B C A. De stealth kijker, de computer en het touch screen die tijdens de ingreep door de orthopedist zelf worden bediend. Een aangepast steriel doek gaat over het scherm. B. Het steriel afgedekt touch screen van de computer. C. Zwetend een nieuwe techniek onder de knie krijgen. DE STEALTH KIJKER Het gaat om een infrarode camera die de positie in de ruimte aangeeft van het te opereren lidmaat. De camera herkent de actieve en passieve diodes die werden aangebracht op het femur en de tibia. DE GEDIGITALISEERDE SCOPIE Tijdens de ingreep nemen we een face en een profiel van de knie en de enkel. Deze beelden worden gedigitaliseerd. In de toekomst zal men meer overgaan tot het gebruik van mini-incisies en het minimaal losmaken van spieren, om knieën maar ook heupen in te planten. Deze miniprocedure heeft tot voordeel dat de revalidatie veel sneller gaat en de hospitalisatie tot een minimum wordt herleid. Voor een totale heupartroplastie gaat dit over een hospitalisatieduur van twee dagen. Ingrepen met mini-incisie en -toegang zijn echter alleen mogelijk indien men over een computernavigatie beschikt. WAAROM COMPUTERNAVIGATIE? - De garantie dat de componenten correct worden ingebracht. - De mogelijkheid om bij revisies, of verregaande destructie van het gewricht, de prothese biomechanisch correct in te planten. - De mogelijkheid om, na de ingreep, een certificaat af te leveren dat de inplanting van de prothese aangeeft, wat de registratie ervan ten goede komt en aan verzekeringen toelaat de ingreep op zijn kwaliteit te controleren. De computernavigatie zorgt ervoor dat, bij het inbrengen van de prothese elementen, de foutmarge kleiner blijft dan 1 graad. De software zorgt ervoor dat dit wordt geprojecteerd op de scopie beelden. Sinds meer dan 1 jaar werkt de auteur van dit artikel mee aan het uittesten van het softwareprogramma voor computernavigatie bij TKP. In de nabije toekomst wordt gestart met computernavigatie voor het inbrengen van een totale heupprothesis. Tijdschrift van de europa ziekenhuizen 09

10 DOSSIER ORTHOPEDIE EN REVALIDATIE De behandeling van artrose Dr Raf De Vloo Orthopedisch Chirurg Site St.-Michiel Artrose is slijtage van het gewrichtskraakbeen dat het gewrichtsoppervlak bedekt. Artrose treedt op als er een onevenwicht bestaat tussen de mechanische belasting en de gewrichtstolerantie. De meest frequente localisatie van artrose is de rug, voornamelijk lumbaal. Op de tweede plaats komt de heup, dan de knie en tenslotte de kleinere gewrichten ter hoogte van handen en voeten. Artrose aan heupen en knieën op hogere leeftijd zijn echter het meest invaliderend. RADIOLOGISCHE AFWIJKINGEN 1. Vernauwing van de gewrichtsspleet met een volledige chondrolyse in het eindstadium en bot-bot contact. 2. Perifere osteofytose. 3. Sclerose van het subchondraal bot. 4. Verschijnen van geoden. Conservatieve behandeling De arts moet er zich bewust van zijn dat artrose niet kan worden genezen of voorkomen en dat het gewrichtskraakbeen weinig of geen herstelvermogen heeft. Met een aangepaste symptomatische behandeling kan de patiënt wel vrij lang een vrijwel normaal leven leiden. De conservatieve maatregelen hebben tot doel de patiënt te verlichten en de indicatie voor operatie uit te stellen, maar uiteindelijk zal de patiënt toch vaak een heelkundige ingreep moeten ondergaan. De richtlijnen voor de medische behandeling van artrose werden in 2003 gepubliceerd door de Europese Wetenschappelijke Vereniging van Reumatologen (European Ligue Against Rhumatism : EULAR). De aanbevelingen van de EULAR voor de behandeling van artrose worden hier herhaald. 1. Bij artrose van de knie vergt een optimale opvang de combinatie van farmacologische en niet-farmacologische maatregelen. 2. Onder niet-farmacologische aanpak verstaat men: de opvoeding van de patiënt omtrent de oorzaken van zijn aandoening, de dagelijkse opvang ervan en het belang van de verschillende beschikbare therapeutische opties.vervolgens is er het belang van fysieke oefeningen aangepast aan de graad van de handicap, het correcte gebruik van externe hulpmiddelen (krukken, rollator, enz.) en ten slotte gewichtsverlies.hieromtrent is het interessant eraan te herinneren dat een vermindering van 5 kg van het lichaamsgewicht het risico van het ontwikkelen van een symptomatische artrose van de knie reduceert met 50% en dat een reductie van 10% van het gewicht een bestaande handicap met 15% kan verminderen. 3. Paracetamol is het eerstekeuze-analgeticum en, in geval van duidelijke efficiëntie, zal het het eerstekeuze-analgeticum zijn voor de behandeling op lange termijn. Van belang is de juiste dosering, met een dosis van 4x 1g per dag in de meeste gevallen. A 10 nr 3 oktober 2003 B A. Artroscopisch beeld van een gewone knie. B. Artroscopisch beeld van een knie met artrose.

11 Tijdschrift van de europa ziekenhuizen 4. Het toepassen van topische anti-inflammatoire middelen is efficiënt en risicoloos. 5. Ingeval van niet-respons bij gebruik van paracetamol, kunnen NSAI's gebruikt worden. Bij patiënten met een risico van gastro-intestinale klachten, zal men COXIBS verkiezen, of het toevoegen aan het NSAI van een PPI. 6. Bij falen, intolerantie of tegenindicatie voor NSAI's of COXIBS, is het aanbevolen zijn toevlucht te nemen tot opiaten, met of zonder toevoeging van paracetamol. 7. Voor glucosamine, chondroïtine en hyaluronzuur werden symptomatische effecten beschreven. Ze zouden bovendien positieve effecten kunnen hebben op de botstructuur. 8. Ingeval van ernstige pijn met zwelling en tekens van acute inflammatie, zal men denken aan het intra-articulair inspuiten van corticoïden met een lange werkingsduur. 9. Het plaatsen van een prothese van de knie kan overwogen worden bij positieve radiografische tekens van gonartrose, samen met een belangrijke handicap en pijn refractair voor de conventionele antalgische behandelingen. 10. De behandeling van gonartrose moet rekening houden met de volgende factoren: a. Risicofactoren voor de knie (obesitas, fysieke activiteit, enz.). b. Algemene risicofactoren (leeftijd, polymedicatie, comorbide factoren). c. De graad van intensiteit van de pijn en de bijbehorende handicap. d. Het bestaan van inflammatoire tekens. e. De lokalisatie en de graad van de structurele aantasting. materialen, waardoor er een intiem contact kan ontstaan tussen het bot en het prothesemateriaal. Om botingroei en biologische fixatie mogelijk te maken dient er, behalve dit intiem contact, ook een goede initiële mechanische stabiliteit te bestaan van het implantaat. De prothese dient bovendien te voldoen aan de juiste vereisten betreffende geometrie, oppervlaktecoating, elasticiteitmodulus enz Het grootste voordeel van de cementloze prothese is misschien nog de drastische vermindering van microembolen tijdens het inbrengen van de femorale steel. Bij de gecementeerde prothese geeft dit bijna steeds aanleiding tot een tijdelijke O 2 saturatiedaling. Bij oudere en fragiele patiënten kan dit leiden tot een longembolie. A A. Coxartrose. B. Totale heupprothese. B Totale heupprothese Bron : de artsenkrant Het uitvoeren van een totale heupartroplastie betekent het volledig vervangen van een bestaand heupgewricht door een kunstgewricht. Het is de eerste keuzebehandeling wanneer de heup aangetast is door vergevorderde artrose, reumatoïde artritis, avasculaire necrose en posttraumatische afwijkingen. De gecementeerde totale heupprothese is één van de meest succesvolle orthopedische ingrepen. Er is een quasi gewaarborgd succes bij meer dan 95 % van de patiënten met een follow-up van meer dan 15 jaar. Onmiddellijk na de ingreep ervaart de patiënt een duidelijke vermindering van de pijn en een belangrijke verbetering van de functie. Op langere termijn zijn er echter een aantal complicaties mogelijk. Eén van de belangrijkste is het loskomen van de componenten of loosening. Een belangrijke vaststelling in verband met totale heupartroplastie is dat door het zeer goed initieel succes de indicatie werd uitgebreid. Daar waar de heupprothese aanvankelijk gebruikt werd bij een relatief oudere bevolkingsgroep, ging men later ook jongere en actievere mensen met heupklachten op dezelfde manier behandelen. Het bleek echter dat de resultaten hier veel minder duurzaam waren. Andere designs, fixatiemethoden en slijtage-oppervlakten werden daarom ontwikkeld. Het principe van fixatie van een gecementeerde prothese is gebaseerd op de mechanische interdigitatie tussen cement, trabeculair bot en prothese. De toegenomen kennis op het gebied van de orthopedische biomechanica heeft aanleiding gegeven tot enerzijds, betere cementeringstechnieken en, anderzijds, fixatie zonder cement. De cementloze fixatie is een biologische fixatie, gebaseerd op het principe van osteo-integratie. Hierbij maakt men gebruik van bio-inerte of bio-actieve (bv. hydroxy-apatiet) Door de wrijving tussen het metalen kopje en de polyethyleen cup komen fragmentjes polyethyleen ( wear debris ) vrij en dringen door in de interface tussen bot en implantaat. Hier veroorzaken zij een vreemd lichaamreactie, die aanleiding geeft tot botresorptie en uiteindelijk loosening van de componenten. Ceramische kopjes hebben een veel harder en veel gladder oppervlak, dat minder gemakkelijk beschadigd wordt. Ceramische kopjes geven daarom duidelijk minder wear debris, met als gevolg significant minder kans op implantaat loosening. Recent is er bovendien grote interesse ontstaan om alle polyethyleen te vermijden bij totale heupprothesen. De mogelijkheid bestaat om de polyethyleen cup eveneens te vervangen door een ceramische insert. Totale knieprothese Na het succes van de totale heupprothese werd er gezocht naar een gelijkaardige oplossing voor de degeneratieve knieproblemen.eind jaren zestig werd het principe van de heupprothesen aangepast voor gebruik bij knieprothesen: de metalen femurcondyllen articuleren met een polyethyleenblok op het tibiaplateau en een polyethyleen patella.tijdens de ingreep kan de juiste maat van de femorale-, tibiale- en patellacomponent bepaald worden. Naargelang de stabiliteit, die tijdens de ingreep wordt bereikt, kan de dikte, evenals de vorm van het polyethyleen tussenstuk gekozen worden. nr 3 oktober

12 DOSSIER ORTHOPEDIE EN REVALIDATIE A B C D A. Gonartrose vooraanzicht. B. Gonartrose zijaanzicht. C. Totale knieprothese vooraanzicht. D. Totale knieprothese zijaanzicht. De laatste 10 à 15 jaar zijn de principes van een succesvolle knieprothese progressief duidelijk geworden. Inzichten in een betere geometrie en kwaliteit van de implantaten, een rigoureuze positionering van de verschillende componenten, met reconstructie van een anatomische as en een symmetrische ligamentaire balans, samen met duurzame fixatie van de prothese, hebben de resultaten progressief doen verbeteren. Voor gelokaliseerde mediale femorotibiale artrose werden unicompartimentele knieprothesen ontwikkeld. Dankzij een minimaal invasieve techniek is het niet langer noodzakelijk de volledige knie open te leggen. Met speciaal ontwikkeld instrumentarium kan de operatie gebeuren via een incisie van amper 6 cm. Deze kleine incisie vermijdt beschadiging van het quadriceps-extensor-mechanisme, waardoor men een snellere revalidatie bekomt. De originele kniekinematica wordt volledig hersteld door het behoud van de voorste kruisband en de normale ligamentaire stabiliteit. Door de chirurgische behandeling van de gelokaliseerde artrose wordt de verdere aantasting van het gewricht in het lateraal en patellofemoraal compartiment vermeden. In tegenstelling tot de heup is er, anderzijds, nog een belangrijke plaats voor conservatieve kniechirurgie, ook bij degeneratieve situaties: artroscopie met debridement van meniscus en kraakbeenflappen, osteotomie thv. tibia of femur en, meer recent, kraakbeen- en meniscustransplantaties. Toekomst in prothesechirurgie Ondanks de vooruitgang in de gebruikte materialen en de operatieve technieken blijft het risico bestaan dat, bij de implantatie van de prothese, kleine afwijkingen ontstaan ten opzichte van de ideale positionering. Er bestaan momenteel navigatiesystemen, welke de mogelijkheid bieden, voor en tijdens de operatie, de optimale positionering van de verschillende componenten te plannen. Uitgaande van gegevens bekomen met CT-scan, fluoroscopie of peroperatieve sampling, berekent de software onmiddellijk een 3-dimensioneel model van de knie of de heup, met de specifieke anatomie van de patiënt. De software beveelt automatisch de juiste maat en positie van de implantaten aan. Peroperatieve navigatie laat toe de verschillende componenten perfect te positioneren, waarbij de mobiliteit en de ligamentaire balans op ieder ogenblik kunnen gecontroleerd worden. Ook in de kwaliteit van de materialen is er de laatste jaren een continue evolutie. De slijtageweerstand, de wrijvingsweerstand en de biocompatibiliteit van polyethyleen,metaal en ceramische materialen werden veel verbeterd. Tegenwoordig kan de femorale component van een knieprothese, in plaats van in metaal, zelfs in ceramisch materiaal A. Gonartrose pre-op vooraanzicht. B. Gonartrose pre-op zijaanzicht. C. Unicompartimentale knieprothese vooraanzicht. D. Unicompartimentale knieprothese zijaanzicht. A B C D 12 nr 3 oktober 2003

13 Tijdschrift van de europa ziekenhuizen (oxinium + zirconium), geplaatst worden. De polyethyleenslijtage vermindert hierdoor met 85% waardoor, op termijn, de overleving van de knieprothesen nog zal verbeteren. Bovendien is dit materiaal volledig bio-inert, zodat deze prothese zelfs kan geplaatst worden bij patiënten met een belangrijke metaalallergie. Postoperatieve revalidatie De ontwikkeling van nieuwe technieken en de publicatie van goede postoperatieve resultaten creëren hogere verwachtingen bij de patiënt. De patiënten verlangen een adequate pijnstilling en een snel herstel. De postoperatieve revalidatie moet zich toeleggen op het zo snel mogelijk herwinnen van de bewegingsamplitudo van de geopereerde heup of knie en het herwinnen van een goede spierkracht, met als uiteindelijk doel een normaal functionerend en pijnloos gewricht. Het is duidelijk dat een goede kinesitherapeutische en fysiotherapeutische begeleiding hierbij onontbeerlijk zijn. Toch moet de patiënt van in de beginfase actief betrokken worden in de revalidatie, om de eenvoudige oefeningen zelf regelmatig te herhalen in de loop van de dag. Reeds vanaf de tweede postoperatieve dag beginnen de meeste patiënten te wandelen met een looprekje of krukken.volledige steunname is dan al toegestaan, zowel voor patiënten met een knieprothese, als voor patiënten met een heupprothese. Het zo snel mogelijk herwinnen van de autonomie is belangrijk voor een snel ontslag. Thuis mag de patiënt fietsen, in eerste instantie op een hometrainer. Dit is zeer nuttig om een soepel en pijnloos gewricht te herwinnen met een goede spiercontrole en spierfunctie. - Na een THP mogen de benen niet meer gekruist worden, vooral zittend. - Na een THP mag men na een drietal weken op de zijde slapen met een kussen tussen de knieën (om adductie te vermijden). - Het best staat men op uit bed langs de geopereerde kant: het bekken en de benen samen draaien. - Te lage zetels moeten vermeden worden (eventueel verhoogde wc ring). - Intramusculaire injecties worden best vermeden langs de geopereerde zijde. - Om iets op te rapen na een THP steunt men op het nietgeopereerde been en steekt men het geopereerde been uit langs achter, terwijl men voorover leunt. BESLUIT Door de progressieve vergrijzing van de bevolking, die bovendien nog lang actief wil blijven, zullen degeneratieve gewrichtsaandoeningen progressief toenemen. Er blijft uiteraard een belangrijke plaats weggelegd voor de conservatieve behandeling van artrose. Deze conservatieve maatregelen hebben tot doel de patiënt te verlichten en de indicatie voor operatie uit te stellen, maar uiteindelijk zal de patiënt toch vaak een heelkundige ingreep moeten ondergaan. Totale heupprothesen en totale knieprothesen, maar ook meer conservatieve chirurgie voor de behandeling van gonartrose, zijn routine-ingrepen binnen onze ziekenhuizen. De juiste indicatiestelling voor heelkunde, het correct inlichten van de patiënt en, uiteraard, het technisch perfect uitvoeren van de chirurgie, samen met een goede revalidatie, garanderen een goed resultaat bij een tevreden patiënt, met een minimum aan complicaties. ONTSLAG 1. Criteria : - Herwinnen autonomie (bed, toilet, trappen). - Na een THP wordt aangeraden te stappen met volledige steunname en 2 krukken tot het herwinnen van een goede spiercontrole (+/- 4 à 6 weken). - Minstens 90 flexie na een TKP. - Na een TKP kan men meestal zeer snel zonder krukken stappen. 2. Richtlijnen : - Kine: de eerste 3 à 4 weken 5x/week, nadien afbouwen tot 3x/week of 2x/week. - Preventieve anticoagulantia (laag moleculair gewicht heparine) en steunkousen tot 4 weken na ontslag. - Pijnstilling: paracetamol, tramadol, ev. NSAID s (gecementeerde prothese). - IJs leggen na een TKP: 4x/dag gedurende 15 min, niet rechtstreeks op de knie. 3. Raadgevingen : - Indien men met 1 kruk stapt, neemt men deze steeds langs de andere zijde dan de geopereerde heup of knie.

14

15 Tijdschrift van de europa ziekenhuizen Nieuwe trends in de schouderchirurgie Dr Mark Meskens Orthopedisch chirurg Sites St.-Elisabeth 2 Alice De schouderchirurgie is de laatste jaren in volle ontwikkeling. In feite kan men nu op een reproduceerbare wijze en met een bijna voorspelbaar resultaat, schouderproblemen aanpakken, diagnosticeren en effectief behandelen. In deze bijdrage beperken wij ons tot de nieuwe trends in de meest frequente pathologie van de schouder: de rotator cuff aandoeningen. De belangrijkste oorzaak van rotator cuff problemen is het repetitief inklemmen tegen de coracoacromiale boog, gevormd door het acromion, het coracoacromiaal ligament en de processus coracoïdeus. Hierdoor ontstaat een kettingreactie die vertrekkend van een rotator cuff tendinitis uiteindelijk kan leiden tot een volledige scheur en in sommige gevallen tot een rotator cuff artropathie. Het endoscopische rotator cuff herstel ( tab 1). Matige rotator cuff scheur Wat zijn nu nieuwe trends in de behandeling van deze problemen? Eerst en vooral is er de toepassing van de artroscopie voor de hechting van partiële en kleine tot matige rotator cuff scheuren.vervolgens is er het routinematig aanwenden van spierflappen om grote defecten in de rotator cuff te herstellen en ten slotte is er de komst van de delta prothese die ons toelaat om patiënten met een rotator cuff artropathie goed te behandelen. Indicaties Voordelen Nadelen Resultaten Partiële scheuren Minimaal invasief Langdurige chirurgie Vergelijkbaar met kleine tot matige Lage morbiditeit Moeilijke chirurgie de open techniek Minder infectie alleen voor kleine scheuren Volledige scheuren Minder postoperatieve pijn Het open rotator cuff herstel omhelst het uitvoeren van een acromioplastie volgens Neer en het herstellen van het defect in de cuff waarbij de pees terug aan het bot vastgehecht wordt. Nadeel van deze techniek is o.a. dat de continuïteit van de m. deltoïdeus peroperatief moet onderbroken worden. Dit vertraagt de helingsfase en leidt soms tot iatrogene en catastrofale problemen. Daar ligt precies één van de voordelen van de endoscopische heelkunde. De recente ontwikkelingen in het endoscopisch instrumentarium laten ons nu toe om niet alleen een endoscopische acromioplastie volgens Neer uit te voeren maar ook een rotator cuff herstel te realiseren. Via kleine toegangspoortjes, portals, kijkt men in de schouder en wordt dezelfde operatie uitgevoerd zonder de deltoïdeus los te maken van het acromion. Deze endoscopische benadering roept onmiddellijk drie vragen op : kan men endoscopisch even nauwkeurig alle rotator cuff problemen behandelen, wat zijn de resultaten, en wat is de kostprijs van een endoscopische ingreep? Algemeen mag men stellen dat de endoscopische heelkunde technisch veel moeilijker is. Toch is het zeer goed mogelijk voor de ervaren artroscopist om met dezelfde nauwkeurigheid partiële cuff scheuren en kleine tot matige volledige rotator cuff scheuren endoscopisch te hechten. Spijtig genoeg vraagt een endoscopische ingreep ongeveer 50% meer operatietijd wat zowel voor de chirurg als de patiënt geen voordeel is. De resultaten van een endoscopische procedure zijn vergelijkbaar met die van de open operatie. De endoscopische techniek is ook duur. Immers, eerst en vooral moet er een volledig endoscopisch instrumentarium aangekocht worden. Daarnaast zijn er per ingreep kosten van éénmalig te gebruiken instrumenten en dit volledig ten laste van de nr 3 oktober

16 DOSSIER ORTHOPEDIE EN REVALIDATIE patiënt. Recent zou er wel door het RIZIV forfaitair een bedrag toegekend worden dat een deel van deze kosten opvangt.tabel 1 resumeert de indicaties en de belangrijkste kenmerken van het endoscopisch rotator cuff herstel, maar algemeen mag men stellen dat voor partiële scheuren en kleine tot matige scheuren de endoscopische procedure de gouden standaard wordt. RECONSTRUCTIE VAN DE ROTATOR CUFF MET BEHULP VAN EEN FLAP Reconstructie van de rotator cuff met behulp van musculaire transpositie (tab 2) Transfer Indicatie Kenmerken Incisie Resultaat Pectoralis Ruptuur van de m. Vernauwde Ruime Herstel van major subscapularis : afstand tussen anterieure de inwendige anterieur defect coracoïd en toegang rotatie humeruskop Latissimus Ruptuur van Vernauwde Superieure en Herstel van dorsi de supraspinatus, afstand tussen axillaire incisie de uitwendige infraspinatus en acromion en rotatie teres minor : humeruskop posterieur defect Behandeling van de rotator cuff artropathie met een delta prothese ( tab 3). Indicaties Kenmerken Postoperatief Revalidatie verloop en mobiliteit Rotator cuff Omgekeerde Immobilisatie Minstens artropathie prothese: gedurende drie maanden bol op glenoid vier weken revalidatie en concaviteit in een verband op humerus Rotator cuff Vaak beperkte deficiënte inwendige en schouder uitwendige rotatie Bij een aantal patiënten zal een langdurig bestaande rotator cuff scheur gaan evolueren tot een rotator cuff artropathie. Deze klinische entiteit heeft volgende kenmerken : artrose van het glenohumerale gewricht, extreme vernauwing van de subacromiale ruimte (de humeruskop schuurt tegen het acromion), belangrijke pijn en een min of meer uitgesproken krachts- en mobiliteitsverlies. Vroeger werden deze patiënten behandeld met een gewone schouderprothese maar de resultaten van deze behandeling waren op zijn best zeer middelmatig. Bij grote rotator cuff scheuren is het vaak niet mogelijk om de resten van de gescheurde cuff terug aan het bot te hechten. Het defect is dan zo groot dat de patiënt steeds, naast pijn, een zeer belangrijk krachtsverlies heeft. Afhankelijk van de ligging van het defect is dan vooral de inwendige of de uitwendige rotatie verzwakt. De jongste jaren werden technieken ontwikkeld om ook deze problemen goed te kunnen behandelen. Hierbij gaat men een transpositie uitvoeren met een spierflap die zo getrouw mogelijk de anatomie en de functie van de beschadigde pees vervangt. Het voordeel van deze techniek is tweevoudig : enerzijds wordt het defect in de cuff gesloten en anderzijds wordt ook de kracht vrij goed hersteld. In de praktijk gebruikt men twee soorten spierflappen: de transpositie van de m. latissimus dorsi voor de superoposterieure defecten in de rotator cuff en de transpositie van de m. pectoralis major voor anterieure defecten in de m. subscapularis. Deze ingrepen zijn geïndiceerd bij patiënten met een uitgebreide rotator cuff scheur en een vernauwde subacromiale ruimte i.g.v. een superoposterieur defect of een verminderde afstand tussen de humeruskop en het coracoïd voor de anterieure defecten. Op de standaard radiografieën moet het duidelijk zijn dat er geen begeleidende glenohumerale artrose bestaat. De resultaten van deze ingrepen zijn vergelijkbaar met het gewoon klassiek open rotator cuff herstel en behalve een grotere toegangsweg of een supplementaire incisie zijn er geen belangrijke nadelen. 16 nr 3 oktober 2003 A B De delta prothese heeft hier een radicale verandering teweeggebracht. Dit type prothese werd ontwikkeld om de schouder te laten bewegen in afwezigheid C A. Lucas Delta prothese B. Latissimus dorsi flap C. Delta prothese

17 Tijdschrift van de europa ziekenhuizen van een rotator cuff wat met een gewone prothese niet het geval is. Het is een omgekeerde prothese in vergelijking met de normale anatomie van de schouder d.w.z. een bol op het glenoïd en een concaviteit op de humerus. Hierdoor ontstaat een optimalisatie van de mechanische arm van de m. deltoïdeus waardoor de schouder zelfs in de afwezigheid van een rotator cuff uitstekend kan bewegen. Meestal hebben de patiënten postoperatief een flexie en abductie van Spijtig genoeg laat het design van de prothese geen grote inwendige of uitwendige rotatie toe maar in de praktijk geeft dit geen belangrijk hinder. Wegens het ingrijpend karakter van de ingreep wordt deze alleen uitgevoerd bij patiënten met belangrijke last en in de zevende decade. BESLUIT De rotator cuff problemen kunnen op dit ogenblik volledig en adequaat behandeld worden. De ervaren chirurg moet zowel endoscopische vaardigheden als een perfecte beheersing van de spiertransfers en de prothese chirurgie bezitten. Het is belangrijk om voor de ingreep een zo getrouw mogelijk beeld te hebben van de rotator cuff scheur op basis van een nauwkeurig klinisch onderzoek en goede medische beeldvorming ( artro-ct of artro-nmr). Dit laat de chirurg toe om de juiste techniek te kiezen zodat de patiënt in de beste omstandigheden kan behandeld worden ( tab 4). Chirurgische indicaties (tab 4) Endoscopisch Open herstel Spierflap Delta herstel transfer prothese Partiële scheuren Grote scheuren Grote scheuren Massieve aan de bursale die zonder spanning die niet kunnen rotator cuff zijde kleine kunnen hersteld hersteld worden scheuren met tot matige worden zonder een glenohumerale volledige scheuren weefselinterpositie artrose en met een normaal kraakbeen : Anterieur : pectoralis major Posterieur : latissimus dorsi Supartz intra-articulaire inspuitingen die uw artrosepatiënt pijnvrij en mobiel maken *smith&nephew SUPARTZ Joint Fluid Therapy Toekomst Schouderchirurgie is veeleisend en vraagt in elke vorm van de patiënt en de kinesist een langdurige en volgehouden revalidatie. Herstelperiodes van drie tot vier maanden zijn zeker geen uitzondering. Deze lange termijnen worden deels veroorzaakt door het feit dat de huidige technologie meestal geen onmiddellijke mobilisatie van de schouder toelaat.wil men dus in de toekomst verder vooruitgaan dan zullen de onderzoekers en de commerciële firma s vooral op dit issue moeten brainstormen. Trademark of the Seikagaku Corporation nr 3 oktober

18 DOSSIER ORTHOPEDIE EN REVALIDATIE Enkelprothe Dr Jacques de Hal Orthopedisch chi r Sites St.-Elisabeth Onder de gebruikte prothesen Dit blijkt duidelijk uit de weinige VAN VROEGER TOT NU Wanneer de eerst geïmplanteerde prothese, in 1970 door Lord en Marrot uitgevoerd, zeer snel in de vergeethoek belandde, omwille van de slechte resultaten, zijn er sindsdien veel - meer dan 40 op gevolgd. A A. De enkelprothese met zijn drie elementen. B. Het metalen stuk: de tibialis. C. Het metalen stuk: de astragalus. D. Het middenstuk in polyethyleen die de mobiliteit verzekert tussen de eerste twee stukken. De opvatting van deze prothese evolueerde inderdaad door de jaren heen. Heden ten dage, bestaat het merendeel van de enkelprothesen de zgn. 3de generatie uit 3 elementen : een tibialis, een astragalus en een tussenimplantaat in polyethyleen. B C D INDICATIES De indicatie voor een enkelprothese is een belangrijke, pijnlijke en tot invaliditeit leidende artrose die niet verholpen kan worden door conservatieve behandelingen zoals: gewichtsverlies, pijnstillers, NSAI, infiltraties, fysiotherapie, schoeisel, bruusk stoppen met sporten. Deze artrose kan van primaire of posttraumatische oorsprong zijn, of te wijten zijn aan ontsteking of hemofilie. Het type patiënt is 50 jaar, niet zwaar gebouwd, die enkel lichte sporten en werk uitoefent, en die een artrose vertoont waarvoor de enige therapeutische optie een artrodese van de enkel is. 18 nr 3 oktober 2003

19 Tijdschrift van de europa ziekenhuizen se leux rg 2 Alice in de orthopedische chirurgie, blijft de enkelprothese nog steeds het minst gekend bij het grote publiek. informatie en publicaties over dit onderwerp, in vergelijking met andere soorten van chirurgische prothesen zoals de heup en de knie. 1. Tibialis 2. Astragalus (Talus) E E F CONTRA-INDICATIES De absolute contra-indicaties van de enkelprothese zijn de verspreide avasculaire necrosis van de astragalus, de infectieuze artritis, de neuropathie op de onderste ledematen en een naar buiten of naar binnen buigen van de enkel, met meer dan 20. De relatieve contra-indicaties van de enkelprothese zijn de jonge leeftijd, zwaarlijvigheid, ernstige osteoporose en arteriopathie van de onderste ledematen. F 1. Tibialis 2. Astragalus 3. Het metalen stuk: de tibialis 4. Het metalen stuk: de astragalus (Talus) 5. Ruimte voor het plaatsen van het middenstuk in polyethyleen (nog niet geplaatst) RESULTATEN Meer en meer publicaties geven lijsten weer van patiënten geopereerd aan een enkelprothese, met een onophoudelijk toenemende follow-up. Na 5 jaar postoperatief variëren de goede resultaten, volgens de publicaties, tussen 85 % en 90 %. Na 10 jaar zakt het cijfer tot 75% à 80%. Dit percentage lijkt zich nochtans vervolgens te stabiliseren vanaf het tiende of het vijftiende jaar postoperatief, zoals aangetoond door de enige bestaande publicatie, met een achterstand van 15 jaar. Deze resultaten blijken noch overeen te stemmen met de leeftijd van de patiënt noch met de indicatie, of het al dan niet over een artrose van infectieuze aard gaat. Tot slot, daar waar een enkelprothese de pijn, veroorzaakt door artrose, lijkt te verminderen, zou zij de mobiliteit van de enkel niet aanzienlijk verbeteren. PRAKTISCH De hospitalisatieduur van een patiënt die een enkelprothese operatie ondergaat, bedraagt 3 à 4 dagen. Postoperatief moet men rekenen op een gipsimmobilisatie van 5 tot 6 weken, waarvan slechts twee weken zonder steun. Na verwijdering van het gips wordt er gestart met de revalidatiekinesitherapie. Net zoals voor heup- en knieprothesen zijn wilde sporten voor patiënten geopereerd aan een enkelprothese uit den boze. nr 3 oktober

20 DOSSIER ORTHOPEDIE EN REVALIDATIE A B A. Dr Hervé Deladrière Dr Serge Prudhomme Dr Baudouin van der Haert Site 2 Alice. B. Dr Yvonne Hoebers Dr Chantal Cambier Site St.-Michiel. De pijnkliniek Site 2 Alice - St.-Michiel Gedurende de laatste 10 jaar is onze pijnkliniek uitgegroeid tot één van de belangrijkste in de Brusselse Regio. Verschillende factoren liggen aan de basis van deze succesvolle evolutie : 1. Multidisciplinaire benadering van de pijnproblematiek (orthopedie, fysiotherapie, neurologie, spinal clinic ). 2. Volledig uitgerust technisch plateau : operatiezaal, recovery, monitoring, radioscopie, consultatieruimte, secretariaat. 3. Snel beschikbare medische beeldvorming: standaardopnamen, CT-scan, NMR, scintigrafie. 4. Flexibiliteit wat betreft patiënten met acute pijnproblemen die, mits verwijzing door de behandelende arts, snel worden geholpen. De pijnkliniek berust op een aantal peilers Onze hoofdactiviteit is de behandeling van pijn uitgaande van het locomotorisch systeem, zoals rugpijn, radiculaire uitstralingspijn van diverse oorsprong. Een waaier aan infiltraties wordt courant uitgevoerd: peridurale infiltratie, facetinfiltratie, desensibilisatie ervan d.m.v. radiofrequente thermolaesie, intraforaminale wortelinfiltratie, discografie. De Spinal Clinic is voor ons een waardevol concept. Een oppuntstelling in package wordt aan de patiënt aangeboden. s Morgens wordt de patiënt gezien door één van onze orthopedisten of fysiotherapeuten die, in functie van het klinisch onderzoek, de verdere procedure bepaalt. Volgt dan, dezelfde dag, de verdere oppuntstelling: EMG, labo, standaard RX opnamen. De dag eindigt desgevallend bij één van de anesthesisten van de Pain Clinic voor een consultatie, eventueel gecombineerd met een eerste infiltratie. Algoneurodystrofie, complexe aandoening en vaak onderschat, vereist, teneinde een functioneel deficiet en chronische pijn te vermijden, een vroege kordate aanpak: chemische sympatholyse via i.v. weg (fentolamine), infiltratie van de sympathicusketen zelf. Andere maatregelen zijn eveneens van groot belang: calcitonine, een goede controle van de pijn, alsook een voorzichtige kinesitherapie onder de pijndrempel. Een wekelijkse opvolging wordt aangeraden. De algemene consultatie is de derde peiler van onze activiteit op de Pain Clinic. Men ziet er patiënten bij wie steeds pijn de hoofdklacht is: neuropathische pijn (post-zona, diabetes..), failed back surgery pain, arteriële insufficiëntie, perineale pijn, posttraumatisch De behandeling is dan meestal medicaal en vaak gecombineerd met multidisciplinaire adviezen en specifieke onderzoeken. RAADPLEGING NA AFSPRAAK De pijnkliniek Site 2 Alice - St.-Michiel Tel. : 02/ of 02/ De ploeg van de Pijnkliniek 20 nr 3 oktober 2003