Voedingssupplementen in de oncologie

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Voedingssupplementen in de oncologie"

Josephus de Backer
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Voedingssupplementen in de oncologie An Vandebroek ZNA Middelheim Medisch Oncologe 5 oktober 2013

2 Wie neemt voedingssupplementen? Gebruik bij kankerdiagnose >54-81%: vitaminen of supplementen >-77%: multivitaminen >Eerste maanden na diagnose >Vrouwen > Hogere economische klasse

3 Waarom neemt men voedingssupplementen bij kanker Redenen voor gebruik: > Ontevreden klassieke geneeskunde kanker gerelateerde symptomen therapie gerelateerde symptomen kankerbehandeling algemeen welzijn >Eigen controle > Filosofische overwegingen

gerelateerde symptomen therapie gerelateerde symptomen

4 Voedingssupplementen 38-83%: zegt het niet aan arts >Arts vraagt niets >Arts noteert het niet >Patient vreest afkeuring Informatie mogelijke interactie >30-51% stopt niet

5 Meest verkochte supplementen Echinacea Gingko Green tea Garlic Grape seed extract Melatonin Co-EnzQ10 Glucosamine Milk thistle Fish oil Ginger Soy Saw palmetto ginseng St. John s worth Black cohosh Cranberry Valerian Shark cartilage 4

Milk thistle Fish oil Ginger Soy Saw palmetto ginseng St.

6 Noodzaak voor supplementen? Macronutrienten koolhydraten groenten, fruit, zetmelen eiwitten vlees, vis, eieren, peulvruchten, noten vetten Micronutrienten spoorelementen mineralen vitaminen phytochemicaliën

7 Prevalentie van malnutritie Prevalentie van malnutritie 30-90% afhankelijk van screeningswijze Tumortype, stadium, lokalisatie Pancreas, maagkanker NKO tumoren G.I. nevenwerkingen door behandeling Definitie energie intake 60% meer dan 10 dagen Ströhle A. Oncology reports

8 beschikbaarheid van geneesmiddelen bij malnutritie Verminderde absorptie orale chemotherapeutica Eiwit deficientie albumin, alfa-1-glycoprotein Medicatie met hoge eiwitbinding Prednisolone 70-90% Etoposide 94% Teniposide 99% Cisplatin 95% Paclitaxel 98% Irinotecan 95% Murry D. Int J Cancer

Medicatie met hoge eiwitbinding Prednisolone 70-90% Etoposide 94%

9 Beschikbaarheid van medicatie bij malnutritie Verandering in metabolisatie Hepatisch metabolisme verminderde oxidatieve metabolisatie Cytochrome P450 isoenzymes nierfunctie verminderde GFR bij kinderen Body surface area or relatief gewicht? overbehandeling bij malnutritie onderbehandeling bij obesitas Murry et al. Int J Cancer 1998 Griggs et al. Arch Intern Med

verminderde GFR bij kinderen Body surface area or relatief gewicht?

10 Micronutrienten Spoorelementen Components enzymatische systemen Co-factors metabolic pathways Kobalt, koper, fluor, jood, ijzer mangaan, mobdenum, nikkel, selenium, sulfur, zink Essentiele mineralen > RDA>200mg/day Vitaminen Calcium, chloor, magnesium, phosphor, kalium, natrium, zwavel Phytochemicaliën 9

nikkel, selenium, sulfur, zink Essentiele mineralen > RDA>200mg/day

11 Micronutrienten: functie Selenium Antioxidant schildklierfunctie Zink Reguleert cytochrome functie Stabilisatie plasma membraan Detoxificatie ammoniak immuniteit, wondheling, smaak en geur, DNA synthese Magnesium bloeddruk, glucosegehalte, spier en zenuwfunctie, immuunsysteem, energiemetabolisme 10

ammoniak immuniteit, wondheling, smaak en geur, DNA synthese Magnesium

12 Micronutrients: natuurlijke bronnen Selenium paranoten, kip, vis, kalkeon, krab,noten, ontbijtgranen, eieren Magnesium oesters, verrijkte cereals, rundsvlees Zinc heilbot, amandelen, cashewnoten 11

13 Micronutrients: natuurlijke bronnen Vitamin B volle granen, melkprodukten, gevogelte, vis, bonen, linzen Vitamin A Lever, eieren; kaas, abrikozen, pompoen Vitamin E Tarwe zemelen, plantaardige olie Vitamin C Paprika, bloemkool, ananas, kiwi 12

Lever, eieren; kaas, abrikozen, pompoen Vitamin E Tarwe

14 Micronutrients: oorzaak van tekort Malnutritie onvoldoende inname Kanker Vitamine C tekort scheurbuikklachten: malaise, asthenie, gezwollen tandvlees, bloedende slijmvliezen Vitamine D, E and B Selenium and zink Radiotherapie Vitamin A and E Strohle et al Oncology reports

gezwollen tandvlees, bloedende slijmvliezen Vitamine D, E and B

15 Micronutrients: oorzaken van tekort Malabsorptie Lactose intolerantie Chemo verminderde proliferatie methotrexaat, vincalkaloïden Chemotherapy Cetuximab Urinaire excretie van magnesium Cisplatin Urinaire excretie van magnesium, carnitine Pemetrexed Antifolate Federico et al. Eur J Clin Nutrition 2001 Schrag et al. J Natl Cancer Inst 2005 Heuberger et al. Eur J Clin Pharmacol

Cisplatin Urinaire excretie van magnesium, carnitine Pemetrexed Antifolate Federico et al.

16 Indicaties voor micronutrienten supplementen Vitamin C postoperatief: wondhelin 1000mg/dag Docosahexaenic acid DHA Ecoisapentaenic acid EPA behandeling cachexie Inhibitie TNFα, P.I.F. 1,5-2,0 g/day Vitamine B levenskwaliteit Depressieve symptomen Ströhle A. Oncology reports

17 Indicaties voor micronutrienten supplementen Vitamin D Predictor van overleving Borstkanker Colorectale kanker Risisco factoren Oudere huid blootstellingstekort aan zon Hyperpigmentatie Goodwin et al. J Clin Oncol 2009; Wolpin et al. Br J Cancer 2009; Meyerhardt et al. Clin Oncol

blootstellingstekort aan zon Hyperpigmentatie Goodwin et al.

18 Indicatie voor micronutrienten supplementen Calcium gemenopauzeerde vrouw osteoporose incidentie colontumoren man verhoogd risico prostaattumoren

19 Indicaties voor micronutrienten supplementen Selenium tekort opsporen en compenderen Serum concentratie: ng/ml Risico voor diabetes mellitus type 2 Zinc smaakveranderingen Vitamin E tekort opsporen en behandelen voor radiotherapie Rocourt et al. Nutrients 2013; Yagi et al. Recent Patents on Food

type 2 Zinc smaakveranderingen Vitamin E tekort opsporen en behandelen voor

20 Bepalen van veiligheid: pit-falls Kleine studies Interacties afhankelijk van: Dosering, frequentie, timing, manier van toedienen, therapeutische range Natuurprodukten = verscheidene moleculaire entiteiten Synergistische and antagonistische effecten Geen verplichte melding nevenwerkingen 19

range Natuurprodukten = verscheidene moleculaire entiteiten

21 Veiligheid van anti-oxidanten? Anti-oxidanten: pro/contra behandelingseffect door verwekken vrije radicalen Radiotherapie Chemotherapie Bleomycine Mitomycine-C Depletie veroorzaakt door kanker Depletie veroorzaakt door chemotherapie verminderde opname, verhoogd gebruik Vermindering nevenwerkingen Glutathion Co-enzyme Q10 20

22 Veiligheid van anti-oxidanten Chemotherapie met hoge oxidatieve stress > Anthracyclines > Alkylating agents > Platinum complexes > Epipodophyllotoxins > Camptothecins Chemotherapie met lage oxidatieve stress > Taxanes > Vinca alkaloids > Anti-folates > Nucleoside and nucleotide analogues 21

23 Nutritional supplementen and chemotherapie 22

24 Veiligheid: hoog-riscogropen voor interacties 20-30% klachten te wijten aan geneesmiddel/geneesmiddel of supplement/geneesmiddel interactie Chronische zieken Polymedicatie Enge therapeutische range Genetische variatie in metabolisme Verstoorde orgaanfunctie Beide uiteinden van het leeftijdsspectrum 23

25 Veiligheid van voedingssupplementen Interacties met geneesmiddelen Anticoagulerend effect Genistëïne in soja Tamoxifen, Letrozole Groene thee Bortezomib (Velkade)

26 Is het veilig? Interacties Anticoagulerend > Coumarine Chinese engelwortel (angelica root) > Plaatjes inhibitie Ginseng > Salicylaat Zilverkaars, Knoflook, Gingko, Zaagtandpalm

27 Is het veilig? Invloed op metabolisatie

28 Metabolisatie van chemotherapie CYP3A4 P-gP anastrazole, letrozole, exemestane, tamoxifen erlotinib, gefinitib, imatinib docetaxel, paclitaxel vinblastin, vincristine, vinorelbine doxorubicine irinotecan cyclophosphamide, ifosfamide etoposide, teniposide erlotinib docetaxel, paclitaxel vinblastin, vincristin doxorubicine irinotecan etoposide, teniposide topotecan

29 Invloed van supplementen op metabolisatie Inhibitie van CYP3A4 Knoflook Gingko Echinacea (enkel intestinaal) Ginseng (matig, hepatisch) Pompelmoes (sterk, intestinaal) Zwarte peper Seville orange Goldenseal

30 Invloed van supplementen Inductie van CYP3A4 >Knoflook in hoge dosis >Druivenpit: in hoge dosis > Sint-Janskruid: sterk effect

31 Invloed van supplementen Inhibitie P-gP > Seville orange > Zwarte peper Inductie P-gP > St-Janskruid Inhibitie van CYP2D6 > Valeriaan Activatie pregnane X receptor > St-Janskruid > Kava Inductie van CYP2C19 > Gingko: letrozole, gefinitib

32 Invloed van supplementen: St-Janskruid Oneschuk D. Oncol Rev 2008; 1:

33 Conclusies Communiceer erover! Vermijd Pompelmoes en St-Janskruid Voorzichtig met Gingko, ginseng echinacea, kava, druivenpit: CYP3A4 substraten Gingko: letrozole, gefinitib Valeriaan: tamoxifen Evening primrose: paclitaxel, bleomycine

34 Conclusies Geen antioxidanten Mitomycine C, bleomycine Radiotherapie Vermijd tekort aan Vitamine E: radiotherapie Vitamine D tekort: globale bevolking Vitamine B, C en A Calciumsupplementen

35 Conclusies Studies moeten specifieren >Dosering >Duur > Tijdsinterval > Levenswijze > Blootstelling aan carcinogenen Studies in goed gedefinieerde populaties

Vergelijkbare documenten

Voeding en kanker: enkele feiten en fabels. An Vandebroek Medisch oncologe 22 maart 2014

Voeding en kanker: enkele feiten en fabels An Vandebroek Medisch oncologe 22 maart 2014 Overzicht Macronutriënten Koolhydraten Proteïnen Vet Micronutriënten Spoorelementen Mineralen Vitaminen 2 Macronutriënten