Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Opleiding Management, Economie en Recht voltijd en deeltijd. De Haagse Hogeschool

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Opleiding Management, Economie en Recht voltijd en deeltijd De Haagse Hogeschool

2

3 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Opleiding Management, Economie en Recht voltijd en deeltijd CROHO nr De Haagse Hogeschool Hobéon Certificering BV 26 mei 2009 Auditteam: W.L.M. Blomen Drs. H. W. Wierda S. ter Wal MCM R. Meelhuysen Secretaris/onderwijskundig auditor: Mr. J.A. Frederik CMC

4

5 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Visitatierapport Breed en Veelzijdig (2003) en interne audit (2007) Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie van 26 mei BEVINDINGEN EN BEOORDELING 7 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 7 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 7 Facet 1.2. Niveau Bachelor 9 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 11 Onderwerp 2: Programma 13 Facet 2.1. Eisen HBO 13 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 15 Facet 2.3. Samenhang Programma 17 Facet 2.4. Studielast 18 Facet 2.5. Instroom 20 Facet 2.6. Duur 22 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 23 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 25 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 27 Facet 3.1. Eisen HBO 27 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 29 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 31 Onderwerp 4: Voorzieningen 33 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 33 Facet 4.2. Studiebegeleiding 34 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 36 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 36 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 38 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 39 Onderwerp 6: Resultaten 41 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding MER voltijd en deeltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 46 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 26 mei 2009

6

7 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van de Haagse Hogeschool, Den Haag Bereik van de beoordeling De Haagse Hogeschool, in casu de Academie voor Management & Human Resources (hierna Academie M&HR), verzorgt de HBO bachelor opleidingen Management, Economie & Recht en Personeel & Arbeid. Het onderhavige rapport heeft betrekking op de opleiding Management, Economie & Recht, voltijd en deeltijd, crohonummer Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijd- en deeltijdvariant van de opleiding Management, Economie en Recht in één rapport samengevat omdat beide varianten gericht zijn op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. Niettemin wordt in het rapport, daar waar nodig, het onderscheid tussen de twee varianten zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review 2009 van de opleiding Management, Economie en Recht (hierna MER), voltijd en deeltijd van 14 april Karakteristiek van de opleiding De opleiding MER is landelijk in september 1994 gestart. De visitatie in 1997 heeft de verbreding van MER in een stroomversnelling gebracht. In 1999 verscheen het landelijke beroeps- en opleidingsprofiel, opgesteld door het landelijk overleg van de opleidingen MER, dat een eerste aanzet gaf tot een bedrijfskundige opleiding en tot competentiegericht onderwijs. MER Den Haag heeft toen een volledig competentiegericht curriculum ontwikkeld met een sterkere bedrijfskundige inhoud, dat in studiejaar is ingevoerd. In 2003 zijn de opleidingen opnieuw gevisiteerd. Het visitatierapport meldt dat de omvorming van sterk juridisch georiënteerde en vakgerichte curricula naar bedrijfskundig georiënteerde en competentiegerichte curricula bij alle MERopleidingen voortvarend ter hand is genomen en in het algemeen succesvol is geweest. In de jaren daarna is de bedrijfskundige oriëntatie verder versterkt. De MER wordt nu gezien als een algemeen bedrijfskundige hbo-opleiding. Uit de documentatie zoals deze door de MER van De Haagse Hogeschool is aangeleverd, ontstaat het beeld dat het hier een opleiding betreft die sinds de start een grote ontwikkeling heeft doorgemaakt. Dit heeft geresulteerd in de huidige stevige bedrijfskundige opleiding. MER voltijd MER voltijd heeft sinds september 2007 twee nieuwe teamleiders. Toen deze aantraden begon MER voltijd aan een hectische periode met ingrijpende veranderingen, zoals de invoering van de Haagse Bachelor (de onderwijsvisie van de hogeschool), de curriculumherziening, de nieuwe functieordening en de plannings- en beoordelingsgesprekken. Dat heeft voor veel onrust gezorgd. Inmiddels is de situatie zo dat docenten zich weer prettig voelen in het team en zich verbonden voelen met de opleiding. Er is samenwerking tussen de verschillende vakdisciplines en tussen vakdocenten en studieloopbaanbegeleiders. MER deeltijd Tot 1 september 2005 had de academie drie varianten voor werkende studenten: MER-deeltijd als onderdeel van de avond-heao, E-compact en Gilde HBO. De laatste twee zijn ontwikkeld via landelijke projecten waarin De Haagse Hogeschool en de Academie M&HR actief participeerden. Elke variant had zijn eigen coördinator en zijn eigen docenten. In 2005 is één deeltijdteam gevormd met één teamleider, met de opdracht een nieuw deeltijdconcept te ontwikkelen waarin de sterke punten van de drie varianten zijn geïntegreerd. Het nieuwe deeltijdconcept is per september 2006 ingevoerd. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 1

8 Kenmerkende aspecten zijn: maatwerk (aansluiten bij wat de student al kan op basis van EVC), een onderwijsorganisatie die volledig is ingericht voor studenten die werk en studie combineren, en een vorm van studiebegeleiding die past bij werkende studenten. Het team van MER deeltijd bestaat uit kerndocenten en satellietdocenten. Kerndocenten (zes docenten en de teamleider deeltijd) hebben een grote aanstelling (minimaal 0,6 fte) en dragen zorg voor de inhoud, samenhang en ontwikkeling van de opleiding. Satellietdocenten hebben hun hoofdfunctie in de beroepspraktijk en zijn voor een aantal uren in dienst van de opleiding (gemiddeld 0,2 fte) Visitatierapport Breed en Veelzijdig (2003) en interne audit (2007) In 2003 zijn twintig HBO-opleidingen MER voor de tweede keer op hun kwaliteit beoordeeld. De bevindingen zijn vastgelegd in het visitatierapport Breed en Veelzijdig. De visitatiecommissie heeft vastgesteld dat de opleidingen voortvarend, consciëntieus en creatief hebben gereageerd op de aanbevelingen uit de visitatie in Dit betreft vooral de curriculumherziening en de vernieuwing van de werkvormen. De commissie schrijft in haar rapport 'aangenaam verrast' te zijn door de zorg en aandacht voor inhoud en vorm van het onderwijs, door de inzet van alle docenten voor de curriculumherziening en door de zorgvuldige manier waarop de herziening is ingevoerd. De visitatiecommissie heeft voor de MER van de Haagse Hogeschool in 2003 vijf van de vijf en twintig kwaliteitsaspecten als onvoldoende beoordeeld. Deze hadden betrekking op de toetsing, het begeleiden en beoordelen van stages, het voeling houden met relevante nationale en internationale ontwikkelingen in het werkveld, het borgen van de inhoudelijke relevantie van de kwalificaties van afgestudeerden en het systeem van interne kwaliteitszorg. De opleiding heeft in een stand van zaken notitie (2005) beschreven welke verbetermaatregelen op de genoemde aspecten zijn getroffen en wat de resultaten daarvan zijn. In reactie hierop heeft de NVAO in 2007 laten weten voldoende vooruitgang op alle kritiekpunten te zien en dat het traject evaluatie bestuurlijke hantering hiermee is afgerond. Een ander beoordelingsmoment in de afgelopen jaren was de interne audit in De interne audit vindt in De Haagse Hogeschool twee jaar voor de accreditatie plaats en wordt uitgevoerd door de unit Onderwijs & Kwaliteit van de dienst Onderwijs en Studentzaken. Dit auditteam heeft ook altijd één externe auditor. Als beoordelingskader geldt het Haags Kader, dat is gebaseerd op het NVAO-kader. Bij de opleiding MER is de interne audit in juni 2007 uitgevoerd. Als sterke punten kwamen naar voren: duidelijke onderwijsdoelstellingen duidelijke focus van het management op versterking van de externe gerichtheid helder en vernieuwend deeltijdconcept. Daarnaast signaleerde het auditteam bij voltijd een grote afstand tussen het beleid van academie en opleiding en de uitvoering daarvan door de docenten. Het auditteam adviseerde de deeltijdopleiding, om bij de verdere onderwijsontwikkeling op basis van het nieuwe concept de studenten als co-makers te benoemen. Ook de rol van de docenten hierbij moest worden verhelderd en versterkt. Naar aanleiding van de bevindingen heeft de opleiding verbeteractiviteiten benoemd, die zijn opgenomen in een activiteitenplan voor het studiejaar Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de opleidingsvarianten voltijd en deeltijd is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 2

9 Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt het volgende: De opleidingen voltijd en deeltijd hebben zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een MER opleiding op hbo-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de MER aangeleverde schriftelijke informatie: Management review 2009 MR; Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Visitatierapport Breed en Veelzijdig (2003) (zie ook 1.4); Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - Stand van Zaken Notitie, december Brief NVAO, 5 juni Interne Audit Rapport, juli Het landelijke beroeps / opleidingsprofiel MER, 2001, LOOMER - Competentiematrix voor de MER, HHS, april 2003, versie 3 - Domeincompententies en Illustraties Business Administration, dec 2005, HBO Raad - Beroeps-en Competentieprofiel opleiding MER voltijd/deeltijd, juni Verantwoording MER competenties, mei MER Competentieprofiel, HBO Bacheloropleiding, april 2008, LOOMER - Body of knowledge & skills, sector HEO, domein BA, HBO-raad, juni 2008, pag Competentieprofiel MER voltijd/deeltijd, september Kaders Haagse Bachelor, 12 april Reglement Werkveldcommissie, update Studiegids MER voltijd en MER deeltijd Raamwerk Curriculum MER voltijd, uitgangspunten en uitwerking, november Handleiding Opleveren Modulebeschrijving Literatuurlijst MER DT en MER VT - Overzicht stagebedrijven 2006 t/m Opdracht Bureau Externe Betrekkingen - Internationalisering Beleid - EVC cesuur: minimale eisen voor vrijstelling - Studieloopbaan begeleiding notitie 2007, herziening per 21 januari Handleiding Studiecoaching MER deeltijd Beleidsplan en begroting Minoren Beleid - Blokevaluaties MER voltijd - Jaarverslag Instroommanagement - Haagse Bachelor op maat, juni Project student mentoren MER voltijd jaar Verslagen mentorbijeenkomsten Toetsbeleid en cyclus Academie Management & Human Resources, april Presentatie docenten bijeenkomst januari Nieuwsbrief docenten juni Jaarverslag Examencommissie - Strategisch Personeelsplan Management & Human Resources Competentie profiel onderwijsgevend personeel van de HHS / TH Rijswijk, juni Matrix Deskundigheden Docenten - Kompas, medewerkers monitor 2007 Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 3

10 - Aanvraag G5 Gelden MERVT - Overzicht Relatie Netwerk docenten - Reflector Jaarverslag instroom activiteiten Kwaliteitsbeleid Basiskwaliteitszorg systeem, januari Jaarplan MER VT 2009 en MER DT Evaluatie Plannen / / Het Kompas, medewerkers monitor Deelopdracht Studieloopbaan begeleiding HHS, MER deeltijd, 17 februari Evaluatierapport Afstuderen MER juni 07 januari 09 - Notulen MT vergadering 17 maart HBO Monitor Beroepsprofielen onderzoek, Unique Adviesgroep, mei Studiesucces MER DT, Rendementscijfers MER VT - Voortgangsrapportage Implementatie maatregelen studiesucces MER voltijd Op basis van de door de opleiding aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de twee opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende opleidingen op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie, welke op 26 mei 2009 heeft plaatsgevonden, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van management, economie en recht, één student, één lead auditor, één auditor onderwijs vanuit Hobéon Certificering tevens secretaris. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meer malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleidingen overleg voeren; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 4

11 Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding(-en) werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 1 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 1 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 5

12 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Secretaris: W.L.M. Blomen Drs. H.W. Wierda (werkveld deskundige) S. ter Wal MCM (vakdeskundige) R. Meelhuysen (student) Mr. J.A. Frederik CMC (tevens onderwijsauditor) Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding MER noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De leadauditor, de heer Blomen, is directeur van de Hobéon Groep en heeft inmiddels een groot aantal audits voorgezeten bij zowel bekostigde als aangewezen onderwijsinstellingen. De werkvelddeskundige de heer drs. Wierda heeft ruime ervaring in het hoger onderwijs management, inclusief het opzetten van een nieuw opleidingsinstituut. Daarnaast is hij op bestuurlijk niveau actief in het internationale bedrijfsleven. De heer Ter Wal heeft al meer dan tien jaar ervaring als gemeentesecretaris en directeur van gemeentelijke stafdiensten. Tevens heeft hij jaren lange ervaring bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken. De heren Wierda en Ter Wal hebben op grond van hun ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan bedrijfskundigen op hbo-niveau. De heer Wierda en de heer Ter Wal hebben zich in hun beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. De heer Meelhuysen is derdejaars student Management, Economie en Recht bij Hogeschool Utrecht. Hij volgt op dit moment een bedrijfsstage en heeft zitting gehad in het studentenbeoordelingspanel van zijn opleiding. De deskundige onderwijs, mr. J.A. Frederik CMC, heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. De heer Frederik heeft in zijn vorige en huidige functie een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan beoogde HBO-opleidingen gesteld worden. De heer Frederik heeft tevens de rol vervuld van secretaris. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding(en): management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie van 26 mei 2009 Zie eveneens Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 6

13 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen De inrichting van de opleiding MER is gebaseerd op het Beroeps- en Opleidingsprofiel, samengesteld door het Landelijk Overleg Opleidingen MER (LOO-MER) in 2001, In heeft het LOO-MER een nieuw landelijk competentieprofiel voor MER opgesteld, gebaseerd op de domeincompetenties. In maart 2008 hebben de opleidingen MER dit profiel voorgelegd aan het regionale beroepenveld en hebben zij daarover gerapporteerd. Dit heeft tot enkele bijstellingen geleid, waarna het profiel is vastgesteld. In juni 2008 heeft de HBO-raad formeel goedkeuring gegeven aan het profiel Het LOO-MER geeft in het profiel een schets van nieuwe ontwikkelingen in het beroep, gebaseerd op thema s van landelijke symposia, publicaties in vakbladen en contacten met diverse vertegenwoordigers van het werkveld. De belangrijkste ontwikkelingen zijn Governance en compliance, Innovatie & verandering, Kwaliteitszorg, Project- & programmamanagement en Internationalisering De opleiding MER van De Haagse Hogeschool heeft aan de hand van deze ontwikkelingen het eigen competentieprofiel in het voorjaar van 2008 nader bijgesteld, gebaseerd op het meest recente landelijke profiel (LOO-MER, 2008) en de daarin beschreven actuele ontwikkelingen in het beroep. Hiermee ontstond een geactualiseerd competentieprofiel met 13 competenties, beschreven op drie niveaus. Bij de omslag van de oorspronkelijke 21 (uit 2001) naar 13 competenties is overlap weggehaald en zijn de competenties op een hoger aggregatieniveau geformuleerd. De competenties en niveaus zijn scherper omschreven. Ook is de bedrijfskundige context scherper geformuleerd. Het terugbrengen van het aantal competenties en het aantal niveaus heeft de overzichtelijkheid en de werkbaarheid verbeterd Om meer verdieping in de major aan te brengen is in het eigen profiel onderscheid gemaakt tussen de uitstroomprofielen adviseur en manager. De student bereikt in het gekozen uitstroomprofiel een hoger eindniveau op bepaalde competenties. De gekozen uitstroomprofielen zijn ontleend aan de categorieën functies die in het landelijke profiel van LOO-MER 2008 worden onderscheiden, namelijk adviesfuncties (uitstroomprofiel adviseur) en managementondersteunende en leidinggevende functies (uitstroomprofiel manager). De eindkwalificaties zijn hiermee werkvelddekkend en corresponderen met de kerntaken van de beginnende beroepsbeoefenaar De academie M&HR heeft in de afgelopen jaren het relatiebeleid aangescherpt en opnieuw vastgesteld. Eén van de uitgangspunten is dat de opleidingen verankerd moeten zijn in het werkveld en dat daartoe op structurele basis overleg wordt gevoerd met een werkveldcommissie die verschillende werkveldgebieden vertegenwoordigt. Vervolgens is een werkveldcommissie voor de opleiding MER ingesteld. De werkveldcommissie is in vijf keer bij elkaar geweest. In maart 2006 is aan de werkveldcommissie het competentieprofiel voorgelegd waarmee MER deeltijd ging werken. Dit opleidingsprofiel is door hen onderschreven. In het voorjaar van 2009 is de werkveldcommissie vernieuwd met leden die in de beroepspraktijk werkzaam zijn en die deels al bij de opleiding zijn betrokken, bijvoorbeeld als opdrachtgever of als gecommitteerde bij afstuderen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 7

14 1.1.6 Afgestudeerden van de Haagse Hogeschool (de Haagse Bachelor) kenmerken zich door extra bagage. De Haagse Bachelor: werkt samen over de grenzen van discipline, beroep, afkomst, taal en cultuur; weet mensen samen te brengen, oefent het beroep uit in een internationa(a)l(e) en multiculture(e)l(e) context en perspectief; is zelfbewust en verantwoordelijk voor de ontwikkeling van zichzelf als professional, voor de ontwikkeling van het beroep en van de organisatie en draagt bij aan de samenleving als geheel; weet situaties te beoordelen, is besluitvaardig en handelt (pro-)actief en resultaatgericht. Bovenstaande vier eisen zijn samen te vatten onder de kenmerken: wereldburgerschap (met name globalisering) professionele ontwikkeling (onderzoeken, analyseren en innoveren. Hier zijn de Dublin Descriptoren goed te herkennen) zelfsturing (zelfmanagement en motiveren) In de vertaalslag die de opleiding MER heeft gemaakt naar de 13 MER-competenties zijn deze kenmerken van de Haagse Bachelor geïntegreerd. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De opleiding heeft een competentieprofiel met 13 competenties, dat is gebaseerd op het recente ontwikkelde landelijke beroepsprofiel (2008) en de domeincompetenties BBA (2004). Het profiel is ontwikkeld in samenwerking met het landelijke en regionale beroepenveld; Actuele ontwikkelingen in de MER-beroepscontexten komen in het profiel tot uitdrukking. De bacheloreisen van De Haagse Hogeschool - wereldburgerschap, professionele ontwikkeling en zelfsturing - zijn herkenbaar in de competenties opgenomen; De eindkwalificaties zijn werkvelddekkend en corresponderen met de kerntaken van de beginnende beroepsbeoefenaar. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 8

15 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Het auditteam heeft de eindkwalificaties van de opleiding geanalyseerd om te bepalen of deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de zogeheten Dublin Descriptoren. In de Dublin Descriptoren worden de onderstaande vijf dimensies onderscheiden, bij elk waarvan hieronder een beschrijving wordt gegeven in relatie tot de respectieve eindkwalificaties Dublin Descriptoren De opleiding MER heeft de Dublin Descriptoren geïntegreerd met de einddoelen van de opleiding (zie facet 2.3). Het eindniveau wordt gemeten tijdens diverse toetsmomenten (zie facet 2.8) en in de afstudeerfase. De beoordelingscriteria voor het afstudeerwerkstuk zijn direct afgeleid van de Dublin Descriptoren (zie facet 6.1) Kennis en inzicht, Toepassen Kennis en inzicht en Oordeelsvorming Deze criteria zijn bij de opleiding MER, conform LOO-MER, terug te vinden in de competenties: 1. Ontwikkelen van een visie op veranderingen en trends in de externe omgeving en ontwikkelen van relaties, netwerken en ketens; 2. Analyseren van beleidsvraagstukken, vertalen in beleidsdoelstellingen en alternatieven en voorbereiden van besluitvorming; 3. Toepassen van human resource management in het licht van de strategie van de organisatie; 4. Inrichten, beheersen en verbeteren van bedrijfs- en organisatieprocessen; 5. Analyseren van de financiële en juridische aspecten, interne processen en de bedrijfs- of organisatieomgeving om samenhang en wisselwerking te versterken; 6. Ontwikkelen, implementeren en evalueren van een veranderingsproces De opleiding heeft dit geconcretiseerd in: Conceptuele modulen gericht op overdragen van specifieke kennis en inzicht; Projecten (voltijd) en action learning (deeltijd), gericht op het toepassen van kennis en inzicht en het ontwikkelen van professionele vaardigheden; (Onderzoeks)cursussen en projecten die studenten leren methodisch te denken en te handelen; Stage (voltijd), werkervaring (deeltijd) en afstuderen waarin studenten een individuele proeve van bekwaamheid afleggen Communicatie 1. Sociale en communicatieve competentie (interpersoonlijk, organisatie) De opleiding heeft dit geconcretiseerd in: Trainingen, gericht op communicatie en samenwerken; Stage (voltijd), werkervaring (deeltijd) en afstuderen waarin studenten een individuele proeve van bekwaamheid afleggen Leervaardigheden 1. Zelfsturende competentie (intrapersoonlijk, beroepsbeoefenaar of professional) De opleiding heeft dit geconcretiseerd in: Studieloopbaanbegeleiding waarin studenten leren reflecteren en werken aan de ontwikkeling van zelfmanagement en een professionele houding; Stage (voltijd), werkervaring (deeltijd) en afstuderen waarin studenten een individuele proeve van bekwaamheid afleggen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 9

16 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: De Dublin Descriptoren zijn in de MER-competenties geïntegreerd en in het opleidingsprogramma verwerkt. Het bachelorniveau wordt getoetst tijdens het afstuderen en diverse andere toetsmomenten. Het niveau wordt erkend en gewaardeerd door studenten en werkveld; De opleiding heeft deze descriptoren (referenties) expliciet gekoppeld aan de onderscheiden eindkwalificaties en deze bedoelde koppeling nader uitgewerkt in meetbare gedragsindicatoren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 10

17 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie HBO kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroepsonderwijs anderzijds Hoger Onderwijs. De opleiding heeft in het beroepsprofiel MER en de daarmee samenhangende beroepscompetenties de generieke hbo-competenties en de Dublin Descriptoren verwerkt en sluit hiermee aan bij de beschrijving van het bachelorniveau. Daarmee is duidelijk dat de opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. De wijze waarop de opleiding de Dublin Descriptoren heeft uitgewerkt en in het programma heeft opgenomen, heeft het auditteam reeds in facet 1.2 beoordeeld Beroepsonderwijs. De eindkwalificaties van de opleiding MER zijn geformuleerd in termen van competenties die aantoonbaar (zie 1.1) in samenspraak met het landelijk overleg LOO-MER opgesteld en door het beroepenveld zijn gevalideerd. Daarmee is op het niveau van opleidingsdoelstellingen de oriëntatie op het voor de MER bedrijfskundige relevante werkveld geborgd De beginnende beroepsbeoefenaar. Om na te gaan of de eindkwalificaties van de opleiding aansluiten bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar gebruikt de opleiding diverse onderzoeken onder afgestudeerden. Uit de HBO-monitor 2007 blijkt dat de studenten aan het eind van de studie voldoen aan het niveau dat van hbo-ers mag worden verwacht. Uitkomsten HBO-monitor 2007 voltijd deeltijd MER HHs Landelijk MER HHs Landelijk Kwalificatie (wat heeft men geleerd?) Opleiding voldoende basis om te starten op de arbeidsmarkt 3,4 3,6 3,6 3,7 Opleiding voldoende om competenties verder te ontwikkelen 3,8 3,8 3,9 3,9 Voorbereiding op actuele beroepspraktijk 3,2 3,2 3,2 3,2 Totaalscore kwalificatie 3,5 3,5 3,6 3,7 Allocatie (waar komt men terecht?) Tevreden over beroepsvoorlichting 2,9 2,9 2,4 2,8 Functieniveau past bij opleidingsniveau % 96% 85% 88% 87% Voldoende aansluiting opleiding-werk % 68% 72% 82% 78% Benutting van huidige capaciteiten 3,4 3,4 3,5 3,6 Tevreden met huidige functie 3,4 3,7 3,2 3,6 Totaalscore allocatie 3,6 3,5 3,5 3,6 gemiddelde score op een oplopende 5-puntschaal Voor het overige blijkt de Oriëntatie HBO ook uit het programma van de opleiding. Zie daarvoor de bevindingen onder facet 2.1. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 11

18 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door het relevante beroepenveld opgestelde beroepscompetenties en sluiten aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor alle opleidingsvarianten als voldoende. De opleiding heeft een competentieprofiel met 13 competenties, dat is gebaseerd op het recente ontwikkelde landelijke beroepsprofiel (2008) en de domeincompetenties BBA (2004). Het profiel is ontwikkeld in samenwerking met het beroepenveld; Actuele ontwikkelingen in de MER-beroepscontexten komen in het profiel tot uitdrukking. De bacheloreisen van De Haagse Hogeschool - wereldburgerschap, professionele ontwikkeling en zelfsturing - zijn herkenbaar in de competenties opgenomen; De eindkwalificaties zijn werkvelddekkend en corresponderen met de kerntaken van de beginnende beroepsbeoefenaar; De Dublin Descriptoren zijn in de MER-competenties geïntegreerd en in het opleidingsprogramma verwerkt. Het bachelorniveau wordt getoetst tijdens het afstuderen en diverse andere toetsmomenten. Het niveau wordt erkend en gewaardeerd door studenten en werkveld; De opleiding heeft deze descriptoren (referenties) expliciet gekoppeld aan de onderscheiden eindkwalificaties en deze bedoelde koppeling nader uitgewerkt in meetbare gedragsindicatoren; De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door het relevante beroepenveld opgestelde beroepscompetenties en sluiten aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 12

19 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleent studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Ontwikkeling van competenties van studenten vindt plaats door middel van (gespecialiseerde) vakliteratuur en aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en/of toegepast onderzoek. Beroepsgerichtheid is een belangrijk uitgangspunt voor de opleiding MER. Vanaf het eerste jaar komen de studenten in aanraking met de (actuele) beroepspraktijk. De beroepspraktijk wordt hierbij gebruikt als bron van kennis: doordat het werkveld opdrachtgever is en medebeoordelaar van producten die studenten leveren, doordat beroepsbeoefenaren als gastspreker of gastdocent worden ingezet en doordat ook veel MER-docenten in de beroepspraktijk werkzaam zijn (zie Onderwerp 3, Personeel). De projecten (voltijd) en action learning opdrachten (deeltijd) zijn altijd afgestemd op een actuele vraag van een bedrijf. Het werkveld wordt structureel geraadpleegd voor het signaleren van nieuwe ontwikkelingen en trends en het vertalen hiervan naar het programma. Het onderwijsprogramma wordt op deze wijze zo actueel en relevant mogelijk gehouden De docenten bekijken jaarlijks of modulen aan de actualiteit moeten worden aangepast. Als een module door meer docenten wordt gegeven, wat in de deeltijdopleiding altijd het geval is en wat in de voltijdopleiding vaak voorkomt, dan bespreken de docenten de module met elkaar en vullen deze zonodig aan indien actuele ontwikkelingen daar aanleiding toe geven De keuze voor vakoverstijgende literatuur komt tot stand binnen de curriculumcommissie. Als het gaat om vakspecifieke literatuur dan komt de keuze tot stand in overleg tussen de vakdocenten onderling. De verplichte literatuur - handboeken en recente tijdschriftartikelen - is actueel en relevant en heeft betrekking op alle onderdelen van het curriculum. Daarnaast worden studenten gestimuleerd om aanvullende literatuur te bestuderen Studenten krijgen trainingen in beroepsvaardigheden, zoals mondelinge en schriftelijke communicatie, bedrijfscommunicatie, adviesvaardigheden. Engelse taalvaardigheid, ictvaardigheden en onderzoeksvaardigheden. De onderzoeksvaardigheden bestaan uit drie onderdelen: interviewen, steekproeftheorie (analyseren en interpreteren van steekproefresultaten) en methoden en technieken In het eerste jaar hebben studenten voltijd een businessgame. Dit is een simulatie, uitgevoerd met studenten van alle economische opleidingen waarbij ze een bedrijf oprichten en managen. In projectgroepen van circa tien studenten werken ze aan een serie opdrachten die zijn gericht op het verwerven van bedrijfskundige vaardigheden Eerstejaars voltijd studenten starten met een blok oriëntatie op het beroep en op de bedrijfskundige vakgebieden. In het kader van beroepsoriëntatie interviewen studenten een stagiaire en een beroepsbeoefenaar MER voltijd maakt in elk studiejaar gebruik van gastsprekers, die vanuit een specifieke expertise een bijdrage leveren, die toepassingen in de beroepspraktijk illustreren of die een relatie met actuele ontwikkelingen leggen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 13

20 2.1.8 Daarnaast organiseert de MER Business Club, bestaande uit een groep studenten en een begeleidende docent, circa vijf keer per jaar activiteiten voor derde- en vierdejaars. Het gaat om rondetafelgesprekken met vertegenwoordigers uit het werkveld, waarbij businesscases worden besproken en netwerkactiviteiten kunnen plaatsvinden, met als doel het beroepsbeeld van derdeen vierdejaars te verbreden en te verdiepen Deeltijdstudenten voeren bedrijfskundige werkzaamheden uit in hun organisatie die zijn gerelateerd aan het ontwikkelen van de MER-competenties. Verder maken alle deeltijdstudenten minimaal drie action learning opdrachten (elk van 9 EC), betreffende in- en externe analyse, bedrijfsprocessen en financieel management, waarin ze bedrijfskundige theorie onderzoeken en toepassen in de praktijk van hun eigen organisatie. De opdracht is individueel, maar elke student participeert ook in een action learning-groep van drie tot vier studenten, waar met begeleiding van een docent inhoudelijke en procesmatige zaken worden uitgewisseld De deeltijdstudenten brengen hun praktijkervaringen mee in het onderwijs. Dat geldt ook voor de docenten deeltijd: ruim de helft heeft een functie buiten de hogeschool. De gebruikte voorbeelden in de lessen komen rechtstreeks uit de praktijk van de docenten of studenten. De docenten hebben een sterke focus op het verbinden van de theorie aan de dagelijkse praktijk van de studenten De toenemende internationale gerichtheid van MER voltijd blijkt uit het feit dat in het studiejaar voor propedeusestudenten een nieuw programma Engels is gestart. Dit programma bestaat uit drie Cambridge cursussen Zakelijk Engels: Business English Certificates (BEC) Preliminary, Vantage en Higher. Dit vernieuwde programma biedt studenten de mogelijkheid het externe examen BEC Vantage of BEC Higher te doen. Deze examens worden meer malen per jaar afgenomen in het Britse consulaat in Amsterdam, door Cambridge examinatoren. Het volgen van de eerste cursus (Preliminary) is verplicht voor alle studenten. De overige cursussen worden buiten de major aangeboden Daarnaast is er de mogelijkheid een keuzemodule Academic Reading te volgen. Deze is speciaal voor studenten die willen doorstromen naar een Engelstalige masterstudie. Deze cursus wordt begeleid vanuit het taalcentrum van de Vrije Universiteit Het auditteam heeft tijdens de gesprekken aangegeven dat versterking van het contact met Europese vak- en studiegenoten als een versterking van de internationale oriëntatie van de opleiding kan worden gezien. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De vakliteratuur en het studiemateriaal zijn adequaat voor de ontwikkeling van de competenties; Het programma wordt stelselmatig aan de actualiteit aangepast en is in hoge mate beroepsgericht doordat studenten beroepstaken uitvoeren die leiden tot een beroepsproduct; De beroepspraktijk is betrokken bij de ontwikkeling en uitvoering van het programma en bij de beoordeling van studenten; Studenten komen in alle studiejaren in contact met beroepsbeoefenaren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 14

21 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen Het curriculum van studiejaar 2, 3 en 4 is nog gebaseerd op de 21 LOO-MER-competenties uit 1999 en een lichte herziening daarvan in In de propedeuse voltijd is per september 2008 een nieuw curriculum ingevoerd, gebaseerd op het geactualiseerde profiel (2008) met 13 competenties Het curriculum voor deeltijd is al volledig gebaseerd op dit profiel. De 13 competenties zijn richtinggevend voor de toetsing en het opleidingsprogramma In het Studentenstatuut zijn heldere overzichten opgenomen voor voltijd (oud en nieuw curriculum) en deeltijd, waarin de competenties zijn gerelateerd aan programmaonderdelen. Hieruit blijkt dat het curriculum alle competenties dekt en dat alle competenties op bachelorniveau worden getoetst Daarnaast is een overzicht ontwikkeld waarin is weergegeven welke relatie bestaat tussen de landelijke competenties, competenties MER HHS, body of knowledge en het deeltijdonderwijs. De hierin beschreven body of knowledge is sturend voor de huidige curriculumherziening van voltijd en dus is de verwachting dat bij voltooiing van deze herziening in 2011 de volledige body of knowledge is opgenomen in het nieuwe curriculum Het oude voltijdprogramma is opgebouwd rond vier taakgebieden (finance & control, markt, organisatie en personeel), die samenhangen met de drie competentiegebieden uit het beroeps- en opleidingsprofiel van het LOO-MER Per taakgebied zijn beroepsproducten geformuleerd, die toenemen qua complexiteit en mate van integratie. De complexiteit is gekoppeld aan de niveaus "uitvoeren" (micro), "analyseren en adviseren" (meso) en "implementeren" (beroepsontwikkeling). De toenemende mate van integratie komt tot uitdrukking doordat in jaar 2 telkens twee taakgebieden en de bijbehorende competenties geïntegreerd aan bod komen, terwijl vanaf jaar 3 alle vier de taakgebieden zijn geïntegreerd. Tevens worden vanaf jaar 3 alle projecten voor een externe opdrachtgever uitgevoerd. Het leerplanschema (2002) geeft helder per blok aan: de competenties die centraal staan, de op te leveren beroepsproducten, de cursussen en trainingen Het nieuwe curriculum, gebaseerd op het competentieprofiel 2008, wordt ontwikkeld door de curriculumcommissie. Deze bestaat uit docenten voltijd en deeltijd, zodat afstemming en samenhang tussen de voltijd- en deeltijdcurricula worden geborgd. Het hele programma wordt inhoudelijk opgebouwd rond het thema bedrijfskunde, waarbij steeds één competentiedomein centraal staat: processen in de organisatie, de omgeving van de organisatie of de mens in de organisatie. De leerlijnen (integraal, conceptueel, vaardigheden, begeleiding) blijven gehandhaafd. Net als bij deeltijd wordt het programma ontwikkeld vanuit beroepstaken Ten opzichte van het oude curriculum is in de vernieuwde propedeuse de aandacht voor bedrijfskunde sterk toegenomen. Bovendien hebben de vier projecten uit de oude propedeuse (één project per blok) plaatsgemaakt voor één integraal project in blok 4. Wat studenten in de voorgaande blokken aan kennis, vaardigheden en competenties op de verschillende competentiegebieden hebben verworven, wordt in dit project integraal getoetst. Dit past beter bij competentiegericht onderwijs. Bovendien is er zo meer tijd om studenten 'projectrijp' te maken. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 15

22 In het Raamwerk Curriculum MER-vt is aangegeven hoe de verdere uitwerking van het nieuwe programma tot stand zal komen MER deeltijd: In het kader van de EVC-procedure hebben docenten deeltijd die werken in MER-beroepscontexten, beroepstaken geformuleerd die een beginnende beroepsbeoefenaar op bachelorniveau moet kunnen beheersen. Deze beroepstaken zijn het uitgangspunt geweest voor de ontwikkeling van het deeltijdcurriculum. Aan de beroepstaken zijn de 13 MER-competenties gekoppeld. De beroepstaak geeft de context aan waarin de competenties ontwikkeld en getoond moeten worden. Ook zijn voor de beroepstaken met bijhorende competenties gedragscriteria geformuleerd, die tevens gelden als beoordelingscriteria. Dit is uitgewerkt in de modulenlijn (cursussen en trainingen) en de lijn action learning (opdrachten die leiden tot beroepsproducten). Een matrix met een overzicht van het onderwijs gekoppeld aan de competenties staat op Blackboard. Elke onderwijseenheid heeft op Blackboard een eigen course, met de modulebeschrijving, een toelichting op de toets en (indien beschikbaar) een voorbeeldtoets, en de beoordelingscriteria. Daarnaast plaatst de docent zijn sheets en opdrachten op Blackboard. In de studiegids zijn per onderwijseenheid de relatie met de beroepstaken, de bijdrage aan de competenties, de werkvorm, toetsvorm, vakliteratuur en studiebelasting opgenomen. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De leerdoelen en inhoud van het programma zijn aantoonbaar afgeleid van de MERcompetenties; Voor de studenten is voldoende duidelijk aan welke competenties ze werken. Aan de stageplaats/werkplek worden adequate eisen gesteld met het oog op competentieontwikkeling; Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo bacheloropleiding Management, Economie en Recht van De Haagse Hogeschool 16